HUmagazine nummer 7 - Werken bij de HU

HU MAgAZINE
VOOR MEDEWERKERS SEPTEMBER 2009
INTERVIEW PAUL SCHNABEL HET HBO ALS EMANCIPATIEMACHINE
TIPS VOOR dOCENTEN ‘NEEM STUdENTEN BIj dE HANd’
BRAVE BURgERS OP dE HU? PRACTICE WHAT yOU TEACH!
HUMAG-NR1-def.indd 1 21-09-2009 10:08:58

#036
HU Magazine, tweede jaargang
nummer 3, september 2009
1
Uitgever
Stafdienst marketing
en communicatie
Hoofdredactie
Janny Ruardy
Eindredactie
Femke Bakkeren
Medewerkers
Jaan van Aaken, Lisette
Blankestijn, Erik Hardeman,
Mariek Hilhorst, Quirijn
Metz, Anne van der Poel,
Gilbert Silvius
Ontwerp en opmaak
Karel Oosting
Fotografie
Ed van Rijswijk
tenzij anders vermeld
Cartoon
Arend van Dam
Druk
Drukkerij Tuijtel
Hardinxveld-Giessendam
Contact
Bezoekadres:
Padualaan 99, Utrecht
Post: Postbus 8611,
3503 RP Utrecht
www.humagazine.hu.nl
Rechten
Overname van teksten alleen
in overleg met de uitgever.
Aan de inhoud van dit magazine
kunnen geen rechten worden
HUMAG-NR1-def.indd 2 21-09-2009 10:09:02
ontleend.
1
2

6
12
18
26
6 PAUL SCHNABEL
Een interview met de directeur van het Sociaal Cultureel
Planbureau. Over onderzoek, onderwijs en het belang van
goed vakmanschap.
10 dE kENNISCIRkEL
Vanuit de faculteit Educatie is een onderzoek naar
inclusief onderwijs gaande. Vier verschillende schakels in
de kenniscirkel vertellen over hun rol.
12 HUISHOUdBOEkjE
Bezuinigen of juist extra investeren? Hoe staat de
hogeschool er in deze krappe tijden financieel voor en
wat zijn de plannen?
18 gOEd BURgERSCHAP
De term goed burgerschap domineert het publieke debat
sinds premier Balkenende de slogan ‘fatsoen moet je doen’
lanceerde. Ook de hogeschool mengt zich in de strijd.
26 HOMO ZAPPIENS
Docenten uit het voortgezet onderwijs over de nieuwe
lichting eerstejaars. ‘Als we spelling belangrijk vinden,
kunnen we het hen zo leren.’
EN VERdER
4 Kortom
15 Werk & Werk
21 Column Gilbert Silvius
22 Toespraak Geri Bonhof
24 Toespraak Huib de Jong
28 Vijf vragen over ouderschapsverlof
30 Werk & Studie
HUMAG-NR1-def.indd 3 21-09-2009 10:09:06

kORTOM
4
Eind augustus presenteerde
de HBO-raad haar
nieuwe agenda 'Kwaliteit
als opdracht'. Studium
Generale organiseert in
oktober een debat over
het stuk op de HU.
In de agenda staan stevige
ambities voor de hbo-sector
vermeld, die deels ook al in
het oudere hogeschooldocument
‘Koers 2012’ zijn
verwoord. Tijd om de beide
agenda's kritisch tegen het
licht te houden, vindt coördinator
van Studium Generale
Joost de Bruin. ‘Lopen
we als HU op de troepen
vooruit, hebben we de
goede keuzes gemaakt of
moeten we misschien iets
nieuws gaan doen?’
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009
De HBO-raad zet met haar
agenda vooral in op kwaliteit,
wat voor studenten
onder andere moet resulteren
in ‘meer kennis, meer
aandacht voor onderzoek
en intensievere begeleiding’.
Flinke ambities worden
verder kenbaar
gemaakt over het niveau
van docenten; in 2014 moet
70 procent van hen minimaal
een master hebben en
10 procent gepromoveerd
zijn. En ook wat betreft rendement
gaan de eisen
omhoog; in 2013 moet het
post-propedeutisch studierendement
90 procent zijn,
aldus de HBO-raad.
De verschillende onderwerpen
zullen 15 oktober HU-
Roos Roodnat, coördinator content van
www.hu.nl, heeft een drukke tijd achter
de rug. Samen met het centrale team en
webredacteuren op alle HU-locaties
zorgde ze ervoor dat begin september
de vernieuwde site van de hogeschool
online ging.
Heel de zomer doorgebuffeld?
Nou, ik ben nog weggeweest, maar veel
collega's hebben deze zomer zitten zweten
achter hun pc. Petje af.
Was het een grote klus?
Ik ben in november vorig jaar in dienst
gekomen en gelijk hiermee aan de slag
gegaan. We moesten én de oude site in
de lucht houden én de nieuwe maken en
vullen. Een behoorlijke klus. Zowel technisch
als inhoudelijk. Op de nieuwe site
moesten bijvoorbeeld alle links gecheckt
en hersteld worden. We zijn nog steeds
bezig om alles na te lopen, maar de
grootste hausse is wel voorbij.
Wat zijn de grootste veranderingen?
We hebben de doelgroepen gescheiden
zodat iedereen in een eigen omgeving
terechtkomt. Professionals op zoek naar
Discussie over kwaliteit
Vernieuwde website
breed besproken worden.
De Bruin: ‘Wij zijn, net als
het CvB, benieuwd wat
deze agenda binnen de HU
losmaakt. Na dit debat
gaan we in de organisatie
op zoek naar wat studenten
en medewerkers merken
van al die mooie papieren
woorden. Wie is zich bijvoorbeeld
nou in de opleidingen
allemaal bewust van
de strategische doelen van
de HU en de HBO-raad en
wie zorgt er voor dat al die
mooie ambities straks ook
werkelijkheid worden?’
Praat mee:
15 oktober, faculteit
Educatie, lokaal 2018, meer
informatie en aanmelden:
www.studiumgenerale.hu.nl
een cursus worden nu bijvoorbeeld
niet meer geconfronteerd met content
voor studiekiezers. Verder hebben we
veel filmpjes toegevoegd waarin medewerkers
en studenten iets vertellen.
Ten slotte hebben we de tak onderzoek
goed geclusterd en streven we ernaar
alle publicaties online leesbaar te maken.
Uniek in hbo-land.
Nog meer plannen?
In oktober komt er een extra applicatie,
via Google Earth hebben we De Uithof
en Amersfoort in 3D laten nabouwen.
Scholieren kunnen hier straks rondlopen
en kennis maken met het leven van
negen HU-reporters; studenten die het
komende jaar hun studentenleven bijhouden
door middel van blogs, film, foto
en twitter. Een heel bijzonder project.
Al veel complimenten ontvangen?
Ja behoorlijk. Ook al zijn foutjes natuurlijk
sneller opgemerkt met 3200 kritische
medewerkers. Typefoutjes of technische
zaken. We krijgen veel mailtjes en lossen
eventuele problemen binnen twee dagen
op. Voorlopig blijven we dus nog wel
even druk.
HUlp van de mediatheek
Bericht van de mediatheken: Ieder-
een kan googelen, maar hoe krijg je
het optimale resultaat? Hoe maak je
een streaming video en hoe gebruik
je deze in de les? Wil je antwoord op
deze vragen en meer, volg dan gratis
een training bij de mediatheken en
leer efficiënter gebruik te maken van
databanken en internetbronnen. Je
kunt je via Sharepoint aanmelden. De
eerste training gaat op 12 oktober
van start. Tip van de organisatie:
Wellicht kun je met een training bij de
mediatheek invulling geven aan je
RGW-doel.
HUMAG-NR1-def.indd 4 21-09-2009 10:09:06

HUplanner
29 SEPTEMBER
Jaaropening faculteit
Gezondheidszorg,
‘De gezonde school’
1 OkTOBER
Start training ZIN,
bureau Talent
1 EN 2 OkTOBER
Symposium European
Communication Projects
en de tienjarige opleiding
mediatechnologie, faculteit
Natuur en Techniek
5 OkTOBER
Projectleidercafé,
programma en locatie
op Sharepoint
7 OkTOBER
Oratie lector Petra Ponte
& symposium ‘Onderzoek
in de educatieve praxis’,
faculteit Educatie
15 OkTOBER
HU-brede discussie over
de nieuwe strategische
agenda van de HBO-raad
T/M 18 OkTOBER
Kandidaatstelling medezeggenschapsraden
en
opleidingscommissies
6 NOVEMBER
Installatie Paul Breman,
lector Organiseren en
Innovatie
21 NOVEMBER
Open dag HU Utrecht
& Amersfoort
25 NOVEMBER
HU-brede docentendag,
programma en locatie op
Sharepoint
FOTO JAN WILLEM GROEN
HUgenotenprijs
UTRECHT Enthousiast neemt John van den Boogaard, facilitair beleidsadviseur bij
Communicatie en Journalistiek, de HUgenotenprijs in ontvangst van faculteitsdirecteur
Desiree Majoor. Van den Boogaard werd samen met student Mustapha Esadik en Erlijn
Eweg (projectleider bij Natuur en Techniek) tijdens de jaaropening 27 augustus in het
zonnetje gezet wegens hun ‘bijzondere en waardevolle prestatie’ voor de hogeschool.
Wat maakt hen bijzonder en wie gunnen de winnaars zelf de prijs? Lees er alles over in
Trajectum #2 van 17 september of kijk op www.trajectum.hu.nl.
Verkiezingen in aantocht
Tot en met 18 oktober kunnen medewerkers
zich verkiesbaar stellen voor de
centrale, facultaire medezeggenschapsraden
(CMR en FMR) én de opleidingscommissies
(oc). Even mailen met
Emi Stikkelman, projectleider verkiezingen.
Waar praat je over? Financiën, onderwijsplannen,
eigen initiatieven, de organisatie...
Hoeveel macht heb je eigenlijk, mag je
ook plannen van de directie weigeren?
De FMR, CMR en personeelsraad hebben
instemmingsrecht en kunnen dus op
sommige stukken geen instemming verlenen.
Hoeveel tijd kost het gemiddeld? Wisselend.
Als oc-lid ben je ongeveer één
uur per week kwijt. Leden van de CMR
en FMR moeten rekening houden met
gemiddeld vier uur. Bij de personeelsraad
is het ook wisselend. Deze schattingen
zijn zonder vergadertijd.
Hoe lang duren die vergaderingen?
Weer verschillend. De CMR ongeveer
vier uur, FMR tussen de twee en drie
uur en de oc's vergaderen gemiddeld
anderhalf uur. Het kan erg per faculteit
verschillen, dus vraag het eventueel na
bij de huidige leden.
Krijg je er vrij en/of geld voor? Studenten
krijgen een financiële vergoeding,
medewerkers worden gecompenseerd
in fte.
Hoeveel stukken moet je wekelijks
lezen? Dat is moeilijk te zeggen.Van
veel (CMR) tot weinig (oc) en dan verschilt
het nog per periode. Houd het op
gemiddeld twee uur per week.
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009 5
HUMAG-NR1-def.indd 5 21-09-2009 10:09:09

‘ONdERZOEk
INTERVIEW INTERVIEW
IN HET HBO
MOET ALTIjd ONdERgESCHIkT
BLIjVEN AAN ONdERWIjS’
PAUL SCHNABEL
6
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009
HUMAG-NR1-def.indd 6 21-09-2009 10:09:12

Met het verzoek aan Paul Schnabel
om het collegejaar te openen koos het
CvB dit jaar niet voor de harde con-
frontatie. Uiteraard deelde de hoog-
leraar en directeur van het Sociaal en
Cultureel Planbureau op zijn terloopse
manier enkele speldenprikken uit,
maar zijn hoofdboodschap was posi-
tief. ‘Rond de lijn van het vakman-
schap en de beroepstrots zouden onze
hogescholen zichzelf best wat meer
op de borst mogen slaan, want daarin
zijn ze redelijk uniek.’
TEKST ERIK HARDEMAN
Het hbo als
emanicipatiemachine
Ja zeker, hij kent het hbo van nabij, zegt
hij aan het begin van het gesprek. Hij
heeft weliswaar zelf aan de universiteit
gestudeerd, maar zowel zijn vader als
zijn jongere broer hebben een diploma
HTS werktuigbouwkunde en in het gezin
Schnabel stond vakmanschap dan ook in
hoog aanzien. ‘Mijn vader en mijn broer
konden alles maken. Er was geen sprake
van dat de universiteit bij ons thuis meer
status had dan het beroepsonderwijs en
dat ze bewonderend naar mij opkeken
omdat ik sociologie studeerde.’ Hij lacht.
‘Het was eerder omgekeerd, ik was de
kluns want ik kon niks met mijn handen.’
Studenten voorbereiden op een beroep
en hen daartoe vakmanschap bijbrengen,
wat Schnabel betreft is dat een taak van
groot maatschappelijk belang. ‘Ik noem
het hbo wel eens wat oneerbiedig een
‘emancipatiemachine’. Het is bij uitstek
de vorm van onderwijs die mensen uit
milieus waarin studeren niet vanzelf
spreekt, kan helpen om de stap te zet ten
naar de hogere functies. Bij het SCP doen
we nogal wat onderzoek naar sociale
mobiliteit en het valt me telkens weer op
hoe belangrijk het hbo in dat opzicht is.
Op dit moment vervult het die functie
met name voor etnische minderheden,
maar in zekere zin heb ook ikzelf er mijn
huidige positie aan te danken.
In de jaren dertig, toen mijn ouders jong
waren, was de stap naar de universiteit
nog erg groot en voor hun ouders ook
onbetaalbaar, maar dankzij het hbo van
toen – voor mijn moeder de kweekschool
– konden ze toch gaan studeren. Datzelfde
zie je nu bij veel tweedegeneratieallochtonen.’
Toch vormt juist de relatief grote
uitval van allochtonen op dit moment
een probleem.
‘Dat is waar, maar ook in dit opzicht is er
een parallel met dertig, veertig jaar geleden.
Toen hadden we identieke problemen
met de uitval van de toch nog heel
weinige studenten uit de traditionele
arbeidersmilieus. Het is heel lastig om
jarenlang een moeilijke studie vol te houden
en geen geld te verdienen in een
omgeving waarin studeren niet vanzelf
spreekt. Dat geldt in extreme mate voor
Marokkanen en ook Turken van wie de
ouders vaak bijna of helemaal analfabeet
zijn. Het is eigenlijk verbluffend dat zoveel
allochtonen uit de tweede generatie er
wél in slagen om een hbo-opleiding te
voltooien. Ik zal dus zeker niet ontkennen
dat er sprake is van een probleem, maar ik
ben wel zo optimistisch dat ik denk dat de
oplossing een kwestie van tijd is. Die
moeten we hen dan ook wel gunnen.’
U hamerde op het belang van het
bijbrengen van vakmanschap. Dreigt
dat er nu bij in te schieten?
‘Laat ik voorop stellen dat ik niet het hele
hbo kan overzien, maar op sommige terreinen
mag er inderdaad wel een tandje
bij. In het SCP-onderzoek ‘Gelukkig voor
de klas?’ bleek dat in de lerarenopleidingen
de inhoudelijke vakkennis toch
echt tekort schiet. Het accent is de afgelopen
jaren erg komen te liggen op de
begeleiding van leerlingen, op het leren
leren. Gelukkig realiseert men zich nu
zelf ook dat het accent weer terug moet
naar de vakkennis. Dat versterkt ook het
gevoel van professionaliteit en wordt
maatschappelijk meer gewaardeerd.’
»
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009 7
HUMAG-NR1-def.indd 7 21-09-2009 10:09:13

INTERVIEW INTERVIEW
8
Is het tegen die achtergrond wel zo
wenselijk dat hogescholen steeds
maar weer met nieuwe, vaak nogal
modieuze opleidingen komen?
‘Tegen nieuwe opleidingen heb ik
geen bezwaar, maar toen ik hoorde dat
de HU een opleiding aanbiedt voor het
organiseren van evenementen, was ik
inderdaad een tikkeltje verbaasd. Het
doet me denken aan al die vakken zoals
vrijetijdskunde die de universiteiten een
jaar of tien geleden lanceerden en waarvan
men inmiddels al weer goeddeels is
teruggekomen. Ik vind het best om
mensen in het kader van hun beroepsopleiding
te leren hoe je een evenement
organiseert, maar om daar een aparte
studie van te maken… Het hbo moet
mensen een vak leren of een ambacht
bijbrengen. Het organiseren van evenementen
kan daar uit voortvloeien, maar
we moeten het niet omdraaien.’
Relatief nieuw is de groeiende
belangstelling voor onderzoek binnen
het hbo. Dat moet een universitair
onderzoeker toch aanspreken.
‘Dat klopt. Kwalitatief goed hoger onderwijs
is ondenkbaar zonder de regelmatige
toevoer van nieuwe kennis. Ik juich
het toe dat het hbo met de komst van
lectoren ruimte heeft gecreëerd voor toepassingsgericht
onderzoek binnen de
opleidingen.’
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009
Paul Schnabel (17 juli 1948), studeerde
sociologie in Utrecht en Duitsland en
is sinds 1998 directeur van het Sociaal
en Cultureel Plan bureau. Daarnaast is
hij universiteitshoogleraar bij de Univer
siteit Utrecht en columnist bij onder
andere NRC­Handelsblad. Schnabel
opende eind augustus het nieuwe collegejaar
van de HU.
Maar toch hebben veel lectoren
een vrij marginale positie binnen hun
opleiding.
‘Dat vind ik niet zo’n probleem. Hier en
daar bespeur ik binnen het hbo verdergaande
ambities op onderzoeksgebied,
maar ik vraag me af of je de onderzoekskant
in het beroepsonderwijs wel zo sterk
moet aanzetten. Het hoofddoel van het
hbo is om mensen op een hoog niveau
voor te bereiden op de beroepspraktijk.
Mijn belangrijkste advies aan het hbo is:
ken je plaats, ga niet concurreren met de
universiteit, probeer geen eigen instituten
en laboratoria op te zetten, maar
maak gebruik van elders ontwikkelde
kennis.’
U bent er dus niet voor dat hogescholen
zelf een onderzoekstraditie
ontwikkelen en daarvoor ook budget
krijgen?
‘Ik denk dat het hbo veel beter kan kiezen
voor een goede samenwerking met
bedrijven en met universitaire groepen,
die voor hen relevant onderzoek doen.
Of dat onderzoek toepassingsgericht
genoeg is? Misschien niet altijd en in die
gevallen kan eigen hbo-onderzoek onder
leiding van lectoren meerwaarde hebben.
Maar mijn punt is dat onderzoek in
het hbo altijd ondergeschikt moet blijven
aan onderwijs. Lectoren moeten aan
hogescholen wat mij betreft een soortgelijke
rol spelen als bijzonder hooglera-
ren aan de universiteit, specifieke kennis
aandragen waarmee de opleiding zijn
voordeel kan doen.De lectoren zijn de
verbinding met de buitenwereld. Dat kan
onderzoek zijn, maar heel vaak juist ook
de praktijk.’
Zou het hbo er niet bij gebaat zijn als
meer universitaire hoogleraren lector
zouden worden?
‘Dat denk ik zeker en de universiteiten
zouden zich daar ook meer voor mogen
inzetten. De aanwezigheid van een
hoogleraar zou als bijkomend voordeel
kunnen hebben dat hogeschooldocenten
worden gestimuleerd om bij hem of
haar te promoveren op een onderwerp
waarin reflectie op het vak centraal staat.
Op die manier zou er een prachtige
keten van kennisoverdracht kunnen ontstaan.
Universiteiten richten hun eigen
onderzoek vooral op het internationale
wetenschappelijke forum. De ‘nationale’
behoeften kunnen in samenwerking met
de hogescholen bediend worden.’
De wens van hogescholen om eigen
masters bekostigd te krijgen, lijkt eerder
te duiden op concurrentie.
‘Dat klopt, en dat vind ik niet in alle
opzichten een goede ontwikkeling. Eerlijk
gezegd vind ik dat het huidige vierjarige
hbo-programma voldoende ruimte
biedt voor een gedegen opleiding van
professionals. Voor hbo-afgestudeerden,
‘VERBLUffENd dAT ZOVEEL ALLOCHTONEN
UIT dE TWEEdE gENERATIE ER
WéL IN SLAgEN OM EEN HBO-OPLEIdINg
TE VOLTOOIEN’
HUMAG-NR1-def.indd 8 21-09-2009 10:09:15

die meer willen, zou ik het zinniger vinden
om de doorstroommogelijkheden
naar de universiteit te verbeteren. Ik
roep nog even mijn verhaal over het hbo
als emancipatiemachine in herinnering.
Ik vind het van groot belang dat hbo-
studenten die dat willen en kunnen, de
mogelijkheid krijgen om een academische
master te volgen. De blokkades die
universiteiten soms op die route opwerpen
vind ik onterecht.‘
NVAO-voorzitter Dittrich had het
vorig jaar over het Calimero-gevoel
van de hogescholen ten opzichte van
de universiteiten. Zou het schelen als
alle afgestudeerden dezelfde titel
zouden krijgen?
‘O jee, die eindeloze kwestie van de titulatuur,
die speelt nog steeds, hè? Een
jaar of zeven geleden heb ik bij de opening
van het academisch jaar in Maastricht
gezegd dat we al die rare titels
beter kunnen afschaffen. Titels zijn nuttig
als ze aan het publiek laten zien waarin
mensen zich onderscheiden. In Nederland
kijken we nog altijd te veel naar de
status van de titel voor de betrokkene
en te weinig naar de functie van de titel
voor anderen. We hanteren nu alweer
titels die net als vroeger ‘drs.’of ‘mr’ in
het buitenland niet worden begrepen.
De overstap naar bachelor en master
was bedoeld om aan die verwarring een
eind te maken. Dat is niet gelukt.’
‘dANkZIj HET HBO VAN
TOEN kONdEN MIjN OUdERS
TOCH gAAN STUdEREN’
Nog even over dat Calimerogevoel.
Herkent u dat?
‘Eigenlijk niet, nee. Ik spreek regelmatig
met hogeschoolbestuurders en ik krijg
geen moment het idee dat ze zich ten
opzichte van de universiteiten tweederangs
voelen. Ze zijn behoorlijk zelfbewust
en in korte tijd hebben ze ook een
enorme prestatie geleverd in wat vroeger
een wel heel erg verbrokkeld veld
was. Ik verbaas me eerder over al die
universiteiten die zichzelf tegenwoordig
maar in alles top en excellent noemen.
Mij lijkt dat toch een oordeel dat anderen
over je horen uit te spreken.’
Dat mag wel zo zijn, maar zou het
de hogescholen niet sieren om zelf ook
iets meer aan de weg te timmeren.
Laten ze hun licht niet te veel onder
de korenmaat schijnen?
‘Daar zit misschien wel iets in, ja.
Rond de lijn van het vakmanschap en de
beroepstrots zouden onze hogescholen
zichzelf best wat meer op de borst
mogen slaan, want daarin zijn ze redelijk
uniek. Amerikaanse universiteiten zijn er
heel goed in om trots uit te stralen zonder
arrogant te worden. Daar zouden de
Nederlandse hogescholen wat mij
betreft wel wat vaker een voorbeeld aan
mogen nemen.’
ONdERWIjSSTELSEL TER dISCUSSIE
Even zorgde minister Plasterk
voor beroering, toen hij onlangs het
binaire onderwijsstelsel ter discussie
stelde. Schnabel vindt het ook be -
langrijk dat studenten op de voor hen
beste plaats terecht komen. ‘Maar
anders dan hij denk ik niet dat ons
huidige stelsel dat verhindert.
In ieder geval niet meer, nu doorstroming
en ‘stapeling’ van studies
gelukkig weer mogen.
Als voorbeeld noemde Plasterk het
Californische model, maar tot op
zekere hoogte hebben we dat hier
eigenlijk ook al. Voor de toppers hebben
we speciale trajecten, terwijl de
meer modale student zich kan beperken
tot een gedegen bacheloropleiding.
En binnen het hbo hebben we
de vierjarige en de tweejarige variant.
Natuurlijk is ons systeem allesbehalve
volmaakt en moeten we serieus
kijken naar belemmeringen. Maar ik
wil wel pleiten voor de weg der geleidelijkheid.
Laat alles nu eerst maar eens een
tijdje groeien en zich ontwikkelen.
Laten we alsjeblieft niet meteen weer
aan het stelsel gaan morrelen en van
alles en nog wat veranderen.’
‘Ik WAS THUIS dE kLUNS
WANT Ik kON NIkS MET MIjN
HANdEN’
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009 9
HUMAG-NR1-def.indd 9 21-09-2009 10:09:18

ONdERZOEk AAN dE HU
10
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009
DE KENNISCIRKEL
Onderzoek rukt op. Wie doet er
aan mee en wie heeft er iets aan? Vanaf
nu elk nummer een onderzoek onder de
loep. Deze keer vanuit het lectoraat Gedrag
en onderzoek in de educatieve praxis. Het
onderwerp: inclusieve en exclusieve onder-
wijsprocessen op basisscholen. Diverse
schakels in de kenniscirkel over het
onderzoek en hun rol daarin.
SyMPOSIUM
TEKST MARIEK HILHORST
Woensdag 7 oktober vindt de inauguratie
van Petra Ponte plaats, lector
Gedrag en onderzoek in de educatieve
praxis. Tijdens deze dag zullen
deskundigen uit binnen- en buitenland
ingaan op het thema 'Onderzoek
in de educatieve praxis’. Meer informatie
op www.onderzoek.hu.nl
HUMAG-NR1-def.indd 10 21-09-2009 10:09:21

NICOLIEN MONTESSORI
senior onderzoeker Educatie
‘De discussie over de voor- en
nadelen van inclusief onderwijs
is al een tijd actueel’, vertelt
Montessori. ‘Inclusief
onderwijs wil zeggen dat alle
kinderen op reguliere basisscholen
terecht kunnen, ook
kinderen met speciale
behoeften vanwege leerachterstanden,gedragsproblemen
of handicaps. De speciale
onderwijszorg komt naar
de leerling toe. Doel van ons
onderzoek is zicht te krijgen
op inclusieve en exclusieve
onderwijsprocessen in de
context van deze discussie.
Je kunt nooit honderd procent
het een of het ander
bereiken in de klas, maar het
is goed als de mogelijkheden
voor inclusie zo groot mogelijk
zijn. Handelen en communicatie
van docenten staan
centraal in het onderzoek.
Onze methode is narratief:
we laten leerkrachten hun
eigen verhaal vertellen en
analyseren volgens bepaalde
instructies. Deelnemende
leraren trainen we om in de
rol van onderzoeker hun
eigen leerlingen te observeren
en analyseren, evenals
hun eigen gedrag en communicatie
in de klas. Ze zoeken
op die manier zelf naar werkzame
en haalbare mogelijkheden
in de eigen praktijk. De
leerkrachten zijn in het begin
alleen informanten, maar op
een gegeven moment maken
ze de switch naar medeonderzoeker.
Dat vormt voor
ons een onderzoeksresultaat
op zich.
Het is dus collaborative
action research, waarin academische
onderzoekers nauw
samenwerken met docenten
en studenten op opleidingen
en met leraren en leerlingen
op scholen. We combineren
dit met de kritisch discoursanalyse,
die zich richt op de
rol van taal in maatschappelijke
machtsverhoudingen.
Momenteel doen acht leraren
van vier scholen mee die al
een aantal jaren met inclusief
onderwijs werken. Binnenkort
gaan we meer scholen benaderen.
We zijn nu een jaar
bezig en medio 2012 moet
het onderzoek zijn afgerond.’
ANNETTE BERTELS
leerkracht basisschool
Achttien jaar alweer geeft
Bertels les op de katholieke
basisschool Mariëngaarde in
Gorinchem. ‘Net als veel van
mijn collega’s volg ik aan de
HU een avondopleiding voor
inclusief onderwijs. Als onderdeel
van die opleiding werk ik
mee aan het onderzoek naar
inclusieve praktijken. We analyseren
als leraren hoe sensitief
en responsief we reageren
op leerlingen in de klas,
met name op bumpy
moments, momenten met
een pedagogische lading,
waarop je je invloed in een
groep dreigt kwijt te raken.
We analyseren onszelf en
elkaar in alle groepen. Het
onderzoek confronteert je
met je eigen gedrag als leerkracht.
Je leert op een andere
manier kijken en ziet dan
ineens dat je sommige dingen
beter anders kunt aanpakken,
zodat je meer grip
krijgt op de leerlingen. Juist
op een school met inclusief
onderwijs, waar de diversiteit
zo groot is, is goede communicatie
met alle leerlingen
essentieel. Je moet als leraar
voor iedere leerling de juiste
benaderingswijze hebben.’
HANS SCHUMAN
onder andere lid van het
Collectief Inclusief
Schuman benadrukt de praktijkgerichtheid
en de actualiteit
van het onderzoek. Hij is
docent bij het Seminarium
voor Orthopedagogiek en
begint binnenkort als lector
bij de Fontys Hogeschool.
Ook is hij lid van het Collectief
Inclusief, dat inclusief
onderwijs in Nederland wil
bevorderen, en coördinator
van het Expertisecentrum
Inclusief Onderwijs bij de FE.
‘Lector Petra Ponte heeft het
onderzoek opgezet’, zegt hij.
‘Maar als docenten hebben
wij wortels in het werkveld,
zodat we kunnen zorgen dat
er praktijkmensen meedoen.
Er wordt veel geschreven
óver leerkrachten, maar
ouders en leraren worden niet
bereikt. Er gaat veel mis
omdat de diverse disciplines
binnen zorg en onderwijs
slecht samenwerken. Daarom
is dit onderzoek belangrijk:
leraren toetsen hun eigen
praktijk en worden bevraagd
op hun ervaringen. Wat zijn
belemmerende factoren en
wat zijn succesfactoren om
alle kinderen in je klas te houden?
Staatssecretaris van
Onderwijs Sharon Dijksma wil
graag een bottom-up-proces,
maar daar komt tot nu toe
weinig van, de discussie blijft
vooral op het niveau van de
schoolbesturen hangen. In dit
onderzoek is echt sprake van
bottom-up, wij beginnen bij
de basis, de leerkrachten.
De politiek worstelt er al
vanaf de jaren tachtig mee;
hoe de omvang van het speciaal
onderwijs kan afnemen.
Eerst hebben we het Weer
Samen Naar School-project
gehad, toen kwam passend
onderwijs. Inclusief onderwijs
gaat nog een stap verder,
omdat iedereen in dezelfde
klas blijft. Diversiteit is de
kern: we hebben het hier niet
alleen over kinderen met handicaps,
maar ook over allochtone
kinderen, die vaker in
het speciaal onderwijs
terechtkomen. Uitsluiting uit
het reguliere onderwijs blijkt
in het latere leven ook een
grote kans te geven op langdurige
maatschappelijke uitsluiting.
Je moet dat dus
zoveel mogelijk zien te voorkomen.’
jANINE VOgEL
pabo-studente
Vierdejaars pabo-student
Vogel neemt deel aan het
onderzoek in het kader van
een minor passend onderwijs
op stageschool Mariëngaarde.
‘We gaan vooral
observeren hoe de communicatie
tussen leraar en leerlingen
verloopt. Gewoonlijk
observeren we tijdens de
opleiding vooral de kinderen.
Maar in dit onderzoek ligt de
focus vooral bij de leerkrachten.
Hoe communiceren zij,
welke handelingen verrichten
ze, hoe reageren kinderen
daarop? Wat bij het ene kind
werkt, pakt bij het andere
kind juist averechts uit. Ieder
kind heeft dus een eigen
manier van communiceren
nodig. Al die observaties
spreken we door met de leraren.
We hopen dat ze meer
inzicht krijgen in wat ze goed
doen en wat beter anders
kan. Voor ons als leraren in
opleiding is het heel leerzaam,
je leert te reflecteren
en je realiseert je bijvoorbeeld:
die manier van communiceren
werkt helemaal
niet bij dit kind, dus waarom
doe ik dat eigenlijk?’
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009 11
HUMAG-NR1-def.indd 11 21-09-2009 10:09:24

HUISHOUdBOEkjE
12
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009
MILjOENENNOTA
Het hoger onderwijs kan volgend
jaar 36,5 miljard euro tegemoet zien,
in 2008 was dat nog 35,1 miljard. De
personele lasten worden wel zwaarder;
vanaf volgend jaar wordt de relatief
flinke loonstijging in het hbo niet
meer gecompenseerd door het Rijk.
Hierdoor moeten de budgethouders
straks zelf ergens twee procent vandaan
halen.
HUMAG-NR1-def.indd 12 21-09-2009 10:09:25

De recessie is in volle gang, meer
jongeren gaan studeren en de HU
kampt met een gat in de begroting.
Prangende vragen plús antwoorden
over het HUishoudboekje.
TEKST qUIRIJN METZ
HUishoudboekje
HOE gAAT HET fINANCIEEL MET dE HU?
Dat ligt eraan vanuit welk perspectief je
het bekijkt. Wie uitgaat van de vermogenspositie,
ziet een financieel gezonde
organisatie. De HU is in principe structureel
in staat aan haar verplichtingen op
korte en lange termijn te voldoen. Met
de solvabiliteit – het vermogen om langlopende
schulden te voldoen – zit het wel
goed. Die schommelt met ongeveer dertig
procent rond de norm van 25 procent.
Als je de begroting over 2009 ziet, doemt
echter een minder rooskleurig beeld op.
Het huishoudboekje laat een tekort zien
van 4,7 miljoen euro.
Een flink deel van de rijksbijdrage
is gespendeerd
aan bouwprojecten van de
HU, zoals de bouw van de
faculteit Educatie
Het college doet er alles aan om dat op
te lossen, want een gat op de begroting
zet de vermogenspositie onder druk. De
hogeschool kan tenslotte niet eindeloos
een beroep blijven doen op haar reserves.
Het college streeft volgend jaar naar
een begroting die, met uitzondering van
de faculteit Educatie (FE), minimaal sluitend
is.
WAARdOOR IS ER EEN TEkORT?
Het gat van 4,7 miljoen euro is veroorzaakt
door tekorten op de deelbegrotingen
huisvesting, FE en enkele Shared
Service Centra.
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009
HUMAG-NR1-def.indd 13 21-09-2009 10:09:29
»
13

HUISHOUdBOEkjE
14
Een flink deel van de rijksbijdrage is
de laatste jaren gespendeerd aan huisvesting.
De huisvestingslasten laten een
flinke overschrijding zien, deels door
dubbele lasten vanwege bouw- en renovatieprojecten
én deels door niet optimaal
gebruik te maken van de beschikbare
ruimtes. Het is onwaarschijnlijk
dat er in hetzelfde tempo wordt doorgebouwd
als de afgelopen tijd (FE en
Oudenoord 700). Veel gebouwen zijn
ingericht op klassikaal onderwijs, terwijl
er behoefte is aan ruimte voor ontmoetingen,
presentaties en dergelijke.
Van de lasten van de HU bestaat 72 procent
uit personele lasten. De overige 28
procent zijn instellingslasten, waaronder
afschrijvingen en huisvesting. Daarnaast
speelt de bekostiging van het hbo een
rol. Hogescholen worden bekostigd op
basis van t-2-financiering, dat inhoudt
dat je geld voor een groter aantal studenten
pas ontvangt twee jaar nadat ze
zijn ingestroomd of afgestudeerd. En het
aantal studenten op de HU groeit nog
steeds substantieel. Sinds 2003 is de HU
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009
gegroeid van 31.000 naar rond de 38.000,
zo zei collegevoorzitter Geri Bonhof
onlangs in haar jaarrede.
Een ander punt is wat wel wordt genoemd
de kwalitatieve frictie. Daarmee wordt
bedoeld dat de hogeschool niet altijd de
benodigde expertise in huis heeft, waardoor
zij zich gedwongen ziet extern personeel
in te huren. Ook de implementatie
van projecten als Microsoft Dynamics
is een kostbare aangelegenheid.
IN HOEVERRE SPEELT dE RECESSIE MEE?
Wat de situatie op de HU er financieel
niet beter op maakt, is uiteraard de
recessie. In 2009 blijft het onderwijs als
het gaat om bezuinigingen nog buiten
schot. Wat het kabinet de jaren daarna
doet, is echter onduidelijk. De HU houdt
er rekening mee dat de groei achterblijft
bij de ontwikkelingen. Een ander punt is
dat de pensioenpremies omhoog zijn
gegaan, wat aardig aantikt. De stijging
van de energieprijzen leidt vooral dit jaar
tot een forse stijging van de lasten.
Het nieuwe contract, dat in 2010 ingaat,
is dankzij de recessie voordeliger.
WAT WORdT ER gEdAAN AAN HET TEkORT?
De instellingslasten zullen naar beneden
moeten. Dat betekent dat de hogeschool
gaat werken aan een betere benutting
van gebouwen: zorgen dat ruimten zo
min mogelijk leegstaan. Verder moeten
de kosten voor de ondersteuning bij de
centrale diensten en de faculteiten
omlaag. Van de genoemde 72 procent
aan personeelslasten gaat momenteel 31
procent naar overhead en ondersteuning,
wat in vergelijking met andere onderwijsinstellingen
aan de hoge kant is. De overige
41 procent gaat naar de kerntaken
onderwijs en onderzoek. En dat is relatief
laag, als je naar andere hbo-instellingen
kijkt.
Duidelijk is dat de HU op korte termijn
een pas op de plaats moet maken. Ge -
volg: minder ruimte voor innovatie en
meer aandacht voor de kerntaken, dus
bijvoorbeeld meer scholing.
IS ER dAN HELEMAAL gEEN ExTRA gELd?
Toch wel: het ministerie van OCW komt
de HU op drie punten tegemoet. Ten
eerste krijgt de hogeschool de zogenaamde
G5-gelden die speciaal zijn
bedoeld voor allochtone studenten. Ten
tweede zijn er de Sirius-gelden, gericht
op excellentieprogramma’s (briljante
studenten). En ten derde komt er geld
beschikbaar voor de ‘upgrading’ van
medewerkers.
HOE VANgEN WE dE EERSTEjAARS OP?
Mede onder invloed van de economische
crisis slaat Nederland massaal aan
het studeren. Toch is het nog even
afwachten of het op de HU echt allemaal
zo’n vaart loopt, tot 1 oktober om precies
te zijn. Vooralsnog zijn er geen signalen
dat er een tekort aan medewerkers
en faciliteiten zou ontstaan door de toeloop
aan studenten.
HOE ZIT HET MET MIjN BAAN?
De omloopsnelheid van personeel op de
HU is hoog. Zo hoog dat de hogeschool
flexibel genoeg is, of in ieder geval verwacht
te zijn, om het personeelsbestand
naar believen aan te passen, Gedwongen
ontslagen lijken nergens aan de orde. Er
zijn natuurlijk wel faculteiten waar het wat
minder gaat of ging, zoals de FE, de FEM
en de FMR. Bij de eerste moeten binnen
twee jaar twintig fulltime banen weg bij
het ondersteunend personeel. Daarbij
zullen, naar het zich nu laat aanzien, mensen
met een tijdelijke aanstelling het
eerst aan de beurt komen. Medewerkers
met een vast contract zitten voorlopig
safe. Ook hoeven zij niet bang te zijn,
gezien de cao-afspraken die zijn gemaakt,
dat bijvoorbeeld hun salaris wordt bevroren.
De HU gaat van start met een mobiliteitscommissie
om iedereen te helpen
een passende plaats te vinden. Wel zal de
HU kiezen voor verhoudingsgewijs meer
OP en minder OBP dan nu.
EN MIjN gELd?
Dat komt er. De personele lasten stijgen
in 2009 met 4,7 procent. De stijging
bestond uit een periodiek afgelopen
augustus, een verhoging naar aanleiding
van de cao-afspraken van 1 procent in
oktober 2009 en en verhoging van de
eindejaarsuitkering naar 8,3 procent van
het jaarloon.
HUMAG-NR1-def.indd 14 21-09-2009 10:09:34

WERk & WERk
TEKST ANNE VAN DER POEL
‘De student
een stapje voor
blijven’
Lesgeven aan de HU en werken
in het veld. Volgens sommigen
de ideale combinatie.
Dat geldt in elk geval voor
Nerko Hadziarapovic (32 ),
marketeer én docent bij de
studierichting Sport en
Entertainment Marketing.
Sinds dit collegejaar staat
Hadziarapovic vier dagen
voor de klas, specialiteiten:
entertainmentmarketing en
new media skills. In de uren
dat hij niet op de HU rondloopt,
runt Hadziarapovic
twee bedrijfjes. Via Different
Cake – waarvan hij medeeigenaar
is – biedt hij zijn
diensten aan als muziekmarketeer,
gericht op het strategische
en marketingaspect
van (pop)artiestenmanagement.
Zijn eenmanszaak
Konnekt is gespecialiseerd
in online marketing en promotie
door het inzetten van
nieuwe media.
Zijn studenten voelen zich
vaak sterk aangetrokken
door de glamour van het
artiestenvak. ‘De entertainmentbusiness
is leuk, maar
ook hard werken’, weet
Hadziarapovic. ‘Hoe het er
in de praktijk aan toegaat,
realiseren studenten zich pas
als managers van bekende
popartiesten als Roel van
Velzen en Eddy Zoey langskomen.
Of als mensen van
platenmaatschappijen en de
games industrie hier over hun
eigen ervaringen vertellen.
Een tijdje geleden hadden
we de bandleden van Moke
over de vloer om studenten
te laten zien wat artiesten
van marketeers mogen
verwachten. Kijk, dat zijn
natuurlijk de krenten uit de
pap.’
Ook zijn collega’s betrekken
regelmatig grote spelers uit
de sport- en entertainmentsector
bij het onderwijs.
Hadziarapovic: ‘Via gastdocentschappen
en plaatsing
van stagiaires willen we de
afstand tussen het hbo en de
praktijk verkleinen.’
Marketing is een dynamisch
vak en de ontwikkelingen
volgen elkaar in ijltempo op
laat Hadziarapovic weten.
‘Wat studenten het eerste
jaar leren, is in het derde jaar
soms alweer achterhaald.
Je zult ogen en oren dan ook
goed de kost moeten geven
en vooral voeling moeten
houden met de beroepspraktijk.’
De marketeer prijst het docententeam
dat hem omringt
en waarmee hij kennis en
ervaringen uitwisselt. Dat
ook zij nog met één been in
de beroepspraktijk staan,
noemt hij een grote plus.
Samen bezoeken ze regelmatig
congressen. ‘Goed voor
het uitbreiden van onze netwerkcontacten.
En de manier
om de student nèt dat stapje
voor te blijven. Want je moet
hoe dan ook zien te voorkomen
dat studenten meer
weten dan jij.’
Zo aan het begin van het
collegejaar is het wel hard
aanpoten. Het team moet
met minder docenten meer
studenten bedienen. ‘We
draaien momenteel meer lesuren
en staan voor groepen
van soms wel 31 studenten.
Niet ideaal, maar te doen.’
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009 15
HUMAG-NR1-def.indd 15 21-09-2009 10:09:40

HUMAG-NR1-def.indd 16 21-09-2009 10:09:43

Een nieuw collegejaar, een nieuw begin! En ja, dat is even
dringen. Overvolle parkeerplaatsen en goedgevulde fietsenstallingen
haalden De Uithof uit zijn stille zomerslaap.
HUMAG-NR1-def.indd 17 21-09-2009 10:09:45

BURgERSCHAP
18
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009
HBO-RAAd: BEROEPSETHIEk
EN MAATSCHAPPELIjkE ORIËNTATIE
‘HBO-bachelors zijn geen eenzijdige
toepassers, maar beroepsbeoefenaren
die relaties moeten leggen met
maatschappelijke en soms ethische
vraagstukken, die beschikken over
een culturele bagage, die – in de
ware betekenis van het woord – academische
vorming hebben genoten.
Het wordt steeds belangrijker professionals
voor de zorg op te leiden die
kritisch kunnen reflecteren op de
waardigheid van het leven, economen
op te leiden die zichzelf vragen stellen
over de relatie tussen winstmaximalisatie
op de korte termijn en het
vertrouwen in het economisch stelsel
op de langere termijn en ingenieurs
voor te bereiden op een werkzaam
leven waar aandacht voor duurzaamheid
meer centraal komt te staan.
Het gaat om het bewustzijn van de
betekenis van aangeleerde kennis en
vaardigheden in hun maatschappelijke
context. Van studenten mag
worden verwacht dat zij beschikken
over het vermogen om kennis kritisch
te beoordelen aan de hand van
morele waarden.
De standaard is het ijkpunt voor de
hogescholen. Het laat zien dat in
bachelor-opleidingen de beroepspraktijk
en het praktijkonderzoek
onlosmakelijk met elkaar verbonden
zijn.’
Uit ‘Kwaliteit als opdracht’,
de nieuwe kwaliteits agenda van de
HBO-raad, augustus 2009
HUMAG-NR1-def.indd 18 21-09-2009 10:09:49

Sinds Balkenende in 2005 met de
slogan 'fatsoen moet je doen' op de
proppen kwam, is de discussie over
moraal en verantwoordelijk burger-
schap niet meer weg te denken uit
Nederland. Ook de HU zingt een
aardig deuntje mee. Maar wat is het
eigenlijk en hoe vertaalt zich dat in
het hoger onderwijs?
TEKST LISETTE BLANKESTIJN
‘Practice what
you teach’
Geri Bonhof repte erover in haar jaaropeningsspeech,
Huib de Jong stipte het ook
al aan. En het was tijdens het Onderwijscongres
jongstleden een van de populairste
discussietafels: 'HU en burgerschap,
een goede docent leidt ook op tot goed
burgerschap'. Tijdens een debat, en later
enkele workshops, gingen medewerkers
uitgebreid met elkaar in gesprek over het
onderwerp.
Want wat is het eigenlijk, goed burgerschap?
De overheid hanteert de pijlers
respect, betrokkenheid bij elkaar, gerichtheid
op de toekomst en inzet voor de
samenleving. Bij een kleine rondvraag na
afloop van de hogeschoolbijeenkomst
klinken soortgelijke interpretaties. Van
het ‘respecteren van maatschappelijke
waarden en (fatsoens)normen’ tot ‘zorg
en aandacht’ en ‘verantwoordelijkheid
nemen’. Iedereen lijkt het er in elk geval
over eens dat de HU hieraan bijdraagt
door ‘kritisch denkende professionals af
te leveren’.
In hbo-land wint het onderwerp snel terrein.
De HBO-raad heeft de 'Bildungstaak'
van hogescholen een prominente
plek gegeven in haar nieuwste agenda
(zie kader links). De Onderwijsraad pleit
er bovendien voor dat het hoger onderwijs
een inhoudelijk debat faciliteert over
de kwaliteit van de samenleving. Dat
debat kan bijvoorbeeld plaatsvinden via
Studium Generale. Iets wat Joost de
Bruin (docent pedagogiek en coördinator
van Studium Generale) uiteraard
onderstreept: 'We leiden mensen op die
teams gaan aansturen, verpleegkundigen
die doorligplekken aan de kaak
moeten stellen, mensen die ouders gaan
vertellen hoe ze hun kinderen moeten
opvoeden. We moeten meer praten met
onze studenten over de ethische consequenties
van wat zij als beroepsoefenaar
gaan doen.'
Het hbo staat niet alleen. Ook andere
partijen roeren zich. Zo moeten leerlingen
uit het voortgezet onderwijs straks
verplicht op een maatschappelijk stage
en bedrijven zijn al langer maatschappelijk
verantwoord aan het ondernemen.
SIRE mengt zich in de strijd met campagnes
als 'De maatschappij, dat ben jij' en
het huidige 'Onbewust asociaal'. En om
iedereen te laten meepraten heeft het
ministerie van Binnenlandse Zaken dit
voorjaar zelfs een complete site opgericht
(handvestburgerschap.nl) rond het
thema.
Wat moet en kan het hoger onderwijs
doen? De meeste medewerkers zien het
ontwikkelen van goed burgerschap niet
als hoofdtaak maar als logisch effect van
hun vak. Judith Hokke, directiesecretaris
Seminarium voor Orthopedagogiek vertelt:
'Ik vind het de taak van het (hoger)
onderwijs om studenten op te leiden tot
kritische professionals, die verder kunnen
kijken dan hun eigen leefomgeving,
beroeps- en onderzoekspraktijk.' Jan
Visser, docent verpleegkunde vult aan:
'Het gaat over maatschappelijk engagement,
we leven niet in een bastion. Ik
leer mijn studenten nadenken. Niet
alleen zieken behandelen, maar ook: hoe
komt het, dat deze mensen ziek worden?
Welke politieke factoren zijn hier mede
schuldig aan?'
»
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009 19
HUMAG-NR1-def.indd 19 21-09-2009 10:09:50

BURgERSCHAP
20
Studenten laten nadenken dus. Ze opleiden
tot kritische en bewuste beroepsbeoefenaren.
Dat kan deels in het curriculum
worden verweven (zie ook kader
rechts), maar minstens zo belangrijk lijkt
de houding van de docent zelf. Studente
Sylvia Birnie merkt op dat docenten zelf
'goede burgers' moeten zijn en het voorbeeld
moeten geven. En daar schort het
praktisch en organisatorisch gezien nog
weleens aan. Niet voor niets klagen studenten
in de tevredenheidsonderzoeken
graag over late toets uitslagen en onbereikbare
docenten. Terwijl ze zelf geacht
worden op tijd te komen, hard te leren
en hun best te doen.
De aanwezigen bij het congres steken
de hand veelvuldig in eigen HU-boezem.
Met een voorkeur voor andermans boezem
overigens, men vindt zichzelf
meestal niet schuldig. Docent Visser is
eerlijk: 'Ook ik neem wel eens een blokje
Post-it’s mee, of ik bel mijn vrouw op een
HU-telefoon. Maar op principieel niveau
hecht ik aan fundamentele waarden. Op
een vervelende manier over studenten
praten bijvoorbeeld, achter hun rug om,
dat vind ik niet kunnen en dat laat ik ook
niet gebeuren.' Kortom, zoals het tijdens
het Onderwijscongres vaak klinkt: ‘Practice
what you preach’. Of, toepasselijker:
‘Practice what you teach’.
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009
dE METHOdE kRITISCH dENkEN
Goed burgerschap vraagt om zelfstandige
oordeelsvorming, en daarvoor
zijn kritisch denkende burgers
nodig. Een van de manieren waarop
een aantal docenten binnen de HU
daaraan bijdraagt is door in hun
onderwijs te werken met de methodiek
‘Kritisch Denken met Rationale’.
Deze methodiek van de Universiteit
van Melbourne is door HU-docenten
bruikbaar gemaakt voor Nederland.
Studenten ontwikkelen er hun kritische
denkvaardigheden mee: analytisch
en logisch redeneren, een
betoog opzetten, en ook andermans
redeneringen kritisch onderzoeken.
Door redeneringen te visualiseren,
bijvoorbeeld. De methodiek wordt
sinds vorig jaar door vrijwel alle
faculteiten op verschillende manieren
ingezet in het bachelor- en/of masteronderwijs.
Bureau Talent gebruikt
‘Kritisch Denken’ bij trainingen van
docenten. Ook andere hogescholen
werken er inmiddels mee.
Docent Timo ter Berg, coördinator
van de minor Filosofie, Ethiek en
Praktijk, introduceerde de methode
in Nederland: ‘Kritisch denken staat
als zodanig in geen enkel competentieprofiel.
Als je deze methodiek bijvoorbeeld
in het eerste jaar in een
cursus aanreikt en de vaardigheden
verder op curriculumniveau traint,
dan kan het niet anders dan dat studenten
na vier jaar stukken hoger
scoren waar het analytisch denken
betreft. De methode biedt ons eenduidige
criteria, een gemeenschappelijk
kader. Waarschijnlijk komt de
software HU-breed ter beschikking.
Dan kunnen docenten en studenten
deze op elk moment gebruiken om
hun denken te structureren.’
De methodiek ‘Kritisch Denken’
won de zilveren HBO-innovatieprijs 2008,
zie ook kritischdenken.nl
‘gEEN BAAS-kNECHTOMgANg’
Marco Oteman is docent ethiek en
duurzaamheid en trekker van de specialisatie
Business en Human Resource
Management.
Wat versta jij onder 'goed burgerschap'?
‘Het gaat om zorg, aandacht, verantwoordelijkheid,
bewustzijn, met als doel
een prettige samenleving. Burgerschap
betekent je daarvan bewust te zijn, er
verantwoordelijkheid voor te nemen.’
Zijn hbo-studenten niet al gevormd?
‘De HU heeft te maken met studenten in
een levensfase waar zij overgaan van een
leven met weinig invloed op de maatschappij
en anderen, naar een (werk)situatie
met veel invloed. Wij moeten studenten
er binnen alle lesonderdelen van
bewustmaken dat wat zij gaan doen een
grote impact krijgt. En natuurlijk moeten
we het goede voorbeeld geven door
onze eigen burgerlijke verantwoordelijkheid
te nemen.’
Hebben docenten extra competenties
nodig?
‘Eigenlijk is het voldoende dat docenten
beseffen welke rol zij spelen in deze
levensfase van studenten, en dat uitdragen.
Ieder op zijn eigen manier, maar wel
vanuit respect voor de onderliggende
waarden in onze samenleving. Een baasknechtomgang
met studenten past daar
bijvoorbeeld niet bij.’
Zitten docenten wel op een
extra pedagogische taak te wachten?
‘Het gaat niet om een extra taak, maar
om het invullen van verantwoordelijkheid.
Dat geldt niet specifiek voor docenten,
maar voor iedereen. Vanwege de speciale
levensfase van studenten, de speciale
band die wij met hen hebben en het feit
dat wij hen (op)leiden richting beroepspraktijk,
hebben wij als docenten wat
extra verantwoordelijkheid. Het is onderdeel
van ons vak om dat adequaat in te
vullen.’
HUMAG-NR1-def.indd 20 21-09-2009 10:09:53
g

COLUMN
gILBERT SILVIUS
Het waait wel over
Onlangs gehoord op de radio: De files zijn afgenomen. In Engeland
met wel 30 procent. In Nederland ietsje minder, zo’n procent of 10.
Goed nieuws? Helaas, niet voor iedereen. De oorzaak ligt namelijk in
de economische crisis. Hoe meer werkloosheid, hoe minder wielen op
de weg. Even wrang als eenvoudig.
Tja, de crisis. Daar zaten we ook op de hogeschool niet op de wachten.
Nu komt een crisis nooit gelegen, maar dit was echt bad timing.
In mijn lectoraat hebben we anderhalf jaar hard gewerkt om de eerste
Master of Project Management in Nederland op de markt te zetten,
heeft de doelgroep op het moment van de lancering net geen cent te
makken. Pech dus! We hebben de crisis nu eenmaal niet voorzien.
Maar ook als we ‘em wel voorzien hadden, hadden we die master toch
ontwikkeld. Je kunt tenslotte maar één keer de eerste zijn. En een
beetje ondernemer laat zich niet door een crisis tegenhouden, toch?
Geduld hebben lijkt het devies. ‘Het waait wel weer over’, hoor ik dan.
Of ‘wie geschoren wordt, moet nu eenmaal stilzitten’. Maar is dat zo?
Gaat een crisis automatisch voorbij? Moeten we stil blijven zitten?
Helpt dat bij u om een crisis over te laten gaan?
Bij mij helpt dat stilzitten helemaal niet. Als ik stevige tegenwind heb,
in mijn werk of in mijn leven, dan kom ik alleen maar verder door er
tegenaan te gaan. Rug recht, kop in de wind, en met frisse moed de
wind trotseren. Niet altijd gemakkelijk, maar het brengt je vaak tot
nieuwe ideeën. Iets nieuws, een andere route, een andere tactiek,
innovatie eigenlijk. En dat is hoe we de crisis moeten zien. Als een
kans, of een must, om tot nieuwe dingen te komen. De crisis als innovatiemotor.
Dat is nog eens een blessing in disguise. Het innovatieplatform
heeft haar taak volbracht: de crisis helpt ons verder.
Iedere crisis betekent het ‘doodlopen’ van oude inzichten en het
ontstaan van nieuwe. De huidige economische recessie markeert het
einde van het begin jaren tachtig ingezette monolithische streven naar
aandeelhouderswaarde. Een streven dat naast economische groei individuele
excessen en een graaicultuur gaf. Het besef dat we niet onbeperkt
sociale waarden en natuurlijke bronnen kunnen opofferen voor
economische welvaart wint terrein. Het is tijd voor een nieuwe moraal
in ondernemen. Ondernemen met een triple bottom line van sociale,
ecologische én economische belangen. Duurzaam ondernemen.
En niet als maatschappelijke verantwoorde liefdadigheid, maar als
strategische visie. Een visie voor een innovatieve uitweg uit deze crisis.
Een visie ook die centraal staat in ons nieuwe masterprogramma. Voor
professionals die de wind trotseren.
Een crisis waait niet over, een crisis wordt verdreven. We zijn zelf aan
de bal, u en ik. Wie geeft ‘em een schop?
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009 21
HUMAG-NR1-def.indd 21 21-09-2009 10:09:56

jAAROPENINg
22
BERICHT VAN HET COLLEGE
Kwaliteit in onderwijs
en onderzoek
GERI BONHOF
'We leven in turbulente tijden waarin bewegingen in onze
samenleving sterk worden beïnvloed door mondiale ontwikkelingen.
De kredietcrisis, de Mexicaanse griep, het zijn
allemaal voorbeelden van het feit dat we leven in een Global
Village.
De geschetste economische, sociale en maatschappelijke
ontwikkelingen vragen om kennisintensieve oplossingen.
Deze hogeschool wil een relevante bijdrage leveren aan het
oplossen van de problemen van deze tijd.
Wat moeten wij onze studenten meegeven, of anders geformuleerd,
wat is de identiteit van de hbo-professional?
Onze economie kan binnen de mondiale verhoudingen
alleen concurrerend zijn als we steeds slimmer produceren.
Dit betekent producten en diensten innoveren door de toepassing
van hoogwaardige kennis. Vooral het MKB heeft
impulsen nodig om concurrerend te kunnen blijven werken.
Zo heeft Creative Xcellerator als doel innovatie en ondernemerschap
in de creatieve industrie een impuls te geven.
De ontwikkeling van het Sciencepark in De Uithof is na jaren
van voorbereiding in een stroomversnelling gekomen met
de vestiging van de Research & Development-afdeling van
Danone en het RIVM
De sociale samenhang in onze samenleving staat onder druk.
De leerkrachten, pedagogen en maatschappelijk werkers die
wij opleiden, worden daar in hun dagelijks werk mee geconfronteerd.
Samen met onderwijs- en welzijnsinstellingen doen
we onderzoek naar methoden van aanpak die onze professionals
ondersteunen en die effectief bijdragen aan oplossingen.
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009
Ons onderwijs en onderzoek staan midden in de samenleving.
Dus houden onze sociaal agogische professionals zich bezig
met de problemen rond tbs en de ontzetting uit de ouderlijke
macht. Leiden wij op om les te geven in multiculturele klassen.
Besteden we veel aandacht aan het verbeteren van het
taal- en rekenonderwijs.
Het hbo is voor veel allochtone studenten de toegangspoort
tot het hoger onderwijs. Deze studenten zijn belangrijke rolmodellen.
Velen zijn ook binnen de hogeschool betrokken in
mentorprojecten.
Als het gaat om de grote vragen op het gebied van duurzaamheid,
dan zijn pasklare oplossingen niet door ons te
geven. Maar wij streven ernaar onze studenten op te leiden
met aandacht voor de wereld om hen heen. De centrale
medezeggenschapsraad van de HU heeft het thema duurzaamheid
pregnant op de agenda geplaatst onder het motto
practice what you preach.
Duurzaamheid, sociale samenhang en versterking van de economie
vragen om een kennisintensieve aanpak. Terecht is in
de structuurvisie ‘Randstad 2040’ aan Utrecht de status van
kennisstad toegekend. De regio Utrecht vervult een cruciale
rol binnen de Randstad als het gaat om kennisontwikkeling en
innovatie. Universiteit, Universitair Medisch Centrum en de
Hogeschool werken samen met de provincie en de gemeenten
aan de versterking van de kennisinfrastructuur in de regio.
Wat betekent dit voor de hogeschool?
Wij stellen drie prioriteiten: Het verhogen van de kwaliteit
van het bacheloronderwijs, het selectief uitbreiden van onze
masteropleidingen, en inbedding van onderzoek in onderwijs.
HUMAG-NR1-def.indd 22 21-09-2009 10:09:56
Dit
red
tijd
op
te v

De kwaliteit van ons bacheloronderwijs: We leiden
kenniswerkers op die bijdragen aan de ontwikkeling van de
beroepspraktijk en die innovatieve oplossingen aandragen
voor de problemen van morgen. Zij hebben een stevig fundament
nodig. Dit vereist dat wij doorgaan met de intensivering
van onze programma’s.
Kiezen voor kwaliteit betekent ook de mogelijkheid bieden om
te excelleren. Subsidieaanvraag van de HU binnen het Siriusprogramma
voor het ontwikkelen van excellente trajecten positief
is beoordeeld. De komende jaren ontvangt de HU naar verwachting
3,5 miljoen euro om dit programma uit te voeren.
Selectief uitbreiden masteraanbod: De maatschappelijke
behoefte is daarbij leidend. Het bacheloronderwijs leidt op
tot beroepsbeoefenaren die in de praktijk direct aan de slag
kunnen, maar de economische en maatschappelijke ontwikkelingen
plaatsen afgestudeerden in de praktijk voor steeds
complexere opdrachten. Dan is het goed om een aantal jaren
beroepspraktijk de mogelijkheid te hebben om, meestal in
deeltijd, een masteropleiding te volgen.
Na vijf jaar hebben de masteropleidingen Nursepractioner
en Physician Assistent zich een vaste plaats verworven in de
gezondheidszorg. Deze hbo-masters dragen bij aan een
betaalbare en organiseerbare gezondheidszorg.
Inbedding van onderzoek in onderwijs: De Hogeschool
Utrecht vervult een voortrekkersfunctie bij de ontwikkeling
van het vraaggericht toegepast onderzoek. De verstevigde
relatie tussen het onderzoek en het onderwijs geeft een kwaliteitsimpuls
aan het bacheloronderwijs en vormt de kern van
de nieuw te ontwerpen masters.
Dit is een verkorte versie van de openingsrede
van collegevoorzitter Geri Bonhof
tijdens de opening van het academisch jaar
op 27 augustus 2009. De volledige rede is
te vinden op www.hu.nl
'ER ZIjN gRENZEN AAN gROEI,
WANT WIj dOEN gEEN CONCESSIES
AAN dE kWALITEIT'
De afgelopen jaren stonden voor Hogeschool Utrecht in het
teken van groei. Maar er zijn ook grenzen aan deze groei,
want wij doen geen concessies aan de kwaliteit. De oriënterende
en selecterende functie van de propedeuse is en wordt
versterkt.
De hogeschool heeft de afgelopen twee jaar geen sluitende
exploitatie gehad. Groei moet door de instelling worden
voorgefinancierd en deze druk wordt erg groot. Daarnaast zijn
onze instellingslasten te hoog. Gegeven de missie en de
ambitie van onze instelling mag duidelijk zijn dat we moeilijke
keuzes niet uit de weg zullen gaan.
Grote vraagstukken vragen om creatieve en kennisintensieve
oplossingen. De Utrechtse kennisregio heeft een voortrekkersrol
in Nederland. De inzet van Hogeschool Utrecht daarbinnen
is het opleiden van Utrechtse professionals: vakmensen,
die hebben geleerd te reflecteren en die duurzaam
denken en handelen. Daaraan een bijdrage leveren maakt het
werken op de hogeschool zo boeiend.'
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009 23
HUMAG-NR1-def.indd 23 21-09-2009 10:09:56

jAAROPENINg
24
BERICHT VAN HET COLLEGE
De ontwikkeling van een
eigen identiteit
HUIB DE JONG
‘Het schooljaar begint bij Hogeschool Utrecht met het
Onderwijscongres. Wellicht is het voor een aantal van jullie
een goede afleiding. Voor de docenten bouwt zich immers de
spanning op naarmate het eerste contact met de studenten
nadert. De eerste click die moet plaatsvinden met groepen
die ieder jaar weer anders reageren. Van rustig tot druk en
van leergierig tot afwezig.
Het gevoel van spanning, de onrust is er ieder jaar weer.
Hoeveel ervaring je ook hebt opgedaan, steeds gebeuren er
in het onderwijsproces onverwachte dingen. De voortdurende
verandering maakt werken in het onderwijs ook lastig. Steeds
weer moeten we dezelfde maatschappelijke functie op steeds
weer een andere manier vormgeven. Doceren is een echt vak.
Wij zijn hier op het onderwijscongres om thema’s te bespreken,
die niet van de ene op de andere dag uitgewerkt kunnen
worden. We realiseren ons ook dat we ze niet alleen kunnen
beantwoorden, maar dat onze antwoorden alleen van waarde
zijn als ze worden gedeeld met onze collegae en studenten.
Veel van die samenwerking is vanzelfsprekend. Tot op het
moment waarop een collega wegvalt of een student overlijdt.
Dan merken we dat uiteindelijk niets vanzelfsprekend is.
Ook het voorbije schooljaar is het weer te vaak voorgekomen.
Het is belangrijk daar op een dag als vandaag bij stil te staan.
Hogeschool Utrecht is immers een werkgemeenschap van
medewerkers en studenten waarin ieder individu telt.
Hogeschool Utrecht is een product van vele generaties.
We zijn altijd in ontwikkeling. Ook in de laatste jaren zijn er op
belangrijke onderdelen vele aanpassingen gepleegd. Het
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009
resultaat is een instelling om trots op te zijn. Dat is niet alleen
het geval in de ogen van deze bestuurder. Gelukkig is het een
beeld dat binnen de instelling breed wordt gedeeld. Zowel
een dit voorjaar gepubliceerd attitudeonderzoek van de
Maatschap voor Communicatie als de interne audit die door
HOBEON is uitgevoerd laat zien dat een ruime meerderheid
van de medewerkers tevreden is over de instelling en tevreden
is over de koers die door de instelling wordt gevaren.
De uitgevoerde onderzoeken zijn echter onvolledig, omdat
ze vooral percepties en ervaringen weerspiegelen. In de
komende maanden zullen we ons strategisch plan, ‘Koers
2012’, systematisch tegen het licht gaan houden. Zonder
twijfel zullen uit deze midterm review de nodige conclusies
getrokken kunnen worden. Hoe gaan we verder? Net als bij
de totstandkoming van ‘Koers 2012’ zullen deze conclusies
het resultaat zijn van een brede ronde van gesprekken binnen
de instelling. Zonder al te veel op de resultaten vooruit te
lopen zal de uitkomst van de evaluatie niet zijn dat er weer
allerlei nieuwe onderwerpen op de agenda worden gezet.
Integendeel. Waarschijnlijker is dat we steeds meer focus
gaan aanbrengen. Minder doen, maar dan wel afmaken!
Dat lijkt me het motto.
In dit verband is het debat over de identiteit van de professional
interessant. Tijdens een bijeenkomst op 26 augustus j.l.
maakten lectoren en alumni van de hogeschool duidelijk dat
de harde kern van onze instelling ligt in de directe relatie tussen
onderwijs en beroepspraktijk. Al bij de start van het hoger
beroepsonderwijs ging het immers om leveren van een
bijdrage aan de beroepspraktijk door scholing en vorming. In
hun schriftelijke bijdragen aan De Volkskrant, geven ze aan
HUMAG-NR1-def.indd 24 21-09-2009 10:09:56
Dit
van
Ond
De
poi

dat deze kern altijd is blijven bestaan, ondanks ingrijpende
veranderingen in onze samenleving (de ICT-revolutie, het
wegvallen van grenzen, het accent op individualiteit). Nog
altijd is voor onze studenten een directe relatie tussen leren
en werken belangrijk. Leren door te werken is echter alleen
maar mogelijk door de relatie met een derde element, het
vermogen tot reflectie.
Met het verloop van de tijd is het belang van dit derde element
steeds duidelijker geworden. Dit inzicht heeft geleid
tot de introductie van onderzoek in onze curricula en als zelfstandige
taak van het hbo.
Om een reflective practitioner op te leiden zijn in ieder geval
twee kenmerken van groot belang. Studenten moeten inhoudelijk
uitgedaagd worden en de studenten moeten de aandacht
krijgen die ze verdienen.
De inhoudelijke uitdaging heeft te maken met het kennis niveau
dat van de studenten wordt verlangd. Daarbij gaat het ook om
theoretische bagage, gericht op een diepgaand inzicht in de
fundamenten van het beroep dat de afgestudeerden gaan uitoefenen.
Uiteindelijk geldt ook voor de hoog opgeleide practitioner
dat er niets zo praktisch is als een goede theorie. Theoretische
kennis vergroot het inzicht in de verschillende facetten
van de praktijk en maakt het mogelijk om bij de beroepsuitoefening
in alternatieven te kunnen denken.
Leren gaat niet vanzelf. Studenten ontwikkelen zich en hebben
daarbij behoefte aan begeleiding op maat. Die aandacht
voor de student is essentieel in een levensfase waarin de keuzen
die worden gemaakt grote impact hebben op de kansen
voor de toekomst. Deze past ook bij docenten als professionals,
de dienstverleners op hoog niveau. Het belang van
Dit is een verkorte versie van de toespraak
van collegelid Huib de Jong tijdens het
Onderwijscongres op 27 augustus 2009.
De volledige rede is te vinden op Sharepoint.
‘WE kUNNEN TROTS ZIjN OP
WAT WE MET HOgESCHOOL UTRECHT
HEBBEN BEREIkT’
aandachtige begeleiding neemt in het onderwijs alleen maar
toe als gevolg van de steeds grotere diversiteit aan studenten
en de daarbij behorende flexibilisering van het curriculum.
Kijkend naar de beoordeling van onze opleiding door de
Nederlands Vlaamse Accreditatie Organisatie en de uitkomsten
van het studententevredenheidsonderzoek halen onze
opleidingen veelal een voldoende. Op de zojuist genoemde
punten van uitdagend onderwijs en de aandacht voor de studenten
lopen we echter te vaak langs het randje. In het
komende studiejaar zullen zowel de kennisbasis als de studiebegeleiding
het middelpunt van de aandacht blijven vormen.
Daarbij gaat het niet of niet in de eerste plaats om de vraag of
de individuele docent iets moet doen. Belangrijker dan dat is
hoe we op het niveau van de opleiding er voor zorgen dat de
studielast toeneemt en de begeleiding wordt verzekerd.
Tot slot. We kunnen trots zijn op wat we met Hogeschool
Utrecht hebben bereikt. De koers die we hebben ingezet
zullen we de komende jaren blijven varen, maar er zal meer
focus worden aangebracht. Dit vraagt een gemeenschappelijke
visie op onze identiteit, onderlinge partnerschap en een
verdergaande investering in onze kernprocessen.’
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009 25
HUMAG-NR1-def.indd 25 21-09-2009 10:09:56

NIEUWE LICHTINg
26
Homo Zappiens
in de collegebank
Ze zijn er weer, de verse eerstejaars.
Drie docenten uit het voortgezet
onderwijs en het mbo bereiden hun
hbo-collega’s voor op de nieuwe lich-
ting. Nee, het zijn geen toppers,
maar daar mogen de nieuwe docenten
wel iets meer rekening mee houden.
‘Het verwachtingspatroon ligt bij
veel hbo-instellingen te hoog.’
TEKST JAAN VAN AKEN
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009
Al jaren staat het kennisniveau van scholieren
en studenten ter discussie. Ook
de collega’s uit het voortgezet onderwijs
(vo) en mbo zijn er niet over te spreken.
In Den Haag zijn ze hier inmiddels ook
van doordrongen, maar resultaten van
afspraken uit de Kwaliteitsagenda VO
(onder andere op het gebied van taal en
rekenen) laten helaas nog enige tijd op
zich wachten.
‘Het is bizar dat leerlingen niet weten
wanneer de Tachtigjarige Oorlog was en
waarover die ging. Dat moet niet kunnen’,
steekt Ton van Haperen van wal,
leraar economie aan het Rythovius
College in Eersel en lerarenopleider bij
ICLON van de Universiteit Leiden. Op
rekengebied missen scholieren handigheid
in de omgang met getallen door
het gebruik van rekenmachines, merkt
hij. ‘Ik kreeg een keer de vraag of een
miljard zes of negen nullen heeft.’
Voor het slechte spellen heeft Van Haperen
een verklaring: ‘Als mijn moeder een
brief schrijft, is die perfect qua vorm,
inhoud, spelling en interpunctie. Dat is
er vroeger ingeramd. Tegenwoordig
leren we kinderen andere zaken. Als we
spelling belangrijk vinden, kunnen we
het hen zo leren. Het is een kwestie van
prioriteiten, maar die stellen we niet.’
Ook Djuke Zwier, docente Engels aan het
H.N. Werkmancollege in Groningen,
merkt dat spelling en grammatica niet
belangrijk worden gevonden. ‘Over
grammaticale fouten moet je niet te
moeilijk doen volgens de leerboeken.’
‘LEERLINgEN V
Of kAïN EN A
(De jongens op de foto komen niet voor in het artikel)
HUMAG-NR1-def.indd 26 21-09-2009 10:10:00

De tweede fase speelt volgens betrokkenen
een belangrijke rol in het door velen
gesignaleerde kennisgebrek. De huidige
lichting, en eigenlijk die van de afgelopen
tien jaar, is slachtoffer van het systeem,
stelt Zwier: ‘De nadruk op vaardigheden
is ten koste gegaan van de kennis. Het
hbo zou er rekening mee moeten houden
dat leerlingen minder kennis dan tien jaar
geleden meebrengen, maar het verwachtingspatroon
ligt bij veel instellingen te
hoog.’
Ze staat zelf soms met haar oren te klapperen.
De Bijbelkennis is bijvoorbeeld
matig en dat bemoeilijkt het lezen van
teksten. Zwier: ‘Een tekst refereerde aan
Kaïn en Abel, toch twee prominente Bijbelse
figuren. Er kwamen ook schapen in
de tekst voor, waarop de leerlingen niet
begrijpend vroegen of Kaïn en Abel schapen
waren...’
Voor mbo’ers geldt dat hun algemene
kennis tekortschiet in vergelijking met
havisten, denkt Hugo Wouters, docent
Duits aan het Koning Willem I College in
Den Bosch. ‘Dat komt door het competentiegericht
onderwijs’, vertelt hij. ‘Het
liefst zou ik de oude structuur terugwillen
waarbij kennis en theorie centraal staan.’
Over het taalniveau is de docent Duits
goed te spreken. ‘Dat ligt best hoog als
het gaat om beroepsgericht werken,
zoals het regelen van een reis. Een brief
schrijven en dictee vinden leerlingen
daarentegen saai en pittig, dus daar
moet je veel mee oefenen.’
Het kennisgebrek bij studenten afkomstig
uit het mbo is een van de oorzaken
van het hoge uitvalspercentage in het
hbo volgens Wouters. De doorstroomprojecten
zouden hierbij kunnen helpen
om een inhaalslag te maken op kennisgebied.
Verder constateert hij dat het
hbo meer gericht is op havisten. ‘De
focus in het mbo ligt op vaardigheden,
het werken in projecten en praktijkervaring
opdoen tijdens de stage. Daar
wordt in het eerste jaar van het hbo
weinig tot niets mee gedaan.’
Een ander belangrijk verschil met de
studenten van tien jaar geleden is de
manier van leren van jongeren die zijn
opgegroeid in een gedigitaliseerde
maatschappij. Homo Zappiens, noemt
Wim Veen (hoogleraar aan de TU Delft)
hen in zijn gelijknamige boek. De Homo
Zappiens kent geen wereld zonder internet,
GPS, mobieltje of iPod. Jongeren
werken veel samen, gaan experimenterend
te werk, zijn visueel ingesteld en
technologie speelt een cruciale rol in
het verwerven van informatie en het
communiceren met anderen.
Wouters herkent veel in het verhaal.
‘Jongeren zijn gewend snel te schakelen
en ze zijn praktijkgericht. Informatie zoeken
ze op met behulp van internet en
hun oplossingsgerichtheid is sterker ontwikkeld
dan hun basiskennis. Tegelijkertijd
is het niet zo dat ze alle taken tegelijkertijd
kunnen uitvoeren, al denken ze
dat wel.’
Zwier vraagt zich af of ze de gevonden
informatie ook kunnen verwerken.
‘Werkstukken hebben ze snel bij elkaar
gegoogeld, maar in het vergelijken van
kernpunten van verschillende teksten zijn
ze niet beter dan vroeger.’ Ze ziet dat er
de laatste jaren enorm op samenwerking
wordt gehamerd. ‘Ik liet leerlingen een
tijdje met zijn drieën een boekverslag
maken. De ene die er goed in was,
maakte het verslag en de andere twee
zetten hun handtekening. Zulke samenwerking
is slecht voor de individuele
kennisontwikkeling en zo kun je niet het
niveau garanderen dat het hbo verwacht.’
Van Haperen merkt dat het gebruik van
moderne middelen niet altijd werkt. ‘Bij
lastige onderwerpen moet je soms langere
stukken tekst lezen waarbij je niet
tegelijkertijd kunt sms’en, msn’en of
YouTube kunt kijken. Sommige kinderen
hebben meer moeite dan vroeger die
rust te nemen en daar moet je als onderwijsinstelling
rekening mee houden.’
Uiteindelijk willen scholieren en studenten
nog steeds bij de hand genomen
worden, weten de docenten. Zwier geeft
hbo-docenten als tip: ‘Wees duidelijk,
laat studenten niet zwemmen en check
geregeld of ze op het goede spoor zitten.
Ze willen getoetst worden, met als
beloning een cijfer. Als je het zo aanpakt,
willen ze best leren.’
Van Haperen benadrukt dat vooral de rol
van de docent ontzettend belangrijk is
voor de houding van studenten. ‘Wat
niet hoeft, dat doen we niet. Een hbodocent
die denkt dat alle studenten
intrinsiek gemotiveerd zijn, zal raar staan
te kijken. Maar als je zegt dat de pet af
moet en dat ze niet mogen sms’en, dan
luisteren ze wel. Geef als docent duidelijk
aan wat je wilt, dan is het geen probleem.
De jeugd is oké.’
VROEgEN NIET BEgRIjPENd
ABEL SCHAPEN WAREN’
Wim Veen
Homo Zappiens
Opgroeien, leven en
werken werken in een
digitaal tijdperk
uitgeverij Prentice Hall
19,95
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009 27
HUMAG-NR1-def.indd 27 21-09-2009 10:10:02

5 VRAgEN
28
Ouders op verlof
'Ouderschapsverlof steeds minder vaak
opgenomen' kopten de kranten deze zomer.
Ook op de HU maakt slechts een handjevol
mensen gebruik van de mogelijkheid; van
62 medewerkers in 2007 tot 47 in 2008.
Vijf vragen over ouderschapsverlof.
TEKST ANNE VAN DER POEL CARTOON AREND VAN DAM
Op de HU nemen vier keer zoveel vrouwen
als mannen ouderschapsverlof op.
Gerlant Compagner, controller bij HU
Diensten, vormt een uitzondering op de
regel. Hij en zijn vrouw hebben drie
kleine kinderen en werken allebei vier
dagen per week. Voor de zomer kon het
echtpaar geen goede kinderopvang voor
de jongste telg van vijf maanden oud
vinden. Reden voor het stel om ouderschapsverlof
op te nemen. Zijn vrouw
knoopte haar ouderschapsverlof – nog
van hun eerstgeborene – direct aan haar
zwangerschapsverlof vast. En zelf nam
Compagner in augustus drie weken achter
elkaar drie extra dagen ouderschapsverlof
op. De keuze is goed bevallen en
ze willen de constructie de komende
acht jaar voortzetten om zo de lange
zomervakanties op te vangen.
Nadeel? Het loonstrookje van Compagner
zag er in september magertjes uit.
Immers, ouderschapsverlof komt volle-
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009
dig voor eigen rekening. Om dit gat op
te vangen, sloot Compagner drie jaar
geleden een levensloopregeling af als
financiële buffer.
1
WAT IS OUdERSCHAPSVERLOf
EN HOE WERkT HET?
Dit is het wettelijk recht van
beide ouders om voor ieder
kind dat jonger is dan acht,
eenmalig onbetaald verlof op te nemen.
Het verlof bedraagt zesentwintig keer
je aanstellingsomvang (fte), het aantal
uren dus dat je normaliter in een half jaar
werkt. Meestal gaat het om deeltijd -
verlof waarbij je tijdelijk minder werkt.
Uitgaande van de standaardregel mag je
niet meer verlof opnemen dan de helft
van je arbeidsduur (fte) over een aaneengesloten
periode met een maximum
van één jaar. In overleg met je leidinggevende
kan van deze standaardregel
worden afgeweken. Zo kun je bijvoor-
MEER VERLOf
Naast het wettelijke zwangerschapsen
bevallingsverlof biedt de HU
zwangere medewerksters een verlengd
bevallingsverlof. Na het bevallingsverlof
kunnen moeders nog een
extra maand thuisblijven of twee
maanden verlof opnemen voor de
helft van de aanstellingsomvang.
Loon gaat gewoon door, evenals het
recht op ouderschapsverlof.
Daarnaast zijn er nog allerlei vormen
van verlof, ook voor mensen zonder
kinderen. Kijk voor meer informatie
op www.personeelsinfo.hu.nl of raadpleeg
de CAO voor het hbo 2007-
2010, artikel J.10. Daarna nog vragen?
Neem dan contact op met je
leidinggevende of P&O.
beeld afspreken om je ouderschapsverlof
fulltime op te nemen, bijvoorbeeld
direct na je (verlengde) zwangerschapsverlof.
Of om je wekelijkse verlofdagen
uit te smeren over meerdere jaren.
Wil je liever je verlof opsplitsen in verschillende
blokken, dan is dat in veel
gevallen bespreekbaar. Regel is dan dat
je je verlof in maximaal zes periodes
opneemt van elk ten minste een maand.
2
WANNEER HEB Ik RECHT
OP OUdERSCHAPSVERLOf?
Iedereen die langer dan één
jaar in dienst is bij zijn huidige
werkgever heeft recht op
ouderschapsverlof. Dit geldt ook voor
ouders van een geadopteerd kind en
ouders die blijvende verzorging/opvoeding
op zich hebben genomen.
Ouderschapsverlof is een wettelijk recht,
vastgelegd in de Wet arbeid en zorg
(WAZ). De standaard invulling kan in
HUMAG-NR1-def.indd 28 21-09-2009 10:10:02

principe niet door de werkgever geweigerd
worden. Andere invullingen wel,
maar alleen als het bedrijfsbelang daardoor
ernstig in gevaar zou komen.
3
WAT ZIjN dE VOORdELEN?
Voor je ouderschapsverlof
gaat aanvragen, zul je de voors
en tegens goed tegen elkaar
moeten afwegen. Immers, voor
elk uur dat je vrij bent, lever je salaris in.
Behalve dat je extra vrije tijd geniet,
biedt ouderschapsverlof nog wat voordelen.
Zo behoud je het recht op je
‘oude’ contracturen die in je arbeidsovereenkomst
staan. Daarnaast lopen
dienstjaren en pensioenopbouw gewoon
door, evenals de sociale verzekeringen
waar de werkgever de premies van doorbetaalt.
Verder is ouderschapsverlof, al
dan niet in combinatie met een levensloopregeling,
ook belastingtechnisch
aantrekkelijk.
4
HOE WORdT dE dUUR VAN
HET OUdERSCHAPSVERLOf
BEREkENd?
De omvang van het verlof is
afhankelijk van de omvang van
het dienstverband. Als basisberekening
ga je uit van de arbeidsduur per week
(1 fte = 36 uur) vermenigvuldigd met 26
weken.
Voorbeeld:
Je hebt een aanstelling van 32 uur (0,88
fte) en werkt de 4 x 8 variant. Je wilt
graag één dag per week ouderschapsverlof
opnemen. Op hoeveel ouderschapsverlof
kun je aanspraak maken?
Berekening:
• 26 weken x 0,88 fte = 22,88 fte
• je neemt wekelijks op: 1/4 van 0,88 fte
= 0,22 fte
• 22,88 fte : 0,22 fte = 104 weken
Je hebt dus recht om voor een periode
van twee jaar, één dag per week ouderschapsverlof
op te nemen.
5
HOE EN WANNEER VRAAg Ik
OUdERSCHAPSVERLOf AAN?
Ouderschapsverlof dien je
minstens twee maanden voor
de beoogde ingangsdatum
schriftelijk bij je leidinggevende aan te
vragen, met een kopie aan P&O.
Vermeld in je brief op welke (vermoedelijke)
datum het verlof ingaat, welke
werkdagen/uren je verlof wilt opnemen,
de lengte van de verlofperiode en voor
welk kind je ouderschapsverlof aanvraagt.
Ben je van plan om ook een levensloopregeling
af te sluiten, wees dan ruim op
tijd met aanvragen èn opbouwen van
spaartegoed. Meer info hierover bij P&O
of de HBO-raad.
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009 29
HUMAG-NR1-def.indd 29 21-09-2009 10:10:03

WERk & STUdIE
30
TEKST FEMKE BAKKEREN
HU MAGAZINE
SEPTEMBER 2009
WIE
WAT
WAAROM
HOE
CONCLUSIE
Raymond Kloppenburg (53),
studeerde MO peda gogiek en later onderwijskunde. Hij ging in 1993
als docent bij de HU aan de slag. Vanaf 1999 programmamanager
bij Maatschappij en Recht, inmiddels onderwijskundig adviseur.
Promoveren op het onderwerp 'Voorwaarden voor predictieve
validiteit van competentiegerichte assesments voor de kwaliteit van
de toekomstige beroepsuitoefening’.
Kloppenburg: ‘Ik ben later in mijn loopbaan onderwijskunde gaan studeren
omdat ik me in mijn werk als programmamanager meer en meer
interesseerde voor onderwijskundige vraagstukken.
Het was in de tijd dat het competentiegericht onderwijs werd ingevoerd
met als doel studenten beter voor te bereiden op de toekomstige
beroepsuitoefening. Ik vroeg mij af of met competentiegerichte
toetsen de geschiktheid van studenten voor het beroep ook beter
zichtbaar gemaakt kon worden. Vooral belangrijk voor de propedeuse
waar een selectie plaatsvindt.'
Kloppenburg: 'Het was redelijk pionieren in het begin, ik had het
gevoel aan een marathon te beginnen waarvan het parcours nog niet
was vastgelegd. Ik vroeg als een van de eersten op de HU een promotievoucher
aan. Ik zocht een promotor bij de UU en een co-promoter
bij de HU en heb gelukkig erg goede en deskundige begeleiding
gevonden. Het was destijds veel zelf regelen en zoeken, er was nog
nauwelijks sprake van een de onderzoekstraditie in het hbo. Je kon
bijvoorbeeld met een vraag over statistische analyses van je data niet
even bij een collega aankloppen.
Ik heb twee dagen per week voor het traject gekregen. De resterende
drie dagen van mijn fulltime aanstelling werk ik als onderzoeker bij de
kenniskring Social Work.
Inhoudelijk lig ik op schema, maar omdat ik twee dagen de tijd heb,
red ik het niet in de beoogde vier jaar. Dat worden er vijf, dus ik ben nu
bezig hier een oplossing voor te vinden omdat de financiering
middels het voucher na vier jaar stopt. Ik hoop dat het lukt, ook omdat
mijn onderwerp toetsing, een flinke 'sense of urgency' heeft in het
hoger onderwijs.'
Kloppenburg: 'Inmiddels ben ik drie jaar bezig en het bevalt me erg
goed. Het is prettig meer en meer expert te worden op dit onderwerp
en door opleidingen binnen en buiten de faculteit gevraagd te worden
voor advies. Op deze manier kan ik gedurende het onderzoek mijn
bevindingen gelijk terugkoppelen. Je ziet dus gelijk een betekenisvolle
toepassing van je werk in de beoordelingspraktijk. Deze twee
zaken zijn voor mij het belangrijkst. Ik ambieer niet zozeer een hogere
functie als ik straks klaar ben, wel dat ik de rest van mijn loopbaan met
de combinatie onderzoek en onderwijskundige ontwikkelingen bezig
blijf.'
HUMAG-NR1-def.indd 30 21-09-2009 10:10:07

#04verschijnt in december
HUMAG-NR1-def.indd 31 21-09-2009 10:10:08

HUMAG-NR1-def.indd 32 21-09-2009 10:10:08