Theo de Boer Over spiritualiteit en rationaliteit Titus Brandsma ...

conatus essendi van Spinoza, de inspanning te zijn, de zelfhandhaving; Paulus aan „wereldse‟ of „vleselijke‟
manieren van bestaan, aan het roemen in zichzelf.
61 De biograaf Aukes schrijft over Titus Brandsma dat hij van zijn gevangeniscel een heiligdom maakte. De
gevangeniscel zag hij in het perspectief van de kloostercel. „Hij is er voor zijn laatste grote retraite: hij is in de
woestijn van de contemplatieve monnik, maar de woestijn bloeit‟: Het leven van Titus Brandsma,
Utrecht/Antwerpen, 1961, 237.
62 Zie Veronica Vasterling, „Hermeneutiek en onbegrip‟, in: Liber amicarum, Over kunst, literatuur en filosofie,
Amsterdam, 1997, 197.
63 Pensées, ed. Brunschvicg, fragment 427; Gedachten, Amsterdam, 1997, fragment 400. Wat Pascal hier zegt doet
denken aan het „gevoel van plaats‟ bij Barnett Newman en aan de tekst uit het boek Daniël: „Terwijl hij met me
sprak, viel ik in een diepe slaap op mijn aangezicht ter aarde; hij roerde me aan en stelde mij op mijn plaats‟
(Daniël 8, 18).
64 Zie G.J. Buijs, Tussen God en duivel, totalitarisme, politiek en transcendentie bij Eric Voegelin, Amsterdam, 1998, 339vv.
65 Uit de dagboeken 1930-1934, Verzameld werk 5A, Kampen, 1990, 286.
66 Persoonlijke correspondentie.
67 Paul Ricoeur en André Lacocque, Penser la bible, Parijs, 1998, 245.
68 Ik moge hier herinneren aan de regels uit „Het uur u‟:
Om gestorven dood te gaan
is genade, maar wee hem die
als in dubbele agonie
levens- en stervenspijn
tegelijk voelt: hij moet het ravijn
des doods over zonder brug.
69 Troïlus en Cressida, iii, iii.
70 Herman de Dijn, Kan kennis troosten?, Kampen, 1994, 69, 75.
71 Gerard Reve, Zelf schrijver worden, Den Haag, 1995, 34.
72 Arthur C. Danto, Analytical Philosophy of History, Cambridge, 1968, 143, 151vv., 167; G.H. Von Wright,
Explanation and Understanding, Londen, 1971, 155vv.; Th. de Boer, Langs de gewesten van het zijn, Zoetermeer, 1996,
272, 287.
73 Het voorbeeld ontleen ik aan Annelies van Heijst, Verlangen naar de val, zelfverlies en autonomie in hermeneutiek en
ethiek, Kampen, 1992, 283.
74 En découvrant l’existence avec Husserl et Heidegger, Parijs, 1967, 191.
75 Toespraak van Henri Veldhuis op 11 juni 1993 bij het in ontvangst nemen van een gouden medaille van de
Tsjechische academie van wetenschappen.
76 Václac Havel, Briefe an Olga, Hamburg, 1984, 245, 256.