Overzicht risico- en beschermende factoren KOPP - Helpende Handen

Overzicht risico- en beschermende factoren KOPP
Risicofactoren
Kenmerken van de ouder
- De ernst, duur en het al of niet terugkerend karakter van het ziektebeeld
- Verslechterd functioneren in de ouderrol
Kenmerken van het kind
- Leeftijd. Hoe jonger het kind is tijdens de ouderlijke problemen, des te groter het
risico.
- Erfelijkheid. Erfelijke factoren spelen een rol bij de overdracht van een aantal
psychiatrische stoornissen van ouder op kind.
- Temperament. Een moeilijk temperament van het kind is een duidelijke risicofactor,
omdat deze kinderen lastig zijn in de opvoeding, wat irritatie kan oproepen bij de
ouders.
Kenmerken van het gezin
- De aard van de interactie tussen ouder en kind. Depressieve of psychotische ouders
reageren minder ‘passend’ op hun kinderen. Ouders met bijvoorbeeld een depressie
tonen vlakkere emoties, minder aanrakingen, minder goedkeuring, geringere
spontaniteit en meer boosheid ten opzichte van het kind. Dit is heel verwarrend voor
kinderen. Vooral bij jonge kinderen staat dit het ontwikkelen van een goede
hechtingsrelatie in de weg.
- Instabiele gezinsomstandigheden. Als een ouder psychische problemen heeft, wordt
een toenemend appèl gedaan op de andere ouder. Als de andere ouder dit aankan,
blijven de gevolgen voor het gezin en de kinderen beperkt. Maar het kan ook leiden
tot conflicten tussen de partners. Ouders kunnen minder maatschappelijk geïntegreerd
zijn.
Kenmerken van de omgeving
- Het ontbreken van een sociaal netwerk. Een te klein of niet goed functionerend
sociaal netwerk verhoogt het risico voor het kind.
- Negatieve beeldvorming. Het taboe rond psychiatrie maakt het voor de kinderen
moeilijk om er met anderen over te praten, laat staan steun te vragen.
Beschermende factoren
Er zijn kinderen die gezond opgroeien, ondanks de aanwezigheid van een ouder die niet
‘normaal’ kan functioneren. Dan zijn er waarschijnlijk maar weinig risicofactoren en/of er
zijn beschermende factoren aanwezig: factoren die als buffer dienen tegen ongunstige
omstandigheden voor het kind. Beschermende factoren kunnen worden afgeleid uit de
hierboven genoemde risicofactoren. Zo is bijvoorbeeld veel ruzie in het gezin bedreigend
voor de ontwikkeling van het kind, terwijl een harmonieus gezin juist bescherming kan
bieden.
De volgende factoren kunnen beschermend zijn. En te beïnvloeden!
- Een goede ouder-kindrelatie. Als er ondanks de stoornis een goed contact is tussen
het kind en de betreffende ouder, dan zijn de vooruitzichten voor het kind
aanmerkelijk gunstiger.
- Een goede ondersteuning van het kind door de gezonde ouder. Een goede band met
althans één ouder geldt als een sterke beschermende factor: het kind kan dan heel wat
incasseren zonder dat dit hoeft te leiden tot latere psychische problemen.

- Sociale steun, zowel emotioneel als praktisch. Sociale steun binnen het gezin of een
ondersteunend netwerk buiten het gezin, bijvoorbeeld in de vorm van een
vertrouwensfiguur, kunnen bijdragen aan de bescherming van het kind.
- Goede sociale, cognitieve en probleemoplossende vaardigheden. Zelfwaardering bij
het kind, weerbaarheid, goed problemen kunnen oplossen en een actief sociaal leven,
werken beschermend tegen het ontwikkelen van psychische problemen.
- Een heldere kijk van het kind op zichzelf en de ouderlijke problematiek. Als het kind
goed geïnformeerd is over de ouderlijke problematiek, werkt dit beschermend. Goed
geïnformeerde kinderen weten beter wat ze wel en niet van hun ouder kunnen
verwachten, en kunnen afwijkend gedrag beter plaatsen als ‘horend bij de ziekte’. Dit
voorkomt gevoelens van verwarring en onzekerheid bij het kind.
141204/P&D/KOPP 16-23