[kop laat ik graag aan jullie over] - Jos van der Lans

en arm, maar tussen eikenhouten Hollands en kaal modern, tussen strak en vol, tussen
gekleurd en zakelijk, tussen vol en leeg. Was wonen in het begin van de vorige eeuw vooral
een kwestie van stand, aan het einde lijkt het een vooral kwestie van persoonlijke smaak
geworden.
Wie de interieurs uit de eerste helft van de eeuw vergelijkt met interieurs van nu ziet
onmiddellijk dat er sprake is van een breuk. Die breuk zit hem ergens tussen de oer-
Hollandse kamer uit de jaren veertig-vijftig, waar het degelijke eikenhouten meubilair de
sfeer bepaalt, en het jaren zeventig interieur, waarin het bruin en het oranje, voordien
bepalende kleur-ingrediënten van de vele Perzische tapijtjes of smyrna-tafelkleedjes,
plotseling als grote afzonderlijke kleurvlakken in de doorzonwoning opduiken. Wie de
tentoonstelling bezoekt doet er goed aan om een tijdje tussen deze twee woningen heen en
weer te lopen en zich af te vragen wat er nu precies gebeurd is. Hoe leefden de mensen in die
twee verschillende woningen? Waardoor veranderden ze zo ineens?
Wat opvalt is dat de huizen in de eerste zestig jaar van de eeuw onmiskenbaar een
centraal punt kenden. Dat was het midden van de huiskamer waar de tafel stond. Daar was de
kachel op gericht, daar hing een grote lampenkap boven. Het hele huis leek zich op die tafel
te richten. De tentoonstelling laat prachtig zien hoe leunstoelen in dit oer-Hollandse interieur
eerbiedig in de hoeken van de kamer staan opgesteld, waar ze bijna adorerend naar het
centrum van de woonkamer kijken - naar de almachtige tafel.
Aan die tafel speelde zich het gezinsleven af. Naarmate je in het huis verder van dit
middelpunt kwam, werd het niet alleen kouder en donkerder (althans in de winter) maar leek
die ruimte er ook minder toe te doen.
Het Nederlandse volk heeft deze huiselijke hiërarchie der zitmeubelen met hand en tand
verdedigd tegen de aanvallen van de moderne tijd. In het boek dat ter gelegenheid van de
tentoonstelling is verschenen, geeft Karin Gaillard in een bijdrage over honderd jaar
woonadviezen daar prachtige voorbeelden van. Vanaf de jaren twintig hebben
woonvoorlichters, binnenhuisarchitecten, woningadviseurs, meubel- en lampenfabrikanten
alles in het werk gesteld om Nederlanders aan het verstand te peuteren dat de woning
efficiënter gebruikt kon worden als alles een eigen functionele plek zou krijgen. De tafel aan
de kant en een leuk zitje in een andere hoek zou de gezinsleden meer individuele leefruimte
bieden, zo was de eensgezinde boodschap.
Maar de suggesties vonden nauwelijks gehoor. Toen arbeiders in de jaren twintig over
een iets ruimere beurs beschikten en in staat waren om leunstoelen aan te schaffen brachten
zij deze tot ontzetting van de meubelindustrie niet in een aardig zitje bijeen, maar stelden ze
deze leunstoelen op in de hoeken van de kamer zodat vanuit deze stoelen volop zicht bleef
bestaan op de centrale tafel waar het huiselijke leven zich afspeelde.
Ook in de jaren vijftig wist de tafel van geen wijken. Philips voerde onder het motto:
`Philips-licht spreidt gezelligheid' een gerichte `lichtspreidingsactie' om de hegemonie van
die ene centrale lamp boven de tafel te doorbreken. Maar bij nogal wat huishouden bleek de
boodschap aan dovemansoren gericht. Zelfs pogingen om bij nieuwbouwwoningen via het
aanbrengen van meerdere lichtpunten in het plafond de inrichting van de woonkamer te
sturen leden schipbreuk. De bewoners verplaatsten de lichtpunten vaak zo dat de tafel toch
weer in het midden kwam te staan.
Na de oorlog werd er zelfs een speciale stichting `Goed wonen' in het leven geroepen die zich
ten doel stelde het wonen in Nederland op een hoger niveau te brengen door het verbeteren
van de woninginrichting. Via een gelijknamige tijdschrift werd de kunst van het moderne