Janskerk – Utrecht Maandag 24 december 2012 – Kerstnacht ...

EUG Oekumenische Studentengemeente – Janskerk – Utrecht
Maandag 24 december 2012 – Kerstnacht
Voorganger: Harry Pals
Cyclus: Met Lucas naar kerst en verder
Lezing: Lucas 2: 1-20
In het spoor van de herders, een spoor van vrede – maar waar loopt dat spoor? hoe ontdek
je dat? met Kerst?
Ker-st-mis zonder st - ssst! - is ker-mis. Opgedirkte mooidoenerij, gemaakte lieflijkheid, vette
maaltijden: kermis, kerst-mis, kerst-gemist. Muziek, lichtjes, samenzijn – roepen die een
sfeer van stilte op, de warme sfeer van Kerst? Het licht heeft het koud, dichtte Hans
Andreus, ‘iedere dag van het jaar heeft het licht het koud’, ook vannacht – dan is een beetje
warmte al zoveel... En muziek...
“Waarom zingt u dit jaar de 6 e cantate van het Weihnachts-oratorium niet?”, werd aan
de dirigente gevraagd. “Die cantate gaat over de 3 koningen die de strijd met koning
Herodes, het kwaad, succesvol aanbinden. Ik kan niet zo enthousiast worden over
onze ‘koningen’ die in niets bezig lijken te zijn het kwaad te overwinnen. In plaats
daarvan komen regeringsleiders eindeloos bij elkaar (...). Naar mijn gevoel moeten
we het in deze tijd meer hebben van onze herders, de initiatieven van onderaf.”
[stemcoach en dirigente Madeleine Ingen Housz – ‘Trouw’ 12-12/’12]
In de voorbereidingsgroep werd onze aandacht ook naar de herders getrokken. Dat Kerst
nog leeft is aan de herders te danken. Het verhaal van Kerst heeft ons bereikt doordat de
herders onderdeel van het verhaal werden, in beweging kwamen, gingen doorvertellen. Het
begin van een lange keten die ook ons bereikt heeft. Wij staan in hun voetsporen als ook wij
ons laten bewegen. Wij voegen ons in in de traditie die zij begonnen zijn.
Herder? Ik een herder? Een Kerstmens?
Ik loop door de binnenstad, op weg naar de kerk, ik hoor: ‘Mag ik u wat vragen?’ In
één blik zie ik een groezelig vrouwtje staan. Ik doe meteen of ik niks hoor en loop
door. Ik zeg in mezelf: waarom stop je niet?! Ik loop door. Stoppen!! Ik loop door.
Er moet iets ‘geschieden’. In de kerk geloven we niet in ‘de’ ‘kerstgedachte’, maar in het
kerstgebeuren, het geschieden van kerst. Daar, toen, in dat Joodse land, in Bethlehem, 2000
jaar geleden, waar mensen uit deze kerk nu Kerst vieren in niet op te lossen spanningen –
daar en toen is vanuit de hemel iets ingezet dat onze wereld en onze geschiedenis
veranderd heeft: ‘en het geschiedde’:
Maar eerst geschiedt er toch alleen het bevel van de Romeinse keizer – een ‘dogma’,
een strakke verordening, bevestiging van zijn macht, met (zoals altijd weer) kleine
mensen die daarvoor uit hun veilige bestaan gehaald worden. Waar leidt dat toe?
Ja, maar dan geschiedt er iets wat helemaal ‘niets’ lijkt: een bevalling in een onmogelijke
situatie, een kind - een zoveelste kind. Maar meteen wordt er iets bij verteld, een woord
klinkt, die alledaagse geschiedenis wordt hemels verhelderd: een hemelse engelenstem
spreekt van een koningskind in de traditie van de grote herder-koning David. van een
Redder/Bevrijder, Messias/Christus, Heer, Geladen woorden, woorden waarmee de groten
der aarde zich graag tooien - daarmee is de macht van de keizer aangetast, ondermijnd,
door een alternatieve God die welbehagen, vreugde, plezier in mensen heeft. Die mensen
niet beschouwt als kostenpost, lastposten - zoals de heersers v deze wereld, toen en nu –
maar als vreugdebron. Die mensen wil. Die alles van zichzelf tussen die mensen brengt,
deelt. Zo is dat kind groot geworden: als een mens tussen mensen, een mensenmens die
anderen zag, raakte, verhief. Er geschiedt een groot hemels engelenleger die dat rondzingt:

die God, die vrede, ‘voor heel het volk’, niet voor mij individueel, maar voor ons in
samenhang en in die samenhang dus ook voor mij, en wereld-wijd voor alle mensenvolken.
En waar leidt dat dan toe? Is het dan af?
Nee, het is nog niet af. Het is niet toevallig dat de engelen het geschieden van het kind
vertelden aan herders – ruig tuig, niet in aanzien – maar toch: herders, mensen met een
geschiedenis in Israël: Mozes die zijn volk voorging op weg naar bevrijding, David die het
koninklijke hoeden van mensen geleerd had als herder. Dan moeten deze herders nu ook
hun werk doen, in beweging komen: voor de 3 e keer klinkt ‘en het geschiedde’: ‘laten we
gaan, zien het woord dat geschied is’. Er komt beweging in de wereld. En die is doorgegaan,
tot op ons.
Hoorde ik dat nou goed?: ‘Het woord dat geschied is’: een woord? Niet meer?
Nee, meer is het niet. Komt het boven de sirenes uit? Het is zo kwetsbaar als een kind, zo
weerloos als een Jezusmens. Maar wat kan een woord veel, wat kan een woord veel ten
goede als het vlees wordt..., als het gestalte krijgt in een mens die zo goed als God is, die
God belichaamde, die kwetsbaar en weerloos leefde tot het uiterste en verder. Zo is het
gegaan... Is het genoeg? Is het genoeg? Laten we ons gezeggen? Zie je wat?
Ik denk aan de Vluchtkerk in Amsterdam, waar ineens 100 vluchtelingen op straat
stonden en jonge mensen hun leven onderbraken om een herberg te maken voor
vluchtelingen, waar vanavond ook Kerst gevierd wordt.
Ik denk aan Serious Request, waar nog jongere mensen bepaald worden bij mensen
in ellendige omstandigheden – niet toevallig in de dagen voor Kerst.
Waarvoor ben je gekomen? de vertrouwde kerstsfeer, samenzijn, een boodschap van
hoop... – het een ligt in het ander verborgen...: samen in een sfeer van hoop. Maar de vraag
blijft knagen: wat levert het nu op? – elk jaar maar weer Kerst... Geen meetbare resultaten.
Minimaal wel dat het verhaal bij het feest niet vergeten raakt... Dat de beweging doorgaat...
Iemand zei: je kunt de vrede niet organiseren, maar je er wel beschikbaar voor stellen - en
dat is meer dan: je er open voor stellen: je er beschikbaar voor stellen, klaar staan, eraan
werken. En dat moet telkens weer geactiveerd worden.
De eerste herder die het zingen van de engelen hoorde was al oud. Hij kende alle
pijn van het leven, de tegenslag en het verdriet. Toch was hij niet verbitterd geraakt,
hij had zijn hart niet gesloten voor de toekomst: zijn hart was blijven hopen op een
nieuwe tijd. Hij was ontvankelijk gebleven. Hij hoorde als eerste het goede bericht. Hij
kon het horen: hij hoorde met de oren van zijn hart, van zijn verlangende hart. [naar
Marinus v.d. Berg] Moge het zo worden, ook voor ons, en door ons.