Jaaroverzicht 2008

Hortus botanicus Leiden
Rapenburg 73
Postbus 9516
2300 RA Leiden
071 - 527 51 44
hortus@hortus.leidenuniv.nl
www.hortusleiden.nl
De Hortus botanicus Leiden
Een (spring)levend museum
Verscholen in het stadshart van Leiden ligt een groene schatkamer die
dateert uit het jaar 1590. De Hortus botanicus Leiden laat de bezoeker
- wetenschapper en toerist, jong en oud, komend van ver of uit de regio -
twaalf maanden per jaar de ongekende pracht en diversiteit van
planten, bomen en bloemen ervaren. Botanisch onderwijs, onderzoek en
publieksfuncties zijn verenigd in de Hortus botanicus Leiden.
Een academisch-botanische traditie van ruim vierhonderd jaar wordt
met oog voor vernieuwing voortgezet.
Jaaroverzicht 2008

Colofon
Tekst:
Hanneke Jelles (NHN) en
Christine Smittenaar
Eindredactie:
dr. Paul Keßler en
dr. Gerda van Uffelen
Foto’s:
Hortus botanicus Leiden
Ontwerp en druk:
Uitgeverij Compres, Leiden
Oktober 2009
Oogsten
Een verhuizing, 90.000 bezoekers, verdergaande
samenwerkingsverbanden, succesvolle tentoonstellingen
en nog veel meer. 2008 was een dynamisch jaar. “Hard
gewerkt, maar zeer de moeite waard geweest”, aldus
Prefect Paul Keßler. “We beginnen met oogsten van wat
we twee jaar geleden gestart zijn.” Wetenschappelijk
directeur Erik Smets en Prefect Keßler blikken terug en
nemen een kijkje in de toekomst.
In 2008 ging de Hortus botanicus met kracht voort op de
ingeslagen weg. De integratie tussen Nationaal Herbarium
Nederland (NHN-L) en de Hortus kreeg verder gestalte en de
contouren van een Nederlands Centrum voor Biodiversiteit
(NCB) tekenden zich verder af. Kansen voor de Hortus als
(spring)levend museum. “Samen met Naturalis loopt de
Hortus nationaal en internationaal voorop waar het gaat om
zoölogie, paleontologie en botanie. Voor beide instellingen
is in het NCB een belangrijke rol weggelegd”, volgens Smets.
Ook op personeelsgebied zijn er nodige ontwikkelingen
geweest. Het aantrekken van promovendi Svenja Meinke
en Marc Appelhans heeft de onderzoeksactiviteiten een
stimulans gegeven. Meinke doet onderzoek aan de
familie Annonaceae, een groep die al jarenlang wordt
bestudeerd binnen het NHN, onder andere door de
Prefect. Appelhans bestudeert de familie van de
Rutaceae. Kaschef Art Vogel werd benoemd tot
hortulanus en publiekscoördinator en educatief
medewerker van het eerste uur Stans van
der Veen verliet de Hortus om directeur te
worden van Natuurmuseum Natura Docet
in Denekamp. Keßler: “We zijn Stans zeer
erkentelijk voor haar inzet voor de Hortus
en wensen haar ook vanaf deze plek heel
veel geluk.”
Het gaat goed met de Hortus. In november werd de
magische grens van 90.000 bezoekers overschreden.
Keßler en Smets zijn het er beiden over eens: “Dit is
een prestatie van formaat. De Hortus maakt dankzij
dit formidabele aantal bezoekers nu deel uit van
de top drie van bestbezochte Leidse musea.” De
tentoonstelling met beelden van Dominic Benhura, de
Cycas-tenstoonstelling en de bloei van de Amorphophallus
vormden hoogtepunten van het jaar.
Succes kende de Hortus ook op het gebied van
publicaties en tentoonstellingen. Een eervolle
vermelding is er voor ‘Drawn after nature’. Aan
deze prachtige wetenschappelijke uitgave van de
Koninklijke Natuurhistorische Vereniging (KNNV)
heeft de Hortus zowel financieel als in manuren bijgedragen. “Ons
hoofd collectiebeheer Gerda van Uffelen heeft zich intensief met
deze interessante publicatie beziggehouden. De waardering voor
haar inzet is groot”, aldus Keßler.
2008 is de opmaat voor een misschien nog mooier jaar.
2009 staat in het teken van Clusius en Darwin. Twee
wetenschappers die met de Hortus verbonden zijn. “We
kijken uit naar de reconstructie van de Clusiustuin en de
activiteiten in het Darwinjaar.”
Ook voor volgend jaar blijft er veel te wensen over. Hoog op de
wensenlijst staat de vervanging van de tropische kassen, maar is onder
de huidige economische omstandigheden niet reëel. De Universiteit
Leiden heeft wel fondsen kunnen vrijmaken voor het meest
noodzakelijke onderhoud. Het is niet anders dan in voorgaande
jaren: de Hortus woekert met mensen en middelen, maar heeft een
schat aan kennis en materiaal in huis.
“We hopen het komende jaar weer veel te genieten en te leren,
samen met u. We oogsten om opnieuw te zaaien.” besluiten
Keßler en Smets.

Hortusteam
Erik Smets - Wetenschappelijk directeur
Paul Keßler - Prefect
Art Vogel - Hortulanus (per 1/8)
Marc Appelhans en Svenja Meinke - Promovendi
Tuin
- Theo Houthoff
- Joop van Noort
- Fred Wallaart
- Richard Schoenmaker
Kas
- Art Vogel
- Theo Teske
- Jaco Kruizinga
- André Mulder
- Marian Kole
Collectie
- Gerda van Uffelen
Publiek / Informatie
- Stans van der Veen
Marketing / Sales
- Patricia Vandecasteele
- Fred Ligtvoet
- Frédy Volbeda

Baten 2008
(x 1.000 euro)
Universitaire bijdrage 441
Overige bijdragen 50
Baten werk derden 57
Overige baten 423
Totale baten 971
Stagiaires en promovendi
BSc stage
Marie Anne Frenken,
Universiteit Leiden
“Potential invasive weeds in soil of
imported Chinese Bonsais”
Sijmen Strikwerda,
Hogeschool INHolland
“Oxalis species in Chinese Bonsai trees”
“Import and Export of plants – A detailed
guide for obtaining CITES permits,
phytosanitar y certificates, and certificates
of origin”
MSc stage
Iris van Gelder,
Universiteit Leiden
“The Phylogenetic Tree rearranged”
Lasten 2008
Salarislasten 585
Inhuur personeel 45
Overige personele lasten 7
Huisvesting 58
Financiële lasten 1
Overige lasten 230
Totale lasten 926
Exploitatiesaldo 45
Anja Jansen,
Universiteit Leiden
“De stamboom herschikt”
Maarten Mulder,
Universiteit Leiden
“Planten op je bord”
PhD studenten
Marc Appelhans
“Bringing together molecular and
morphological studies: The Spathelioideae
(Rutaceae), a case study”
Svenja Meinke
‘Evolutionar y studies on the liana habit of
African and Asian Annonaceae of the long
branch clade”

Geteld...
17 werknemers (inclusief Aio’s), 10.4 fte
92.961 bezoekers
4190 groepen
2501 kleuters en 667 begeleiders
(museum en school-project)
1426 Vrienden van de Leidse Hortus
89 adoptanten
35 vrijwilligers werkten in totaal 1260 uur
3 liter teakolie om de houten banken te
onderhouden
150 meter tape voor orchideeënlabeltjes
1992 nieuwe planten in de kassen ingeschreven
(waarvan 1494 in Papua Nieuw Guinea
verzamelde orchideeën)
Ruim 70 verschillende variëteiten aan bollen
voor de Clusiustuin besteld
1750 opgekweekte bollen als voorbereiding op
aanleg van de nieuwe Clusiustuin
Museum en school-project
Het verwondert mij
dat zo iets midden
in de stad is.

Januari
• Hortusverhalen op de zondagmorgen:
‘Mossen in topconditie’ door Hans Kruijer
• Slot expositie ‘Paddenstoelen in the picture -
foto’s van Jan Parmentier’ in het Clusius Café
Stop met zoeken en je
zult hier heel veel vinden.
Februari
•Hortusverhalen op de zondagmorgen:
‘Vogelhuisjes en hun bewoners’ door Bart Konijnenburg
• Start tentoonstelling ‘Stadsvogel zoekt huis’
• Winter Workshop botanisch tekenen - Hortusatelier
• Promovendus Marc Appelhans, aan het werk in de
Hortus, voor een vierjarig onderzoek aan Rutaceae
• Omzagen van een zieke eik langs de Vijfde
Binnenvestgracht; verzaagd tot blokken, die als sokkel
dienden voor de beelden van Dominic Benhura

Maart
• Hortusverhalen op de zondagmorgen:
‘Voorjaarswandeling’ door Jan Hengstmengel
• Slot tentoonstelling ‘Stadsvogel zoekt huis’
Weer schitterend, en de
beelden! Zo mooi!
April
• Renovatie Koetshuis
• Renovatie terras achter Wintertuin
• Hortusverhalen op de zondagmorgen:
‘Invasieve plantensoorten’ door Leni Duistermaat
• Start expositie Dominic Benhura, ‘My World -
Mugariro’ - beeldententoonstelling
• Museumweekend - De Kunst van de Waarheid
• Clusiuslezing - De watertuin

Mei
• Hortusverhalen op de zondagmorgen:
‘Cycas, levende fossielen’ door Art Vogel
• Start overzichtstentoonstelling ‘Cycaspalmen -
levende fossielen van het plantenrijk’
• Meimarkt en Vriendendag
• World Plant Conservation Day
• Deelname BeMused, project voor scholieren
uit het vmbo
Juni
• Hortusverhalen op de zondagmorgen:
‘Varens op hun best’ door Harry Roskam
• Zomerwandelingen, elke donderdag- en vrijdagmiddag
• Midzomernacht
• Verschijnen ‘Drawn after Nature, the complete
watercolours of the 16th-century Libri Picturati’,
• Honderdste bomenadoptant
• Start expositie Viltkunst Nora van Klingeren
• Bezoek president H.E. Hamid Karzai van Afghanistan

Juli
• Hortusverhalen op de zondagmorgen: ‘Zomerplanten
en bijen’ door Gerda van Uffelen en Fred Weber
• Zomerwandelingen, elke donderdag- en vrijdagmiddag
• Hortus Kamermuziekfestival
Je kunt hier lekker
chillen in de zon.
Augustus
• Hortusverhalen op de zondagmorgen: ‘Dahlia’s -
Kleurige schatten van Mexico’ door Art Vogel
• Zomerwandelingen, elke donderdag- en vrijdagmiddag
• Hortus Kamermuziekfestival
• Zomerworkshop botanisch tekenen - Hortusatelier
• Bloei Amorphophallus en extra avondopenstelling
• Slot expositie Viltkunst Nora van Klingeren,
‘Afrikaanse bloei’ in het Clusius Café

September
• Hortusverhalen op de zondagmorgen:
‘Dieren in de Hortus’ door Hans Adema
• Dahlia’s - Kleurige schatten van Mexico
• Baby’s gefotografeerd op het blad van de
Victoria amazonica
Gaaf, die
vleesetende planten!
Oktober
• Hortusverhalen op de zondagmorgen: ‘Paddenstoelen’
door Hans Adema en Jan Hengstmengel
• Slot expositie Dominic Benhura, ‘My World - Mugariro’
• Slot overzichtstentoonstelling ‘Cycaspalmen -
levende fossielen van het plantenrijk’
• Herfstmarkt
• De Leidse Wetenschapsdag
• Groot onderhoud Sophora japonica (Honingboom) en
Juglans ailantifolia (Japanse walnoot of Hartnoot)

November
• Hortusverhalen op de zondagmorgen:
‘Wintersmaken - Spijs en Drank’ door Femke Frietema
• Leids Museumweekend
• 90.000e bezoeker
• Start verhuizing Clusiustuin van de Vijfde
Binnenvestgracht naar de oorspronkelijke plaats achter
het Academiegebouw
December
• Hortusverhalen op de zondagmorgen:
‘Veldwerk in Laos en Vietnam’ door Paul Keßler
• Promovendus Svenja Meinke aan het werk in de
Hortus, voor een vierjarig onderzoek aan klimmende
leden van de familie Annonaceae (Zuurzakfamilie)
• Midwinterevenement met het koor Popcore @ll Sounds
uit Voorschoten
• Vertrek Stans van der Veen (Publiek en Informatie)