Habitatpotentie van de bever - Landschapsbeheer Flevoland

Habitatpotentie van de bever (Castor fiber)
in Flevoland
Studie: Master Docent Biologie 1ste graads
Vak: Biologisch onderzoek
Studenten: Cynthia de Beer 1589964
Anita de Groot Boersma 1594252
Docent: Werner Pauchli
Begeleider: Jeroen Reinhold

Master Docent Biologie eerste graads
Habitatpotentie van de bever (Castor fiber)
in Flevoland
Cynthia de Beer en Anita de Groot Boersma
Externe begeleider: Jeroen Reinhold
Landschapsbeheer Flevoland
Interne begeleider: Werner Pauchli
Instituut Archimedes
Hogeschool van Utrecht
2

Voorwoord
In het kader van het biologisch onderzoek voor onze Masteropleiding docent biologie eerstegraads aan de
Hogeschool van Utrecht hebben wij onderzoek verricht aan de vestigingsplaatsen van de bever in Flevoland. Bij
het zoeken naar een geschikt onderwerp voor ons biologisch onderzoek hebben we gekeken naar het onderwerp
en de impact van het onderzoek op de wetenschap. Wij wilden een bijdrage leveren (hoe klein dan ook) aan
bestaande kennis op een bepaald gebied. Daarom wilden we graag onderzoek doen onder de vlag van een
organisatie. Door aan te sluiten bij een organisatie konden we verder gaan met bestaand onderzoek en konden
we ook gebruik maken van de kennis die al door anderen, binnen die organisatie, was gegenereerd. Omdat
veldwerk, zowel ethologisch als ecologisch, ons meer aanspreekt was het ons duidelijk dat ons onderzoek geen
laboratoriumonderzoek ging worden.
Bij onze zoektocht naar een onderwerp dat paste bij deze wensen, kwamen we in aanraking met Jeroen
Reinhold, projectleider en vervangend directeur van de Landschapsbeheer Flevoland. Hij houdt zich al jaren
bezig met de bever (Castor fiber) in Flevoland. De bever in Flevoland wordt weliswaar al een aantal jaren
gemonitord maar er liggen nog genoeg vragen open over de vestigingsplaatsen van de bever. Dit onderwerp
sprak ons erg aan.
Met veel plezier zijn we acht dagen het veld in geweest, op zoek naar beverburchten. Zo nu en dan moesten we
onszelf op heuphoogte (of hoger) een weg banen door de brandnetels. Het vinden van de vaak prachtige
burchten maakte dit ruimschoots goed.
Graag willen we Jeroen Reinhold bedanken voor de mogelijkheid die hij ons bood voor dit onderzoek en de
goede gesprekken die we met elkaar hebben gehad tijdens ons onderzoek. Ook gaat onze dank uit naar Werner
Pauchli die, als we hem nodig hadden, bijna altijd direct voor ons beschikbaar was.
Tot slot bedanken we Tristan Linnenbank en Richard Jansen die ons al die dagen en avonden hebben moeten
missen omdat onze tijd werd opgeslokt door de bevers. Zij hebben ons met raad en daad en ICT-hulp terzijde
hebben gestaan.
3

Samenvatting
In de winter van 1990-1991 ontsnapten enkele bevers (Castor fiber) uit het Natuurpark Lelystad. Deze bevers
hebben zich weten te handhaven en van hieruit is een nieuwe populatie bevers in Flevoland ontstaan. Sinds 2000
vindt er in Flevoland een jaarlijkse bevertelling plaats. Bij deze telling wordt gekeken naar het aantal bevers dat
in een burcht aanwezig is. Er heeft echter in Flevoland nog nooit onderzoek plaats gevonden naar
landschapskarakteristieken die van invloed zijn op bevervestiging.
Onderzocht zijn 76 beverburchten en 76 bijbehorende controlepunten. Bij de beverburchten is onderscheid
gemaakt tussen bewoonde en onbewoonde burchten. Tevens er is onderscheid gemaakt tussen lang bewoonde en
kort bewoonde burchten. Voor alle meetpunten is, met behulp van Google Earth en metingen ter plaatse, data
verzameld op het gebied van oeverlengte, hellingshoek van de oever en vegetatie.
Er is ontdekt dat er weinig landschapskarakteristieken zijn die van invloed lijken te zijn op bevervestiging. Het
aantal bomen en het soort bomen is wel van invloed. Bij burchten staan gemiddeld 25,6 bomen langs de oever in
een straal van 60 meter rondom de burcht. Hiervan zijn gemiddeld 18,1 bomen bruikbaar voor de bevers en
gemiddeld 15,1 bomen zijn wilgen. Daarnaast zijn beverburchten vaak gebouwd onder een boom.
Onbewoonde burchten hebben minder bruikbare bomen dan bewoonde burchten (14 versus 23,6). Dit
ondersteunt de hypothese dat bevers wegtrekken indien er niet genoeg bruikbare bomen meer zijn rondom de
burcht.
Er is geen verschil gevonden in landschapskarakteristieken tussen lang bewoonde burchten en kort bewoonde
burchten. Wel is ontdekt dat als bevers vertrekken van een burcht, ze dat het vaakst doen in de eerste 4 jaar na
het bouwen van de burcht.
Keywords
Castor fiber, Bever, Flevoland, landschapskarakteristieken, bevervestiging
4

Inhoudsopgave
Voorwoord .................................................................................................................................................... 3
Samenvatting ............................................................................................................................................... 4
Inhoudsopgave ............................................................................................................................................ 5
Hoofdstuk 1: Introductie ......................................................................................................................... 6
1.1 Geschiedenis van de bever in Nederland ............................................................................................... 6
1.2 Probleemstelling .............................................................................................................................................. 6
1.3 Onderzoeksvraag en hypothese ................................................................................................................ 7
Hoofdstuk 2: Theoretisch kader van het onderzoek ..................................................................... 8
2.1 Morfologie van de Bever ............................................................................................................................... 8
2.2 Voeding ................................................................................................................................................................ 9
2.3 Samenlevingsverband .................................................................................................................................... 9
2.4 Habitat en trekgedrag .................................................................................................................................... 9
2.4.1 Beverburcht .................................................................................................................................................................... 9
2.4.2 Beverdam ...................................................................................................................................................................... 10
2.4.3 Het effect van bevers op hun omgeving .......................................................................................................... 11
2.4.4 Kolonisatie van de oever ........................................................................................................................................ 11
2.5 Dimensies van de potentiële niche ........................................................................................................ 12
2.5.1 Dimensie water .......................................................................................................................................................... 12
2.5.2 Dimensie vegetatie ................................................................................................................................................... 13
Hoofdstuk 3: Kader van het onderzoek............................................................................................ 15
3.1 Burchten en controlepunten .................................................................................................................... 15
3.2 Variabelen in het onderzoek .................................................................................................................... 15
3.2.1 Dimensie water .......................................................................................................................................................... 15
3.2.2 Dimensie vegetatie ................................................................................................................................................... 16
3.3 Hypothesen ..................................................................................................................................................... 16
3.3.1 Dimensie water .......................................................................................................................................................... 16
3.3.2 Dimensie vegetatie ................................................................................................................................................... 17
Hoofdstuk 4: Materiaal en methode .................................................................................................. 18
4.1 Methodiek gebuikt bij bepaling van de meetpunten...................................................................... 18
4.1.1 Locatie burchten ........................................................................................................................................................ 18
4.1.2 Controlepunten .......................................................................................................................................................... 18
4.2 Methodiek gebruikt bij de variabelen .................................................................................................. 18
4.2.1 Dimensie water .......................................................................................................................................................... 18
4.2.2 Dimensie vegetatie ................................................................................................................................................... 19
4.3 Methodiek gebruikt bij de dataverwerking ....................................................................................... 19
Hoofdstuk 5: Resultaten ........................................................................................................................ 21
5.1 Burchten en controlepunten .................................................................................................................... 21
5.2 Bewoonde en onbewoonde burchten .................................................................................................. 23
5.3 Lang en kort bewoonde burchten .......................................................................................................... 25
Hoofdstuk 6: Discussie ........................................................................................................................... 27
6.1 Variabelen die geen significant verschil laten zien ......................................................................... 27
6.2 Variabelen die wel een significant verschil laten zien ................................................................... 27
6.3 Stroomschema ............................................................................................................................................... 28
6.4 Terugblik .......................................................................................................................................................... 29
6.5 Betrouwbaarheid en validiteit ................................................................................................................ 30
6.6 Kwantitatieve data ....................................................................................................................................... 30
6.7 Vervolgonderzoek ........................................................................................................................................ 30
Literatuurlijst ............................................................................................................................................ 32
5

Hoofdstuk 1: Introductie
1.1 Geschiedenis van de bever in Nederland
De bever (Castor fiber) is van oorsprong een inheemse soort in Nederland. De laatste wilde
bever in Nederland is in 1825 bij Zalk geschoten (Grzimek et al, 1970) Deze bever heeft hier een
standbeeld aan over gehouden (afbeelding 1).
Hierna heeft Nederland ruim 150 jaar geen bevers meer in de vrije natuur gekend. Vanaf de
jaren tachtig begon in Nederland de discussie over het al dan niet herintroduceren van de bever
(Reinhold, 2002). De natuurbeschermingsraad schreef in 1984 een positief advies voor
herintroductie van de bever. Dit resulteerde in 1988 in de eerste uitgezette bevers in de
Biesbosch. Deze bevers waren afkomstig uit de populatie bevers langs de Midden-Elbe in
Duitsland (Middeljans, 2008). Tot en met 1991 zijn daar in totaal 42 bevers uitgezet. Daarna
volgde de Gelderse Poort in 1994. Hier zijn tot 2000 in totaal 54 bevers uitgezet.
De populatie bevers in de Biesbosch deed het goed, de populatie in de Gelderse Poort had meer
moeite om te overleven (Niewold & Muskens, 2000). Maar in beide gebieden is op dit moment
een populatie bevers die zich weet te handhaven.
Afbeelding 1: Standbeeld voor de bever in Zalk. Bijschrift van het standbeeld is:
‘De laatste bever in Nederland, Gevangen te Zalk in 1825’.
In Flevoland zijn sinds 1988 bevers voor het publiek te zien in het natuurpark Lelystad. Deze
bevers waren bedoeld als fokgroep. Nakomelingen van deze fokgroep zouden op termijn de
populatie in de Biesbosch kunnen versterken (Reinhold, 2009). In de winter van 1990-1991 zijn
uit het natuurpark Lelystad een onbekend aantal bevers ontsnapt. Deze bevers hebben zich
weten te handhaven en van hieruit is een nieuwe populatie bevers in Flevoland ontstaan. Er zijn
pogingen gedaan om de ontsnapte bevers te vangen, dit is echter niet gelukt. Uiteindelijk heeft
men geaccepteerd dat de bever een plek in Flevoland heeft gevonden (Reinhold, 2002).
In Drenthe is men sinds 2008 bezig met een herintroductieproject voor de bever. In Limburg is
ook een populatie bevers ontstaan, dit doordat de bevers via de Roer en de Maas Nederland zijn
binnengekomen. Al met al brengt dat de teller op dit moment op vijf beverpopulaties in
Nederland (CBS, 2011).
6

1.2 Probleemstelling
De bever wil nog wel eens in conflict komen met de mens. Bijvoorbeeld omdat de bever op een
door de mens niet gewenste manier invloed uitoefent op zijn omgeving door middel van
dammen. Of omdat de bever holen gaat graven en burchten gaat bouwen op plaatsen waar de
mens dat liever niet heeft, denk bijvoorbeeld aan de dijken in Nederland (Niewold, 2009).
Door het vlakke karakter van het Flevolandse landschap zijn bevers niet snel geneigd tot het
bouwen van dammen. In Flevoland is het de afgelopen jaren maar twee keer gebeurd dat bevers
een dam hebben gebouwd (Reinhold, 2009). Bevers graven echter wel holen en bouwen ook
burchten in Flevoland.
Landschapsbeheer Flevoland zou graag inzicht willen krijgen in de voorkeur van bevers in
Flevoland voor vestigingsplaatsen van hun burchten. Als de voorkeur van bevers betreffende
hun vestigingsplaatsen bekend is, kan hier rekening mee worden gehouden bij de inrichting van
het landschap en bij het oeverbeheer. Aan de ene kant kan het landschap dan zo worden
ingericht dat sommige oevers van Flevoland ‘bevervriendelijk’ worden. Andere delen,
bijvoorbeeld de dijken, zouden dan ‘beveronvriendelijk’ kunnen worden ingericht zodat schade
aangericht door bevers zo klein mogelijk gehouden kan worden.
Er zijn momenteel wel persoonlijke meningen van landschapsbeheerders over voorkeuren van
bevers voor een vestigingsplaats, soms gebaseerd op gevonden data (Reinhold, 2009). Tot nu toe
is er echter geen gedegen en statistisch bewijs of een locatie wel of niet een potentiële
vestigingsplaats zou kunnen zijn voor de bever.
1.3 Onderzoeksvraag en hypothese
Het doel van dit onderzoek is om inzicht te krijgen in de verschillende dimensies die de niche
van de bever definiëren. Wij willen hiermee een model te creëren dat landschapsbeheerders kan
helpen bij het beoordelen van het landschap op de habitatpotentie van de bever.
Hieruit volgt de volgende onderzoeksvraag voor dit onderzoek:
Aan welke karakteristieken moet het Flevolandse landschap voldoen, zodat het
geschikt is als mogelijke vestigingsplaats van bevers?
De hypothese die bij deze onderzoeksvraag hoort is:
Het is het mogelijk is om specifieke landschapskarakteristieken aan te wijzen in het
Flevolandse landschap die aangeven of de plek wel of niet geschikt is voor
bevervestiging.
7

Hoofdstuk 2: Theoretisch kader van het onderzoek
2.1 Morfologie van de bever
De familie van de bevers (Castoridae) bevat slechts twee nog levende soorten, de
Europese bever (Castor fiber) en de Canadees-Amerikaanse bever (Castor canadensis).
Beide soorten hebben een bestaanswijze die niet van elkaar te onderscheiden is.
Jarenlang is gedacht het één soort betrof (Grzimek et al, 1970). DNA onderzoek heeft
echter uitgewezen dat het twee soorten betreft (Rosell, Bozsér, Collen, & Parker, 2005).
De Castor canadensis heeft namelijk minder chromosomen dan de Castor fiber
(Middeljans, 2008).
Ondanks dit verschil in karyotypering hebben beide soorten dezelfde morfologie en
hetzelfde gedrag (Rosell et al, 2005). Om deze reden kunnen gedragingen van de Castor
fiber ook toegeschreven worden aan de Castor canadensis en vice versa.
De bever is een groot knaagdier dat in en rond het water leeft. Het heeft van kop tot
romp een lengte van 70-100 cm en een staart van nog eens 30 cm. Hiermee is de bever
het grootste knaagdier van Europa (Reinhold, 2002). De staart van de bever is plat en
dient als hulp bij het zwemmen. Verder heeft de staart de functie van vetopslag, steun
geven bij het staan en lopen op het land en werkt de staart als warmteregulator.
Daarnaast kan de staart gebruikt worden om alarm te slaan (Middeljans, 2008).
Afbeelding 2: Karakteristieke morfologie van de Afbeelding 3: Karakteristieke morfologie van de
bever: Oranje snijtanden. bever: zwemvliezen en platte staart.
Bevers hebben scherpe snijtanden die oranje van kleur zijn (afbeelding 2). Deze
snijtanden hebben een doorlopende groei en worden gebruikt om bomen om te knagen
of takken van bomen te knagen.
Om het knagen te vergemakkelijken hebben bevers ook sterke klauwen aan hun
voorpoten waarmee ze bomen en taken kunnen vast houden (Middeljans, 2008).
Bevers hebben een aquatische levensstijl. Ze hebben zwemvliezen in hun achterpoten
(afbeelding 3) en ogen oren en neus liggen op dezelfde lijn zodat deze tijdens het
zwemmen boven water uitsteken.
Reinhold (2002) geeft aan dat de bever in Flevoland een nachtdier is. Volgens Nolet &
Andreas (1994) is de bever in een onverstoord gebied een dagdier dat met name in de
ochtend actief is. In gebieden met veel verstoring verandert dit gedrag van de bever en
wordt de bever een met name 's nachts actief dier (Nolet & Andreas, 1994). Dit zou er op
kunnen wijzen dat de bever in Flevoland in een verstoord gebied leeft.
8

2.2 Voeding
Het menu van de bever is zeer uitgebreid en varieert met het seizoen. In de zomer staan
er met name kruiden, bloemen, jonge scheuten van waterplanten, grassen, takken en
wortels op het menu (Middeljans, 2008; Nolet & Anders, 1994). Wat betreft de takken
heeft hij met name de voorkeur voor zachte houtsoorten zoals wilg (Salix sp.),
ratelpopulier (Populus tremula) en andere populiersoorten (Populus sp.) (Middeljans,
2008; Nolet & Andreas, 1994). Andere boomsoorten die de voorkeur hebben van de
bever zijn es (Fraxinus excelsior), eik (Quercus sp), hazelaar (Corylus avellana) en
vogelkers (Prunus padus) (Reinhold, 2002). Montclair State University (n.d.) voegt hier
aan toe dat de bever ook berk (Betula sp.) en kers (Prunus avium) eet.
Boomsoorten die gemeden worden zijn esdoorn (Acer sp.), els (Alnus sp), meidoorn
(Crataegus sp.), den (Pinus sp.) en spar (Picea sp.) (Reinhold, 2002).
In de winter is er niet genoeg vers plantenmateriaal te vinden. In deze periode eet de
bever met name twijgen en schors van zachte bomen zoals de wilg, populier,
ratelpopulier, lijsterbes (Sorbus sp.), hazelaar, ruwe berk (Betula pendula), Amerikaanse
eik (Quercus rubra) en Amerikaanse vogelkers (Prunus serotina) (Middeljans, 2008).
In de herfst begint de bever met het aanleggen van een voedselvoorraad. Deze bestaat
uit de takken en stammen van kleine bomen. Deze voedselvoorraad wordt verankert
onder water, hierdoor blijft de voedingswaarde behouden (Nolet & Andreas, 1994).
2.3 Samenlevingsverband
De bever is een monogaam dier (Montclair State University , n.d.) dat als paar meestal
hun leven lang in dezelfde burcht blijven. Onder bepaalde omstandigheden verlaat de
bever zijn burcht wel (paragraaf 2.4.3). De bever kan tot 20 jaar oud worden (Montclair
State University, n.d.), hoewel de meeste uitgezette bevers in Nederland zo'n 12 jaar
worden (Reinhold, 2002).
Het samenlevingsverband bij de bever is een kleine familiegroep. Deze groep bestaat uit
een volwassen paartje en hun jongen van de laatste twee worpen. De grootte van de
worp is één tot zes jongen. Hierdoor kan de groepsgrootte in een beverburcht oplopen
tot maximaal veertien bevers. Dit komt echter niet vaak voor (Montclair State University,
n.d.; Nolet & Andreas 1994).
De paring vindt plaats in februari, de jongen worden geboren in juni. Wanneer de jongen
na twee tot drie jaar geslachtsrijp zijn, worden ze door het ouderlijk paar uit de burcht
verjaagd. De jongen zullen dan zelf een eigen burcht beginnen (Zeveloff & Boyce, 1980).
2.4 De bever als landschapsontwikkelaar
De bever wordt in de literatuur vaak 'landschapsontwikkelaar' genoemd (onder andere
Müller-Schwarze & Sun, 2003; Rosell et al, 2005). Dit komt omdat ze door hun leefwijze
veel invloed uitoefenen op de inrichting van het landschap. Hieronder bespreken we
twee in het oog springende zaken als het gaat om bevers als 'landschapsontwikkelaars':
de beverburcht en de beverdam.
9

2.4.1 Beverburcht
De bever heeft verschillende soorten onderkomens. Afhankelijk van de oever kan een
bever een hol graven in de oeverwand of een burcht van takken bouwen. De vorm van
deze burchten kan heel verschillend zijn (Grzimek et al, 1970).
Beverburchten worden gemaakt van takken die met modder en leem versterkt en
afgedicht worden (afbeelding 4). Een burcht kan uit verschillende kamers bestaan. De
ingang van de burcht is onder water terwijl de verschillende kamers zich 20 tot 50 cm
boven de waterspiegel bevinden (Grzimek et al, 1970).
Afbeelding 4: Doorsnede van een beverburcht. Hierin is duidelijk te zien hoe
bevers een kamer met een luchtgat hebben die boven de waterspiegel ligt.
2.4.2 Beverdam
Naast het bouwen van een burcht als verblijfplaats maakt de bever dammen. Het
bouwen van een dam wordt door de bever gedaan om te zorgen dat het waterpeil hoog
genoeg is zodat de ingang van de burcht onder water blijft (Middeljans, 2008). In
sommige rapporten (bijvoorbeeld Middeljans, 2008; Reinhold, 2002) wordt gezegd dat
de bever een waterpeil van minimaal 50 cm nodig heeft. In deze rapporten worden
echter geen bronnen genoemd om dit getal mee te staven.
Als materiaal voor hun dam gebruikt de bever jonge bomen en taken die zij doorknagen
en naar het water slepen. De bever gebruikt modder, waterplanten en stenen om de dam
te verstevigen.
Dammen worden in Nederland gevonden in kleine beekjes met een breedte van
maximaal vijf meter (afbeelding 5) (Middeljans, 2008). Dat wil niet zeggen dat de bever
geen grotere dammen kan bouwen, de grootste beverdam die ooit ontdekt is heeft een
lengte van maar liefst 850 meter en is zelfs zichtbaar vanuit de ruimte (Kraaijvanger,
2010). In Flevoland zijn de afgelopen jarenjaar slechts twee dammen gemaakt
(Reinhold, 2009).
10

Afbeelding 5: Beverdam in Gelderland.
2.4.3 Het effect van bevers op hun omgeving
Met het bouwen van dammen en burchten heeft de bever veel invloed op zijn omgeving.
Zo lopen door het bouwen van een dam de laaggelegen oevers onder. Door het bouwen
van een dam lopen de laaggelegen oevers onder en wordt de waterspiegel verhoogd.
Door het verhogen van de waterspiegel krijgen andere organismen, zowel flora
(moerasplanten, kruidachtige planten) als fauna (watervogels, amfibieën, vissen) meer
kansen om zich te vestigen in een gebied (Muller-Schwarze &, Sun 2003). Begon (2009)
noemt de bever daarom ook een dier dat behoort tot de ‘keystone species’ in het
voedselweb omdat de bever een habitat creëert waarin andere soorten kunnen floreren.
Door de aanpassingen die de bever aan zijn omgeving maakt, zoals het vellen van bomen
voor voedsel of onderhoud van dam of burcht, wordt de habitat in eerste instantie
geschikter voor de bever maar in tweede instantie wordt de habitat steeds minder
geschikt voor de bever. Dit leidt in rivieren gebieden tot een zogenaamde ‘bevercyclus’
(Cunningham, Calhoun & Glanz, 2006; Middeljans, 2008). In een dergelijke cyclus zal een
bever wegtrekken indien hij alle beschikbare voedsel en bouwmateriaal heeft verbruikt
(Montclair State University, n.d.; Popko & Veitch, 1997). Ook zal de bever wegtrekken als
het waterniveau niet adequaat is of ten gevolge van één of meerdere sterfgevallen in de
familie (Popko & Veitch, 1997). Na enkele jaren van afwezigheid van de bever zal er door
middel van successie een nieuwe biotoop ontstaan die opnieuw aantrekkelijk is voor
bevers. De bever zal dan het oude gebied weer gaan koloniseren. Bevers koloniseren met
name gebieden waar in het verleden al een burcht heeft gestaan. Dit zorgt voor de
opvallende bevercyclus (Middeljans, 2008; Remillard, Gruendling & Bogucki, 1987).
Deze bevercycli hebben een omlooptijd van ongeveer tien tot dertig jaar (Remillard,
Gruendling & Bogucki, 1987).
2.4.4 Kolonisatie van de oever
De bouw van een burcht of een hol is afhankelijk van de oever. Kolonisatie van de oevers
is dan ook zeer afhankelijk van de geomorfologie van het gebied (Johnston & Naimand,
1990). Een beverburcht kan jarenlang meegaan, soms zelfs langer dan dat de bevers zelf
leven. Een beverburcht wordt bewoond door één beverfamilie (Grzimek et al, 1970). Als
de jongen twee tot drie jaar oud zijn verlaten zij de burcht van hun ouders (Zeveloff &
Boyce, 1980). De burcht wordt door de bevers onderhouden en indien nodig
11

gerepareerd. Bij uitbreiding van de beverfamilie wordt ook de burcht uitgebreid
(Montclair State University, n.d.). Burchten zijn dus geen ‘wegwerpproducten’ maar
worden door de bevers zo lang mogelijk onderhouden. Animal Planet (n.d.) geeft aan dat
een burcht wel zo'n 30 jaar lang bewoond kan blijven. Terwijl de bever zelf gemiddeld 15
jaar wordt in het wild (Middeljans, 2008). In Nederland ligt de gemiddelde leeftijd van
de bever overigens lager, volgens Reinhold (2002) ligt dit gemiddelde zo rond de 12 jaar.
Zoals eerder gesteld, blijft een burcht ongeveer 30 jaar gewoond. Onder bepaalde
omstandigheden kan dit korter zijn. Montclair State University (n.d.) geeft aan dat de
enige twee redenen dat een beverfamilie de burcht verlaat zijn voedseltekort of
predators. Popko, Veitch & Promislow (2001) geven naast een voedseltekort en
predators ook nog anderen redenen aan, zoals een fluctuatie in het waterpeil of
mortaliteit in de familie. Of menselijke aanwezigheid ook een reden is voor bevers om
hun burcht te verlaten is niet geheel duidelijk, hierin spreken de bronnen elkaar tegen.
Er wordt aangegeven (Kambiets, 2003) dat het slopen van een dam voor bevers reden is
om weg te trekken. Het Bureau of Wildlife Management (n.d.) geeft echter aan dat bij
slopen van een dam de bever eerder zal kiezen voor herbouw.
2.5 Dimensies van de potentiële niche
De bever komt voor in totaal verschillende biotopen. Vandaag de dag komen ze voor van
de subarctische regio’s tot aan de Rio Grande. Als bevers de keuze hebben, prefereren ze
een redelijk vlak landschap met een grote diversiteit aan vegetatie. Het door de mens
ontwikkelde landschap, zoals wij dat vooral kennen in Europa, is een biotoop waarin de
bever zich over het algemeen goed kan vestigen (Muller-Schwarze & Sun, 2003).
Voor elk organisme geldt dat de locatie waarin het zich kan vestigen bepaalde condities
en bronnen moet bevatten. Deze condities en bronnen moeten zich binnen bepaalde
grenzen bevinden (Hutchinson, 1957 in Begon, 2009). De bever heeft zich in de
provincie Flevoland kunnen vestigen omdat de mens de bever hier naar toe heeft
gebracht. Doordat de bever in Flevoland weinig natuurlijke vijanden en concurrenten
heeft, is de bever in staat geweest om zich blijvend te vestigen.
Begon (2009) maakt onderscheid in de fundamentele en de gerealiseerde niche. In dit
onderzoek kijken we naar de gerealiseerde niche. Eerder is al gezegd dat de bever in
Flevoland weinig natuurlijke vijanden en concurrenten heeft, hierdoor zal de
gerealiseerde niche van de bever niet veel kleiner zijn dan de fundamentele niche
(Begon, 2009).
De verschillende condities en bronnen van de gerealiseerde niches van een bever
worden beschreven door Muller-Schwarze & Sun (2003) en Reinhold (2003). De
kenmerken van de condities en bronnen zijn opgedeeld in kenmerken die te maken
hebben met water en kenmerken die te maken hebben met vegetatie. Deze twee groepen
met kenmerken zullen vanaf nu dimensies genoemd worden.
2.5.1 Dimensie water en oever
Vanwege hun aquatische levensstijl heeft de bever water in zijn directe omgeving nodig.
Water kan beschikbaar zijn in diverse vormen, zoals een stroom, rivier, kanalen of
vijvers. Belangrijk hierbij is dat het water het gehele jaar geschikt is om in te zwemmen,
duiken, burchten te onderhouden, de burcht beschermen kan. En dat de oever genoeg
mogelijkheden biedt om ingangen te graven voor een hol en/of burcht. De bever
probeert altijd te ontsnappen via het water. Daarom heeft een burcht vaak meerdere
ingangen onder water, de bever heeft zo meerdere vluchtmogelijkheden bij de komst van
een predator.
12

De bever prefereert langzaam stromend tot stilstaand water. Typische stroom
gradiënten zijn 1% en lager. In een bepaalde studie bleek dat het gemiddelde bij
beverterritoria ligt op 1,6%. Indien de dichtheid van de bevers hoog ligt, gebruikt de
bever stromingen die hoger liggen, tot aan 6,5%. In berggebieden blijkt dat de grens ligt
op 15%. Wijdere stromingen van 8 meter breed worden geprefereerd boven smallere
stromingen van 1.4 meter breed (Muller-Schwarze & Sun, 2003).
De bever in de Rhône Vallei in Frankrijk, als ook bevers in andere delen van Europa,
prefereren kalm en gelijkmatig stromend water met voldoende waterdiepte (Fustec,
Cromier & Lode, 2003). Volgens Reinhold (2002) prefereert de bever een steile oever.
2.5.2 Dimensie vegetatie
De bever heeft een betrouwbaar voedselaanbod nodig maar is niet specifiek in het
voedsel dat wordt gegeten (Muller-Schwarze & Sun, 2003). De bever is een generalist, er
wordt door de bever een grote variëteit aan plantensoorten geconsumeerd. Waar een
betrouwbare watervoorziening een vereiste is, accepteren bevers een vegetatierange
van ratelpopulierenbossen tot maïsvelden. Wel moet opgemerkt worden dat ze voor de
winter houtige vegetatie nodig hebben. Bomen en basten dienen behalve als voedsel ook
voor bouwmateriaal voor dammen en burchten. Bij gebrek aan dit soort constructiehout
zullen bevers zich moeten beperken tot het leven in holen in de oever. Het type boom, de
afmetingen van de boom (leeftijd) en de afstand van de bomen tot de waterkant zijn
allemaal van invloed op de keuze van waar de bever zich gaat settelen. Noord
Amerikaanse bevers prefereren populierensoorten, in Europa hebben bevers een
voorkeur voor wilgen.
De bever is extreem voorzichtig op het land, daar zijn namelijk meer predators van de
bever aanwezig. Op het land heeft de bever een onbeholpen en langzame waggelende
manier van voortbewegen (Zoogdier Vereniging, 2012).
Bij de bever kan op basis van functionaliteit onderscheid worden gemaakt tussen twee
soorten gebieden. Het eerste is het gebied waaruit bevers met name bouwmateriaal
halen voor hun burcht. Dit is door Muller-Schwarze en Sun gesteld op een straal van 60
meter rondom de burcht (Muller-Schwarze & Sun, 2003). In dit gebied moeten
populieren aanwezig zijn op een redelijke afstand, gemiddeld zo’n vijf meter van de
waterkant.
Het tweede gebied is het gebied waar de bever zijn voedsel vandaan haalt. Dit gebied ligt
in een straal van enkele honderden meters tot soms enkele kilometers rondom de
burcht (Muller-Schwarze & Sun, 2003). Ook in dit gebied zullen populieren worden
geoogst, nu echter met name als voedsel voor de bever.
Uit onderzoek blijkt dat bevers op dezelfde manier reageren op populieren als op
ratelpopulieren en wilgen (Muller-Schwarze & Sun, 2003).
Als de voedselvoorraad na een paar jaar is uitgeput door het oogsten, zal de hele familie
verhuizen naar een habitat met een groter voedselaanbod. Als beverpopulaties dichter
worden en de vegetatie slinkt, gaan bevers ook eten van minder geprefereerde soorten
bomen. In New York State, hebben bevers, na ratelpopulier (Populus tremula) en wilg
(Salix sp.), een voorkeur achtereenvolgens voor berk (Betula sp.) , Amerikaanse
vogelkers (Prunus serotina), beuk (Fagus sylvatica), haagbeuk (Carpinus betulus),
esdoorn (Acer sp.), en meidoorn (Crataegus sp.) (Muller-Schwarze & Sun, 2003).
Minst geprefereerd zijn coniferen zoals zilverspar (Abies sp.), wheymouthden (Pinus
strobus), grove den (Pinus sylvestris ), en fijnspar (Picea abies). Coniferen produceren
grote hoeveelheden hars dat hun beschermt tegen herbivoren. In de late winter, als het
sap begint te vloeien in bomen, gaan bevers soms de bast van naaldbomen eten. Als
bevers naaldbomen beginnen te consumeren, is de kans groot dat ze na een paar weken
het gebied verlaten. Als er een behoorlijk aantal aangevreten en gevelde coniferen en/of
13

naaldbomen zijn, kan verwacht worden dat de bevers op het punt staan van vertrekken
(Muller-Schwarze & Sun, 2003).
De niet-houtige vegetatie die wordt gegeten tijdens het groeiseizoen omvat ook
sommige waterplanten zoals water-shield (Brasenia sp.)(komt niet voor in Europa), de
gele plomp (Nuphar lutea) en de waterlelie (Nymphaeaceae). Ook varens (diverse
geslachten), framboos (Rubus idaeus), grassen (Graseae) en cypergrassen(Cyperaceae)
worden gegeten door de bever. In Nebraska eten bevers maïs (Zea mais) en bewaren ze
droge aren van maïs als wintervoedsel. In Bavaria consumeren bevers suikerbieten (Beta
vulgaris subsp. vulgaris var. altissima), maïs en andere granen(diverse geslachten)
(Muller-Schwarze & Sun, 2003).
Tabel 1: Voedsel van de bever, gesorteerd op voorkeur(Middeljans, 2008; Muller-Schwarze & Sun, 2003;
Reinhold, 2002). * bomen en planten waarvan bekend is dat ze voorkomen aan de oevers van Flevoland
(Reinhold, 2002).
Meest geprefereerde Matig geprefereerde Niet geprefereerde
soorten
soorten
soorten
Betula sp Beta vulgaris Abies sp.
Brasenia sp. Betula pendula Acer sp.*
Corylus avellana* Prunus serotina Alnus sp.*
Cyperaceae* Quercus rubra Crataegus sp.*
Fraxinus excelsior* Sorbus sp Pinus sp.*
Graseae* Fagus sylvatia Picea sp.*
Nuphar lutea
Nymphaeceae sp
Populus sp.*
Prunus avium
Prunus padus*
Rubus idaeus
Quercus sp*
Salix sp.*
Zea mais
Carpinus betulus
14

Hoofdstuk 3: Kader van het onderzoek
3.1 Burchten en controlepunten
In Flevoland is de bever sinds de winter van 1990-1991 aanwezig. De laatste twaalf jaar
is aan monitoring van beverburchten gedaan. Zoals eerder gezegd is het natuurlijke
gedrag van bevers om in de door hun gebouwde burcht te blijven wonen. En verlaten zij
hun burcht enkel wanneer hun habitat niet (meer) voldoet aan de voorwaarden die zij
stellen aan datzelfde landschap.
Om te zien welke karakteristieken een rol spelen bij dit migratiegedrag onderzoeken wij
het landschap rondom bewoonde en onbewoonde burchten. Naast onderzoek aan
bewoonde en onbewoonde burchten nemen we ook een aantal controlepunten op in het
onderzoek. De controlepunten zijn plaatsen waar de afgelopen twaalf jaar geen bevers
zich gevestigd hebben. Het opnemen van controlepunten geeft inzicht in
karakteristieken die een rol spelen bij het wel of niet vestigen van bevers op een
specifieke locatie.
Hoewel de bever een territorium kan hebben van enkele kilometers, is niet hun
volledige territorium onderzocht. De bever heeft een kleiner gebied waar hij met name
het bouwmateriaal voor zijn burcht vandaan haalt. Dit is door Muller-Schwarze en Sun
gesteld op een straal van 60 meter rondom de burcht (Muller-Schwarze & Sun, 2003).
De bever haalt 95% van zijn voedsel en bouwmateriaal uit het gebied van vijf meter
gerekend vanaf de oever. Dit is het onderzoeksgebied waarin de data is verzameld. In
het onderzoek wordt gekeken naar het aantal meters oever dat in een straal van 60
meter rondom de burcht zit. Bij vegetatieonderzoek wordt alleen gekeken naar de
eerste vijf meter vanaf de oever.
3.2 Variabelen in het onderzoek
Eerder hebben we de potentiële niche van de bever onderverdeeld in twee dimensies;
variabelen gerelateerd aan de dimensie ‘water en over’ en variabelen gerelateerd aan de
dimensie ‘vegetatie’. Hieronder staat uitgelegd op welke manieren de verschillende
variabelen behorende bij die twee dimensies, zijn meegenomen in het onderzoek.
3.2.1 Dimensie water en oever
De bever is erg gericht op water. Er zullen diverse onderzoeken gedaan worden aan de
watergang waar de bever zijn burcht heeft gebouwd. Ten eerste wordt er gekeken naar
de breedte van de watergang. Deze zal worden gemeten in meters.
Ten tweede zal er worden gekeken naar de oever. Zelden dat een bever zich verder dan
een paar meter van de oever op het land begeeft. Hoe meer oever een bever bij de
burcht tot zijn beschikking heeft, hoe meer mogelijkheden de bever dus heeft voor het
vinden van bouwmateriaal en voedsel. Er zal gekeken worden naar de lengte van de
oever binnen een straal van 60 meter rondom de burcht.
Omdat er meerdere typen vegetatie mogelijk zijn langs de oever, is ook gekeken naar de
vegetatie langs de oever. Er is gekeken naar de volgende typen vegetatie:
bomen
riet
struikgewas
gras
Naast de verschillende typen vegetatie bij de oever wordt ook gekeken naar de
hellingshoek van de oever. Deze wordt in graden gemeten aan de waterkant, zo dicht
mogelijk bij de burcht.
Er kan ook naar de topografische ligging van de burcht worden gekeken. Afhankelijk van
15

deze ligging is de burcht meer of minder toegankelijk voor predators . Topografisch is er
de volgende indeling gemaakt:
Op het vaste land
Op een schiereiland
Op een eiland
3.2.2 Dimensie vegetatie
De vestigingsplaats van een burcht kan zich in verschillende typen vegetatie bevinden.
We nemen vier typen vegetatie en kijken in welke van deze vier typen vegetatie de
burcht is gebouwd. Het gaat hier dus om de directe vestigingsplaats van de burcht. Als
een burcht bijvoorbeeld onder een boom is gebouwd en verder is er rondom de burcht
allemaal grasland, dan wordt er voor 'onder een boom’ gekozen. De vier categorieën
voor deze variabele zijn:
onder een boom
in het riet
in struikgewas
in grasland
Omdat uit literatuur blijkt dat bevers een voorkeur hebben voor bepaalde bomen wordt
er in het onderzoek gekeken naar het aantal bomen in een straal van 60 meter rondom
de burcht. Ook wordt er gekeken naar het soort boom dat er groeit. Van de soorten die
genoemd zijn in hoofdstuk 2.5.2 komen er slechts enkele voor in Flevoland. Tijdens de
pilot is er een verdeling gemaakt van de volgende boomsoorten:
wilg (Salix sp.)
ratelpopulier (Populus tremula)
overige populier (Populus sp. (met uitzondering van Populus tremula))
hazelaar (Corylus avellana)
vogelkers (Prunus padus)
es (Fraxinus excelsior)
overige bomen (niet bruikbaar als voedsel en bouwmateriaal voor bevers)
3.3 Hypothesen
Eerder hebben we als hypothese gesteld dat ‘het mogelijk is om specifieke
landschapskarakteristieken aan te wijzen in het Flevolandse landschap die aangeven of
de plek wel of niet geschikt is voor bevervestiging’. Bij elke landschapskarakteristiek
(variabele) geven we hieronder een onderbouwde hypothese.
3.3.1 Dimensie water en oever
De bevers kan zich goed en snel voortbewegen in water. Bij vluchtpogingen voor
predators (die van het land aanvallen) vluchten bevers bijna altijd via het water. Reden
voor ons om in het algemeen te stellen dat bevers eerder een burcht bouwen aan een
bredere watergang zodat ze beter kunnen vluchten voor predators.
Kijkend naar de provincie Flevoland, waar weinig predators aanwezig zijn, verwachten
we dat de breedte van de watergang minder van belang is voor de overlevingskansen
van de bever in Flevoland. Ook is het zo dat de watergangen in Flevoland zijn aangelegd
door de mens. Om die reden is in Flevoland minder variatie in de breedtes van de
watergangen. Watergangen hebben vaak dezelfde breedtes, de bever heeft in Flevoland
dus minder keuze aan verschillende breedtes in watergangen.
Gezien de gestandaardiseerde breedtes van de watergangen verwachten wij dat dit geen
landschapskarakteristiek is die iets kan zeggen over het al dan niet vestigen van bevers.
16

We verwachten bij de burchten meer oeverlengte met bomen te vinden dan bij de
controlepunten. Meer oeverlengte met bomen geeft de bever meer mogelijkheden tot
het vinden van voedsel en bouwmateriaal. Tevens verwachten we bij de burchten meer
vegetatie in de vorm van struiken te vinden dan bij de controlepunten, struiken kunnen
namelijk gebruikt als voedsel en als bouwmateriaal.
Bij de burchten verwachten we minder oeverlengte met gras en minder oeverlengte met
riet dan bij de controlepunten. Gras en riet kan niet worden gebruikt als voedsel of als
bouwmateriaal. Riet kan dienen als bescherming tegen predators. Maar Flevoland kent
weinig tot geen predators, hiermee vervalt dit voordeel.
Bij de helling van de oever verwachten we bij de burchten een steilere helling te vinden
dan bij de controlepunten. Bij een steilere helling is het graven van een hol en het
bouwen van een burcht beter te realiseren voor een bever.
Een schiereiland en een eiland hebben ten opzichte van vaste land het voordeel dat het
minder goed benaderbaar is voor predators vanaf het land. Daarnaast bezitten eiland en
schiereilanden een grotere oeverlengte ten opzicht van het vaste land. Hoewel er weinig
predators zijn, verwachten wij toch dat burchten vaker op een eiland of een schiereiland
zitten dan controlepunten.
3.3.2 Dimensie vegetatie
We verwachten meer burchten onder een boom te vinden dan in gras, riet of
struikgewas. Bij een burcht onder een boom heeft de bever direct bouwmateriaal tot zijn
beschikking. Tevens levert een boom een goede bescherming op tegen predators, dit in
tegenstelling tot bijvoorbeeld gras. Riet en struikgewas leveren ook bescherming op
tegen predators, deze variabelen leveren echter geen bouwmateriaal. We verwachten
weinig burchten te vinden die in het gras zijn gebouwd, immers hier is geen
bouwmateriaal en geen bescherming tegen predators.
Rondom de burcht verwachten wij in een straal van 60 meter langs de oever met name
bomen te vinden die door de bever worden gebruikt als bouwmateriaal en als voedsel.
Hiervoor gebruikt de bever hoofdzakelijk bomen met zacht hout zoals wilg, populier,
hazelaar, ratelpopulier, vogelkers en es. Met name de wilg wordt vaak genoemd in de
literatuur. We verwachten dat de hiervoor genoemde bomen in grotere getale
voorkomen bij burchten dan bij controlepunten.
Bij burchten die niet meer bewoond worden verwachten we minder bomen dan bij
burchten die nog wel bewoond worden. De bever verbruikt bomen als bouwmateriaal en
als voedsel, na een aantal jaar zal dus het beschikbare aanbod aan bomen kleiner
worden.
17

Hoofdstuk 4: Materiaal en methode
Voordat er is begonnen met de definitieve dataverzameling, is er eerst een pilot
gedraaid. Bij elke onderzochte variabele is er een methode bedacht. Bij de pilot zijn zes
burchten bezocht en zijn er verschillende metingen verricht bij die burchten.
Na de pilot hebben we nog een paar methodieken aangepast. De methodieken zoals deze
hieronder zijn beschrijven, zijn de uiteindelijk gebruikte methodieken bij de definitieve
dataverzameling.
4.1 Methodiek gebuikt bij bepaling van de meetpunten
4.1.1 Locatie burchten
Landschapsbeheer Flevoland monitort sinds 2000 de beverstand in Flevoland. Zij
beschikken over een Google Earth document met hierin de locaties van de
beverburchten op GPS coördinaat nauwkeurig. Daarnaast heeft Landschapsbeheer
Flevoland een document dat van elke burcht aangeeft in welke jaren de burcht bewoond
was. Beide documenten zijn ter beschikking gesteld voor dit onderzoek. In het Google
Earth bestand staan in totaal 76 burchten, zowel bewoond als reeds verlaten. Deze
burchten zijn onderzocht. De gebruikte dataset is van december 2011. In juli en
augustus wordt de jaarlijkse bevertelling gedaan. Deze gegevens waren nog niet
beschikbaar tijdens het onderzoek in april-juni 2012.
4.1.2 Controlepunten
In Google Earth zijn er een aantal controlepunten toegevoegd. Bij elke burcht is het punt
genomen dat precies een kilometer ten noorden ligt van de burcht. Deze afstand is
samen met Landschapsbeheer Flevoland zo gekozen omdat dit punt zich nog binnen het
territorium van de bever bevindt, maar ver genoeg van de burcht is om niet binnen het
onderzoeksgebied van de burcht te vallen.
In Google Earth is het mogelijk om rangeringen aan te brengen rond een vast punt. Door
ringen met een straal van 1km rond de burcht te trekken, is in het Google Earth
document zeer nauwkeurig te bepalen waar het controlepunt zich bevindt. Indien het
punt ten noorden van de burcht niet een oever van een watergang is, is van daaruit
afgebogen over de ring naar het oosten net zolang tot er een oever op de kaart staat.
Op deze manier hebben we niet alleen 76 meetpunten waar een bever zich heeft
gevestigd, we hebben ook 76 meetpunten waar een bever zich niet heeft gevestigd. De
data van de burchten wordt vergeleken met de data van de controlepunten. Deze
vergelijking kan inzicht geven in de karakteristieken die een rol spelen bij het wel of niet
vestigen van een bever.
4.2 Methodiek gebruikt bij de variabelen
4.2.1 Dimensie water en oever
Voor het vaststellen van de breedte van de watergang is gebruik gemaakt van Google
Earth. Dit programma heeft de mogelijkheid om een ‘liniaal’ te gebruiken waarmee
afstanden in het document kunnen worden gemeten. De gemeten afstanden zijn
afgerond op hele meters.
Voor het vaststellen van de lengte van de oever en het soort vegetatie langs de oever is
weer gebruik gemaakt van Google Earth. Er zijn rangeringen met een straal van 60
meter rond elk meetpunt getrokken. Daarna is ook hier weer de ‘liniaal’ gebruikt. Naast
de lengte van de oever is in Google Earth ook vrij goed te zien welke vegetatie zich langs
18

de oever bevindt. Hiermee is dan ook bepaald of er bomen, gras, struikgewas of gras
langs de oever groeit.
De hellingshoek is ter plaatse gemeten. Bij het bezoek aan de burchten en
controlepunten is met behulp van een waterpas met analoge hellingshoekmeter de
hellingshoek van de oever bepaalt. Het uitvoeren van de hellingshoekmeting is zo dicht
mogelijk bij de burcht uitgevoerd.
Ter plaatse kon ook worden vastgesteld of het meetpunt zich bevond op een eiland, een
schiereiland of het vaste land.
4.2.2 Dimensie vegetatie
Bij de dimensie vegetatie is gekeken naar het aantal en soort bomen in een straal van 60
meter langs de oever rond het meetpunt (de burchten en de controlepunten). Hiervoor
zijn alle meetpunten bezocht en is met behulp van een flora het type bomen bepaald Het
aantal bomen is bepaald door een telling ter plaatse die door beide onderzoekers werd
uitgevoerd. Ook de vestigingsplaats van het meetpunt (onder een boom, in het
struikgewas, in het rietland of het grasland is vastgesteld door middel van het bezoek ter
plaatse.
4.3 Methodiek gebruikt bij de dataverwerking
Na bezoek aan alle meetpunten is de data in een spreadsheet ingevoerd. Meetpunten die
door omstandigheden niet bezocht konden worden zijn uit het onderzoek gehaald. De
ruwe data is onderverdeeld in categorieën. Deze zijn uitgezet op verschillende
tabbladen:
- burchten en controlepunten (waarbij elk controlepunt aan de bijbehorende
burcht gekoppeld is)
- combinatie locatie (waarbij burchten en controlepunten onder elkaar gezet zijn)
- bewoningsstatus (waarbij bewoonde en onbewoonde burchten naast elkaar
staan)
- combinatie bewoningsstatus (waarbij bewoonde en onbewoonde burchten
onder elkaar gezet zijn)
- leeftijd (waarbij alle burchten op leeftijd onder elkaar gesorteerd zijn)
Op basis van de gemeten (primaire) data is met behulp van Excel de secondaire data
herleid. Deze secondaire data is in de verschillende tabbladen ingevoerd. De data die we
herleidt hebben is:
- de leeftijd van de burchten
- de bewoningsstatus van de burchten
- het totaal aantal bruikbare bomen
- het totaal aantal bomen
- het percentage van de verschillende soorten bomen
- de totale oeverlengte
De verwerking van de ruwe data is gedaan met behulp van PSPP. Dit programma is
vergelijkbaar met het bekendere SPSS. De statistische analyse is begonnen met
verschillende beschrijvende statistiek: frequentie, gemiddelde, SD, minimum, maximum,
mode, mediaan, kurtose, skewness. Dit is zowel gedaan op combinatie tabbladen, als op
uitgesplitste tabbladen.
Er zijn verschillende significatie testen gedaan. Het type test is afhankelijk van de data
die beschikbaar is. Barnard, Gilbert en McGregor (2007) geven een duidelijk overzicht
van de testen die voor deze dataset geschikt zijn. De gebruikte statistiek bij de
vergelijking van burchten en controlepunten is de gepaarde t-test. Bij de vergelijking
19

tussen bewoonde en onbewoonde burchten is gebruik gemaakt van de 2-tailed t-test.
Deze test is ook gebruikt bij de vergelijking tussen kort bewoonde en lang bewoonde
burchten.
Een t-test wordt gebruikt om aan te geven of er een significant verschil is tussen twee
groepen. Er is sprake van een significant (p=0.05) verschil tussen beide groepen indien
de t-waarde boven 2.086 (bij de 2-tailed t-test) en boven 1.725 (bij de gepaarde t-test)
(Barnard, Gilbert en McGregor, 2007).
De gepaarde t-test wordt alleen uitgevoerd in speciale gevallen. Er moet dan sprake zijn
dat de data van de testgroep direct gekoppeld kan worden aan de controlegroep. Dit is
het geval bij de vergelijking van burchten en controle punten. Bij elke burcht hoort een
eigen controlepunt.
20

Hoofdstuk 5: Resultaten
In totaal zijn er 76 burchten bezocht waarvan, afhankelijk van de onderzochte
variabele, meer of minder burchten kunnen worden beschouwd als valid cases. Het
gemiddeld aantal valid cases ligt rond de 65 burchten. Daarnaast zijn er 76
controlepunten bezocht. In de volgende paragrafen worden de resultaten beschreven.
5.1 Burchten en controlepunten
De volgende variabelen zijn onderzocht:
De breedte van de watergang in meters.
De oeverlengte in meters (gemeten binnen een straal van 60 meter rondom de
burcht, uitgesplitst in grasland, struikgewas, riet en bomen).
Topografische ligging (bevindt de burcht zich op een eiland, een schiereiland of
op het vaste land).
Vestigingsplaats van de burcht (onder een boom ,in het struikgewas, in het riet
of in het gras).
Hellingshoek van de oever (in graden).
Totaal aantal bomen in een cirkel met een straal van 60 meter van de
onderzochte locatie (maximaal vijf meter van de oever).
Aantal bomen die bruikbaar zijn als bouwmateriaal en als voedsel in een cirkel
met een straal van 60 meter (maximaal vijf meter van de oever) (wilg, populier,
ratelpopulier, es, hazelaar, vogelkers, overige bomen en de daarvan afgeleide
percentages).
Deze onderzochte variabelen zijn uitgezet tegen het type meetpunt: burcht of
controlepunt. Tabel 2 geeft een overzicht van de belangrijkste gegevens.
Tabel 2: Vergelijking van habitatvariabelen tussen burchten en controlepunten in Flevoland. De waarden
zijn: gemiddelde (mediaan/ min-max). T-waarden zijn gebaseerd op gepaarde t-toets; P-waarden zijn 2tailed.
*=significant bij 0.05; **=significant bij 0.01. De breedte van de watergang en de oeverlengten zijn in
meters, de hellingshoek is in graden en de vegetaties is in aantallen. NaN betekent dat de waarde niet
bepaald kon worden.
Beverburchten Controlepunten t p
Oever
topografie NaN NaN NaN NaN
vestigingslocatie NaN NaN 2.20 * 0.03 *
breedte watergang 37.3 (26/3-438) 42.46 (18/2-599) 0.55 0.58
oeverlengte bomen 165.0 (126/0-1665) 121.39 (116/0-1160) 1.22 0.23
oeverlengte riet 74.9 (13/0-556) 49.39 (29/0-309) 1.66 0.10
oeverlengte struik 10.6 (55/0-299) 1.66 (62/0-309) 1.63 0.11
oeverlengte gras 13.9 (25/0-245) 69.80 (6/0-378) 4.10 * 0.01 **
hellingshoek 66.3 (83 / 5-90) 79.51 (90/15-90) 2.21 * 0.03 *
Vegetatie
Salix sp 15.1 (7/0-80) 3.95 (1/0-40) 4.62 * 0.01 **
Populus sp 1.8 (0/0-45) 0.0 (0/0-0) NaN NaN
Populus tremula 0.2 (0/0-10) 0.0 (0/0-0) NaN NaN
Corylus avellana 0.1 (0/0-3) 0.09 (1/0-2) 0.01 1.00
Prunus padus 1.6 (3/0-80) 0.0 (0/0-0) NaN NaN
Fraxunus excelsior 0.0 (0/0-0) 0.0 (0/0-0) NaN NaN
totaal bruikbare bomen 18.1 (12/0-90) 3.98(0/0-40) 5.32 * 0.01 **
overige bomen 7.3 (3/0-50) 4.53(1/0-40) 1.54 0.13
totaal bomen 25.6 (21/0-100) 8.45 (1/0-40) 5.61 * 0.01 **
21

Aantal bomen
35
30
25
20
15
10
5
0
Grafiek 1: Verdeling van de bomen in aantallen over de meetpunten. Hierbij is “bu” een burchtlocatie en “co”
een controle punt.
aantal meters of graden
(hellinsghoek)
400
350
300
250
200
150
100
50
0
soort bomen per meetpunt
variabele per locatie
Grafiek 2: Verdeling van de hellingshoek (in graden), de breedte van de watergang (in meters) en de
oeverlengte (uitgesplitst per vegetatietype (in meters)) over de meetpunten. Hierbij is “bu” een
burchtlocatie en “co” een controle punt.
Er zijn significante verschillen gemeten tussen controlepunten en burchten op het
gebied van:
Vestigingslocatie:
Burchten zijn vaker geplaatst onder een boom, terwijl controle punten vaker in
het riet liggen.
Hellingshoek van de oever:
Controlepunten liggen vaker op een oever met een hellingshoek van 90° dan
burchten.
Totaal aantal bomen:
22

Bij de burchten zijn er gemiddeld 25,6 bomen in een straal van 60 meter rond de
burcht, de controlepunten hebben in een straal van 60 meter gemiddeld 8,6
bomen.
Aantal bomen bruikbaar voor bouwmateriaal en als voedsel:
Bij de burchten is dit gemiddeld 18,1 bomen in een straal van 60 meter rond de
burcht, de controlepunten hebben gemiddeld 4,0 bomen in een straal van 60
meter.
Aantal wilgen:
Burchten hebben gemiddeld 15,1 wilgen in een straal van 60 meter rond de
burcht, de controlepunten hebben in een straal van 60 meter gemiddeld 4,1
wilgen.
Oeverlengte met gras:
Burchten hebben gemiddeld 14, 3 meter aan gras in een straal van 60 meter,
controlepunten hebben gemiddeld 70,5 meter aan gras in een straal van 60
meter.
Alle controlepunten komen voor het op het vaste land, burchten komen ook voor op
eilanden en schiereilanden. Dit verschil in topografische ligging is echter niet significant
aan te tonen. Voor de overige variabelen zijn ook geen significante verschillen gemeten.
5.2 Bewoonde en onbewoonde burchten
De volgende variabelen zijn onderzocht:
Topografische ligging (bevindt de burcht zich op een eiland, een schiereiland of
op het vaste land).
Vestigingsplaats van de burcht (onder een boom, in het struikgewas, in het riet
of in het gras).
Hellingshoek van de oever (in graden).
Totaal aantal bomen in een cirkel met een straal van 60 (maximaal vijf meter van
de oever) meter van de onderzochte locatie.
Aantal bomen die bruikbaar zijn als bouwmateriaal en als voedsel in een cirkel
met een straal van 60 meter (maximaal vijf meter van de oever) (wilg, populier,
ratelpopulier, es, hazelaar, vogelkers, overige bomen en de daarvan afgeleide
percentages).
De breedte van de watergang in meters.
De oeverlengte in meters (gemeten binnen een straal van 60 meter rondom de
burcht, uitgesplitst in grasland, struikgewas, riet en bomen).
Deze onderzochte variabelen zijn uitgezet tegen de bewoningsstatus van de burcht;
bewoond of onbewoond. Tabel 3 geeft een overzicht van de statische gegevens.
23

Tabel 3: Vergelijking van habitatvariabelen tussen bewoonde en onbewoonde burchten in Flevoland. De
waarden zijn: gemiddelde (mediaan/ min-max). T-waarden zijn gebaseerd op independent sample-t-toets
P-waarden zijn 2-tailed. *=significant bij 0.05; **=significant bij 0.01. De breedte van de watergang en de
oeverlengten zijn in meters, de hellingshoek is in graden en de vegetaties is in aantallen. NaN betekent dat
de waarde niet bepaald kon worden.
Bewoond Onbewoond t p
Oever
vestigingsplaats NaN NaN 1.17 0.25
topografie NaN NaN 0.00 1.00
breedte watergang 35.9 (29/6-134) 29.4 (25/3-85) 0.96 0.34
oeverlengte bomen 140.3 (124/0-343) 187.5 (120/0-1665) 0.81 0.42
oeverlengte riet 76.8 (17/0-378) 89.6 (41/0-556) 0.43 0.67
oeverlengte struik 20.6 (58/0-299) 6.6 (0/0-120) 1.03 0.31
oeverlengte gras 6.4 (25/0-116) 8.9 (0/0-245) 0.27 0.79
hellingshoek 72.5 (83/30-90) 62.1 (73/5-90) 1.50 0.14
vegetatie
Salix sp 18.2 (9/0-80) 12.7 (6/0-15) 1.20 0.24
Populus sp 1.8 (3/0-45) 1.8 (0/0-22) 0.01 0.99
Populus tremula 0.4 (5/0-10) 0.0 (0/0-0) 1.00 0.33
Corylus avellana 0.4 (1/0-1) 0.1 (0/0-3) 0.99 0.37
Prunus padus 3.3 (0/0-80) 0.2 (0/0-6) 1.03 0.33
Fraxunus excelsior 0.0 (0/0-0) 0.0 (0/0-0) NaN NaN
totaal bruikbare bomen 23.6 (14/0-90) 14.8 (10/0-51) 1.86 * 0.06
overige bomen 8.3 (5/0-50) 6.6 (2/0-35) 0.59 0.54
totaal bomen 31.9 (23/4-100) 21.3 (20/0-51) 1.93 * 0.06
Leeftijd
aantal jaren bewoond 7.2 (7/2-14) 2.5 (1/1-12) 4.86 * 0.01 *
aantal bomen (in meters)
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
soort boom per meetpunt
Grafiek 3: Verdeling van de bomen in aantallen over de burchten. Hierbij is “b” een bewoonde burcht en “o”
een onbewoonde burcht.
24

aantal meters of graden
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
variabele per burcht
Grafiek 4: Verdeling van de hellingshoek (in graden), de breedte van de watergang (in meters) en de
oeverlengte (uitgesplitst per vegetatietype (in meters)) over de meetpunten. Hierbij is “b” een bewoonde
burcht en “o” een onbewoonde burcht.
Er zijn significante verschillen gemeten tussen bewoonde en onbewoonde burchten op
het gebied van:
Aantal bomen:
Een bewoonde burcht heeft gemiddeld 31,8 bomen in een straal van 60 meter
(maximaal vijf meter van de oever) rond de burcht, een onbewoonde burcht
heeft gemiddeld 20,7 bomen in een straal van 60 meter.
Aantal bomen die bruikbaar zijn als bouwmateriaal en als voedsel:
Een bewoonde burcht heeft hier een gemiddelde van 23,6 bomen, onbewoonde
burchten hebben een gemiddelde van 14,0 bomen.
De onderverdeling in soorten bomen die bruikbaar zijn als bouwmateriaal en als
voedsel levert geen significante verschillen op.
5.3 Lang en kort bewoonde burchten
Er is ook gekeken of er een verschil is in landschapskarakteristieken tussen lang
bewoonde burchten en kort bewoonde burchten. De grens tussen lang bewoonde
burchten en kort bewoonde burchten is als volgt vast gesteld:
er is een significante correlatie tussen de bewoningstatus en de leeftijd van de
burcht 36.12; df=12; p

De volgende variabelen zijn onderzocht:
Topografische ligging (bevindt de burcht zich op een eiland, een schiereiland of
op het vaste land).
Vestigingsplaats van de burcht (onder een boom, in het struikgewas, in het riet
of in het gras).
Hellingshoek van de oever (in graden).
Totaal aantal bomen in een cirkel met een straal van 60 meter (maximaal vijf
meter van de oever) van de onderzochte locatie.
Aantal bomen die bruikbaar zijn als bouwmateriaal en als voedsel in een cirkel
met een straal van 60 meter (maximaal vijf meter van de oever) (wilg, populier,
ratelpopulier, es, hazelaar, vogelkers, overige bomen en de daarvan afgeleide
percentages).
De breedte van de watergang in meters.
De oeverlengte in meters (gemeten binnen een straal van 60 meter rondom de
burcht, uitgesplitst in grasland, struikgewas, riet en bomen).
Deze onderzochte variabelen zijn uitgezet tegen de bewoningsduur van de burcht; kort
bewoond of lang bewoond. Op geen van bovenstaande variabelen is een significant
verschil gemeten.
Wel is er een significant verschil gemeten tussen lang en kort bewoonde burchten op het
gebied van bewoningsstatus (t=4.62, df=63.00, p

Hoofdstuk 6: Discussie
6.1 Variabelen die geen significant verschil laten zien
Na statistisch onderzoek bleek er bij veel variabelen in dit onderzoek geen significant
verschil te zijn tussen gebieden waar de bever zich wel gevestigd heeft en gebieden
waar de bever zich niet gevestigd heeft.
Er zijn geen significante statistische verschillen gevonden bij de volgende variabelen:
De topografische ligging (vaste land, schiereiland, eiland).
De breedte van de watergang.
Het aantal populieren, ratelpopulieren, essen, hazelaars en vogelkersen in een
cirkel van een straal van 60 meter (maximaal vijf meter van de oever) rond de
burcht en het controlepunt.
De oeverlengte onderverdeeld in struikgewas, rietland en bomen.
Dat deze variabelen geen zichtbare rol spelen komt waarschijnlijk omdat deze
variabelen erg uniform over de meetpunten verdeeld zijn. Zo zijn er in het gehele
onderzoek geen essen waargenomen en weinig hazelaars en vogelkersen.
Men zou kunnen beargumenteren dat dit komt omdat de Flevopolder is aangelegd door
mensen, waardoor het een groot deel van het landschap uniform van karakter is.
Weliswaar kent Flevoland ook een paar bossen en de Oostvaardersplassen. De provincie
laat echter grotendeels het typische polderlandschap zien. Of het uniforme karakter van
het landschap van invloed is op onze bevindingen, is niet onderzocht tijdens dit
onderzoek.
6.2 Variabelen die wel een significant verschil laten zien
Bij andere variabelen bleek er uit het statistische onderzoek wel een significant verschil
te zijn tussen gebieden waar de bever zich wel gevestigd heeft en gebieden waar de
bever zich niet gevestigd heeft.
Er zijn wel significante statische verschillen gevonden bij de volgende variabelen:
Vestigingslocatie van de burcht.
Hellingshoek van de oever.
Aantal wilgen (Salix sp.) in een straal van 60 (maximaal vijf meter van de oever)
meter rond het meetpunt.
Aantal bomen in een straal van 60 meter (maximaal vijf meter van de oever)
rond het meetpunt die bruikbaar zijn voor de bever als voedsel en als
bouwmateriaal.
Totaal aantal bomen in een straal van 60 meter (maximaal vijf meter van de
oever) rond het meetpunt.
Aantal meters oever begroeid met gras.
Of een bever na enkele jaren verder trekt en een nieuwe burcht bouwt of blijft wonen in
de reeds gebouwde burcht lijkt af te hangen van het totaal aantal bomen in een straal
van 60 meter rond de burcht en het aantal bomen die bruikbaar zijn als bouwmateriaal
en voedsel in een straal van 60 meter rond de burcht. Andere variabelen hebben hier
geen invloed op. Als een bever eenmaal 4 jaar dezelfde burcht bewoont, is de kans groot
dat de bever voor langere tijd in die burcht zal blijven. Hoe lang een bever in zijn burcht
blijft is voor de provincie Flevoland niet te zeggen. Hoewel de literatuur aangeeft dat 30
jaar de lengte van de bevercyclus is, is de gebruikte dataset slechts 14 jaar oud.
De gevonden variabelen die statistisch verschil laten zien tussen locaties waar bevers
zich wel en niet gevestigd hebben, zijn verwerkt in het stroomschema op de volgende
pagina in hoofdstuk 6.3.
27

6.3 Model
6.3.1. Verantwoording van het model
Zoals eerder al beschreven in de hoofdstukken 1.2 en 1.3 is het doel van dit onderzoek
het creëren van een model voor Landschapsbeheer Flevoland. Met dit model kunnen
landschapsbeheerders bepalen of het landschap ‘bevervriendelijk’ of
‘beveronvriendelijk’ is, waar nodig kunnen landschapsontwikkelaars hier rekening mee
houden met het inrichten van het landschap.
Het verwerken van de gegevens naar een bruikbaar model was lastig. Dit komt met
name omdat een aantal van de onderzochte variabelen, waarvan wij dachten dat die van
invloed zou zijn op bevervestiging, niet significant bleek te zijn.
Bevers kunnen in zeer afwisselende omstandigheden leven. Dit maakt het lastig om de
gerealiseerde niche van de bever precies af te bakenen. Hierdoor is het voor ons
onmogelijk om de kans op bevervestiging in procenten uit te drukken.
Toch hebben we twee modellen gemaakt. Het eerste model is om het landschap
aantrekkelijker te maken voor de bever om zich daar te vestigen. De kans op
bevervestiging is echter ook afhankelijk van factoren die niet in het landschap zichtbaar
zijn, zoals bijvoorbeeld het aantal bevers in het gebied en de reisafstand tussen de
ouderlijke burcht en de nieuwe locatie. Het tweede model is bedoeld om bevers te weren
uit het landschap. Dit model heeft een groter zekerheidsgehalte. De afwezigheid van een
aantal landschapskarakteristieken zorgt ervoor dat de bever zich niet in dit gebied zal
vestigen. Wel dient men rekening te houden met het feit dat als de algehele druk op het
landschap groter wordt, de bever ook deze plaatsen als vestigingsplaats kan gebruiken.
6.3.2. Een ‘bevervriendelijk’ landschap
Onderstaand model geeft een richtlijn om te bepalen hoe aantrekkelijk het landschap is
voor de bever om zich daar te vestigen. Of bevers uiteindelijk tot vestiging overgaan is
moeilijk te zeggen.
Het model bestaat uit twee tabellen. In de eerste tabel kan men aangegeven of bepaalde
landschapskarakteristieken wel of niet aanwezig zijn op de oever. In de tweede tabel
geeft men aan hoeveel wilgen en populieren langs de oever aanwezig zijn. In bijlage 1 is
dit model uitgewerkt als hand-out voor landschapsbeheerders.
Tabel 4: Landschapskarakteristieken algemeen voor een ‘bevervriendelijke’ oever.
Karakteristiek Aanwezigheid
Is de waterkant vrij van walbeschoeiing? Ja / Nee
Staan er gedurende 60 meter langs de oever met name
bomen ? (in plaats van gras of riet)
Ja / Nee
Staat er minstens een boom direct aan de waterkant? Ja / Nee
Heeft de oever een verloop anders dan 90°? Ja / Nee
28

Tabel 5: Wilgen en populieren langs de ‘bevervriendelijke’ oever.
Boomsoort Aantal:
Aantal wilgen op de eerste 5 meter van de oever
Aantal populieren op de eerste 5 meter van de oever
Totaal van bovenstaande bomen
Een bevervriendelijk landschap bevat zoveel mogelijk landschapskarakteristieken uit
tabel 4 en zoveel mogelijk bomen uit tabel 5.
6.3.3. Bever ‘onvriendelijk’ landschap
Onderstaand model geeft een richtlijn om te bepalen hoe onaantrekkelijk het landschap
is voor de bever om zich daar te vestigen. Zoals al eerder is uitgelegd in 6.3.1 valt
bevervestiging niet met zekerheid uit te sluiten.
Het model bestaat wederom uit twee tabellen. Ook hier kan men in de eerste tabel
aangegeven of bepaalde landschapskarakteristieken wel of niet aanwezig zijn op de
oever. In de tweede tabel geeft men aan hoeveel wilgen en populieren langs de oever
aanwezig zijn. In bijlage 2 is dit model uitgewerkt als hand-out voor
landschapsbeheerders.
Tabel 6: Landschapskarakteristieken algemeen voor een ‘beveronvriendelijk’ oever
Karakteristiek Aanwezigheid
Is de oever afgestoken op 90°? Ja / Nee
Is er sprake van walbeschoeiing? Ja / Nee
Is de waterkant vrij van bomen? Ja / Nee
Ligt er enkel gras gedurende 60 meter aan de oever? Ja / Nee
Tabel 7: Wilgen en populieren langs de ‘beveronvriendelijke’ oever.
Boomsoort Aantal:
Aantal wilgen op de eerste 5 meter van de oever
Aantal populieren op de eerste 5 meter van de oever
Totaal van bovenstaande bomen
Een beveronvriendelijk landschap bevat zoveel mogelijk van de
landschapskarakteristieken uit tabel 6 en zo weinig mogelijk bomen uit tabel 7.
6.4 Terugblik
In ons onderzoeksproces hebben we een aantal keuzes gemaakt die van invloed zijn
geweest op het verdere verloop van ons onderzoek.
Zo hebben we flink gesneden in de oorspronkelijke lijst met te onderzoeken variabelen.
Een aantal variabelen hebben we niet onderzocht omdat we soms dure apparatuur
moesten aanschaffen (waterdichte GPS met hoogte meter, voor een bepaling van de
hoogte van de waterspiegel t.o.v. de oever), te weinig tijd hadden (het opmeten van de
oeverlengte binnen het territorium) of lastig te meten zijn (wat is nu precies verstoring
van de mens vanuit beverperspectief?).
Daarnaast hebben we een aantal zaken behoorlijk arbitrair gekozen, zoals de
controlepunten die één kilometer ten noorden van de burcht liggen. De één kilometer
grens is gekozen omdat dit in het territorium van de bever ligt. De bever zou zich hier
dus kunnen vestigen maar heeft dat niet gedaan. Bevers hebben echter territoria van
29

enkele kilometers. We zouden de controlepunten dus ook op 500, 1500 of 2500 meter
kunnen leggen.
We hebben ieder discussiepunt uitgebreid besproken en hebben voor ons gevoel altijd
een weloverwogen beslissing genomen.
6.5 Betrouwbaarheid en validiteit
Wij vinden onze dataverzamelingsmethodiek betrouwbaar. Want we hebben zoveel
mogelijk geprobeerd om niet in klassen te werken maar in de vorm van metingen. Dit is
goed gegaan bij de metingen aan de hellingshoek en bij de data die wij uit Google Earth
hebben gehaald.
Bij de boomtelling was er soms wat meer ruimte voor discussie. Zeker in dicht
begroeide gebieden was het soms lastig om goed te tellen. Ook kan een boom op de 60
meter grens staan. Tellen we deze boom wel of niet mee in ons onderzoek? Hierin
hebben we geprobeerd zo consequent mogelijk te zijn, eenmaal genomen beslissingen
(zoals grensbomen tellen mee) hebben we gedurende het gehele onderzoek
aangehouden.
Over de validiteit van ons onderzoek valt veel meer te zeggen. In de opstartfase hebben
we het gehad over het construeren van een model. Dit model zou een voorspellende
waarde moeten geven over de kansen op bevervestiging in een bepaald gebied. Ons
onderzoek geeft hier slechts gedeeltelijk antwoord op. We hebben niet onderzocht of
bevers zich ergens níet vestigen, hoe bevers problemen met walbeschoeiing oplossen en
welke correlaties er eventueel zijn tussen de verschillende landschapskarakteristieken
is.
Elke methodiek meet wat hij moet meten maar de gebruikte methodieken geven
uiteindelijk geen antwoord op de vraag die we ons hebben gesteld. We kunnen nu alleen
een trend aangeven.
6.6 Kwalitatieve data
Bij veel burchten hebben we tijdens het onderzoek ook een algemene indruk van het
gebied opgenomen. Het leek ons zinvol om deze later nog te gebruiken. Uiteindelijk
hebben we statistisch niets met deze kwalitatieve data gedaan. Aan de hand van burcht
17 laten wij een voorbeeld van kwalitatieve data zien die we bij elk meetpunt hebben
opgeschreven.
BU17 is een grote burcht. De burcht is gebouwd langs een groot kanaal met stenen
walbeschoeiing. De burcht hangt volledig aan een grote wilg vast over de walbeschoeiing
heen en komt enkele meters ver het water in. Direct naast de burcht ligt een bos met veel
wilgen. Op de oever registreerden wij één wilg, te weten de wilg waar de burcht aan vast
hangt. Alle overige bomen die ongeveer drie meter van de oever af stonden zijn door de
bevers aangevreten en tot korte stompjes verworden. Direct naast de burcht konden we
zien hoe de bevers inmiddels aan de bomen op de vierde meter van de oever waren
begonnen.
6.7 Vervolgonderzoek
Er zijn verschillende redenen om dit onderzoek verder uit te breiden. Onze suggesties
voor vervolgonderzoek hebben betrekking op de onderzochte variabelen en de
kwalitatieve data die we tijdens het onderzoek hebben verzameld.
In ons onderzoek hebben wij zoals eerder al gezegd een aantal variabelen buiten
beschouwing gelaten. Door deze variabelen toch te onderzoeken zou er nog meer inzicht
30

verkregen kunnen worden in de locaties waar de bever zich wel of niet vestigt. Het gaat
hierbij om de volgende variabelen:
Diepte van de watergang
Verstoring rondom de burcht
In ons onderzoek is gekeken naar de oeverlengte en de begroeiing in een straal van 60
meter rondom de burcht. Door de variabelen in een grotere straal rondom de burcht te
meten, wordt niet alleen gekeken naar het gebied waar de bever zijn bouwmateriaal
vandaan haalt. Er wordt dan ook gekeken naar het veel grotere territorium waar de
bever zijn voedsel vandaan haalt.
Verder zijn wij tijdens ons onderzoek tegen een paar vragen opgelopen die misschien
ook de moeite waard zijn van het onderzoeken.
Is het soort walbeschoeiing van invloed op bevervestiging?
Hoe verloopt de dispersie van jonge bevers vanuit het ouderlijk nest?
Wat zijn de correlaties tussen de verschillende landschapskarakteristieken?
Bij de dispersie van bevers in Flevoland zijn er hotspots (bijvoorbeeld Lelystad)
en black holes (tussen Zeewolde en Biddinghuizen). Waarom is de dispersie niet
random?
31

Literatuurlijst
Animal Planet. (n.d.). Life of the beaver. Retrieved 06/19, 2012, from
http://animals.howstuffworks.com/mammals/beaver-info2.htm
Barnard, C., Gilbert, F., & McGregor, P. (Eds.). (2007). Asking questions in biology (3rd ed.). Essex:
Pearson Education Limited.
Begon, M., Townsend, C. R., & Harper, J. L. (Eds.). (2009). Ecology, from individuals to ecosystems
(4th ed.). Oxford, UK: Blackwell Publishing.
Bureau of Wildlife Managament. (n.d.). Beaver damage control. ( No. PUBL WM-007-05 REV).
Wisconsin: Department of Natural Resources.
CBS, Planbureau voor de leefomgeving & Wageningen UR. (2011). Herintroductie bever, 1998-
20120. Retrieved 06/19, 2012, from
http://www.compendiumvoordeleefomgeving.nl/indicatoren/nl1061-Herintroductie-
bever.html?i=19-49
Cunningham, J. M., Calhou, A. J. K., & Glanz, W. E. (2006). Patterns of beaver colonization and
wetland change in acadia national park. Northeastern Naturalist, 13(4), 583-596.
Fustec, J., Cromier, J. P., & Lode, T. (2003). Beaver lodge location on the upstream loire river.
Lutra, 46(2), 109-166.
Grzimek, B., Abs, M., Ali, S., Altevogt, R., Angermann, R., Bachmaier, F., & et al (Eds.). (1970). Het
leven der dieren, encyclopedie van het dierenrijk, deel XI zoogdieren 2 [Grzimeks Tierleben,
Enzyklopadie des Tierreiches. XI. Band - Saugetiere 2] (1st ed.). Utrecht / Antwerpen: Het
Spectrum N.V.
Hartman, G., & Axelsson, A. (2004). Effect of watercourse characteristics on foodcaching
behaviour by european beaver, castor fiber. Animal Behaviour, 67, 643-646.
32

Hyvonen, T., & Nummi, P. (2008). Habitat dynamics of beaver castor canadensis at two special
scales. Wildlife Biology, 14(3), 302-308.
Johnston, C. A., & Naiman, R. J. (1990). Aquatic patch creation in relation to beaver population
trends. Ecology, 71, 1617-1621.
Kambiets, J. (2003). Controlling beavers. Retrieved April / 12, 2012, from
http://www.pskf.ca/publications/beavers.htm
Kraaijvanger, C. (2010). Grootste beverdam zichtbaar vanuit de ruimte. Retrieved 06/19, 2012,
from http://www.scientias.nl/grootste-beverdam-zichtbaar-vanuit-de-ruimte/8444
Metts, B. S., Lanham, J. D., & Russell, K. R. (2001). Evaluation of herpetofaunal communities on
upland streams and beaver-impounded streams in the upper piedmont of south carolina.
The American Midland Naturalist, 145(1), 54-65.
Middeljans, K. (2008). Bevers in limburg. (). Nijmegen: Ark natuurontwikkeling.
Montclair State University. (n.d.). Beaver ecology. Retrieved juni / 13, 2012, from
http://csam.montclair.edu/njsoc/sessions/beaverecology.pdf
Muller-Schwarze, D., & Sun, L. (Eds.). (2003). The beaver: Natural history of a wetlands engineer
(1st ed.). New York: Cornell University Press.
Niewold, F. J. J. (2004). Ontwikkeling van de beverpopulaties in nederland. (). Wageningen: Alterra.
Niewold, F. J. J. (2009). Ontwikkeling van de beverpopulaties tot 2009. (). Duiven Nederland:
Niewold Wildlife Infocentre.
Niewold, F. J. J., & Muskens, G. J. D. M. (2000). Perspectief van de bever in nederland. ( No. 159).
Wageningen: Alterra.
Nolet, B. A., & Andreas, B. (1994). Return of the beaver to the netherlands: Viability and prospects
of of a re-introduced population. (Unpublished Rijksuniversiteit Groningen, Groningen.
33

Nolet, B. A., & Baveco, J. M. (1996). Development and viability of a translocated beaver castor
fiber population in the netherlands. Biological Conservation, 75, 125-137.
Nolet, B. A., & Baveco, J. M. (1998). Comeback of the beaver castor fiber: An overview of old and
new coonservation problems. Biological Conservation, 83(2), 165-173.
Popko, R. A., Veitch, A. M., & Promislow, M. C. (2001). An aerial survey for beaver lodges in the
sahtu settlement area ( No. 144). Norman Wells: Dept. of Resources, Wildlife and Economic
Development.
Reinhold, J. (2003). The beaver (castor fiber) in flevoland. Lutra, 46(2135-138)
Reinhold, J. (2009). Beveronderzoek in flevoland. ( No. LBF-2009-004). Lelystad:
Landschapsbeheer Flevoland.
Reinhold, J. (2009). Bevers zijn booming, ontsnapte bevers succesvol in de flevopolder. Zoogdier,
20(1), 7-10.
Remillard, M. M., Gruendling, G. K., & Bogucki, D. J. (1987). Disturbance by beaver (castor
canadensis) and increased landscape heterogenity. In M. G. Turner (Ed.), Landscape
heterogenity and disturbance (1st ed., pp. 103-122). New York: Springerverlag.
Rosell, F., Bozser, O., Collen, P., & Parker, H. (2005). Ecological impact of beavers, castor fiber and
castor canadensis, and their ability to modify ecosystems. Mammal Review, 35, 248-276.
Zeveloff, S. I., & Boyce, M. S. (1980). Parental investment and mating systems in mammals.
Evolution, 34(5), 973-982.
Zoogdier Vereniging. (2012). Bevers op land. Retrieved 06/19, 2012, from
http://bever.zoogdiervanhetjaar.nl/content/bevers-op-land
34

Verantwoording van de afbeeldingen
0 Titelpagina
anoniem (n.d.) Bijkomstigheden. Retrieved on 06/28, 2012, from
http://img.geocaching.com/cache/large/272b13e3-785b-43ec-8289-
47133e421d2d.jpg
1.1 Geschiedenis van de bever in Nederland
Afbeelding 1: Postema, S. (n.d.) De laatste bevern van Nederland. Retrieved on
06/28, 2012, from http://www.panoramio.com/photo/59946714
2.1 Morfologie van de bever
Afbeelding 2: anoniem (n.d.) Retrieved on 06/28, 2012, from
http://www.lakesidebeavers.co.uk/wp/wp-content/uploads/
2011/05/bailey.jpg.
Afbeelding 3: Vink, T. (2012) Retrieved on 06/28, 2012, from
http://www.tremele.nl/natuur/diervdmnd/2012/feb_2012/bever.htm
2.4.1 Beverburcht
Afbeelding 4: Stichting Het Utrechtse Landschap (2007). Retrieved on 06/28,
2012, from http://www.fietjewaarom.nl/Fietje_Waarom/seizoen/winter-
2006/FieClopedie/imgs_FieClop_bevers/doorsnede_beverburcht.jpg
2.4.2. Beverdam
Afbeelding 5: Heinen, F. (2011) Retrieved on 06/28, 2012, from Bron:
http://dieren.blog.nl/files/2011/12/Beverdam.jpg
35

Bijlage 1: Hand-out voor bevervriendelijke oever
Inleiding
Onderstaand model geeft een richtlijn om te bepalen hoe aantrekkelijk het landschap is
voor de bever om zich daar te vestigen. Of bevers uiteindelijk tot vestiging overgaan is
moeilijk te zeggen.
Bevers kunnen in zeer afwisselende omstandigheden leven. De kans op bevervestiging is
echter ook afhankelijk van factoren die niet in het landschap zichtbaar zijn, zoals
bijvoorbeeld het aantal bevers in het gebied en de reisafstand tussen de ouderlijke
burcht en de nieuwe locatie.
Onderstaande tabellen zijn zoals eerder gezegd een richtlijn en er kunnen geen
zekerheden aan onttrokken worden.
Tabellen
Tabel 1: Geef in onderstaande tabel aan of de landschapskarakteristieken aanwezig zijn
op de oever die u onderzoekt.
Karakteristiek Aanwezigheid
Is de waterkant vrij van walbeschoeiing? Ja / Nee
Staan er gedurende 60 meter langs de oever met name
bomen ? (in plaats van gras of riet)
Ja / Nee
Staat er minstens een boom direct aan de waterkant? Ja / Nee
Heeft de oever een verloop anders dan 90°? Ja / Nee
Tabel 2: Tel het aantal wilgen en populieren op de eerste 5 meter van de oever,
gedurende minstens 60 meter oever. Vul dit aantal in de tabel in en bereken het totaal.
Boomsoort Aantal:
Aantal wilgen op de eerste 5 meter van de oever
Aantal populieren op de eerste 5 meter van de oever
Totaal van bovenstaande bomen
Uitleg
Tabel 1: Hoe groter het aantal keren dat u ‘ja’ heeft ingevuld, hoe groter de kans op
bevervestiging.
Tabel 2: Hoe groter het aantal bomen, des te groter de kans op bevervestiging.
36

Bijlage 2: hand-out voor beveronvriendelijke oever
Inleiding
Onderstaand model geeft een richtlijn om te bepalen hoe onaantrekkelijk het landschap
is voor de bever om zich daar te vestigen. Bevervestiging niet met zekerheid uit te
sluiten.
De afwezigheid van een aantal landschapskarakteristieken zorgt ervoor dat de bever
zich hoogstwaarschijnlijk niet in dit gebied zal vestigen. Wel dient men rekening te
houden met het feit dat als de algehele druk op het landschap groter wordt, de bever ook
deze plaatsen als vestigingsplaats kan gebruiken.
Tabellen
Tabel 1. Geef in onderstaande tabel aan of de landschapskarakteristieken aanwezig zijn
op de oever die u onderzoekt.
Karakteristiek Aanwezigheid
Is de oever afgestoken op 90°? Ja / Nee
Is er sprake van walbeschoeiing? Ja / Nee
Is de waterkant vrij van bomen? Ja / Nee
Ligt er enkel gras gedurende 60 meter aan de oever? Ja / Nee
Tabel 2. Tel het aantal wilgen en populieren op de eerste 5 meter van de oever,
gedurende minstens 60 meter oever. Vul dit aantal in de tabel in en bereken het totaal.
Boomsoort Aantal:
Aantal wilgen op de eerste 5 meter van de oever
Aantal populieren op de eerste 5 meter van de oever
Totaal van bovenstaande bomen
Uitleg
Tabel 1: Hoe groter het aantal keren dat u ‘ja’ heeft ingevuld, hoe kleiner de kans op
bevervestiging.
Tabel 2: Hoe kleiner het aantal bomen, des te kleiner de kans op bevervestiging.
37