VERDICHTINGSMACHINES - FFC - Constructiv

Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid 

Bouwplaatsmachinisten 

Bouwplaatsmachines 

verdichtingsmachines

Situering 

VOORWOORD 

Er bestaan al verschillende uitgaven over bouwplaatsmachines, maar de meeste zijn verouderd. Daarom is de 

vraag naar een modern handboek, waarin ook de nieuwe technieken aan bod komen, enorm groot. 

Het ‘Modulair handboek Bouwplaatsmachinisten’ werd geschreven in opdracht van fvb-ffc Constructiv (Fonds 

voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid). De dienst Gemechaniseerde beroepen (MECA) van het fvb vormde het 

redactieteam. De verschillende boekdelen werden in samenwerking met de opleidingsinstellingen uitgewerkt. 

Dit handboek werd opgebouwd uit verschillende boekdelen en verder opgesplitst in modules. De structuur en 

inhoud werden aangepast aan de nieuwe technieken in de bouw- en machinewereld. 

In het naslagwerk werd tekst zoveel mogelijk afgewisseld met afbeeldingen. Hierdoor krijgt de lezer het 

leermateriaal meer visueel aangeboden. 

Om goed aan te sluiten bij de realiteit en de principes van competentieleren is een praktijkgerichte beschrijving 

het uitgangspunt van elk onderwerp. De boekdelen bevatten ook praktijkoefeningen. 

Opleidingsonafhankelijk 

Het handboek werd zo ontwikkeld dat het voor verschillende doelgroepen toegankelijk is. 

We streven naar een doorlopende opleiding: zo kan zowel een leerling bouwplaatsmachinist als een 

werkzoekende in de bouw of een werknemer van een bouwbedrijf dit handboek gebruiken. 

Een geïntegreerde aanpak 

Veiligheid, gezondheid en milieu zijn thema’s die de redactie hoog in het vaandel draagt. Het is voor 

een bouwplaatsmachinist uitermate belangrijk dat hij daar de nodige aandacht aan besteedt. Om de 

toepasbaarheid te optimaliseren werden deze thema’s zoveel mogelijk geïntegreerd in het handboek. 

Robert Vertenueil 

Voorzitter fvb-ffc Constructiv 

BOuWplAAtsMACHInEs 

verdichtingsmachines 

3

© fvb•ffc constructiv, Brussel, 2012 

Alle rechten van reproductie, vertaling 

en aanpassing onder eender welke vorm, 

voorbehouden voor alle landen. 

n043BM - versie augustus 2012. 

D/2011/1698/81 

4 

Contact 

Voor opmerkingen, vragen en suggesties kun je terecht bij: 

fvb•ffc Constructiv 

Koningsstraat 132/5 

1000 Brussel 

tel.: +32 2 210 03 33 

Fax: +32 2 210 03 99 

website : fvb.constructiv.be

InHOuD 

1. Kunstmatige 

grondVerdichting ........................................7 

1.1. Hoofdbedoeling ..............................................................8 

1.2. parameters die het verdichten beïnvloeden .9 

1.2.1. Voorafgaande werken ...........................................9 

1.2.2. Enkele basisbegrippen ......................................10 

1.2.3. Kwaliteit van de verdichting ...........................11 

1.2.4. proctorproef ...........................................................12 

1.2.5. Het beste watergehalte bepalen ..................13 

1.3. samenhangende en 

niet-samenhangende grondsoorten ..............14 

1.3.1. samenhangende grondsoorten ...................14 

1.3.2. niet-samenhangende grondsoorten ..........14 

1.4. statisch – dynamisch verdichten .......................16 

1.4.1. statisch verdichten ..............................................16 

1.4.2. Dynamisch verdichten ......................................17 

1.5. trillingen ............................................................................18 

1.5.1. Opwekking van trillingen .................................18 

1.5.2. Amplitude ...............................................................19 

1.5.3. Frequentie ...............................................................19 

1.5.4. Werksnelheid .........................................................20 

1.5.5. Op hellingen ..........................................................21 

1.5.6. Vibrerend en oscillerend ...................................22 

1. Kunstmatige grondverdichting 



2. algemene opBouw 

Van een wals ..........................................................23 

3. in te zetten machines en 

uitVoering .................................................................27 

3.1. stampers en trilplaten ..............................................27 

3.1.1. stampers ..................................................................27 

3.1.2. trilplaten ..................................................................28 

3.2. Walsen .................................................................................29 

3.2.1. Algemeenheden ..................................................29 

3.2.2. Driewielwals ...........................................................32 

3.2.3. tandemwals ...........................................................33 

3.2.4. tandemtrilwals ......................................................34 

3.2.5. Bandenwals ............................................................35 

3.2.6. Combiwals ..............................................................37 

3.2.7. Zelfrijdende trilrol ................................................37 

3.2.8. schapenpootwals ................................................38 

3.2.9. sleuvenwals ............................................................38 

3.3. Opstarthandelingen ..................................................39 

3.4. Automatische controle van de verdichting ..40 

4. onderhoud Van 

Verdichtingsmachines .......................41 

5. transport Van een wals ...................45 

5




1. Kunstmatige grondVerdichting 

Grondverdichting betekent bijna altijd een nieuw 

aangelegde ophoging verdichten. Met grond bedoelen we: 

• het aanwezige materiaal in de grond: klei, leem, zand, 

teelaarde, …; 

• mengsels voor aanvullingen, onderfunderingen en 

funderingen. Hierbij kan het om allerlei materialen gaan, 

maar meestal gaat het om een mengsel van zand en 

steenslag met of zonder bindmiddel. 

Om grote oppervlakken te verdichten gebruiken we een 

wals of een trilplaat. Voor de ondergrond in smalle sleuven 

kunnen we beter een trilstamper gebruiken (bv. om 

aanvullingen te verdichten naast rioleringsbuizen). 

Kunstmatig verdichten is iedere mechanische vorm van 

verdichten: door drukken, kneden, trillen of stampen (of 

een combinatie van deze vormen). Bij een aanvulling of een 

ophoging in de wegenbouw is het belangrijk om de grond 

onmiddellijk zeer goed te verdichten. 

7

8 



1.1. Hoofdbedoeling 


De hoofdbedoeling van verdichten is het aantal holtes 

in de grond die gevuld zijn met water of lucht, te 

verminderen. 

Wat verandert er dan aan de grond? 

• Hij wordt sterker, dus de breukweerstand wordt groter. 

• De drukweerstand wordt groter. De grond moet zo goed 

verdicht worden dat het volume achteraf niet meer 

verandert. Zo zijn er geen barsten of scheuren meer bij de 

afwerking van de weg. 

• De doorlaatbaarheid vermindert: het water kan moeilijker 

door de grond sijpelen. (Hou daar rekening mee bij het 

verdichten van teelaarde.) 

Het is ook mogelijk om grond te ‘verbeteren’: in dat geval 

proberen we de grond vaster te maken dan oorspronkelijk. 

Dat kan door: 

• verschillende soorten grond te mengen; 

• kalk of cement met de grond te mengen; 

• het grondwaterpeil te verlagen. 

Grond verdichten betekent de gronddeeltjes compacter 

herschikken. Daarvoor moeten we twee krachten 

overwinnen: 

• de wrijving tussen de gronddeeltjes; 

• de cohesie, het aan elkaar plakken van de gronddeeltjes.


1.2. parameters die het verdichten beïnvloeden 

1.2.1. Voorafgaande werken 



Het is aangeraden om een aantal basiseigenschappen van de 

grond te kennen vooraleer met het verdichten te starten. De 

belangrijkste eigenschappen zijn: 

• de verdichtingsgraad: met de proctorproef krijgen we 

een zeer juist idee van de verdichtingsgraad van de 

grond, in functie van het watergehalte in de grond. uit 

de proctorproef blijkt dus bij welk vochtgehalte de grond 

optimaal verdicht wordt; 

• het watergehalte. 

Voorafgaand aan het verdichten moet de grond voldoende 

dik en homogeen (met overal dezelfde dikte) aangebracht 

zijn. Hierbij moet de laagdikte aangepast zijn aan de 

verdichtingsdiepte van de verdichtingsmachine die gebruikt 

zal worden. Grond die bestaat uit afgeronde korrels, kan 

beter en dieper verdicht worden, want die korrels haken 

minder in elkaar. 

9

10 




1.2.2. Enkele basisbegrippen 

Uitlevering / ongeroerde grond / geroerde grond / inklinking / 

uitleveringscoëfficiënt 

Voor deze begrippen verwijzen we naar de cursus 

Grondtechnieken - basis. Een aanvulling daarbij: hoe hoger 

de uitlevering, hoe moeilijker de grond te verdichten is. Klei- 

of leemgrond vormt bij het uitgraven grote kluiten en kan 

dus moeilijk verdicht worden. Een zandgrond vormt kleinere 

kluiten en kan veel gemakkelijker verdicht worden. 

Elke grondsoort bevat korrels van verschillende groottes. 

Om te weten welke korrels in de grond zitten, moeten we 

een zeefproef laten uitvoeren (in een laboratorium). Om een 

grond goed te kunnen verdichten moeten er korrels van 

iedere soort aanwezig zijn, van heel fijn tot heel groot. Zo 

kunnen de ruimtes tussen de grote korrels opgevuld worden 

met kleinere korrels.


1.2.3. Kwaliteit van de verdichting 



De kwaliteit van de verdichting wordt aangeduid in procent 

(vaak genoemd: procent proctor): 

• Ongeroerde grond heeft een kwaliteit van 100%. 

• Als deze grond na ontgraving, transport en storting 

weer verdicht wordt, moet deze 100% zo dicht mogelijk 

benaderd worden. 

In het bestek van een werk worden de minimumeisen 

vermeld die aan het verdichten worden gesteld. Zo kan de 

eis bijvoorbeeld 98% zijn. In de praktijk is een dichtheid van 

100% moeilijk te bereiken. 

Klei (samenhangende grond) kan moeilijk verdicht 

worden! 

Op het einde van een werkdag of voor het weekend worden 

ophogingen van kleiachtige grondsoorten: 

• liever niet onverdicht achtergelaten; 

• bovenaan bij voorkeur redelijk genivelleerd. 

Als een hoop kleigrond van enkele meters hoog doorweekt 

raakt (door een hevige regenbui ’s nachts of in het weekend): 

• kan de hoop soms wekenlang onbegaanbaar zijn; 

• kan dit leiden tot grondafschuivingen. 

Om klei te verdichten is een combinatie van bovenbelasting 

en kneden vaak de beste methode. schapenpootwalsen zijn 

hiervoor goed geschikt. 

11

12 




1.2.4. proctorproef 

Bij de proctorproef wordt een hoeveelheid grond, zand of 

stabilisé in een stalen cilinder gebracht en laat men een 

stempel op het mengsel vallen om de grond te verdichten. 

De proef wordt uitgevoerd bij verschillende vochtgehaltes. 

De proctorproef is een proef die gebruikt wordt om de 

dichtheid van een grondmonster te bepalen bij verschillende 

waarden van het vochtgehalte. Deze proef wordt uitgevoerd 

in een laboratorium.


1.2.5. Het beste watergehalte bepalen 



De proctorproef leert ons dat het gehalte aan water in de 

grond een zeer grote rol speelt bij een goede verdichting. 

uit de praktijk weten we dat de grond meestal niet te droog 

of te nat mag zijn voor een goede verdichting. De beste 

verdichting verkrijgen we meestal bij een gemiddelde 

vochtigheid van de grond: 

• te droge grond vormt korrels of kluiten, waartussen grote 

hoeveelheden lucht blijven zitten. Daarom moet te droge 

grond voor de verdichting natgemaakt worden. 

• Als grond te nat is, zit de lucht in de kleine grondporiën 

geklemd en kan hij niet weggeperst worden. te natte 

grond moet droger gemaakt worden. 

13

14 




1.3. samenhangende en niet-samenhangende grondsoorten 

De verdichtingsgraad en de kostprijs van grondverdichting 

worden vooral bepaald door de grondsoort. Doorgaans 

wordt enkel een onderscheid gemaakt tussen 

samenhangende en niet-samenhangende grond. 

1.3.1.1. samenhangende grondsoorten 

samenhangende grondsoorten zijn vooral klei- en 

leemachtige gronden. Ze bestaan uit zeer kleine grondkorrels 

die bovendien goed aan elkaar kleven. De verdichting kan 

het best gebeuren met de volgende walsen: 

Kenmerken wals Waarde Laagdikte 

Zware walsen met 

schapenpoten 

trilfunctie met grote 

amplitude 

trilfunctie met lage 

trilfrequentie 

tussen 9 en 25 ton > 40 cm 

tussen 1 en 1,9 mm > 40 cm 

tussen 25 en 35 Hz 

1.3.1.2. niet-samenhangende grondsoorten 

Dit zijn vooral steenslag, zand en zavel. Ze bestaan uit 

grotere korrels die niet goed samenkleven. De beste 

verdichtingsresultaten worden verkregen bij zwakke 

amplitudes (tussen 0,5 en 1 mm). 

Kenmerken wals Waarde Laagdikte 

lichte walsen < 9 ton < 40 cm 

Kleine amplitude < 1 mm < 40 cm 

Hoge trilfrequentie tussen 35 en 45 Hz




sommige verdelers geven voor elke verdichtingsmachine 

tabellen die gebaseerd zijn op praktijkervaring en 

proefonderzoeken. Hieronder een voorbeeld: 

15

16 




1.4. statisch – dynamisch verdichten 

We onderscheiden drukken, trillen, stampen en kneden: 

1.4.1. statisch verdichten 

statisch verdichten is verdichten met enkel de druk van het 

eigen gewicht van de machine. De dieptewerking is beperkt, 

waardoor enkel in vrij dunne lagen gewerkt kan worden. 

twee bekende machines om statisch te verdichten zijn de 

driewielwals en de tandemwals (zonder trilfunctie).


1.4.2. Dynamisch verdichten 

Dynamisch verdichten is verdichten met het eigen gewicht 

van de machine, aangevuld met kneden, trillen of stampen. 

1.4.2.1. trillen 

trillen zorgt voor een betere en diepere verdichting. 

De trilgolven laten de gronddeeltjes bewegen en zich 

compacter herschikken. Dat resultaat wordt bereikt met 

minder overgangen dan bij statisch verdichten. trillen 

gaat het best in grofkorrelige bodems zoals zand. In 

kleigrond gaat het iets moeilijker. 90% van alle walsen bezit 

tegenwoordig een trilfunctie. Ook trilplaten maken gebruik 

van deze techniek. 

1.4.2.2. stampen 

stampers werken met een vrij grote slaghoogte, van waar ze 

schokken veroorzaken in de grond. Deze schokken gaan vrij 

diep en hebben een grote druk. In samenhangende gronden 

(leem/klei) werkt deze techniek beter dan trilplaten. 

1.4.2.3. Kneden 



Kneden blijkt een zeer goed systeem om (plakkende) klei en 

dikke onderlagen in asfalt te verdichten. Voor klei worden 

vaak schapenpootwalsen gebruikt (bv. voor kleisleuven: 

universele verdichter). Voor dikke onderlagen in asfalt 

worden meestal bandenwalsen ingezet. 

17

18 



1.5. trillingen 


Door te trillen bekomen we vlugger de nodige verdichting 

dan zonder trillen. Walsen die trillen, zijn meestal lichter dan 

walsen die niet trillen. De dieptewerking varieert tussen 0,2 

en 0,7 m. 

1.5.1. Opwekking van trillingen 

De trillingen van een walsrol en trilplaat worden 

voortgebracht door het ronddraaien van een excentrisch 

geplaatste as. 

Bij kleinere walsen wordt enkel een excentrisch geplaatste 

as gebruikt, kan het trillen enkel aan- en uitgeschakeld 

worden en draait de as of draait hij niet. Bij grotere walsen 

kan het trillen geregeld worden. Hiervoor wordt meestal met 

gewichtjes of nokken gewerkt. De ronddraaiende nokken 

veroorzaken een onbalans, waardoor de walsrol gaat trillen.


1.5.2. Amplitude 

Als we de trillingen vertraagd zouden bekijken, zouden we 

een op- en neergaande beweging zien. Een rol die niet trilt, 

staat in de evenwichtsstand. 

De amplitude is de afstand van het hoogste (of 

het laagste) punt van de trilbeweging tot aan de 

evenwichtsstand, uitgedrukt in millimeter. 

De amplitude varieert doorgaans tussen 0,7 en 1,9 mm. In de 

praktijk bepaalt de amplitude vooral de verdichtingsdiepte. 

1.5.3. Frequentie 



• Fijn materiaal trillen we met een kleine amplitude. 

• Grof materiaal trillen we met een grote amplitude. 

De frequentie is het aantal trillingen per seconde van de 

cilinder. Ze wordt uitgedrukt in Hertz (Hz). 

30 Hz betekent dus 30 trillingen per seconde. We kunnen de 

frequentie veranderen door het toerental van de trilmotor te 

verhogen of te verlagen. 

De frequentie varieert doorgaans tussen 25 en 50 Hz. In de 

praktijk bepalen het eigen gewicht en de frequentie vooral 

de verdichtingsgraad. 

• Fijn materiaal trillen we met een hoge frequentie. 

• Grof materiaal trillen we met een lage frequentie. 

19

20 




1.5.4. Werksnelheid 

twee tips voor een goede grondverdichting: 

• De beste walssnelheid ligt doorgaans tussen 3 km/u en 6 

km/u. Bij asfalt mag de snelheid iets hoger zijn. 

• Voor een gelijkmatige verdichting is een ‘constante 

snelheid’ belangrijk. 

De snelheid waarmee een wals rijdt, bepaalt hoe lang de 

cilinder op een bepaald oppervlak aan het verdichten 

is. Het aantal trillingen per seconde op een bepaald 

oppervlak vermindert als de wals sneller rijdt. 

Moderne walsen zijn meestal uitgerust met een systeem 

voor ‘automatische trilcontrole’. Als de wals trager dan een 

bepaalde snelheid rijdt, schakelt het trilsysteem automatisch 

uit. 

Waarom?


1.5.5. Op hellingen 

Hellingen verdichten (steiler dan 20%) kan een minder 

doeltreffend resultaat opleveren. 

O.a. bij Hamm zijn hiervoor een hele reeks technische 

ingrepen beschikbaar die onder andere het zwaartepunt van 

de machine verplaatsen. 

1.5.6. Vibrerend en oscillerend 



In de niet-gedeelde rol is een mechanisme van tegengesteld 

draaiende excentrieken geplaatst: 

21

22 




1.5.6.1. Voordelen van oscillerend verdichten 

• Het bitumen wordt minder snel aan het asfaltmengsel 

onttrokken. 

• Bij vernieuwing van oude asfaltlagen worden de oude 

asfaltonderlagen minder snel kapotgeslagen. Hiervoor kan 

trouwens ook een statische wals ingezet worden. 

• Er is meer verwerkingstijd voor asfalt: ook koudere 

asfaltmengsels kunnen nog goed verwerkt worden. 

• Grondwater wordt minder snel omhoog getrild. 

• Het verdichten gaat sneller omdat er minder overgangen 

nodig zijn (meestal vier). 

1.5.6.2. nadelen van oscillerende verdichtingsmachines 

• iets duurder dan andere verdichtingsmachines; 

• snellere slijtage (na ongeveer 7.000 u); 

• mogen niet gebruikt worden op risicoplaatsen: 

betonconstructies (bv. bruggen, parkeerdekken), naast 

ziekenhuizen, naast monumenten, naast computers, … 

Omwille van de nadelen wordt nu vaak een combinatie 

toegepast, bv. vooraan vibrerend en achteraan oscillerend.

2. aLgemene opBouW van een WaLs 



2. algemene opBouw Van een wals 

Een wals bestaat uit dezelfde onderdelen als andere machines: een cabine, een motor met hydraulische 

onderdelen en twee assen. Afhankelijk van de uitvoering van de wals zijn de assen van de machine anders 

opgebouwd (volle rol, al dan niet vibrerend, banden). 

23

24 




Bij de meeste walsen kan de stoel van de linker- naar de 

rechterkant verplaatst worden. Er zijn ook twee stuurwielen, 

één links en één rechts. Verder zijn er ook uitvoeringen 

met joysticks die met de stoel meeschuiven, te verkrijgen. 

Daarmee kan de machinist altijd de zijkant van zijn machine 

zien vanuit de cabine. 

Een voorbeeld van een display zien we hiernaast. De 

juiste benaming van de verschillende knoppen staat in de 

handleiding. De belangrijkste vermeldingen op het scherm: 

• de snelheid 

• de amplitude 

• de frequentie 

• de temperatuur 

• de kracht waarmee getrild wordt




De wals kan uitgevoerd worden met een knikpunt, zodat een 

kleinere draaicirkel mogelijk is. uitvoeringen zonder knikpunt 

worden echter ook nog gebruikt. 

Onder de motorkap zitten alle onderdelen om de machine 

te besturen en te bedienen. Er wordt voor gezorgd dat die 

onderdelen gemakkelijk toegankelijk zijn, zodat onderhouds- 

en herstellingswerken snel kunnen gebeuren. 

Om de zijkanten mooi recht af te werken is vooraan op de 

rol een snijmes gemonteerd. Door dat mes naar beneden te 

bewegen wordt het asfalt perfect recht afgesneden. 

25

3. in te zetten machines en uitVoering 

3.1. stampers en trilplaten 

standaarduitvoering 

uitvoering met transportwielen 

3. in te zetten machines en uitvoering 

3.1.1. stampers 



Op plaatsen die moeilijker bereikbaar zijn met een trilplaat, 

gebruiken we een trilstamper. Het trillende oppervlak is 

kleiner dan bij een trilplaat. Onderaan heeft een trilstamper 

een dichte polyurethaanplaat met metalen randen. De 

frequentie van de stamper schommelt rond 10 Hz. 

Er bestaan speciale motoren voor trilstampers, die ervoor 

moeten zorgen dat de gebruikers minder lawaai horen. Alle 

motoronderdelen van een stamper zijn afgeschermd met 

een beugel, zodat ze beschermd zijn als de stamper zou 

omvallen. 

Met een minimum aan energie moet de gebruiker de 

trilstamper gemakkelijk kunnen bedienen. De dieptewerking 

bedraagt 0,20 tot 0,30 m. trilstampers werken met een op- en 

neergaande cilinder op veren. Ze wegen 55 tot 80 kg. 

27

sleeptriller 

Geschakelde trilplaat 

28 




3.1.2. trilplaten 

trilplaten worden gebruikt om kleinere oppervlakten of 

bestratingen te trillen. De eenvoudigste trilplaat noemen we 

een ‘sleeptriller’: deze trilplaat kan enkel vooruit bewogen 

worden. Het trillen gebeurt door één excentriek op de as. 

sleeptrillers zijn meestal de kleinere trilplaten, met een 

gewicht van 60 tot 120 kg. lichtere trilplaten werken meestal 

op hoge frequenties, maar met een kleine amplitude (de 

dieptewerking is kleiner). 

Om gemakkelijker te kunnen werken is er ook de 

geschakelde trilplaat, die zowel vooruit als achteruit 

bewogen kan worden. Dit principe wordt gebruikt bij de 

zwaardere trilplaten (zwaarder dan 400 kg). Het trillen 

gebeurt door twee excentrieken te laten bewegen. 

Afhankelijk van de richting waarin de excentrieken trillen, 

beweegt de trilplaat vooruit of achteruit. Deze plaat is minder 

geschikt om straatwerk af te trillen. 

Als hulpstukken voor de trilplaat bestaan er: 

• rubberen matten die onderaan op de plaat bevestigd 

worden om te beletten dat het straatwerk beschadigd 

wordt; 

• transportwielen die onderaan op de plaat bevestigd 

worden om de trilplaat gemakkelijker te kunnen 

verplaatsen. 

De motor wordt meestal gestart met een trekstarter. 

Grotere trilplaten (diesel) kunnen ook een elektronisch 

startsysteem hebben. Om verschillende trilplaten met elkaar 

te vergelijken moeten we kijken naar de slagkracht, de 

kracht van het trilmechanisme. Bepalende factoren daarbij 

zijn het eigen gewicht, de frequentie en de massa van de 

onbalansgewichten. 

De voornaamste verdichtingsparameters van trilplaten zijn: 

• de contactdruk; 

• de amplitude; 

• de voortbewegingssnelheid.

3.2. Walsen 


3.2.1. Algemeenheden 



• Goed zicht, vooral aan de zijkanten. De machinist moet bij 

voorkeur zo dicht mogelijk voor de wals en goed langs de 

zijkanten kunnen kijken. Daarom zijn de koffers nu meestal 

afgeschuind. 

• Geen putten maken. Dit is vooral belangrijk bij het starten 

en stoppen. Daarom hebben walsen een zogenaamde 

‘hydrostatische aandrijving’. De hydromotoren worden 

gevoed door één hydropomp met een verstelbaar 

slagvolume en twee stromingsrichtingen. 

De wals is bijgevolg voorzien van een traploze aandrijving 

en kan zowel vooruit als achteruit rijden. Om zowel 

vooruit als achteruit te kunnen walsen kan de stoel met 

bedieningscontrole van grotere walsen vaak 360° gedraaid 

worden. 

• naast een parkeerrem zijn er geen aparte remmen 

voorzien op een wals. Remmen gebeurt door de 

hydropomp trager te doen draaien. Het is de taak van de 

machinist om dit niet te bruusk te doen, zodat de rol zeker 

niet gaat slippen. 

29

30 




• sproei-installatie: 

• Vereisten: om te voorkomen dat het warme asfalt aan de 

rollen kleeft worden de rollen met water bevochtigd. te 

weinig of te veel water is slecht. te veel water heeft een 

zuigende werking op het asfalt en koelt het ook meer af. 

De eisen zijn bijgevolg: 

• Het sproeiwater moet gelijkmatig over de rol verdeeld 

worden. 

• De hoeveelheid water moet geregeld kunnen worden 

(druk en aan/uit). 

• Het aantal tankbeurten blijft bij voorkeur beperkt door 

zuinig te sproeien en doordat de tanks vrij groot zijn. 

• Watertanks: het sproeiwater zit opgeslagen in watertanks 

in de wals. Vaak heeft een wals tot 1.000 liter water 

mee. tegenwoordig zijn de tanks vaak ingebouwd 

in hydraulisch bediende deuren rond de motor of in 

afgeschuinde watertanks voor- en achterop, waardoor een 

goed zicht mogelijk blijft. De watertanks helpen mee om 

de wals te verzwaren (statisch gewicht). Hoe lager de tanks 

zitten, hoe stabieler de wals is.

schrapers sproeiers 




• In de watertanks zitten een filter (om vuil tegen te 

houden) en een dompelpomp. De pomp zuigt het 

water op en zorgt voor de druk. 

• sproeiers: vier à vijf sproeikoppen verdelen het water 

gelijkmatig over de rol. De kopjes zelf worden tot dicht 

tegen de rol geplaatst om zo weinig mogelijk hinder 

van de wind te ondervinden. Ze zijn ook gemakkelijk 

reinigbaar. 

• Bediening: bij grotere walsen is het mogelijk om 

met een vloeiend regelbare intervalschakelaar de 

hoeveelheid sproeiwater te regelen vanuit de cabine. Bij 

kleinere walsen is het doorgaans niet mogelijk om de 

hoeveelheid sproeiwater te regelen. 

• schrapers: op de rollen zijn ook schrapers aangebracht die 

de rollen wanneer nodig weer schoonschrapen. 

• Een overzicht van de verschillende machines om te 

verdichten vinden we hieronder: 

31

32 




3.2.2. Driewielwals 

• Een driewielwals is een statische wals. Hij verdicht enkel 

door druk. 

• Meestal worden de beide achterrollen via een hydromotor 

aangedreven en zijn ze voorzien van een planetaire 

eindvertraging. 

• De totale walsbreedte wordt gevormd door de 

achterrollen en de voorrol. 

• De voorrol wordt volledig hydraulisch bestuurd (orbitrolbesturing) 

en bestaat uit twee delen (voor in bochten). 

• De achterrollen kunnen zich meestal aanpassen aan het 

wegdekprofiel door kantelassen: 

toepassingen: 

Inwalsen en nawalsen. Een driewielwals wordt meestal 

ingezet na de bandenwals om de sporen van de bandenwals 

weg te walsen. Er wordt vaak een zwaar type van 10 tot 12 

ton gebruikt. Het dienstgewicht kan worden vergroot door 

ballast.


3.2.3. tandemwals 



• Een tandemwals die enkel verdicht met zijn gewicht, is 

een statische wals. Hierbij gebeurt het verdichten enkel 

door druk. 

• Een tandemwals heeft twee stalen rollen die bijna altijd 

gelijk zijn. 

• De rollen bestaan doorgaans uit twee delen (voor in 

bochten). 

• Er bestaan tandemtrilwalsen met één aangedreven rol, 

maar ook met twee aangedreven rollen. 

toepassingen: 

• Voorwalsen: hiervoor wordt vaak een lichte tandemwals 

gebruikt (4 tot 6 ton). 

• Eigenlijke walsen: hiervoor wordt een zware tandemwals 

gebruikt (8 tot 12 ton). 

33

34 




3.2.4. tandemtrilwals 

• tandemtrilwalsen zijn vrij lichtere tandemwalsen met 

een trilmechanisme. Het trillen van de walsrol zorgt voor 

een extra verdichting. Het gaat hier dus om dynamische 

walsen, waarbij het verdichten gebeurt door druk en 

trilling. 

• Het trilmechanisme zit in één of in de beide rollen. 

toepassingen: 

Een tandemtrilwals kan gebruikt worden voor alle 

walswerkzaamheden. Hij kan zonder trileffect worden 

gebruikt bij het voorwalsen en met trileffect bij het inwalsen 

zelf. Het is belangrijk dat de machinist goed weet wanneer er 

wel en wanneer er het best niet getrild kan worden. 

NIET TRILLEN : 

• bij temperaturen van meer dan 100°C (anders bestaat het 

risico dat er stenen kapotgetrild worden); 

• bij het afrijden van een helling; 

• wanneer er van rijrichting veranderd wordt (vooruit/ 

achteruit); 

• op bruggen; 

• bij dunne lagen; 

• bij de laatste walsgang. 

WEL TRILLEN : 

• als dezelfde verdichtingsgraad als met een statische wals 

verkregen moet worden met minder walsgangen; 

• als er bij koud, winderig of vochtig weer een versnelde 

afkoeling van het materiaal optreedt. 

de hendel voor het trilmechanisme heeft meestal drie 

standen: 

• stand 0 = trilmechanisme uitgeschakeld; 

• stand 1 = hoge frequentie met kleine amplitude (voor fijn 

materiaal); 

• stand 2 = lage frequentie met grote amplitude (voor grof 

materiaal).


3.2.5. Bandenwals 



• De bandenwals is vooraan en achteraan voorzien 

van een aantal luchtbanden (bv. vier) met een glad 

loopvlak. De machinist kan de bandendruk instellen via 

een ingebouwde compressor. Als de bandenspanning 

verandert, verandert ook de knedende werking op het 

asfalt. De kunst is de juiste bandenspanning te vinden: 

te lage druk bolle sporen; 

• te hoge druk holle sporen. 

• De banden vooraan en achteraan overlappen elkaar en 

staan niet in lijn. 

• Vaak kunnen de banden voorverwarmd worden (tot 

minstens 60°C) om aankleving van asfalt te voorkomen. 

Dit gebeurt met een gasbrander en een fijngeweven mat 

van staalgaas die dient als vlamverdeler. De vlam komt 

niet rechtstreeks in aanraking met de band, maar het 

gaas wordt wel roodheet. Bij gebruik van gasverwarming 

moet het gehele bandenstel worden afgeschermd van 

de buitenlucht. Meestal gebeurt dit met isolerende 

afschermzeilen: 

35

36 




• Vaak zijn de banden pendelend opgehangen. Zo volgen 

ze het wegprofiel en blijft de gronddruk van de banden 

gelijk: 

• Een bandenwals verdicht niet alleen door zijn eigen 

gewicht; de banden hebben een knedende werking op 

het asfalt. Een bandenwals is dus een dynamische wals. 

Het verdichten gebeurt door druk en kneding. 

• Ook op bandenwalsen staat een sproei-installatie. 

toepassingen: 

• Met een bandenwals kunnen doorgaans dikkere lagen 

verdicht worden dan met een ander type wals. 

• Ze kan zeer goed ingezet worden voor het verdichten 

van alle onderbanen (grond/steenslag/asfalt). Door de 

spoorvorming is ze niet geschikt voor afwerkingslagen. 

• Door de geringe terreinvaardigheid is ze ongeschikt voor 

ruw grondwerk. 

• Een bandenwals mag niet ingezet worden bij fluisterasfalt 

(sMA of ZOA) en asfalt met polymeren, omwille van kans 

op vorming van vette plekken.


3.2.6. Combiwals 

Een combiwals is een combinatie van een bandenwals en 

een tandemtrilwals. Aan de achterkant heeft de machine 

een aantal wielen met luchtbanden en aan de voorzijde 

een trilrol. Deze machine wordt vooral gebruikt om 

asfalt te verdichten, maar dan hoofdzakelijk voor kleinere 

oppervlakten. 

3.2.7. Zelfrijdende trilrol 



Dit is een combinatie van een trilwals met een trilrol vooraan 

en twee wielen achteraan. De aandrijving gebeurt via de 

achterwielen, die voorzien zijn van sterk grijpende banden, 

zodat de wals ook in vrij moeilijke grondomstandigheden 

en op hellingen kan rijden (dit in tegenstelling tot 

tandemwalsen). Dit type rol wordt altijd ingezet voor 

grondwerken. 

37

38 




3.2.8. schapenpootwals 

Als de stalen rol is voorzien van nokken, spreken we van 

een schapenpootwals. Deze rol wordt zo genoemd omdat 

er vroeger schapen en paarden gebruikt werden om 

vooral dijken aan te stampen. De verdichting bij de eerste 

werkgangen gebeurt zowel door de nokken als door de 

rol (de nokken zakken volledig weg). Als de kwaliteit van 

de verdichting beter wordt, gaat de rol hoger lopen. Het 

bovenste laagje zal echter minder goed verdicht worden. 

Een schapenpootwals wordt vooral ingezet om zware 

kleigronden te verdichten. 

3.2.9. sleuvenwals 

Een sleuvenwals wordt gebruikt om sleuven te verdichten, 

en zeker voor de bovenste lagen van de aanvulling. Op de 

wals zitten twee dezelfde rollen, schapenpootwalsen. De 

sleuvenwals wordt bediend met een afstandsbediening, 

zodat de machinist niet altijd mee in de sleuf moet gaan. Bij 

de bediening met een kabel is de wals uitgerust met een 

achteruitrijbeveiliging. 

Een wals heeft een dieselmotor. Er bestaan walsen met een 

vast chassis en met knikuitvoeringen. De beide rollen zijn 

trillend uitgevoerd en voorzien van schrapers om de rollen 

schoon te houden. Een sleuvenwals kan gebruikt worden in 

zand, steenslag, mengaarde en klei. 

tegenwoordig wordt er ook gebruikt gemaakt van twee 

niet-trillende aandrukrollen met tappen om rioleringssleuven 

te verdichten. Daarbij is er geen lawaai, zijn er geen trillingen 

en is er geen extra machine nodig. De resultaten na de 

verdichting zijn zeer goed. Het vraagt natuurlijk wat ervaring 

van de machinist om deze uitrusting op een goede manier te 

gebruiken. Het is niet de bedoeling om de machine van de 

grond te duwen bij het verdichten, maar wel om gebruik te 

maken van de kracht van de grote en kleine giek.

3.3. Opstarthandelingen 




Voor we de machine starten, moeten we: 

• het dagelijks onderhoud uitvoeren; 

• een visuele controle van de machine uitvoeren; 

• de veiligheidsgordel omdoen; 

• controleren of de rijhendel in de neutrale stand staat; 

• de schakelaar voor de trillingen in positie ‘trilling uit’ 

plaatsen; 

• controleren of de noodschakelaar ontgrendeld is; 

• de bestuurderszetel in de juiste positie plaatsen; 

• eventueel de hoogte van het stuur instellen. 

De parkeerrem schakelt automatisch aan als we de motor 

afzetten. 

De machine starten en de eerste rijbewegingen uitvoeren 

moet op een rustige manier gebeuren. Bovendien moet 

de toerentalhendel bij het werken altijd in de vollastpositie 

staan. Bij het veranderen van rijrichting moeten we 

de rijhendel een korte tijd in de ‘0-positie’ houden tot de 

machine stilstaat en daarna de nieuwe rijrichting kiezen. 

39

40 




3.4. Automatische controle van de verdichting 

In een moderne dynamische wals bevindt zich meestal een computergestuurd controlesysteem voor de 

verdichting. In statische walsen is een dergelijk systeem niet aanwezig. Het systeem bestaat uit: 

• een dynamisch verdichtingssysteem (een microprocessor regelt het optimale trilsysteem: vibrerend, 

oscillerend of een combinatie van beide); 

• een verdichtingsmeter die de trillingen van de rol meet. O.a. de frequentie en de werksnelheid spelen een 

grote rol. 25 à 50 Hz bij een rijsnelheid van 3 km/u betekent bijvoorbeeld één trilling ongeveer elke 3 cm; 

• de informatica, die de gegevens van de verdichtingsmeter registreert en interpreteert. Alle gegevens kunnen 

achteraf uitgeprint worden; 

• een uitlezing, aan de hand waarvan de machinist voortdurend de verdichtingsgraad op een bepaalde plaats 

kan aflezen. De uitlezing werkt als er getrild wordt. Een grotere waarde geeft een hogere verdichting. Als de 

meter niet meer verhoogt, is de maximale verdichting bereikt en kan ergens anders verdergewerkt worden. 

De uitlezing kan klassiek of digitaal zijn.

4. onderhoud van verdichtingsmachines 

4. onderhoud Van 

Verdichtingsmachines 



Er moet vermeden worden dat het walsen moet worden 

onderbroken door een gebrekkig onderhoud. Voor de lange 

levensduur van de machine is het nodig dat het onderhoud 

zorgvuldig en correct uitgevoerd wordt. Vandaar de 

volgende aandachtspunten: 

• loop rond de wals om een visuele inspectie op lekken uit 

te voeren. 

• Controleer alvorens de motor te starten de motorolie, de 

hydraulische olie, het koelwater, het sproeisysteem, de 

spanning van de koelriem en of de cilinders of banden vrij 

zijn van vuil (of de afstrijkmessen juist ingesteld zijn). 

• laat de motor stationair warmdraaien, zeker bij koud 

weer. 

• smeer de smeerpunten. 

• Controleer de bandenspanning bij bandenwalsen en 

combiwalsen. 

• Zorg voor een gevulde watertank en brandstoftank. 

• Voer de onderhoudsbeurten enkel uit wanneer de motor 

stilstaat. 

• Gebruik bij het werken in de buurt van de knikbesturing 

altijd de veiligheidsstang. 

• Zorg dat er geen vuil of andere verontreinigingen in de 

tank terechtkomen wanneer er olie of brandstof bijgevuld 

wordt. 

• Meng verschillende koelvloeistoffen en additieven van 

verschillende aard niet met elkaar. 

• Raadpleeg het handboek van de machine voor het 

onderhoudsschema. 

41

Een onderhoudsschema van een wals ziet er dan uit als volgt: 

42 



4. onderhoud van verdichtingsmachines

4. onderhoud van verdichtingsmachines 



43

44 



4. onderhoud van verdichtingsmachines

5. transport van een WaLs 

5. transport Van een wals 



net als alle andere grondverzetmachines worden ook walsen 

vervoerd met een dieplader. Het gewicht van de wals of 

walsen is bepalend voor de grootte van de dieplader. Het 

maximaal toegelaten gewicht mag niet overschreden 

worden. 

Hou verder ook rekening met het volgende: 

• Gebruik enkel veilige laadplatformen om de machine op 

te rijden. 

• Zorg dat er zich geen personen in de buurt van de 

machine bevinden wanneer de wals de laadplatformen 

oprijdt. 

45

46 




• leg de machine zo vast dat ze beveiligd is tegen 

wegrollen, wegglijden en omkantelen. 

• loop niet onder een zwevende last. 

• Gebruik bij het laden, vastsjorren of opheffen van de 

machine altijd de schakels van de aanslagpunten.




• Monteer de beveiliging van de knikbesturing. 

• Zet de machine vast op het transportmiddel door de 

vastsjorring aan te slaan aan de vier ogen aan de voor- of 

achterwagen. 

47

48 




• Gebruik de vier ogen en het laadmiddel ook om de 

machine op te heffen. 

los na het transport de beveiliging van de knikbesturing 

en leg ze in de houder.

nOtItIEs 

notities 



49

50 



nOtItIEs 

notities

fvb•ffc constructiv 

Koningsstraat 132/5, 1000 Brussel 

t +32 2 210 03 33 • f +32 2 210 03 99 

fvb.constructiv.be • fvb@constructiv.be 

© fvb•ffc Constructiv, Brussel, 2012. 

Alle rechten van reproductie, vertaling en aanpassing onder eender welke vorm, voorbehouden voor alle landen 

51

Modulaire handboeken 

bouwplaatsMachinisten 

• Bouwplaatsmachines 




HYDRAULISCHE 

GRAAFMACHINES 

hydraulische hijsen dozers graaf-laadcombinaties 

graafmachines 




LADERS 

laders dumpers nivelleermachines Verdichtingsmachines 

andere boekdelen: 

• praktijk bouwplaatsmachines 

• motorenleer 

• Bouwtechnologie 




hijsen 




DUMPERs 

• toegepaste technieken 





Dozers 




NivelleermachiNes 




Graaf-laadcombinaties 




Verdichtingsmachines

VERDICHTINGSMACHINES - FFC - Constructiv

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?