November 2008 - Betonplaza

Platform voor het ontwerPen, fabriceren, bouwen en gebruiken van Prefab betonProducten
duurzame oplossingen
citybuilding met
prefab beton
ontwerptips voor een
duurzaam fraai gevelbeeld
waterpasserende bestrating
houdt nederland droog
#11
november 2008

DE ONZICHTBARE KRACHT
SCHÖCK, HET GEHEIM ACHTER DUURZAME CONSTRUCTIES
Wat wij ook bedenken, bij Schöck staat steeds de gedachte centraal dat wij
bouwtechnische oplossingen willen ontwikkelen die duurzaam, flexibel en efficiënt zijn
en van hoge kwaliteit. Daarin schuilt de kracht van Schöck.
SCHÖCK COMBAR ® : DE BESTE COMBINATIE VAN EIGENSCHAPPEN
Als specialist op het gebied van bouwsystemen ontwikkelen wij voortdurend nieuwe
materialen en oplossingen. Zo is ComBAR ® glasvezelwapening een innovatie van op staal
gelijkend wapeningsmateriaal. ComBAR ® is echter niet-magnetisch, niet-elektrisch
geleidend en ongevoelig voor corrosie. Een unieke combinatie van eigenschappen die de
bouw ongekende nieuwe mogelijkheden biedt.
SCHÖCK ISOKORF ® : DE BESTE ONDERBREKING IS EEN VERBINDING
Door in te spelen op de markt en de wensen van onze klanten leggen we altijd de meest
optimale verbinding. En altijd samen met architecten, constructeurs, aannemers en de
prefab-industrie. Goed voorbeeld zijn de Schöck Isokorf ® koudebrug onderbrekingssystemen,
ontwikkeld voor zowel toepassing in beton- als staalconstructies.
Benieuwd welke oplossingen Schöck kan bieden voor uw bouwplannen?
Op www.schock.nl vindt u onze inspiratie om eenvoudig beter te bouwen.
Of bel vrijblijvend voor een afspraak of gedetailleerde productinformatie:
(055) 526 88 20.
Schöck Nederland b.v. · Amersfoortseweg 15a · Postbus 4194 · 7320 AD Apeldoorn
Telefoon: +31 (0)55 526 88 20 · Fax: +31 (0)55 526 88 22 · Internet: www.schock.nl · E-mail: info@schock.nl

:ton november 2008
voorwoord:
duurzame logica
duurzaam bouwen is zeker in de woning- en utiliteitsbouw al vele jaren stevig verankerd. in de grond-,
weg- en waterbouw komt duurzaamheid in snel tempo van de grond. vanzelfsprekend haakt de prefab
betonindustrie in op dergelijke ontwikkelingen. Sterker, we anticiperen er waar mogelijk op. niet alleen
omdat de markt dat van ons verwacht, maar ook omdat maatsschappelijk verantwoord ondernemen ver-
eist dat je als fabrikant naar de nabije en verdere toekomst kijkt.
nu is duurzaamheid een zeer ruim begrip. Je komt het op alle mogelijke manieren tegen, van duurzame
ontwikkeling tot duurzaam beleggen en van duurzaam vliegen tot duurzame aardwarmte. Zelfs als je je
tot duurzaam bouwen beperkt, stuit je nog op allerlei facetten, zoals een architect die hecht aan duurzame
emotie, stedenbouwers die kiezen voor duurzaam veilig, bestratingen als onderdeel van duurzaam
waterbeheer et cetera. Je kunt het begrip op vele manieren uitleggen en interpreteren. iets van die reikwijdte
is te vinden in deze uitgave, die in het teken staat van duurzaamheid. een eco-, milieu- en dubouitgave,
waarbij eens te meer blijkt dat prefab betonproducten hun waarde bewijzen in zowel hun slimme
en efficiënte toepassing als voor een gezonde toekomst van nederland.
ik besef dat themanummers over duurzaamheid meer regel dan uitzondering zijn. iedereen wil een graantje
meepikken van de kansen die dit serieuze vraagstuk biedt. ik denk echter dat wij dagelijks niet anders
doen dan het antwoord geven op serieuze vaagstukken. of dat nu om draagkracht, stabiliteit, kostenreductie,
een doelmatig bouwproces of vrijheid in architectuur gaat, we zetten ons beste beentje voor op
vragen uit de markt. gewoon met ons gezonde boerenverstand. en zo moet u ook ons veelzijdige antwoord
op duurzaam bouwen zien. gewoon logisch nadenken en fatsoen betrachten in ons doen en laten.
dan hoeft er geen specifiek etiket van duurzaamheid op. of hooguit het etiket van ‘duurzame logica’.
want dat is wat prefab betonfabrikanten gemeen hebben.
bart van melick
voorzitter bfbn
3

inhoud:
4
24
overzicht van duurzame
betonproducten
Prefab betonnen producten komen in ruime mate tegemoet aan de maatschappelijke
en milieueisen van vandaag en morgen. gewicht- en materiaalbesparing,
energiezuinigheid, geluidsreductie, waterbeheer, er zijn extra voordelen
van prefab beton naast functionaliteit, esthetica, kosten en bouwsnelheid.
30
tijd als medeontwerper
kan vervuiling van esthetisch belang zijn bij het ontwerpen van een gevel?
is het mogelijk vervuilingprocessen deel te laten uitmaken van het ontwerp
zonder dat ze als storend worden ervaren? vervuilen niet als vorm van geweld,
maar als vorm van esthetiek.
38
geluidsreductie in sporthallen
en zwembaden
een open betonsteen draagt bij aan een goede akoestiek, zowel wat het absorberen
van omgevingsgeluid betreft als een gunstig effect op de nagalmtijd. de
sportinstructeur is beter te verstaan.
03: voorwoord
06: citybuilding met prefab beton
b:ton november 2008
10: Spotlight: Zuurbestendige rioolbuizen
13: column

:ton november 2008
14: Prikkels en kansen voor architecten
18: razendsnel bouwproces in kritische
stedelijke omgeving
20: actualiteiten
34: ontwerptips voor een duurzaam fraai
gevelbeeld
37: de natuur doet haar werk
44: meervoudige signalen voor beter
beheer
53: akoestische breedplaatvloer voor
betonkernactivering
54: colofon
40 dankzij prefab beton
betonkernactivering voor
kantoren én woningen
vloeren in kantoorgebouwen zijn uitstekend geschikt voor betonkernactivering.
dit integrale systeem, met forse kostenreductie en hoog comfort, is ook
betaalbaar voor de woningmarkt. dankzij prefab betonnen wanden met lage
temperatuurverwarming, gekoppeld aan een warmtepomp.
46
waterpasserende bestratingen
houden nederland droog
gemeenten kiezen voor een bestrating met speciale betonstraatstenen en betontegels,
waarbij het regenwater langs extra brede voegen naar de bufferende
funderingslaag wordt afgevoerd. Zo verdwijnt het water snel van straat en kan het
geleidelijk worden afgevoerd naar lozingspunten en/of infiltreren in de ondergrond.
50 duurzaam inkopen van duurzame bestratingen
dubokeur voor betonnen
bestratingsmaterialen
uit onderzoek van het nibe blijkt dat de betontegel en betonstraatsteen de
meest milieuvriendelijke bestratingsmaterialen zijn en beter scoren dan baksteen,
natuursteen en asfalt. betonnen bestratingsmaterialen hebben vanwege
hun officiële milieuklasse 1 en 2 het dubokeur label ontvangen.
5

een weergaloze uitstraling met fabelachtig uitzicht
citybuilding met
prefab beton
het project ‘laurenshof’ bestaat uit twee spectaculaire torengebouwen. aan
de ene kant de 73 meter hoge woontoren, bestaande uit een ‘commerciële
laag’ met daarboven 124 appartementen, variërend in grootte van 80 m² tot
202 m². aan de andere kant het kantoorgebouw, dat straks volledig in gebruik
zal worden genomen door Sociale Zaken. beide torens klimmen laag voor laag
omhoog. elk in zijn eigen tempo. de woontoren krijgt er elke zes dagen een
verdieping bij, het kantorencomplex elke zeven dagen. beide gebouwen zullen
in het voorjaar van 2009 worden opgeleverd.
de kern van de woontoren wordt gebouwd met behulp van een ‘niet zelfklimmende
klimkist’. de klimkist bevindt zich in het hart van de toren en wordt om
de zes dagen door een torenkraan naar de volgende verdieping gehesen. rené
wilbrink, projectleider van ballast nedam: “de klimkist fungeert als de bekisting
voor de kernwanden, die in het werk worden gestort. Staan de wanden
overeind, dan storten we de vloeren binnen de kern. voor de vloeren buiten de
kern maken we gebruik van breedplaatvloeren.”
Prefab Pi-elementen: aan alle zijden van de woontoren bevinden zich twee
verticale stroken met balkons. om het bouwtempo te versnellen is hier gekozen
voor de toepassing van prefab Pi-elementen. de naam van de griekse letter
verwijst naar de twee verticale kolommen, met daaraan vast gestort een bal-
6
b:ton november 2008
In de Botersloot in het hart van Rotterdam is het nu nog even hangen en wurgen. De bouw van pro-
ject ‘Laurenshof’ bezorgt de plaatselijke ondernemers en weggebruikers aardig wat ongemak. Maar ze
krijgen er straks wel wat voor terug. Hoe beperkt de bouwlocatie ook is, langzaam maar zeker verrijst
hier één van de hogere woontorens in Nederland. Goede afspraken en slimme keuzes zorgen voor een
vlot en soepel bouwproces. door liliane verwoolde
konvloer. op die manier wordt slim en effi ciënt geprefabriceerd en gebouwd.
wilbrink: “in feite zijn drie elementen samengevoegd tot één element, maar
nu wel met fl inke afmetingen. elk Pi-element is ongeveer 4,5 meter breed, 1,78
meter lang en 3 meter hoog. we hebben eerst geprobeerd om ze liggend aan te
voeren, maar het bleek niet mogelijk om het Pi-stuk op de geringe bouwplaats
te kantelen. nu hijsen we ze direct in staande positie vanaf de vrachtwagen omhoog
en dat werkt uitstekend. mede dankzij deze prefab elementen blijven we
netjes binnen de gestelde bouwcyclus van zes dagen.”
Overlast beperken: ook bij het naar binnen liggende gedeelte worden prefab
elementen toegepast. het zijn sandwichelementen, waarvan de opbouw
van het element - van buiten naar binnen - bestaat uit natuursteen, luchtspouw,
isolatie en beton. de binnenzijde van de elementen wordt voorzien van een afwerklaag.
“ook de sandwichelementen hebben een positieve invloed op het
bouwtempo”, vertelt wilbrink. “hoe sneller we kunnen bouwen, hoe korter de
omgeving overlast ondervindt. overigens loopt dat wel goed. voor de start van
de bouw is er veelvuldig overleg geweest met alle betrokken partijen. dat zijn
onder andere de gemeente en de marktkooplui, die hier twee keer per week
hun waren aanbieden. toevallig is het de grootste markt van nederland! de
gesprekken verliepen aanvankelijk wat star, maar uiteindelijk hebben ze goed
geholpen. tot nu toe is er geen onvertogen woord gevallen.”

:ton november 2008
‘bouwen in de binnenstad moet je zien als een uitdaging.’
7

Ruim een jaar geleden verraste Cugla de betonmarkt met Slim Beton.
Toevoeging van VMA’s (Viscosity Modifying Agents) in combinatie met de
3e generatie hulpstoffen leidde tot een robuuste betonmortel met minder
jne delen, die stabiel en veel beter verwerkbaar is. Tal van afnemers
hebben de grote voordelen van Slim Beton al ervaren. Graag presenteren
wij nu onze nieuwe productlijn voor Slim Beton onder de naam ViscoSmart
pure en ViscoSmart ow.
Eigenschappen ViscoSmart
Oplossingen die er toe doen. Daar kent u Cugla van. Ook met het
ViscoSmart systeem willen we aan uw hoogste verwachtingen
tegemoet komen. Afhankelijk van uw bedrijfsproces en/of de gewenste
producteigenschappen kunt u zo altijd de beste keuze maken.
Postbus 3477, 4800 DL Breda
Rudonk 11, 4824 AJ Breda
tel.: (076) 541 06 00
e-mail: info@cugla.nl
www.cugla.nl
De nieuwe productlijn
voor Slim Beton
ViscoSmart pure is een ‘pure’ VMA waarmee in combinatie met de 3e generatie
hulpstof een robuuste betonmortel samenstelling wordt gerealiseerd.
ViscoSmart ow is een kant-en-klaar systeem. De optimale combinatie
van een 3 e generatie hulpstof en VMA biedt u het gemak van één hulpstof
die robuustheid en een uitstekende ow weet te combineren.
Meer informatie: bekijk onze site www.slimbeton.nl of bel (076) 541 06 00.

:ton november 2008
De ontwikkelaar en opdrachtgever van het project Laurenshof
is OVG. Ballast Nedam betrok de prefab elementen voor
beide gebouwen bij Waco Lingen. Doorslaggevend voor deze
keuze waren de prijs/kwaliteit verhouding, de relatie en de
ruime logistieke ervaring.
Hoog bouwtempo: nog meer prefab beton wordt ingezet bij de bouw van
het naastgelegen kantoorgebouw. de parkeergarage onder het kantoorgebouw
is volledig in het werk gestort, maar vanaf de begane grond wordt het
casco van het ‘ace-gebouw’ helemaal opgetrokken uit prefab betonelementen.
wilbrink: “een gebouw als dit leent zich voor de toepassing van prefab elementen,
aangezien het gevelbeeld van het ace-gebouw veel herhaling vertoont.
dan zijn de voordelen van prefab beton groot.”
Per verdieping worden eerst de wanden gezet. de prefab betonwanden zijn
voorzien van een oplegnok waar de kanaalplaatvloeren (met een overspanning
van ca. 15 meter) op worden gelegd. hoewel de oppervlakte per verdieping van
het kantorengebouw aanzienlijk groter is dan dat van de woontoren (ca. 1440
m² t.o.v. 625 m²) wordt hier - dankzij de toepassing van prefab elementen - een
bouwtempo gehaald van zeven dagen per bouwlaag.
Geanimeerd wonen: wilbrink: “bouwen in de binnenstad moet je zien als
een uitdaging. het is logistiek lastig, maar de toekomstige bewoners krijgen
er veel voor terug. Ze wonen straks op een historische plek in de binnenstad.
verder kijken ze straks vanuit een stoere, eigenzinnige woontoren in het hart
van de stad neer op de geanimeerde drukte van het Pannekoekkwartier: een
hotspot met trendy winkels en horecagelegenheden. het openbaar vervoer is
op loopafstand en met de auto zijn ze in een mum van tijd de stad uit. willen ze
een avondje uit, dan hoeven ze alleen maar over te steken en ze staan midden in
het uitgaansgebied ‘de oude haven’. en dat tegen alleszins betaalbare prijzen.
wie wil dat nu niet?”
9

10
spotlight:
betonnen
rioolbuis
bestand tegen
b:ton november 2008
agressieve zuren

:ton november 2008
“geen uitnodiging om allerlei troep in het riool te gooien”
“Rioolbuizen van beton zijn goed, maar wij wilden ze nog beter maken. In het verleden zijn wel ont-
werpfouten gemaakt, onder meer bij drukriolen. We wilden weten of het beton van onze rioolbuis
nog beter bestand is tegen verschillende zuurgraden.” Aldus Jan Streek, directeur van Streek Beton te
Lochem. door franS boS
“en dus hebben we gekeken naar de verbinding tussen de delen van de buis.
die hebben we anders en beter ontworpen, middels een lamelglijverbinding.
vervolgens hebben we ook een ander soort cement gebuikt, dat hoogsulfaatbestendig
is, met meer hoogovenslakken erin, en fi jner gemalen is. daardoor
wordt het beton veel dichter en de vochtindringing minder.”
de prefab betonfabrikant heeft de cementleverancier gevraagd eens te onderzoeken
wat de effecten zouden zijn van een andere cementsoort. het onderzoek
is uitgevoerd door de afdeling materiaalkunde van de divisie bouwtechnologie
van tno. “de resultaten zijn wat ons betreft uitstekend. we kunnen
nu tegen een geringe meerprijs een veel beter product maken. maar geen misverstand
erover: het is geen uitnodiging om nu maar allerlei troep in het riool
te gooien.”
Hoge zuurgraad geen probleem: de zuurbestandheid van de rioolbuis
is bepaald door te volgen in hoeverre negen blokjes beton in de loop der tijd
zijn aangetast. gedurende 37 weken lagen de blokjes in drie zwavelzuuroplossingen
met een zuurgraad van 0, 1 en 2. Zuurgraden worden gemeten in phwaarden.
de ph-waarde 0 is zoutzuur en hoe hoger het cijfer, hoe minder zuur
het is (het verschil tussen ph 1 en ph 2 is een factor 10). Zo is ph 1 accuzuur, ph
2 maagzuur en ook citroenzuur en ph 7 zuiver water. cola bijvoorbeeld heeft
een zuurgraad van ph 2,8. “het onderzoek heeft het volgende opgeleverd,”
zegt Jan Streek. “het beton is niet bestand tegen zwavelzuur met een ph van
0. na afl oop van die 37 weken waren de proefstukken zwaar aangetast. maar
tegen accuzuur (ph 1), een heel agressief goedje, en tegen maagzuur (ph 2), is
het beton wel bestand. het beton is wel aangetast, maar alleen oppervlakkig,
gemiddeld slechts een halve millimeter diep.”
de negen kubusjes zijn eerst zowel boven als onder water gewogen en daarna
in drie kunststof bakken, drie aan drie, in een verschillende zuurgraad gedaan.
eerst elke twee weken, toen om de drie weken en de laatste keren om de vier
weken werden de blokjes uit de zuuroplossingen gehaald, onder de waterkraan
schoongeborsteld en afgedroogd. daarna werden ze weer, zowel boven als onder
water, gewogen. waarna ze werden teruggezet in de bakken met zuur.
om ervoor te zorgen, dat de zuuroplossing ‘op peil’ bleef, is deze twee maal
per week gecontroleerd en zo nodig vervangen. “rioolbeton is in het algemeen
goed. het is bestand tegen ph 5, zeg maar zure regen en tomatensap. gres als
alternatief is ook een mooi product, maar veel te duur en kwetsbaar. maar ons
product is iets duurder dan de standaard betonbuis, maar wel veel robuuster.”
11

Solide.
Innovatief.
www.haitsma.nl
0512 - 33 56 78
Hakron-Terwa: totaaloplossing
voor de prefab-betonindustrie
De combinatie Hakron-Terwa staat voor een jarenlange ervaring in de productie,
advisering en verkoop van instortvoorzieningen. De kwaliteit van onze producten
wordt onder meer bewezen via diverse certificaten en beproevingsrapporten.
Compleet leveringsprogramma o.a.
• Bouwbox koudebrugonderbreking
• Gevelplaatankers
• Hulpmaterialen en bevestigingsmiddelen
• Konnektieankers
• Sandwichplaatankers
• T-slotankers
• TSS bordesoplegging
Meer weten?
Voor een toelichting op ons programma of het aanvragen van documentatie belt u:
0341 27 80 95. E-mail: verkoop@hakronterwa.nl Of kijk op internet: www.hakronterwa.nl
Hakron-Terwa
Voltweg 10, 8071 CZ Nunspeet
Postbus 46, 8070 AA Nunspeet

:ton november 2008
column:
Innoveren is zonde
van mijn tijd!
Zit u op hyves? bent al aan het twitteren geslagen? heeft u trouwens een fi ets met een nuvinci-naaf? de toekomst is
er al, alleen nog niet overal gedistribueerd. de klapschaats deed over die distributie maar liefst 16 jaar. mP3 bestaat
al sinds 1992 en de kans is erg groot dat u nog steeds, 16 jaar later, geen mP3-tjes kunt afspelen via uw auto-installatie.
als ik mensen verzoek aan te sluiten op mijn hyve (http://jaappete.hyves.nl) is steevast de reactie: ‘ja maar ik heb
het al zo druk, trouwens ik zit al op linkedin. is natuurlijk best grappig. Je bent stervensdruk met het huis aanvegen
met een bezem, iemand komt langs met de suggestie een brulbezem - een stofzuiger - te kopen en jij stelt zonder
blikken of blozen dat je daar helemaal geen tijd voor hebt, want je hebt het te druk met ambachtelijk vegen en je had
trouwens al een stoffer & blik.
wat ik maar wil zeggen: innovatie heeft maar betrekkelijk weinig met technische hoogstandjes te maken. buitengewoon
nuttige en goede innovaties kunnen maar zo een jaar of 15 op het schap liggen te wachten voordat u, de
markt, het oppikt. Probleem is, in mijn bescheiden opvatting, dat we innovaties teveel benaderen als consument.
natuurlijk kunt u als consument best wel eens een nieuwe versie van windows overslaan. maar microsoft zelf kan
niet zomaar als producent zeggen: we innoveren maar eens een poosje niet. kennis is gestapelde kennis. in iedere
nieuwe bmw zit immers de kennis van alle voorgaande bmw’s. als schaatser gerard van velde niet alsnog de klapschaats
had omarmd was het wonder van Salt lake city (2002) nooit gebeurd: olympisch goud op de 1.000 meter
in een wereldrecord.
Innovatie gaat samen met de mentale gesteldheid van een winnaar!!!
in september mocht ik een symposium van vbi voorzitten over hun ecoPrefab concept vloer (www.vbi.nl) waarmee
zij de energie innovatieprijs 2008 ontvingen uit handen van minister maria van der hoeven. eenmaal in hun fabriek
was ik razend enthousiast over deze ‘intelligente’ betonvloer. Je moet er toch niet aan denken dat pas in het jaar 2024
een paar mensen de wave gaan inzetten voor dit product?
oké, we zijn dan wel een sector uit beton gegoten, maar ergens moet jij toch wel eens jeuk hebben aan je paradigma?
kom op: doe als gerard en begeef je op glad ijs en neem wél de tijd voor innoveren. ik zie u op hyves!
Jaap Peters
Jaap Peters is werkzaam bij DeLimes
organisatieontwikkeling en oprichter
van het kwartaalmagazine Slow
Management. Zijn bekendste boek is
‘Intensieve Menshouderij’.
13

tot 60% lagere energiekosten in kantoren
Prikkels en kansen
voor architecten
14
b:ton november 2008
Veel visie en durf op een achternamiddag. Verschillende seminarsprekers toverden hun gehoor van
zo’n 150 geïnteresseerden - voornamelijk architecten - de ene na de andere verfrissende kijk op het
bouwproces voor. Dat liep uiteen van een verlaging van de EPC voor kantoorgebouwen van 1,5 naar
0,8 tot het omdraaien van de keten in het bouwproces en van 3.000 m 2 extra vloeroppervlak binnen
dezelfde gebouwhoogte tot emotionele duurzaamheid. door Paul engelS

:ton november 2008
“wij dagen u uit, maar daag ook ons uit,” zo stelde bert Jongsma, directeur van
vbi verkoop maatschappij. aanleiding voor de bijeenkomst vormde hun eco-
Prefab concept, waarmee tot 60% op energiekosten is te besparen in de utiliteitsbouw.
de informatie werd echter veel breder getrokken naar ontwikkelingen
waarin partijen in de bouw de boot dreigen te missen als zij niet aanhaken.
in dit geval is het funest om de kopgroep weg te laten rijden. dan ben je met
een plekje in het peloton morgen uit de strijd.
een duidelijk voorbeeld gaf flip verwaaijen, directeur tnt real estate. de organisatie
wil minder, maar wel goede vierkante meters. van 100.000 m2 kantoorruimte
naar 70.000 m2 door bestaande huisvesting af te stoten en zeven
nieuwe kantoren te laten bouwen. de vermindering van het aantal vierkante
meters betekent al een gigantische energiebesparing. de nieuwe kantoren
moeten ook co emissievrij zijn. hoge eisen die worden overgelaten aan de
2
experts in de markt. daarom vroeg tnt bouwpartijen consortia te vormen en
de kantoorpanden te ontwikkelen, te fi nancieren, te bouwen, te onderhouden
en van energie te voorzien. niet als een zeemeeuw vliegen, landen, schijten en
wegwezen, zoals hij menige projectontwikkelaar ziet die een kantoorpand neer
wil zetten, maar een nieuwe invulling van het bouwproces met een initiatiefrijke
rol voor iedereen in die keten. uiteraard is dat wennen, getuige de vaak
afhoudende reacties op deze revolutionaire vraag van tnt. uiteindelijk komen
er kantoren, de eerste in hoofddorp, waar de gebruikers zeer content mee zijn.
Zeer milieuvriendelijke en duurzame gebouwen, met de hoogste scores in nationale
en internationale milieuclassifi catiesystemen. en niet de gebouwen die de
gebruikers tot nu toe veelal door de strot geduwd krijgen, aldus verwaaijen.
Voorsorteren op strengere EPC: bij dergelijke vragen krijgen de vooraanstaande
prefab betonfabrikanten de kans om hun nieuwe concepten en
producten in te brengen. Zoals het genoemde ecoPrefab concept, dat zonder
extra investering de kwaliteit van een kantoorgebouw fl ink verhoogd. nog
los van de hoge technische kwaliteit van de prefab klimaatvloeren, door het
fabriceren onder geconditioneerde omstandigheden in plaats van in weer en
wind op de bouwplaats, is met dit concept sprake van een optimaal duurzaam
ontwerp met grote vrije overspanningen en een mooie slankheid, gunstig materiaalverbruik
en recycling van grondstoffen. energetisch is door de toepassing
van betonkernactivering in de vloerelementen een besparing tot 60% op
de energiekosten mogelijk. de ePc-waarde van het te bouwen utiliteitsgebouw
(kantoorgebouw) is eenvoudig naar 0,8 te brengen, daarmee vooruitlopend op
de overheideisen die de ePc van 1,5 naar 1,1 aanscherpen per 1 januari 2009.
voorwaarde is wel dat men de zaken vooraf op elkaar afstemt en dus ontwerp,
constructie, prefab betonsysteem en vooral ook installatie laat integreren.
rudy uytenhaak architectenbureau
15

Thermische massa - de verborgen schat
Door intelligent gebruik van de thermische massa van beton kan het energiegebruik
in gebouwen drastisch worden gereduceerd. Thermische massa optimaliseert
de voordelen van gratis zonnewarmte, vertraagt en dempt piektemperaturen
en reduceert het energieverbruik voor verwarming en koeling.
Door het verminderde energieverbruik draagt beton bij aan beperking van
de CO 2 -uitstoot, de hoofdveroorzaker van het broeikaseffect.
Beton is dus veel meer dan een duurzaam, constructief bouwmateriaal. De
bouwfysische kwaliteiten kunnen bijdragen aan een comfortabel en
energiezuinig binnenklimaat.
www.cementenbeton.nl
Beton is hot / cool*
Dat vergt een nieuwe manier van denken. Het bouwkundig en installatietechnisch
ontwerp moeten worden afgestemd op het actief inzetten van
thermische massa. Integratie van architectuur, constructie en klimaatinstallatie
is de grote uitdaging van de komende jaren.
Het Cement&BetonCentrum onplooit activiteiten om deze integratie van
ruimte, materiaal en installatie te bevorderen. Door kennisontwikkeling en
kennisoverdracht. Beschikbare publicaties vindt u op onze website
www.cementenbeton.nl.
*) Omcirkel uw keuze en doe de check op www.cementenbeton.nl
Cement&BetonCentrum

:ton november 2008
dit is beslist het geval bij het nieuwe centrum voor levenswetenschappen van
de rijksuniversiteit groningen. rudy uytenhaak architectenbureau, adviesgroep
gebouwinstallaties van royal haskoning en ingenieursbureau wassenaar
hebben bij dit gebouw ingezet op een energiereductie van 30%, tegen het
licht van een lastig programma van eisen met een grote diversiteit aan functies,
zoals laboratoriumruimten. de prefab gedachte kwam snel in beeld om zo een
modulair en robuust gebouw te maken, dat bovendien fl exibel moest zijn. tevens
wilde men de gebouwhoogte beperken. als klap op de vuurpijl ging men
uit van betonkernactivering, nog nooit vertoond in laboratoria. gekozen is voor
een compact gebouw met het prefab betonsysteem met 20.000 m2 klimaatvloer.
betonkernactivering, sprinklerinstallatie, elektra, data en afvoer zijn in
de prefab betonvloeren opgenomen. alleen een deel van de afvoer (voor latere
verbouwingen) en de ventilatie hebben een aparte plek gekregen. door deze
integratie kon de verdiepinghoogte worden beperkt en kon in hetzelfde bouwvolume
3.000 m2 extra vloeroppervlak worden verwezenlijkt. feitelijk is het
gebouw het product van slim combineren van prefab concepten. het resultaat
is wel een schitterend architectonisch gebouw met een energiebesparing van
circa 40% en een ePc van 0,68.
Drie-eenheid: voorwaarden bij dergelijke klimaatsystemen in het algemeen
zijn geëigende technische voorzieningen en een gezond binnenklimaat. dirk
muller van thermo-actief benelux sprak bijvoorbeeld van de juiste systeemkeuze.
Zo kan men beter het koelen vanuit het plafond laten plaatsvinden dan
vanuit de vloer. Past men vloerkoeling toe dan is deze vaak beperkt in vermogen.
belangrijk is de sterke drie-eenheid: bron-warmtepomp-afgiftesysteem.
het leidt ertoe dat maatregelen in een vroeg stadium van het bouwproces op
elkaar moeten worden afgestemd.
ook atze boerstra van bba binnenmilieu wees op een juiste toepassing van
klimaatsystemen om de mensen een aangenaam en gezond binnenklimaat te
bezorgen. er is een lijst van aandachtspunten waar de ontwerper en installateur
naar moeten kijken, van stralingswarmte tot natuurlijke luchttoevoer en
van akoestiek tot individuele regelbaarheid van temperatuur. in feite zouden
overall-systemen als betonkernactivering - welkom en nuttig - moeten worden
gecompleteerd met microklimaten voor de individuele werknemer. daarom
ligt vóór de fase van een integraal ontwerp het luisteren naar de klant. dat
moet het vertrekpunt zijn. als er één partij in de bouw het luisteren naar de
klant zou moeten beheersen, dan zijn het de architecten wel. Zij kunnen echter
niet achterover leunen, maar zullen heel veel uitdagingen moeten aangaan. op
een namiddag in arnhem was er al stof genoeg tot nadenken.
17

18
week 0 week 1 week 2
b:ton november 2008
In alle discussies over duurzaam en milieuvriende-
lijk bouwen, gaat het om eigenschappen van het
project zelf. Maar hoe zit het met de omgeving?
Met het reilen en zeilen rondom de stedelijke loca-
tie waar je aan het bouwen bent. Het is in elk geval
een vriendelijke manier van bouwen als je gaten
vult in luttele maanden tijd met minimale hinder
voor de buurpanden. Een bouwmethode die oog
heeft voor ‘duurzame relaties’ met omwonenden
en de stad. door Paul engelS

:ton november 2008
week 3 week 4
razendsnel bouwproces
in kritische stedelijke
omgeving
Je zou het met recht ook een duurzaam stedelijk bouwproces kunnen noe-
men. het grote voordeel van het bouwsysteem met elders geprefabriceer-
de bouwelementen is dat de bouwtijd op de bouwplaats midden in de stad
kan worden teruggebracht tot 3 à 4 maanden. het casco staat zelfs wind- en
waterdicht in gemiddeld een week per woning. de gevels kunnen geheel
onafhankelijk van het casco worden ontworpen, afhankelijk van de wensen
van de opdrachtgever en de stedenbouwkundige voorwaarden.
het bewijs is onlangs nogmaals geleverd bij de bouw van vier stadswonin-
gen aan de boomsluiterskade in den haag. de woningen worden dezer
dagen opgeleverd, terwijl deze zomer met de bouw is gestart. Juist voor
dit type invullocaties in de drukke stad hebben architect bureau kroner en
Panagro vastgoedontwikkeling een ‘gaten vul’-principe ontwikkeld: een
doordacht bouwsysteem met betonnen casco’s en gevelelementen waarmee
in een zeer korte tijd in bestaande stedelijke situaties kan worden gewerkt.
eerder zijn al twee projecten gerealiseerd in dit bouwsysteem: twee
stadswoningen aan de elandstraat in den haag en vijf woningen aan de
Zuidhoek in rotterdam. de vier stadswoningen aan de boomsluiterskade
zijn gesitueerd op de plek van de voormalige haagse drukkerij. door de
combinatie van een bloksgewijze invulling met een kavelsgewijze geveldynamiek
wordt de bestaande stedelijke structuur aangevuld en versterkt.
Slanke, mooie plattegrond: de lengte van de woningen sluit aan op
die van de buurpanden. de diepte van de kavel maakt het echter wel mogelijk
om op de begane grond een forse uitbreiding te maken. de begane
grond kan zo worden ingezet als klein kantoor of als riante woonkeuken.
de stramienbreedte van de woningen is slechts 4,2 meter, maar door de
plaatsing van de trap in het midden van de plattegrond ontstaat een mooie
voor-achter woning, waarbij functies per deel en/of per verdieping toegewezen
kunnen worden.
bureau kroner (projectteam mark graafland en Jeroen van wieren) maakte
in 2005 het winnende ontwerp voor een meervoudige opdracht, uitge-
schreven door de gemeente den haag. opdrachtgever is Panagro vast-
goedontwikkeling bv uit leidschendam. de uitvoering lag in handen van
aanneming-maatschappij Panagro bv, eveneens uit leidschendam. Produc-
tie en montage van het prefab betonnen casco werd uitbesteed aan burg-
graaff bouw uit leeuwarden.
19

20
actualiteiten:
Rioleringen van beton.
Tien keer beter
. Economisch
2. Duurzaam
3. Robuust
4. Maatwerk
5. Ecologisch
6. Slijtvast
7. Resistent
8. Functioneel
9. Waterdicht
0. Innovatief
Rioleringssystemen in beton,
Betonbuizen slijten vast niet.
gebouwd voor de toekomst.
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
www.verenigingvpb.nl
3
betonnen rioleringen:
tien keer beter
b:ton november 2008
de vereniging van Producenten van betonleidingsystemen (vbP) heeft een brochure uitgebracht,
waarin onomstotelijk uiteen wordt gezet dat rioleringen van beton in alle opzichten beter zijn dan
rioleringen van andere materialen. of we de eigenschappen nu bekijken vanuit economisch, ecologisch,
functioneel of innovatief standpunt, betonnen rioleringen komen er altijd beter uit.
de vPb richt zich op twee kernactiviteiten: onderzoek en kennisoverdracht. onderzoek vindt onder
andere plaats op het gebied van fysica, techniek en milieu. kennisoverdracht gebeurt via boeken,
onderwijsmodules en publieke media, zoals nu deze informatieve brochure, waarin de voordelen
van betonnen rioleringssystemen onderbouwd en overzichtelijk zijn weergegeven.
de brochure gaat in op de economische kracht van betonnen buissystemen. betonbuizen kunnen
meer dan 100 jaar dienst doen. maar ook op de duurzame kwaliteiten: de productie van betonnen
buizen vraagt in alle productiestadia minimale energie. de buizen leveren een belangrijke bijdrage
aan de bescherming van ons milieu en bieden bovendien een brede reeks aan voordelen in het gebruik.
Zo zijn betonbuizen robuust en daarom slijtvast, in hoge mate resistent voor invloeden van
buiten zoals chemicaliën, temperatuurswisselingen en brand. Ze hebben een blijvende flexibele
verbinding, waardoor probleemloos een waterdicht systeem kan worden opgebouwd met uitmuntende
transportkwaliteiten. u kunt de brochure gratis downloaden via www.verenigingvpb.nl.
energie innovatieprijs voor
prefab betonconcept
de vierde editie van de onlangs gehouden vakbeurs energie kende een ongekend groot aantal bezoekers. veranderende regelgeving en stijgende energietarieven
maken mensen en bedrijven zich ervan bewust dat het verlagen van de energiekosten beslist noodzakelijk is om hun concurrentiepositie en rendement te
behouden. en het hoeft geen offers te betekenen: vaak is energiebesparing te realiseren met zelfs een hoger comfort. dit blijkt bij de twee winnaars van de energie
innovatieprijs 2008. eén daarvan is het vbi ecoPrefab concept, een nieuwe vorm van betonkernactivering van prefab-vloeren/plafonds met een slimme aansluiting
op een warmtepomp. volgens de jury gaat deze innovatie een grote toekomst tegemoet in de nieuwbouw. met vooral toepassing in kantoor- en bedrijfsgebouwen
en woningcomplexen. deze en andere winnaars vertonen, aldus de
jury, een voortreffelijke integratie van verschillende functies en een
grote duurzaamheid, want met de zonne-elektriciteit van weka met
het Solar roofing System (de andere winnaar van de energie innovatieprijs
2008) kunnen de warmtepompen van het prefab betonconcept
worden aangedreven. minister maria van der hoeven van
economische Zaken reikte de twee innovatieprijzen uit. meer informatie:
www.vbi.nl

:ton november 2008
iSo 14001: gegarandeerd duurzaam inkopen
bij leveranciers die in het bezit zijn van het iSo 14001 certificaat bent u als afnemer verzekerd
van duurzame producten. iSo 14001 gecertificeerde leveranciers leveren uitsluitend producten
die voldoen aan de milieu wet- en regelgeving, zij beheersen de milieurisico’s en streven naar een
permanente verbetering van het milieu.
de introductie van het iSo 14001 certificaat is één van de stappen die de overheid heeft onder-
nomen om te werken aan een duurzame samenleving. door als overheid duurzaam in te kopen,
krijgt de markt voor duurzame producten een stevige impuls. de overheden hebben zichzelf bo-
vendien duidelijke doelen gesteld: het rijk wil in 2010 voor 100 procent duurzaam inkopen. de
gemeenten streven naar 75 procent in 2010 en 100 procent in 2015. Provincies en waterschappen
hebben minimaal 50 procent in 2010 als doel gesteld.
een van de eerste leveranciers binnen de betonbranche die het iSo 14001 certificaat in ontvangst
mocht nemen is nijmeegse betonindustrie de hamer. de buizen en putten van deze prefab beton-
fabrikant voldoen aan de hoogste eisen van duurzaamheid. informatie: www.dehamer.nl
leader of the industry
voor de vierde keer op rij is holcim benoemd tot ‘leader of the industry’ in de dow Jones Sustainability index (dJSi). de betonproducent wordt hiermee opnieuw
erkend als het bedrijf met de beste resultaten op het gebied van duurzaamheid in de bouwmaterialenindustrie. de titel ‘leader of the industry’ is vooral bedoeld
als een stimulans om strategieën ten aanzien van duurzaamheid verder te ontwikkelen en uit te bouwen. behalve de hoge waardering voor de activiteiten op
het gebied van duurzaamheid, scoorde de holcim groep hoge ogen voor haar recycle strategie, haar open communicatie met belanghebbenden en haar inspan-
ningen ten aanzien van human resource development. de producent van cement, grondstoffen, mortel en betonproducten maakt bij de vervaardiging van haar
producten zoveel mogelijk gebruik van gecertificeerde secundaire grondstoffen zoals eco-granulaat en recyclinggranulaat. daarnaast is zij betrokken bij het rot-
terdamse initiatief ‘cirkel Stad’. binnen dit initiatief hebben diverse bedrijven de krachten gebundeld om minder bouwmaterialen te verspillen en het tekort aan
gekwalificeerd personeel in de bouw op te lossen. informatie: www.holcim.com
dutch green building council
een nieuwe, maar razendsnel groeiende organisatie is de dutch green building council. een
organisatie die expertise op het gebied van duurzaam ontwikkelen, bouwen en vastgoed
clustert. bedrijven kunnen als participant toetreden en samen met duurzaamheidexperts
kennis uitwisselen en meedenken over een duurzame ontwikkeling van de gebouwde omgeving.
belangrijk is dat juist ook de gebruikers participeren. misschien zijn zij het wel als
stimulerende factor waardoor architecten gaan beseffen dat de houdbaarheidsdatum van
een gebouw aan de tekentafel begint. of dat projectontwikkelaars inzien dat de afzetkansen
hoger zijn dankzij toekomstgerichte gebouwen en dat beleggers ervaren dat hier kansen liggen.
of dat aannemers hun koers verleggen en oog krijgen voor innovatieve producten en
systemen. daarom is er de dutch green building council. informatie: www.dgbc.nl
21

GOED WERK
Primafi x
Prima eigenschappen en daardoor meer dan 10 jaar
onveranderd! Uitermate geschikt voor toepassing in
zelfverdichtende betonsoorten dankzij de bolle nokjes
onderaan de poten. Ondersteunt grotere oppervlakten
betonstaal en is snel te plaatsen. Uitgerust met opstaande
pinnen om het verschuiven van het betonstaal
te voorkomen. Voldoet aan NEN 6722:2002.
NIET
VERNIEUWD
1996-2008
Goed verwerkt zie je niks van onze Primafi x!
Betondag 2008
20 nov - standnr. 35
Beton Vakdagen
9, 10, 11 dec - standnr. 204
Op afstand de beste!
Tel. 0172 - 61 22 88, info@envo-fix.nl, www.envo-fix.nl
Adv-primafix-200x130.indd 1 05-11-2008 11:20:55
1
3 4
5 6
1 doorkoppelsysteem 2 DGP hijsankersysteem 3 hijslussen, schroefhulzen
4 sandwichankersysteem 5 schroefankersysteem 6 verbindingslussen en -rails
2
Hijsen en verbinden...
M E T P H I L I P P, A L M E E R D A N 3 0 J A A R
Van der Blij levert sinds jaar en dag de kwaliteitsproducten
van Philipp. Diverse hijsankersystemen die wereldwijd worden
toegepast voor kolommen, liggers, balken en wanden.
Kortom, Philipp is dé beste oplossing voor het hijsen, transporteren,
bevestigen en verbinden van uiteenlopende betonproducten.
Het Philipp doorkoppelsysteem beschikt over het
KOMO-keurmerk.
De speciale documentatie van het complete Philippprogramma
is op aanvraag verkrijgbaar.
Bel ons op 0412 – 64 61 68, of stuur een e-mail naar
info@vanderblij.nl
w w w . v a n d e r b l i j . n l 0 4 1 2 - 6 4 6 1 68

fotografie: dienst landelijk gebied / dhr. Jungsläger
b:ton november 2008
maatschappelijk
verantwoord
ondernemen correct
maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo) is een veelgehoord onder-
werp. wat er precies mee wordt bedoeld en of een bouworganisatie er wat mee
kan (of wellicht moet), is niet altijd even duidelijk. met de bouwmvo-Quicks-
can maakt men kennis met dit begrip en krijgt men gelijk een goed beeld van
de mate waarin een organisatie maatschappelijk verantwoord onderneemt. de
mvo-scan wordt gratis aangeboden door bouwmvo, partner van mvo nederland.
de bouwmvo-Quickscan bestaat uit 25 korte vragen over het bestuur
en beleid van een organisatie en over belanghebbenden bij de organisatie, te
weten medewerkers, klanten, leveranciers, maatschappij
en milieu. resultaat is een score van
minimaal 0 en maximaal 100 punten. uiteraard
krijgt men feedback op de score. tot slot is er op
het eind van de scan de mogelijkheid om zich in
te schrijven voor het onderzoekspanel van bouwmvo.
informatie: www.bouwmvo.nl.
duurzaam cement
het vaktijdschrift cement bestaat 60 jaar. tijdens het symposium constructief
Perspectief in het voormalig zendgebouw radio kootwijk wordt dit heugelijke
feit gevierd. op 17 december 2008 om 15.00 uur is de start van een leerzame
middag met lezingen over het vaktijdschrift en ontwikkelingen omtrent cement
en beton. de bezoekers ervaren naast het heden en de toekomst van beton ook
het fraaie verleden. het complex van radio kootwijk is het eerste in gewapend
beton opgetrokken gebouw van nederland. de dag wordt afgesloten met een
buffet. informatie: www.60jaarcement.nl.
de vestigingsplaats van kokon architectuur & Stedenbouw is rotterdam.
niet den haag, zoals in b:ton 10 stond vermeld.
23

productoverzicht:
Prefab betonproducten:
duurzaam, ecologisch, energiezuinig, materiaalarm
en ga zo maar even door...
energie palen
geprefabriceerde betonnen heipalen zijn er in de eerste plaats om bouwwerken
te funderen. maar zij kunnen tevens worden ingezet als bodemwarmtewisse-
laar, waarmee warmte aan de bodem kan worden onttrokken of eraan kan wor-
den toegevoegd. de bodem rond de heipaal fungeert dan als een buffer waarin
24
b:ton november 2008
warmte of koude tijdelijk wordt opgeslagen. Zomerwarmte en winterkoude
worden zo op een energie-efficiënte wijze benut: de techniek kan worden gebruikt
om bijvoorbeeld woningen te verwarmen of te koelen. om energie met
de bodem te kunnen uitwisselen moet er vloeistofcirculatie in de palen plaatsvinden.
wanneer het water kouder is dan de bodem wordt warmte aan de bodem
onttrokken en als het warmer is dan de bodem zal er warmteafgifte naar
de bodem plaatsvinden. met behulp van een warmtepomp wordt in de winter warmte aan de circulatievloeistof onttrokken en op een hogere temperatuur gebracht,
zodat die geschikt is om een gebouw te verwarmen. het onttrekken van warmte uit de bodem betekent op zijn beurt weer dat er afkoeling van de bodem
plaatsvindt. er ontstaat dan een koudepotentieel dat in de zomerperiode voor koeling kan zorgen. de positieve eigenschappen van de twee tegenovergestelde
seizoenen vullen elkaar op die manier uitstekend aan terwijl overschotten volledig worden benut. informatie: www.van-nieuwpoort.nl
lichtgewicht metselblokken
het bia-eco blok kan het beste worden gezien als een lichtgewicht stootvoegloos metselblok. door het aan-
trekkelijke gewicht, de ecologische structuur, de hoge isolatiewaarde en de grote voordelen bij de verwer-
king ervan, wordt het product veelvuldig toegepast. het blok bestaat voor 70% uit geëxpandeerde kleikorrels,
waarin veel lucht zit. de producent gaat dus zeer zuinig om met de grondstoffen van onze aardbol. bovendien
heeft het blok door deze geëxpandeerde korrels een behoorlijke isolerende waarde: de warmtegeleiding be-
draagt 0,46 w/m2.k met een warmteweerstand van 0,21 m2.k/w. ook het gewicht is aantrekkelijk: 30% lager
dan het gewicht van een normaal lichtbeton blok. met diktes van 100, 120 en 140 mm is sprake van een breed
assortiment voor de meest uiteenlopende muren.
voor de verwerker biedt het bia-eco blok ook voordelen: het is tweemaal zo snel te verwerken als het normale
sponningblok. door het lichte gewicht kan er meteen steigerhoog worden gewerkt. het product laat zich bovendien
gemakkelijk knippen, frezen, boren, spijkeren en schroeven en kan met de gewone metselmortel worden
verwerkt. hier komt dus geen aparte silo aan te pas. andere voordelen zijn de maatvastheid en de goede
hechting van stucwerk op het materiaal. informatie: www.biabeton.nl

:ton november 2008
airboxen vragen minder beton
breedplaatvloeren die zijn voorzien van betonbesparende elementen - ‘airboxen’ - vragen minder beton en zijn dus minder belastend voor het milieu. bij de
productie van de airdeck vloer van dycore worden de airboxen door een robot op de breedplaatelementen geplaatst, waar dat constructief verantwoord is.
hierdoor is in het werk minder beton nodig voor de druklagen. bij meerverdiepingsbouw resulteert dit in lichtere draagconstructies en funderingen. tussen de
airboxen zijn in één richting tralieliggers aangebracht waaraan de elementen gehesen worden en die voor stijfheid en sterkte zorgen in de uitvoeringsfase tot de
constructieve druklaag voldoende verhard is. in de elementen kan tevens de benodigde pons- en/of dwarskrachtwapening worden aangebracht. voor de overige
uitvoeringsaspecten en voorzieningen komt dit type vloer overeen met de gemiddelde breedplaatvloer. de plaat is standaard drie meter breed, zodat de montagetijd
en het aantal voegen beperkt blijven. door tijdens de fabricage
rechtstreeks gebruik te maken van de digitale gegevens van de tekening
kunnen afschuiningen, sparingen en overige voorzieningen exact op maat
worden aangebracht. de vloerelementen hebben een gladde onderzijde en
een strak voegprofiel. meer informatie: www.dycore.nl
heipaal met
dubokeur-certificaat
een slim staaltje om beton te besparen wordt geleverd door de iJb-groep
met de eco-paal® met verkleinde paalschacht. de voorgespannen geprefa-
briceerde heipaal heeft een schachtdoorsnede van 250x250 mm en een paal-
punt doorsnede van 400x400 mm. de paalvoet is groter dan de schacht om
optimaal draagvermogen uit de draagkrachtige laag te halen, terwijl negatieve
kleef langs de paalschacht wordt verminderd. het nederlands instituut voor
bouwbiologie en ecologie (nibe) heeft de heipaal vergeleken met verschillende
alternatieven in dezelfde toepassing en beoordeeld vanuit milieu- en gezondheidoogpunt.
bij deze beoordeling kwam de heipaal als beste dubo-keuze uit
de bus in de toepassing van paalfundering. de heipaal scoort beter dan andere
betonnen en houten palen met een traditionele betonopzetter. de paal voldoet
aan de door het nibe gestelde eisen voor het voeren van het dubokeur® en is
daarmee de beste milieukeuze in de toepassing paalfundering.
informatie: www.ecopaal.com
25

de duurzame
betonvloer
beton is op dit moment het meest toegepaste bouwmateriaal in nederland. Sa-
men zijn we goed voor zo’n 12 miljoen m 3 beton per jaar. om zuinig om te sprin-
26
b:ton november 2008
gen met grondstoffen als cement, zand en grind, is er een betonvloer waarmee
35% wordt bespaard op de hoeveelheid beton. de bubbledeck, waarvoor gelissen
beton de breedplaatvloeren levert, haalt deze besparing redelijk gemakkelijk.
in de vloer worden holle bollen ingebracht van hergebruikt kunststof. op de
plaats waar deze bollen zitten, kan geen beton zitten en die hoeveelheid wordt
dus bespaard. dit is ongeveer 35% van de normaal benodigde hoeveelheid beton
voor de vloer. als het bollenplaatvloersysteem meer wordt toegepast, kunnen
we in ons land per jaar ongeveer 4.000 scheepsladingen zand en grind en
12.000 vrachtwagens met cement besparen. en dat terwijl we hetzelfde aantal
gebouwen neerzetten, met dezelfde sterkte en dezelfde levensduur. door zijn slimme constructie leidt de bubbledeck vloer niet alleen tot een forse besparing op
de grondstoffen, ook het milieuprobleem met het betonpuin wordt in één klap flink gereduceerd. Zelfs het gebruik van de kunststof bollen heeft een positief milieuaspect.
in de eerste plaats wordt gebruik gemaakt van gerecycled materiaal. in de tweede plaats hecht dit materiaal - hdPe - niet aan beton, waardoor de kunststof
die na de sloop vrijkomt kan worden hergebruikt. Zo blijft een niet afbreekbaar materiaal uit het milieu. het feit dat de bollenplaatvloer zelfdragend is spreekt vooral
architecten en constructeurs aan. enerzijds voelen zij zich aangesproken door de mogelijkheid om met een minimum aan materiaalverbruik gebouwen te realiseren
en dat gekoppeld aan milieuwinst en kostenverlaging. anderzijds prikkelt dit vloersysteem hun creativiteit. Zo lonken er nieuwe wegen naar besparingen, zoals het
weglaten van separaat aan te brengen dekvloeren. om nog niet te spreken van de mogelijkheid om het vloerensysteem te koppelen aan klimaatbeheersingssystemen
(betonkernactivering), waarbij de ruimtetemperatuur in gebouwen wordt geregeld en centrale verwarmingsinstallaties overbodig worden.
de oplossing voor gebieden met
hoge grondwaterstand
het Permeoblok van nijmeegse betonindustrie de hamer is bedoeld om in ge-
bieden met een hoge grondwaterstand (≤ 1 m-mv) infiltratie mogelijk te ma-
ken. waar genoeg gronddekking is, kan worden gewerkt met de Permeobuis
(een infiltratie betonnen rioleringsbuis). door de vorm van het Permeoblok -
vierkant van buiten en rond van binnen - is het bijzonder sterk en kan het grote
belastingen weerstaan. met deze eigenschap kan het blok, afhankelijk van de
toepassing, met weinig tot geen gronddekking worden verwerkt. dit in combinatie
met een enorm waterdoorlatend vermogen. het product is verkrijgbaar
in drie maten: 160 x 160 mm., 220 x 220 mm en 280 x 280 mm. dit kleine zusje
van de infiltratiebuis is vanwege haar beperkte gewicht eenvoudig en handmatig
te verwerken. dit maakt het ook geschikt voor particuliere terreinen waar
berging en infiltratie tegelijk nodig zijn, zoals verharde tuinen en opritten. om
het onderhoud te beperken is het wel raadzaam een blad- en zandopvang te
regelen. informatie: www.dehamer.nl

:ton november 2008
Stille
wegen…
omdat geluidsoverlast een steeds
belangrijker afwegingspunt is bij
de keuze voor bestrating, terwijl
ook het esthetische aspect belangrijk
blijft, is door van den bosch beton
de duraSilent geïntroduceerd.
deze steen biedt een gemiddelde
geluidsreductie van 0,9 db(a) ten
opzichte van dicht asfalt beton bij
50 km/h. de geluidsreducerende
betonstraatstenen reduceren het
contactgeluid van de banden en
het wegoppervlak. bij snelheden die hoger zijn dan 30 km/h is dit de belangrijkste
veroorzaker van geluidsoverlast in het verkeer. Proeven hebben
aangetoond dat dit geluid flink kan worden teruggebracht als het oppervlak
wordt gemaakt met de juiste fijne, open structuur. dit heeft uiteindelijk
geleid tot stenen die zijn gemaakt van geselecteerde natuursteensoorten,
waarbij ook grind en kleurstof zijn vervangen door natuurgesteente.
de steen is dus niet alleen stil, maar ook 100% natuurlijk kleurvast. meer
informatie: www.vdboschbeton.nl.
terrazzobank met
zitverwarming
nu wordt al dikwijls gesteld dat beton verre van kil en grijs is. dat is het gevolg
van de architectonische schoonheid die met beton mogelijk is. dat ook letter-
lijk wordt afgerekend met kil en grijs beton, blijkt uit de prachtige terrazzobank
met een innoverend verwarmingssysteem in de zitting. ontwikkeld en geproduceerd
door tomaello uit vlaardingen, naar een idee en ontwerp van beeldend
kunstenaar Jan van dorp. het op zwakstroom werkende verwarmingssysteem
zorgt voor een aangename temperatuur van het betonoppervlak in alle andere
jaargetijden behalve de zomer waarin het niet nodig zal zijn. Zeer welkom voor
iedereen die bij een lekker zonnetje in voor- en najaar of winter wil plaatsnemen
in de openbare ruimte. de Splakato, zoals de bank heet, is van terrazzobeton in
een fraai design, met verfijnde techniek opgezet en met volleerd vakmanschap
gefabriceerd. oogstrelend beton, dat per definitie uitnodigt om er even op te
gaan zitten of liggen. daar heeft men met een lengte van 3,20 m en breedte van
86 (hoogte: 45 cm) ook alle ruimte voor. informatie: www.tomaello.nl
Zicht op slecht verlichte verkeerssituaties
Solar led verlichting geeft weggebruikers beter zicht op verkeerssituaties. Ze-
ker bij schemer en in de avonduren geven de kleine heldere lampjes duidelijk
aan waar de weggebruiker te maken krijgt met bochten, rotondes of verkeersgeleidingen.
dit type verlichting speelt zo in op de wens van de overheid om te
besparen op de openbare verlichting en openbare verlichting in het buitengebied
op te heffen. een plezierige bijkomstigheid: de verlichting vermindert de
horizonvervuiling.
de led verlichting is er in drie uitvoeringen. de Solar verkeersgeleiding en verlichting
Stud gSv03 worden aangebracht in de bestrating of prefab elementen,
terwijl de Solar verkeersgeleiding Stud gSv01 wordt aangebracht op de bestrating.
de Prefab Solar verkeersgeleiding Stud gSv02 wordt in de weg aangebracht
en is bovendien overrijdbaar.
de verkeersgeleiding Studs zijn uitgerust met de gepatenteerde Step-up converter
en hebben derhalve een zeer hoge betrouwbaarheid. omdat de verkeersgeleiding
Studs op zonne-energie werken is het een bijzonder milieuvriendelijke
manier om de weggebruikers duidelijk te maken waar ze beter wel en beter niet
kunnen rijden en waar alertheid geboden is. informatie: www.via-futura.nl
27

Kun jij ”out of the box” denken?
Dan vind je bij ons de juiste basis voor
een constructieve baan.
Kijk voor actuele jobs op: www.adviesburo-snijders.nl
Adviesburo Snijders is een onafhankelijk adviesbureau gevestigd in Valkenswaard en Best.
Wij houden ons bezig met het geven van advies op het gebied van bouwconstructies.
Onze werkgebieden:
• Adviseur voor algemene en complexe traditionele bouwconstructies in de utiliteitsbouw
en woningbouw.
• Dé specialist op het gebied van engineering van prefab beton constructies.
• Ondersteuning op constructief gebied van overheidsinstellingen.
Adviesburo Snijders B.V.
Valkenierstraat 125
Postbus 598
5550 AN Valkenswaard
T 040 204 18 43
F 040 201 75 24
info@adviesburo-snijders.nl
www.adviesburo-snijders.nl

:ton november 2008
comfortabel en energiezuinig
het welwonen concept is uitgebreid getest in een proefwoning. deze grondgebonden
woning met 200 m² woonoppervlak werd opgetrokken uit energiepalen,
standaard begane-grondvloeren, blokkenmuren en wingvloeren op de eerste
en tweede verdieping. het dak bestond uit een eenvoudige sporenkapconstructie.
de woning werd voorzien van een standaard warmte-terugwin-installatie.
uit voorzorg werd in de begane grondvloer vloerverwarming ingebouwd.
het pilotproject werd twee jaar uitvoerig gemonitord door ingenieursbureau
cauberg-huygen, dat constateerde dat het systeem op jaarbasis zorgt voor
een constante temperatuur tussen de 21˚ en 23˚c. bijverwarming in de winter
bleek niet nodig, terwijl het in de zomer zonder airconditioning aangenaam
koel bleef in huis. Slechts 35 uur werd de temperatuur van 25˚c binnenshuis
gehaald, terwijl jaarlijks 250 uur is toegestaan. ook op de comfortaspecten
scoorde de proefwoning van welwonen goed. de woning werd in de winter
opvallend homogeen verwarmd. er waren nauwelijks temperatuurverschillen
tussen de verschillende ruimtes.
het duurzame concept van welwonen werkt met een warmtepomp. deze
warmt in de winter via de energiepalen water op van 4˚ tot 8˚c en in de zomer
van 12˚ tot 16˚c. de combinatie van energiepalen, klimaatvloer en warmtepomp
leidt uiteindelijk tot een energieverbruik dat 30 tot 40% lager is en tot een
ePc die afnam van 0,8 naar 0,48. bovendien is het systeem gezonder. doordat
er minder luchtstroming plaatsvindt, is de woning allergievriendelijker.
informatie: www.betonson.nl
Stenen met een verleden
de samenwerking tussen een betonproducent als van den bosch beton en een moderne puinbrekerij
heeft een modern recyclingproduct opgeleverd op basis van beton en bouwpuin. de ‘nieuwe’ beton-
soort wordt geproduceerd uit bouwafval, dat eerst vakkundig wordt verwerkt tot een hoogwaardig
menggranulaat. wordt het beton toegepast, dan krijgt het een deklaag van nieuw beton, waardoor
het een aantrekkelijke kleur en structuur krijgt. ecoton is geschikt voor alle typen betonnen bestratingsmaterialen.
van tegels en banden tot betonstraatstenen en grasbetontegels. de steensoort is
speciaal ontwikkeld met het oog op het milieu en de wetgeving daarvoor. dit maakt bestrating van
deze betonnen bestratingsmaterialen met name geschikt voor projecten waarbij wordt gekozen voor
duurzaam bouwen. het product voldoet aan alle eisen van de Stichting milieukeur.
informatie: www.vdboschbeton.nl
‘welwonen’ is de naam van een uniek prefab energie huis concept. betonson combineert in dit concept twee van haar innoverende eco-producten. de wingvloer
zorgt voor de betonactivering van de vloer, terwijl de energiepaal samen met het energiedak de ondergrondse opslagcapaciteit benut. door de combinatie van
deze producten kan de totale klimatisering van de woning worden beheerst en dat met een forse reductie van de co 2 -uitstoot.
29

30
b:ton november 2008
Na jaren kan een gebouwgevel niet meer de oorspronkelijke uitstraling bezitten. Veroudering,
verwering en vervuiling spelen daarbij een rol. De architect kan echter gebruik maken van deze
eigenschappen, als een gevel zich juist extra mag aftekenen binnen het concept van de architect.
Zo levert vervuiling een meerwaarde op. door Paul engelS
tijd als medeontwerper

:ton november 2008
kan vervuiling van esthetisch belang zijn bij het ontwerpen van een gevel? is het
mogelijk vervuilingprocessen deel te laten uitmaken van het ontwerp zonder
dat ze als storend worden ervaren? deze vraag heeft Joost van bergen namens
tekton architekten uit amsterdam in een uitgebreid onderzoek beantwoordt.
het onderzoek betrof het woon- en werkgebouw ‘de kop van diemenstraat’. in
de ontwerpfase zijn drie verschillende materialen op hun duurzame gevelbeeld
bekeken, te weten een metselwerk variant, een cortenstaal variant en een prefab
beton variant. onderzocht is op welke mogelijke manieren de beschreven
varianten te beïnvloeden zijn als vervuiling nadrukkelijk een sturend element
binnen het gevelontwerp wordt. vervuilen niet als vorm van geweld, maar als
vorm van esthetiek. dat was de opgave.
maar dan moet eerst bekend zijn wat vervuiling is, waardoor het wordt veroorzaakt
en hoe het als ontwerpelement kan worden ingezet. de studie gaat
daarom zeer uitgebreid in op vele vormen van vervuiling, in combinatie met
detaillering van de gevel, het materiaaloppervlak en de nabehandeling van beton.
alle gevels worden door het buitenmilieu op gelijke wijze beïnvloed, maar
de visuele veranderingen in de gevel, die daarvan het gevolg zijn, manifesteren
zich op verschillende wijzen. dit is het gevolg van:
• oppervlakte eigenschappen van de materialen waaruit de gevel is samengesteld.
• visuele veranderingen als gevolg van fouten in de uitvoering van de gevel.
• direct vervuilen van de gevel door mens en dier; een niet te verwaarlozen
percentage.
• oriëntatie van de gevel
Invloed: men kan een gevel op verschillende manieren laten beïnvloeden door
het milieu:
• door een gevel te ontwerpen waarop de milieueffecten weinig of geen invloed
hebben. dit is te bereiken door de gevel bijzondere nabewerkingen te
geven waardoor het onmogelijk is voor vuil hieraan te hechten. maar deze
manier van ontwerpen is voor ieder bouwmateriaal niet te realiseren en blijft
een illusie.
• men kan een gevel op vastgestelde tijden door middel van onderhoudsbeurten
weer in de oude, oorspronkelijke staat herstellen. belangrijk zijn de - vaak
hoge - kosten voor deze terugkerende onderhoudsbeurten op te nemen in
het projectbudget. een nadeel is dat het altijd te zien is wanneer deze onderhoudsbeurt
noodzakelijk is en dat er in feite twee verschillende gevels, een
schone en een vieze, aanwezig zijn.
• het is mogelijk een gevel te ontwerpen waar het verouderingsproces zeer
langzaam verloopt en de hoge onderhoudskosten achterwege blijven. het is
een moeilijke soort gevel om te ontwerpen, maar de inspanning waard.
• het is mogelijk een gevel te ontwerpen, waarbij de vervuiling deel is van
het ontwerp. op welke manieren dit mogelijk is, toont het onderzoeksproject
aan.
voor de kop van diemenstraat is uit de drie opties op grond van de onderzoeksresultaten
gekozen voor een gevelinvulling van beton. de betonvariant
biedt verreweg de meeste mogelijkheden op het gebied van vervuiling en bewerking,
dankzij alle mogelijke toeslagstoffen en gradaties in het mengsel. het
materiaal heeft van zichzelf een monoliet karakter en zal, met welke bewerking
31

Verhoeven Timmerfabriek Nederland BV
Goed in vorm!
Verhoeven Timmerfabriek Nederland heeft meer dan 30 jaar ervaring in
het bouwen van houten mallen voor prefab beton producten en voor het
produceren op de bouwplaats. Onze mallen zijn duurzaam, volledig en
breed inzetbaar. Indien nodig kunnen wij u adviseren over malindeling,
productievolgorde en constructie- opbouw. Ook met rondingen, structuurmatten
en grote of afwijkende vormen hebben wij ruime ervaring.
Bij Verhoeven Timmerfabriek gaan we ervan uit dat je kennis kunt
vermenigvuldigen door kennis te delen. U bent daarom van harte
welkom in onze moderne fabriek. Wij laten u graag zien hoe wij onze
kennis voor u kunnen inzetten.
Macroweg 18, 5804 CL Venray
Postbus 45, 5800 AA Venray
Tel: +31 (0 ) 478 51 75 90
Fax: +31 (0 ) 478 51 75 99
BETON
VAKDAGEN
9, 10 en 11 december
EVENEMENTENHAL GORINCHEM Franklinweg 2, 4207 HZ Gorinchem
T (0523) 289 898 F (0523) 289 800 E info@evenementenhalhardenberg.nl
2008
Openingstijden: www.evenementenhalgorinchem.nl
13.00 - 21.00 uur
Vakbeurs
Beton Vakdagen 2008 is drie dagen lang hét professionele platform
waar ondernemers en relaties uit de betonbranche elkaar ontmoeten.
Organisatie
Wenst u meer informatie over deze vakbeurs, neemt u dan contact
op met de organisatie.
OPeningstiJDen
Dinsdag 9 december 2008 13.00 - 21.00 uur
Woensdag 10 december 2008 13.00 - 21.00 uur
Donderdag 11 december 2008 13.00 - 21.00 uur
info@verhoeven.nl
www.verhoeven.nl
REGISTREER U NU
ALS BEZOEKER OP
ONZE WEBSITE!

:ton november 2008
ook, een robuuste uitstraling hebben. het is een zwaar materiaal. bouwfysisch
heeft beton, met name voor geluid, voordelen. daarnaast is door het prefa-
briceren van elementen minder tijd op de bouwplaats nodig. het leveren van
standaard elementen op de Just in time manier zorgt voor de oplossing van
het opslagprobleem en het snel wind- en waterdicht maken van het gebouw.
bovendien konden de elementen bij dit project de gevel aan de noordzijde in
één keer invullen, zodat het steigerprobleem werd opgelost. de gevel is in elk
geval eerder dicht dan bij de metselwerk variant. de seriematigheid van prefab
beton kan relatief eenvoudig worden doorbroken om een grotere variatie aan
te brengen, terwijl men uitgaat van een standaard model.
IJzerdeeltjes: het project kop van diemenstraat heeft een robuuste uitstraling,
die relatie heeft met de haven en het staal van de schepen. in het onderzoek
is voor de toe te passen betonelementen mede daarom gekozen voor een
pigmentering met ijzeroxide d.m.v. toeslag met ijzerdeeltjes, waarmee een
‘gestuurde vervuiling’ kan optreden. bij complete menging van de deeltjes
door het beton, minder dan 5% van het cementgehalte, krijgt het element een
pigmentering die door en door waarneembaar is. van belang is dat de deeltjes
niet te groot worden, waardoor breuk in de betontoplaag kan optreden. de
uiteindelijke keuze is geweest de mallen te bestrooien met een lichte laag van
ijzerdeeltjes of staaldeeltjes van een 1/10 mm en technisch conform din 53237
en bS 1014. vervolgens is het betonmengsel gestort en bleven de deeltjes in
de mal liggen. er is wat verspreiding opgetreden, maar dit was toegestaan.
door de zonering treedt verschillende vervuiling op. op de onderste delen
van de roestzones blijven meer roest en vuildeeltjes hangen. het ‘roestwater’
Keuze in de praktijk: het onderzoek heeft de uiteindelijke keuze voor de
prefab betonnen gevelelementen in het project in belangrijke mate gestuurd.
het uitgevoerde betonelement heeft dankzij het onderzoek meegekregen:
• de facetvorm
• pigment van ijzeroxide
• verschillende oppervlaktebehandelingen (polijsten en zuren)
• toeslagmateriaal van pofier (harde steen)
in tegenstelling tot het onderzoek (het dynamische proces onderhevig aan in-
vloeden) is in de praktijk echter gekozen voor een stabiel proces, door middel
van hydrofoberen (nabehandeling waterafstotend). dit vanwege het beheer en
onderhoud.
het uitgebreide onderzoeksrapport is te vinden op de website www.bton.nl.
informatie www.tekton-architekten.nl
verspreid zich daarna over het schone beton en laat hier strepen achter. bij de
ramen volgt het water langzaam de negge alvorens het vlak voor het raam door
een waterhol naar beneden valt en via de ‘raamdorpel’ naar de gevel afwatert.
er ontstaan kleine roeststreepjes op de boven- en ondernegge van de sparing in
het element. gekleurd water van de gepigmenteerde gevels laat een spoor achter
op de schone elementen, maar alleen op de plekken waar dit gewenst is.
de onregelmatige vervuiling zorgt ervoor dat de architectonische gelaagdheid
van het gebouw in de loop van de tijd minder wordt, maar ook wordt bena-
drukt door de vuilophoping aan de onderzijde van de gepigmenteerde banden.
de kleur van het gebouw verandert in de loop van de tijd van een donkere bruine
kleur naar een oranje bruine kleur. door het toepassen van een malmat is
een grove structuur gecreëerd, waardoor de absorptie van het beton toeneemt
en de vuildeeltjes kunnen blijven hangen. een glad betonoppervlak heeft een
kleiner absorptievermogen, in deze banden wordt dus minder vuil opgenomen.
daarnaast zorgt een reliëf dat bijvoorbeeld gerealiseerd wordt met uitwassen
van beton voor een gelijkmatigere spreiding van de vervuiling. dat moest bij
dit project worden tegengaan. hier is juist een combinatie aangegaan waarbij
de uitwassing van de grovere structuur in de gepigmenteerde zone, met
roestdeeltjes, de goed absorberende ‘schone’ betonband vervuilt. belangrijk
aspect in het uiteindelijk gevelontwerp blijft de factor tijd en de onberekenbaarheid
van de beregening van de gevel. Juist deze twee elementen hebben in
dit ontwerp tot een verrassend resultaat geleid. een gevel waarbij de tijd medeontwerper
is gemaakt.
33

34
b:ton november 2008
ontwerptips
voor een
duurzaam
fraai
gevelbeeld
Verticale structuur: als er in de gevel van een gebouw gebruik wordt gemaakt
van een bepaalde zonering, bijvoorbeeld een verticale structuur, dan
heeft dit veel invloed op het vervuilingpatroon van de gevels. door het afwisselen
van een verticale strook glas en een verticale strook gevel ontstaat de structuur,
maar verschil in vuilaanhechting en absorptie van de materialen leiden per
zone tot een verschillend vervuilingpatroon. dit accentueert de verticale structuur.
belangrijk is hierbij dat de wind parallel aan het gebouw de vervuiling van
de ene strook naar de andere strook voert en het vervuilingpatroon verandert.
het is beter het regenwater per strook af te voeren. dit is te realiseren door de
strook met glas bijvoorbeeld naar binnen of naar buiten te plaatsen; het benadrukt
tevens de verticale structuur. er moet door deze manier van vormgeven
wel rekening gehouden worden met de regenschaduw die door het uitsteken
van delen ontstaat; het afschuinen van de zijkanten vermindert de kans op regenschaduw.
Horizontale structuur: bij gebouwen met een horizontale structuur, door
bijvoorbeeld borstweringen van galerijen of door borstwering zonder galerijen,
wordt de vervuiling afgezet onder de raampartijen of aan de bovenzijde van de
borstwering. bij de galerijen is het belangrijk de bovenzijde van de borstwering
niet plat maar afgeschuind uit te voeren, zodat het water egaal over het verticale
gevelvlak loopt. de onderzijde van de galerij moet van een waterbarrière
voorzien zijn. daarnaast moet worden voorkomen dat water van de bovengelegen
borstwering op de onder gelegen valt. dit is te realiseren door de borstwering
verschuint uit te voeren.

:ton november 2008
vervuiling wordt veroorzaakt door het afzetten van vuil en het stromen van
(vervuild) regenwater langs de gevel. om dit te voorkomen moet:
• de waterstroom langs de gevel worden beheerst.
• de gevel een vorm worden geven, zodat geen vuil kan hechten.
• geen water op de gevel blijven staan/ hangen.
• geen water over vlakken in de regenschaduw stromen.
• water met een hoge vuilconcentratie snel van de gevel worden afgevoerd.
Raamopeningen: als geen gebruik wordt gemaakt van galerijen maar wel
een horizontale gevelverdeling, is de plaats van het raam in de gevel (negge
of niet) wederom bepalend voor de mate van vervuiling. vaak wordt de borstwering
onder het raam schuin uitgevoerd bij een diepe negge, zodat eventuele
vervuiling egaler wordt waargenomen. is dit niet mogelijk dan kan onder
het raam een goot worden aangebracht, waarbij goed op de detaillering moet
worden gelet, met name bij de gootrand. via deze goot kan het water door het
betonelement naar een andere goot geleid worden. deze vorm, de geleiding, is
altijd beter dan het water naar beneden te laten storten. Zeker niet te verwaarlozen
bij het maken van goten en het geleiden van water via afvoeren in deze
goten of via kettingen voor de ramen is de kans op verstopping.
Schuine gevels: door het ontwerpen van gevels met schuine elementen erin
is het mogelijk bijna smetloze gevels te realiseren. er wordt op zo’n manier
ontworpen dat de naad tussen gevelvlak en glasvlak niet meer zichtbaar is. de
schuine betonvlakken onder de ramen zijn ook iets naar boven gericht waardoor
meer regenwater wordt opgevangen en dit deel beter wordt uitgewassen.
daarnaast wordt met de verticale stroken het water per strook afgevoerd. door
de schuinte van de gevel wordt het water gedwongen langs de snijlijn van de
twee gevelvlakken omlaag te stromen. door deze gerichte stroming ontstaat
gerichte vervuiling.
Facetvorm: naast deze vorm, die ‘elementair’ wordt genoemd, is ook een gevelvorm
ontwikkeld die luistert naar de naam ‘facetten’, een verbeterde versie
van eerstgenoemde. hier is het schuine deel onder de gevel ook afgeschuind,
maar hierop zijn facetten geplaatst. deze facetten, de diamantvormige punten,
zijn in een glad materiaal uitgevoerd waardoor het water er gemakkelijk vanaf
stroomt. de rest bestaat in dit geval uit gestraald beton. het water zal van de
onderzijde van het raam via de schuine gevel, tussen de facetten stromen. er
ontstaan gootjes en het water wordt gedwongen langs de snijlijnen van de
vlakken naar beneden te stromen. het water wat niet geabsorbeerd wordt, zal
op het punt tussen de twee facetten naar beneden vallen. het water wordt gecontroleerd
afgevoerd.
Gevelranden: bij overgangen van verschillende bouwelementen kunnen door
slechte detaillering en vormgeving vervuilingpatronen ontstaan. deze overgangen,
de gevelranden, zijn te vinden bij aansluitingen tussen dak en gevel,
gevel onderling en de gevel met het maaiveld. bij de aansluiting tussen gevel
en dak geniet het afvoeren van het water naar het dak de voorkeur boven het
afvoeren naar de gevel. de naar boven gerichte gevelvlakken moeten worden
afgeschuind naar het dak toe.
Aansluiting: bij de aansluiting tussen gevels onderling, op de hoeken, wordt
het water dat evenwijdig aan de gevel stroomt om de gebouwhoeken geduwd,
waardoor op de hoek een verticaal vervuilingpatroon ontstaat. dit is tegen te
gaan door deze hoek te voorzien van bijvoorbeeld cannelures. bij de aansluiting
van de gevel op het maaiveld vallen de druppels die van de gevel vallen parallel
aan de richting van de gevel, waardoor het oppervlak van de gevel niet meer
wordt schoongespoeld. door vuilaanhechting en het opspatten van vuil van het
maaiveld wordt de onderzijde van de gevel erg donker van tint. daarom wordt
de onderste plint van een gebouw vaak in een donkerder materiaal uitgevoerd.
ook kan de bestrating onder vervangen worden door grind zodat opspatten
wordt voorkomen.
35

Een tijdperk
vol kleur...
Evolutie is een feit. Nieuwe ontwikkelingen zijn aan de orde van de dag.
En toch: sommige producten overleven de tand des tijds. Minerale anorganische
oerpigmenten, om eens wat te noemen.
Grottekeningen bewijzen het... duurzame kleurpigmenten van natuurlijke mineralen zijn al zo oud als
de mensheid. En nu? Vandaag de dag worden anorganische pigmenten synthetisch gefabriceerd. Dit garandeert
strikte specificaties en kleurtonen. Maar de basis - die is miljoenen jaren oud!
Beton en kleur... Een onafscheidelijk duo. Of het nu om aardvochtig, transport- of zelfverdichtend beton
gaat, de kleurechtheid van het eindproduct is van groot belang. Duurzaamheid, daar gaat het om. Scholz
Benelux BV staat daarvoor. Onderscheidend op het gebied van kleurpigmenten, technische ondersteuning en
snelle service. Kortom: uw partner bij de inzet van pigment in beton.
Laat u inspireren en informeren op de Betondag in Rotterdam op 20 nov: stand nr. 38
www.betonvereniging.nl
Betondag Rotterdam 2008, 20 oktober 2008 in De Doelen
Een innovatie die accuraat en economisch werken bevordert
MoNoClip ® Betonafstandhouders voor wapening ø 4-14 mm. Het nieuwste, gepatenteerde,
produkt van Molenaar Betonindustrie: de afstandhouder voor Zelf Verdichtend Beton (ZVB).
Dankzij het unieke, trompetvormige, volume en de ronde top aan
de bekistingszijde wordt de MoNoClip ® tijdens het storten van de
ZVB opgetild. Hierdoor komt er een vliesje van beton onder de
afstandhouder terecht waardoor de MoNoClip ® totaal omsloten
wordt. Het resultaat is een spiegelglad oppervlak van uw
element met daarin een kwaliteits afstandhouder die zorg draagt
voor de hoge kwaliteit van het geproduceerde betonnen element.
Neem voor uitgebreide informatie contact met ons op.
w w w . m o l e n a a r - b e t o n . n l
hier afgebeeld de
MoNoClip ø 4-14 mm
Voor info: Tel. +31 (0)113 22 30 30 | Fax +31 (0)113 21 10 10 | info@molenaar-beton.nl

:ton november 2008
de natuur doet haar werk
op het moment dat de opdrachtgever besluit een groene geluidswand te realiseren,
moet de natuur haar werk kunnen doen. dat het resultaat dan een
fraaie wand wordt die én prima functioneert én de kwaliteit van de omgeving
en het wegbeeld ten goede komt, moge blijken uit de geluidswand langs de
Pleyweg bij arnhem. in die levende geluidswal klopt vrijwel onzichtbaar een
hart van beton. in herfst en winter wordt iets van de betonstructuur zichtbaar,
voor het overige is het een rijkelijk begroeide geluidswal. deze is jaren geleden
opgetrokken als haguwand van betonindustrie de hamer. ruime ronde betonelementen
werden door aannemer roseboom uit ede tot een brede en lange
geluidswal opgestapeld, inclusief een vleermuizenkelder. de maatvoering van
de bakken is zodanig dat de beplanting echt een kans krijgt. ook in drogere of
nattere tijden. en prachtige symbiose tussen slim industrieel beton en de hand
van de natuur. mooier kunnen ze het tezamen niet maken...
37

open betonsteen dempt
geluid in zwembaden en
sporthallen
al vele decennia realiseert de vaessen-holding uit raamsdonksveer via haar
ontwikkelings- en realisatiepoot sporthallen, zwembaden, scholen, cultuurvoorzieningen,
maar ook bedrijfspanden. veelal in de vorm van turn key projecten.
Juist op het gebied van sportvoorzieningen is dat voor gemeentelijke
opdrachtgevers belangrijk. adjunct-directeur cees van bezouw legt uit: “wij
bieden veelal een totaalconcept, van planvorming tot en met realisatie en beheer.
bij sporthallen en zwembaden heb je ook nog eens te maken met de exploitatie.
in veel gevallen wil de gemeente dat graag in private handen leggen,
omdat dit toch een specialistische discipline is. wij kunnen binnen ons totaalconcept
voor die private partij zorgen, die de sporthal bijvoorbeeld naast de
sportactiviteiten weet te benutten voor evenementen et cetera. Je ziet steeds
meer dat sporthallen meerdere functies krijgen. ook scholen maken er meer
gebruik van. Sterker, je ziet de laatste jaren een onstuimige bouw van brede
scholen, vaak gecombineerd met een sporthal.”
natuurlijk zijn er nog de scholen met de gymzalen, zo constateert van bezouw,
maar in rap tempo maken die plaats voor een moderne sporthal, waar een combinatie
van gebruikers baat bij heeft. ook menig zwembad wordt vernieuwd
en uitgebreid met extra recreatieve voorzieningen. Zo mogelijk worden kleine
38
b:ton november 2008
baden geclusterd tot een goed te exploiteren zwemvoorziening. “Praat je over
akoestiek, dan zijn die gymzalen uit het verleden niet de meest aangename gebouwen.
akoestiek is echter niet het enige probleem. ventilatie, brandvoorzieningen,
veiligheid, lichttoetreding, niveau van kleedruimtes en douches, balvast
en hufterproof materiaalgebruik, er geldt vandaag de dag een hele waslijst
aan strenge eisen voor gebouwen waar veel mensen komen. natuurlijk zijn die
gymzalen of wat oudere sporthallen op te knappen met de nodige maatregelen.
een effi ciëntere en duurzamere oplossing is in veel gevallen de nieuwbouw
van een sporthal of zwembad. dan kun je meteen met alle stringente eisen rekening
houden. en dat zijn er echt veel, heel veel.”
Marktleider: die specifi eke kennis heeft het bedrijf doen uitgroeien tot marktleider
in ons land. “omdat wij weten in te spelen op die eisen én omdat wij zoeken
naar een goed concept voor een bestaand gebouw of nieuwbouwplan. het
kan soms aantrekkelijk zijn om een sporthal te slopen, de grond voor woningbouw
te gebruiken en elders een moderne voorziening te bouwen, compleet
met goede parkeergelegenheid en veilige verkeersroutes. daar ligt een groot
deel van onze knowhow. maar ook in de ontwerpvisie, de constructie en technische
uitwerking van de plannen. we hebben eigen ontwerpers, constructeurs,

:ton november 2008
Recent trokken de gymleraren aan de bel: zij pleiten voor maatregelen voor een betere akoestiek in
gymzalen, omdat er regelmatig klachten van gymleraren bij de branchevereniging binnenkomen over
ontstane gehoorklachten. Geen wonder dus dat Vaessen als specialistische bouwondernemer op het
gebied van onder ander sportvoorzieningen al sinds jaar en dag betonstenen met een open structuur
toepast in sportcomplexen. Door de open structuur wordt het geluid deels geabsorbeerd en de akoes-
tiek verbeterd. door Paul engelS
bouwfysische mensen, tekenaars en bestekschrijvers in dienst. en we bouwen
zelf. een meer gestroomlijnd proces is haast niet denkbaar. daarnaast werken
wij veelal met vaste partners en toeleveranciers. met name omdat hun producten
zich jaar in jaar uit bewezen hebben in onze projecten.”
dat geldt voor de sportvloeren, de deuren, keramische tegels en ook voor de
betonnen metselstenen, steevast van mbi beton. van bezouw: “de betonsteen,
type dubbelzijdig schoon, passen wij feitelijk consequent toe voor alle binnenmuren.
de open structuur van de steen draagt bij aan een goede akoestiek, zowel
wat het absorberen van omgevingsgeluid betreft als een gunstig effect op
de nagalmtijd. de sportinstructeur is beter verstaanbaar. dankzij dit product
kunnen wij eenvoudig voldoen aan de iSa-geluidseisen, opgesteld door het
noc/nSf. dat krijg je écht niet met een dichte (bak)steen voor elkaar.”
Vaste prik: behalve de gunstige geluidseigenschappen noemt hij ook de betaalbaarheid
en de kwaliteit als pluspunt van de betonsteen. bovendien vervuilt deze
steen voor het oog nauwelijks en is hij goed schoon te maken. “in een sporthal,
zwembad, school of culturele ruimte is het de meest aantrekkelijke oplossing,
omdat je muur en geluidsreductie in één combinatie hebt en niet een bakstenen
muur nog eens moet bekleden met een plaatmateriaal.” voor de binnenmuren
is het dan ook vaste prik, zij het dat de kleur van de stenen varieert. vaak grijs,
soms een kernmerkende kleur als rood of noors wit. “voor het overige zitten wij
niet aan één systeem voor buitengevels en -muren vast. Soms is dat baksteen,
soms betonsteen, soms betonnen gevelelementen, soms plaatmaterialen. dat
hangt van de architectonische wensen af. in de gemeente huizen zijn de buitengevels
van het zwembad uitgevoerd in groene, blauwe en zwarte betonstenen.”
Zeker bij een sporthal of zwembad geldt een hoge mate van effi ciëntie van
het bouwproces en de toegepaste materialen om de kosten zo laag mogelijk
te houden en de exploitatie mede daardoor rendabel te maken. ruimte voor
architectuur biedt vaessen echter ook, omdat het gebouw wel de omgeving
bepaalt. van bezouw besluit: “met vaste partners kiezen wij voor materialen die
zich volledig hebben bewezen in de praktijk. functionele en robuuste materialen
en oplossingen. want er is niets leukers om met een bal net even die lamp te
raken als die niet balvast is. dan komt 75 jaar bouwervaring, waarvan pakweg
een halve eeuw in sporthallen en zwembaden, goed van pas.”
39

eton-
kernactivering
nu ook
40
techniek:
dankzij prefab beton
geschikt voor
woningmarkt
b:ton november 2008
Prefabricage maakt verwarmen door betonkern-
activering betaalbaar in nieuwbouwwoningen.
De nieuwste technologie op het gebied van ener-
giezuinig bouwen en wonen combineert lage tem-
peratuurverwarming in prefab betonnen wanden
met een warmtepomp. Naast fl inke energiebespa-
ring leidt deze totaalinstallatie ook tot positieve
effecten op het wooncomfort, onderhoud en de
gezondheid. door mathilde van hulZen

:ton november 2008
betonkernactivering maakt op een elegante manier gebruik van een meestal
verborgen eigenschap van beton: het vasthouden van warmte en koude. daarvoor
is wel een grote massa aan beton nodig. vloeren in kantoorgebouwen zijn
bijvoorbeeld uitstekend geschikt. bij betonkernactivering lopen door de kern
van deze vloeren watervoerende leidingen die het omringende beton opwarmen.
een watertemperatuurregeling zorgt ervoor dat het systeem reageert op
binnen- en buitentemperatuur. dat leidt tot een bijzonder aangenaam binnenklimaat
en forse energiebesparing. om de reactie sneller te laten verlopen kan
het systeem worden gecombineerd met een aanvullende installatie, bijvoorbeeld
een luchtbehandelingkast.
de nieuwste technologie maakt betonkernactivering nu ook betaalbaar voor de
woningmarkt. marktleider heembeton uit lelystad heeft een systeem ontwikkeld
waarbij lage temperatuurverwarming in prefab betonnen wanden wordt
gekoppeld aan een warmtepomp. dit integrale systeem leidt tot een forse kostenreductie,
zodat comfortabel en energiezuinig wonen ook bereikbaar wordt
voor particuliere woningbezitters en corporaties. de voordelen zijn niet alleen
op de energieafrekening te zien, maar kunnen dagelijks worden gevoeld en ervaren.
dat draagt in sterke mate bij aan het woonplezier.
de energiebesparing wordt bereikt doordat de benodigde watertemperatuur
in de leidingen veel lager ligt dan gebruikelijk (zoals bij centrale verwarming).
het energetisch rendement is dus hoger. bovendien kan het systeem gebruik
maken van warmte of koelte in de bodem: gratis energie. de stralingswarmte
vanuit de wanden geeft een comfortabeler gevoel dan klassieke radiatoren
en zelfs van vloerverwarming. de installatie zit daarnaast nergens hinderlijk in
de weg.
Aangenaam binnenklimaat: bij de nieuwe techniek worden de wanden
van prefab betonnen casco’s voorzien van horizontale leidingen. als dat nodig
is, kunnen deze leidingen ook in de gevels worden toegepast. de leidingen zijn
aangesloten op een warmtepomp, die op zijn beurt wordt gevoed door een
verticale gesloten bodemwarmtewisselaar. balansventilatie met naverwarming
en nakoeling zorgt voor een aangenaam binnenklimaat. de werking moet aan
strenge criteria voldoen en het ventilatiesysteem wordt tijdens de aanleg zorgvuldig
gecontroleerd. een alternatief decentraal systeem is ook mogelijk.
doordat het casco van de woning en de installatie volledig op elkaar zijn afgestemd,
is het energieverlies minimaal bij een maximaal effi ciënte energieopwekking.
dat resulteert in een laag energieverbruik en daardoor bijna een
kwart lagere energiekosten, zo’n 30 procent verminderde co -uitstoot en een
2
gunstige ePc (energie Prestatie coëffi ciënt). Zo heeft de bodemwarmtewisselaar
een coP (coeffi cient of Performance) van 6. dit betekent dat zes keer
zoveel warmte uit de bodem kan worden gebruikt als de warmtepomp aan
elektrische energie verbruikt.
door de combinatie van wandverwarming met balansventilatie kan een constante
temperatuur worden gehandhaafd, winter en zomer. ’s nachts een lagere
temperatuur instellen zou zelfs het energiegebruik laten toenemen. ook
de koeltechnische eigenschappen van het systeem zijn uitstekend. met onze
steeds warmere zomers is dat een uitkomst. voor koeling wordt via een elektrische
pomp de koelte in de bodem benut. het energieverbruik ligt daardoor
laag. ook is de afgifte van koelte via wanden bijzonder comfortabel. de capaciteit
is hoog. al met al is er slechts één afgiftesysteem nodig om optimaal voor
zowel verwarming als koeling te zorgen.
Per ruimte valt de wandverwarming apart te regelen. de slaapkamer kan bijvoorbeeld
een andere temperatuur hebben dan de woonkamer. de verschillen
zijn beperkt en bedoeld om het comfort te verhogen. als bewoners de binnentemperatuur
snel willen verlagen of verhogen, kan dit door de ventilatielucht
extra te verwarmen of te koelen. de balansventilatie is ook gekoppeld aan de
warmtepomp, maar lucht is nu eenmaal het snelste medium waarmee de ruimtetemperatuur
kan worden geregeld.
41

Tekla Structures
Tekla Structures is Building Information Modeling (BIM) software
dat het mogelijk maakt zeer gedetailleerde 3D constructies te
ontwerpen en te beheersen ongeacht van welk materiaal of
moeilijkheidsgraad.
(Prefab)betonbouwers
Detailleren instortdelen
Automatische plaatsing hijsankers
Vele typen verbindingen
Automatische tekeningen
Ingenieursbureaus
Constructiemodel
Overzichttekeningen
Principedetails staal- en beton
Principe wapening
Integratie met rekensoftware
Constructies
van het hoogste niveau
Construsoft ERP Bedrijfsbeheersysteem
Technische én financiële informatie in 1 systeem
Alle informatie van aanvraag t/m oplevering
Overzicht alle projecten
Onderhanden werk
Uren-, Bedrijfs- en Projectadministratie
Modules
Calculatie
Offerteregistratie
Projectbeheer
Inkoop
Productie management
Planning
Staalbouwers
Detail staalmodel
Automatische verbindingen
Automatische tekeningen
Lijsten en machinesturing
Aannemers
3D modellen controleren
Hoeveelheden uittrekken
Botsing controle ( incl. modellen
onderaannemers)
Bouwvolgorde simuleren
Administratie
Nacalculatie
crm
Hrm
Documentbeheer
Agenda
www.construsoft.com
Software voor de
Bouw
Geïntegreerde
Totaaloplossing
NL_ConstrusoftConcrete.indd 1 22-8-2008 11:11:02

:ton november 2008
Flexibele inrichting: voor het binnenklimaat heeft verwarming via beton-
kernactivering grote voordelen. op de eerste plaats ontbreken stofnesten
rondom radiatoren. dat is een belangrijk pluspunt voor mensen met een huisstofmijtallergie
of astma. ook het fi lter van de balansventilatie draagt bij aan
een schoon binnenklimaat. het systeem kan van een speciaal astmafi lter worden
voorzien. tocht en temperatuurschommelingen zijn vrijwel afwezig.
in het dagelijks gebruik is de installatie onderhoudsvrij. wel heeft de warmtepomp
regelmatig onderhoud nodig, maar minder dan een hr verwarmingsketel
op gas. de fi lters van de balansventilatie moeten geregeld worden vervangen
of gewassen, afhankelijk van de locatie van de woning. de bewoner hoeft
dit niet zelf in de gaten te houden, het systeem geeft zelf een melding als de
fi lters aan vervanging toe zijn. de kanalen hebben geen vertakkingen, dus
schoonmaken is een eenvoudige klus. wel valt aan te raden dit jaarlijks tegen
geringe kosten door een professioneel, gecertifi ceerd bedrijf te laten uitvoeren.
uitleg over het onderhoud staat duidelijk aangegeven op een kaart die in
de meterkast en/of bij de warmtepomp hangt.
de afwezigheid van hinderlijke buizen of radiatoren maakt de inrichting van
het huis uitermate fl exibel en levensloopbestendig. omdat de warmte (of koelte)
via de wanden wordt verspreid, zijn er ook geen beperkingen wat betreft
vloerafwerking. tapijt, hout, tegels, natuursteen, alle opties liggen open. de
wanden moeten wel voor zo’n 60 procent vrij blijven, maar dat blijkt in praktijk
geen probleem. de leidingen in de wand zijn voorzien van een metalen wapening,
die simpel te detecteren is. de juiste locatie voor een boorgaatje is dus
eenvoudig te vinden.
Omslagpunt: voor een particuliere bewoner is de meest voordelige optie op
termijn om de installatie mee te fi nancieren in de hypotheek voor de woning.
Kijk voor meer informatie op de volgende websites:
www.heembeton.nl
www.smartbeton.nl
www.maatbeton.nl
als de gemiddelde stijging van de energieprijzen uit de afgelopen acht jaar
doorzet, liggen de cumulatieve maandlasten bij een klimaathypotheek al na
drie jaar lager dan bij eenzelfde woning met een traditionele installatie. Zonder
klimaathypotheek ligt het omslagpunt bij acht jaar.
voor een projectontwikkelaar of woningcorporatie kan het interessant zijn om
de installatie door de bewoner te laten leasen of huren van een derde partij. de
kosten voor de installatie vallen daardoor buiten de bouwsom, terwijl er toch een
energiebesparing en eventueel lagere energierekening wordt gerealiseerd. voor
een woningcorporatie kan het een goede optie zijn om de kale bouwprijs te verlagen.
daardoor vallen de woningen onder de sociale huur, terwijl de maandlasten
toch laag gehouden worden door besparing in de energiekosten. de woningbouwcorporatie
kan er dan voor kiezen om de installatie zelf te exploiteren.
Voordelen tijdens de bouw: de combinatie van betonkernactivering met
prefab beton heeft al tijdens de bouw een aantal voordelen. Prefab bouwen
duurt kort, zodat de bouwplaatskosten, begeleidingskosten en rentekosten
worden beperkt. de installatie in de wanden heeft daar geen invloed op. van
te voren is duidelijk wat de kosten zijn. de oplevering van de ruwbouw brengt
geen fi nanciële risico’s met zich mee.
Prefab betekent daarnaast dat de montage minder afhankelijk is van onwerkbaar
weer. de bouwplaats blijft schoon en opgeruimd, doordat de leidingen al
in de fabriek worden ingestort. Prefabricage levert bovendien een gelijkvormig
product van hogere kwaliteit. in het ontwerp wordt al rekening gehouden met
de juiste toepassing van ventilatiekanalen, zodat geluidshinder in de gebruiksfase
wordt voorkomen. dit is tevens een voordeel van de totaalinstallatie. uiteindelijk
zijn ook de kosten voor de installateur lager en tijdens de afbouwfase
is de bouwplaats minder druk.
43

44
b:ton november 2008
meervoudige signalen voor
beter beheer
Men kan betonconstructies periodiek inspecteren
en in geval van schade gaan herstellen. Vaak te-
gen relatief hoge reparatiekosten en dikwijls met
bijkomende maatschappelijke kosten omdat bij-
voorbeeld een kunstwerk voor het verkeer wordt
afgesloten. Aan de andere kant is het zonde om
preventief onderhoud te plegen, terwijl dat ei-
genlijk nog niet nodig is. Logischer is het om met
geavanceerde meettechnieken - vooraf of nader-
hand aangebracht - betonconstructies qua presta-
ties te volgen en tijdig te anticiperen, met lagere
beheerkosten. door Paul engelS
dat laatste zou volgens robert van der veen, directeur van koenders instru-
ments uit almere, verreweg de voorkeur verdienen. “met een simpele grafiek
op je computerscherm bijhouden hoe een brug, viaduct, tunnel, kademuur,
parkeergarage of welke andere betonconstructie dan ook zich constructief
en betontechnisch houdt. het scheelt fors op het aantal periodieke visuele
inspecties en het scheelt nog veel meer als je tijdig kunt optreden om schade
te voorkomen. het is geen utopie, want de systemen om beton ‘real time’ te
monitoren, zijn beschikbaar. maar dan moet wel het kwartje vallen in de bouwwereld
en met name bij beheerders. want het draait nog veel om planvorming
en realisatie en veel minder om de langere termijn, inclusief de beheerfase. wij
hebben vandaag de dag interessante contractvormen met design, construct,
finance en maintenance, waarbij het zou goed zijn te beginnen met het laatste
en dit te combineren met een slim en/of fraai ontwerp.”
Zo worden steeds vaker voegloze overgangen bij brugdekken toegepast. een
inventief systeem waarbij het goed is de krachten en zettingen te monitoren.
het is ook lucratief om tijdens het bouwproces de grondwaterdruk rond een
tunnelbak in de gaten houden, zodat de risico’s beter worden beheerst. of de

:ton november 2008
betonnen kunstwerken van rijksweg a59 in het oog houden, nadat wegbeheer-
der rijkswaterstaat er na visuele inspecties achter kwam dat er mogelijk schade
was door de alkali-silicareactie. robert van der veen: “als men weet hoe een
bouwproces of project zich in de tijd gedraagt, is dat een belangrijke bron van
informatie om alert en adequaat te handelen. voor de betonsector hebben wij
het gereedschap om die informatie te vergaren. en met ict-technieken kunnen
wij die informatie ook gericht bij de klant krijgen. heel overzichtelijk en helder.
bijvoorbeeld als simpele grafieken en tabellen op het scherm. en het is natuurlijk
prachtig om dat gereedschap vroegtijdig in betonconstructies op te nemen.
achteraf kan altijd, maar tijdens de prefabricage kun je meetapparatuur al in
het betonelement opnemen. dat kan juist met prefab beton op plekken, waar
je anders nooit meer bijkomt.”
Naar verwachting: koenders instruments is dan ook reuze benieuwd wanneer
de eerste sensoren een plekje krijgen in prefab betonelementen. oriëntatie
is er, zo merkt robert van der veen, en het leidt tot eerste gesprekken. “het
kan toch niet beperkt blijven tot het achteraf in betonconstructies aanbrengen
van onze meetsystemen,” zo vraagt hij zich retorisch af. “we hebben de meetsystemen
vanuit de werkvelden klimaat, water en infra doorontwikkeld voor
betonconstructies. we zijn in staat om zaken als temperatuur, vochtgehalte,
sterkte, doorbuiging, krachtveranderingen, deformaties, scheurvorming en
andere effecten betrouwbaar te meten. op die manier heb je parameters in
handen op grond waarvan je kunt zien of de betonconstructie zich gedraagt
zoals verwacht. en je kunt er je beheer naadloos op afstemmen. met het juiste
aantal visuele inspecties en met tijdig ingrijpen.”
het bedrijf levert de geëigende meetsystemen, installeert en onderhoudt de
apparatuur en biedt de klanten nuttige gegevens. het zijn de ingenieurs die
vervolgens de gegevens moeten interpreteren en nagaan of de constructie
functioneert of aanpassing behoeft. “maar de meetgegevens zijn zo praktisch
uitgewerkt dat het licht in feite voor iedereen duidelijk van groen op oranje
springt als er iets aan de hand is.” de meetapparatuur en techniek is grotendeels
in eigen huis ontwikkeld, op basis van beproefde meetsystemen en sensoren.
Zoals vochtmetingen uit de agricultuur. “geen nieuwe technieken, maar
wel aangepast voor metingen in beton, met onder andere gelijmde glasvezelbuizen
en aangepaste elektromagnetische en grafimetrische methoden. deze
zijn samen met de leverancier van de sensoren in een tu-laboratorium ontwikkeld
en beproefd. daartoe behoort een kalibreerproces om ervoor te zorgen
dat je betrouwbare gegevens krijgt. Proefmetingen en praktijkresultaten hebben
aangetoond dat het meetsysteem goed functioneert. op deze wijze zijn
wij in staat om de betoncondities te monitoren, in het besef dat beton niet
homogeen hoeft te zijn en een grindrest of luchtbel kan bevatten. toch krijg je
objectieve waarden voor kritische parameters.”
Stabiel in de tijd: “nogmaals, het zou het mooiste zijn als dergelijke technieken
in een nieuwe constructie vooraf worden meegenomen. te meer daar
ze de beheerkosten helpen beteugelen. en het is nu al betaalbaar, waarbij een
grootschalig gebruik de kosten alleen maar zal verlagen. of wil men geen betere
prestaties en adequater beheer kopen tegen een fractie van de investeringskosten?
dan blijft maintenance een slap aftreksel van wat het kan zijn.
uitgangspunt moet een constructie zijn die stabiel in de tijd is. daarmee kan
men geld verdienen voor zichzelf en voor de bv nederland. ik hoop dat dit signaal
overkomt. net zoals de signalen van sensoren in betonconstructies luid en
duidelijk overkomen.”
45

46
b:ton november 2008
Niet alleen de intense regenbuien overspoelen Nederland, waarbij straten overstromen
en woningen onderlopen. Ook een succesvolle remedie tegen al die waterperikelen
overspoelt ons land: waterpasserende bestratingen. Maar laat die golf maar komen...
door Paul engelS

:ton november 2008
waterpasserende bestrating
houdt nederland droog
in rap tempo kiezen gemeenten voor een bestrating met speciale betonstraat-
stenen en betontegels, waarbij het regenwater langs extra brede voegen naar
de bufferende funderingslaag onder de bestrating wordt afgevoerd. op die manier
verdwijnt het water snel van straat en kan het geleidelijk worden afgevoerd
naar lozingspunten en/of infiltreren in de ondergrond zodat verdroging wordt
voorkomen. de waterpasserende bestrating maakt ook in toenemende mate
onderdeel uit van de rioleringsaanpak van gemeenten, waarbij wordt ontkoppeld,
in casu het regenwater niet meer in het gemengde rioolstelsel wordt afgevoerd
maar apart wordt verwerkt. dit voorkomt een zware belasting van de
zuiveringsinstallaties, die dan alleen nog vuil afvalwater hoeven te behandelen.
een duurzame oplossing naar meerdere kanten toe.
de fabrikanten van betonnen bestratingsmaterialen bieden de markt verschillende
producten. echter, niet alleen het product is belangrijk, maar juist het
totale systeem en de gehele opbouw van het pakket. nu deze systemen al verschillende
jaren op de markt zijn en in de praktijk zijn getest, kan de conclusie
worden getrokken dat ze prima functioneren. Samen met de gemeenten,
die in de praktijk veel kennis verzamelen, worden de systemen waar mogelijk
verbeterd. Zo zijn er typen betonstraatstenen ontwikkeld die door een speciale
randprofilering voor zowel afdoende voegbreedte als voor stabiliteit van
het wegdek zorgen. de voegbreedte met betonnen bestratingsproducten
is sowieso ongekend groot en ligt tientallen procenten hoger dan (duitse)
richtlijnen voor het afvoerend vermogen van waterpasserende bestratingen.
ook kunnen de betonstraatstenen en betontegels in pakketten worden aan-
geleverd, zodat ze geschikt zijn voor machinaal straten, een verplichting bij
nieuwe werken groter dan 1.500 m2 . uiteraard zijn de betonstraatstenen en
betontegels in vele kleuren en formaten verkrijgbaar, passend bij het gewenste
straatbeeld.
Waterbewust inrichten maaiveld: met de oplossing binnen handbereik
zullen veel gemeenten maatregelen treffen tegen wateroverlast op straat. volgens
de Stichting rioned heeft 90% van de gemeenten last van wateroverlast,
waarbij ook ruim 90% maatregelen voor bestaand gebied en nieuwbouw heeft
gepland en ruim 70% inmiddels al heeft genomen. daartoe behoort het waterbewust
inrichten van het maaiveld. overigens betekent dat niet alleen waterpasserende
bestratingen, maar ook kiezen voor een ander straatprofiel. Zo kan
van de straat een bak worden gemaakt door een laag profiel met aan weerszijden
voldoende hoge trottoirbanden. de stoep was ooit een civieltechnische
oplossing, maar is onder invloed van toegankelijkheid van stedelijke centra uit
het straatbeeld verdwenen. ook de voorgeschreven drempelhoogten van woningen
is verdwenen uit onze bouwvoorschriften. maar zulke zaken waren er
niet voor niets. terug dus naar dat straatprofiel zoals dat decennialang in nederland
functioneerde en minder vanzelfsprekend bestratingen op één niveau.
volgens hugo gastkemper, directeur van rioned, geeft zo’n profiel wel hinder
als de straat volloopt, maar het kan de schade helpen beperken. af en toe hinder
van water op straat moeten bewoners willen accepteren. mits we de bevolking
maar het hoe en waarom duidelijk maken, want hun acceptatie van water
op straat lijkt juist af te nemen.
47

Prefabuleus
bouwen
Hurks groep, één van de grootste bouwondernemingen
in Nederland, zet het innovatieve concept Hurks precom +
op de markt. Hurks precom + biedt een antwoord op de
traditionele paradox tussen vormvrijheid enerzijds en
prefabricage anderzijds. Deze bouwmethode is onder
meer geschikt voor:
- grootschalige bouwprojecten en/of
- binnenstedelijke locaties,
waarin een zeer vergaande mate van prefabricage van
het casco, de volledige gevel en de voorbereiding van de
(geïntegreerde) installaties wordt nagestreefd.
Moderne licht- en warmte reguleringssystemen bieden
in combinatie met de gunstige warmte en koude accu-
mulerende eigenschappen van beton, financiële en energetische
comfort- en milieuvoordelen in de exploitatiefase.
Een AA-label is realiseerbaar.
Enkele andere voordelen zijn:
- bouwtijdverkorting (minimaal 30% tot 50%)
- steigerloos bouwen
- lage coördinatiekosten
- ontwerpvrijheid
- reductie faalkosten
- co-design mogelijk, vanaf de initiatieffase
- hoge gebouwkwaliteit!
- totaal garantieconcept
- één aanspreekpunt
Contactpersoon Ron Vonken - T +31(0)40 294 49 19
info@hurksprecomplus.nl - www.hurksprecomplus.nl
HUR 071018 adv aangepast.indd 1 22-08-2008 10:32:38

:ton november 2008
er zijn dus verschillende maatregelen mogelijk die gemeenten kunnen inzetten
als wapen tegen wateroverlast op straat door intensieve regenbuien. het zou
verstandig zijn om dat te combineren met een weloverwogen rioleringsbeleid.
Jan Zuidervliet, landelijk coördinator afvalwaterketen van arcadis, stelt bijvoorbeeld
dat gemeenten druk aan het afkoppelen zijn geslagen, mede omdat
de rijksoverheid dat aangeeft, maar dat dit niet meteen de beste oplossing is.
hij spreekt van een denkfout om regenwater per se uit het gemengde riool te
halen. dat levert soms meer nadelen op dan voordelen. Zoals een toename van
emissies in stedelijk gebied door dat afkoppelen. als men toch afkoppelt dan
via de zuiverende bodem. een waterregulerende bestrating past prima in zo’n
systeem. maak bewuste keuzes in plaats van je als gemeente in slaap te laten
sussen door modieuze maatregelen, zo waarschuwde hij eerder in het magazine
Straategie. dé goede manier bij afkoppelen lijkt door de bodem, omdat
daarmee veel vuile deeltjes uit het regenwater worden gefilterd en gezuiverd.
bovendien vindt de afvoer vertraagd plaats, zodat er voldaan wordt aan de voorkeursvolgorde
‘vasthouden-bergen-afvoeren’ uit waterbeheer 21ste eeuw. als
men dat weet, kan men regenwater perfect door de bestrating laten lopen, bufferen
in het funderingspakket en laten infiltreren in de bodem.
Alom kennis: Zwolle, rotterdam, nijmegen, heiloo, den bosch, deurne,
rotterdam, uden, weert, Papendrecht, oss, balk, oud-beijerland, het is een
willekeurige, kleine greep uit gemeenten die onlangs voor waterpasserende
bestratingen hebben gekozen. recente projecten in ede en huizen bewijzen
tevens dat men de jongste kennis inzet. Zo worden in huizen ook kolken geplaatst
in het straatprofiel met de waterpasserende betonstraatstenen om de
meest extreme regenval op te vangen. in weert werden de straten eerst tonrond
aangelegd, waarbij vervuiling langs de trottoirbanden ontstond, later is
men de straten vlak gaan leggen en nu zelfs hol. in ede is gekozen voor een
waterpasserende betonstraatsteen met relatief grote voegen. door de gekartelde
vorm van de stenen is toch sprake van een stevige bestrating. de brede
voeg valt tevens visueel wat minder op. wat doen blad en bloesem van bomen
op zo’n bestrating? hoe laten nutsbedrijven de bestrating achter? welke tonrondte
of holte is voldoende, want je wilt visueel ook een strakke straat maken?
wel of geen filterdoek, waarbij de kans op verstopping of afschuiven ontstaat.
allemaal zaken die ertoe leiden dat de gemeente voor de opgave staat een goede
constructie te ontwerpen en gericht onderhoud te plegen. de gemeenten
staan echter niet alleen voor dit vraagstuk: samen met de kennis van de fabrikanten
van betonnen bestratingsmaterialen (www.straategie.nl) zijn vandaag
de dag goed functionerende waterpasserende bestratingen aan te leggen. laat
het maar plenzen...
49

50
duurzaam inkopen van duurzame bestratingen
dubokeur ® voor
betonstraatstenen en
betontegels
b:ton november 2008
De fabrikanten van betonnen bestratingsmaterialen zijn DUBOkeur® gecertificeerd. Dit
objectieve milieulabel van het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE)
toont aan dat de betontegel en betonstraatsteen in hun functionele eenheid de meest
milieuvriendelijke bestratingsmaterialen zijn. door Paul engelS
het dubokeur wordt uitsluitend uitgegeven voor producten in de officiële
milieuklasse 1 en 2. daarbij worden criteria gehanteerd volgens de wetenschap-
pelijk erkende levens cyclus analyse (lca) methodiek. criteria zijn onder ande-
re energieverbruik, afmetingen, transportkosten en grondstoffenverbruik. uit
het onderzoek komt naar voren dat zowel de betonstraatsteen als de betonte-
gel zeer milieuvriendelijk zijn en beter scoren dan baksteen, asfalt en een aantal
soorten natuursteen.
alle milieuaspecten zijn meegewogen over een levensduur van 75 jaar, waarbij
de levens cyclus analyse (lca) is gebaseerd op de databases die er in nederland
en europa zijn. hoewel de gww-sector nog een jonge speler is vergeleken
met duurzaam bouwen in woning- en utiliteitsbouw, zijn er veel lca-gegevens
beschikbaar. de kwaliteit van de gegevens is door het nibe gecheckt. het zijn
betrouwbare uitkomsten. bovendien moeten de producten herkenbaar beter
zijn om ze een hogere plek in de rangorde te geven. voor zowel de betonstraatsteen
als betontegel is dat het geval.
omdat overheden vanaf 2010 duurzaam dienen te gaan inkopen, is een juis-
te interpretatie van het begrip duurzaamheid van groot belang. vaak wordt
duurzaamheid gekoppeld aan levensduur. veel wezenlijker is de gehele levens
cyclus analyse van een product, tegen het licht van een milieuclassificatiesys-
teem. bovendien tellen voor het begrip duurzame bestrating ook andere as-
pecten mee. Zo zijn arbovriendelijke verwerking, geluidsreductie en waterbe-
heer eveneens bepalend bij de keuze voor duurzame bestrating.

fotografie: hans hebbink
b:ton november 2008
Deze fabrikanten bezitten het DUBOkeur ® :
bleijko betonindustrie: betonstraatstenen en betontegels
van den bosch beton: betonstraatstenen en betontegels
excluton: betonstraatstenen en betontegels
haringman betonwaren: betonstraatstenen
holcim betonproducten: betonstraatstenen en betontegels
kijlstra bestrating: betonstraatstenen
langhout beton: betontegels
martens beton: betonstraatstenen
mbi beton: betonstraatstenen
betonindustrie monshouwer: betontegels
morsinkhof groep: betonstraatstenen en betontegels
noppert beton: betonstraatstenen
nijmeegse betonindustrie de hamer: betonstraatstenen en betontegels
Struyk verwo infra: betonstraatstenen en betontegels
verdoorn beton: betonstraatstenen
Nadere informatie: www.nibe.org en www.straategie.nl.
51

Bton Rhomatrix prefab:Opmaak 1 21-08-2008 16:08 Pagina 1
Vloeibare stabiliteit
voor de prefab-industrie
RheoMATRIX ®
viscositeit modificerende hulpstof
• Besparing op vulstoffen
• Lage viscositeit
• Vloeimaat 600-700 mm
• Sneller storten en afwerken
• Afname CO 2-uitstoot
• Minder kwaliteitscontrole
BASF Nederland B.V.
Construction Chemicals
Karolusstraat 2
Postbus 132
4900 AC Oosterhout (N.Br.)
T +31-162-47 66 60
F +31-162-42 96 94
www.basf-cc.nl
basf-cc-nl@basf.com

:ton november 2008
het Plant Science group gebouw
akoestische
breedplaatvloer voor
betonkernactivering
In de nieuwbouw voor Kenniscentrum Plant van
de Universiteit Wageningen zijn akoestische
breedplaatvloeren gebruikt. Dat klinkt niet erg
spannend, maar dat is het wel. Akoestische breed-
plaatvloeren integreren namelijk een aantal zaken
die tot op heden afzonderlijk werden opgelost:
dragende vloer, schoon beton, akoestiek en bin-
nenklimaatbeheersing. door lilliane verwoolde
de breedplaatvloer wordt hiermee een intelligent bouwproduct. de thermische
capaciteit van de betonvloeren wordt benut om het energieverbruik
voor verwarming en koeling te beperken. consequentie van deze
betonkernactivering is echter wel dat geen of slechts plaatselijk systeemplafonds
worden toegepast, zodat de warmteoverdracht van de vloer naar
de onderliggende ruimte niet wordt belemmerd. maar dat heeft nogal wat
ingrijpende gevolgen. om te beginnen moet de onderzijde van de betonvloer
‘netter’ worden afgewerkt. daarnaast moeten - om galm te voorkomen
- geluidsabsorberende voorzieningen worden getroffen. deze breedplaatvloer
lost beide complicaties op. het bovenste deel (70 mm) bestaat
uit een constructieve vloer, waarin de leidingen voor het betonkernactiveringsysteem
zijn opgenomen. de onderste 40 mm bestaat uit een laag
open beton, dat zorgt voor een betere akoestiek.
de akoestische breedplaatvloer kwam tot stand door samenwerking tussen
architect chris de weijer van dP6 architectuurstudio te delft en geelen
beton in wanssum. betontechnologische experimenten leidden tot een
optimum tussen esthetisch betonoppervlak, porositeit, geluidsabsorptie
en beheersbaarheid in het productieproces.
voor meer informatie: www.geelen-beton.nl.
53

NOE-Bekistingtechniek b.v.
Postbus 25, 4240 CA Arkel
Tel. (0183) 56 98 88, Fax (0183) 56 33 17
E-Mail info@noe.nl, www.noe plast.com
colofon:
bfbn
Postbus 194
3440 ad woerden
tel: 0348 484484
fax: 0348 484450
e-mail: beton@bfbn.nl
internet: www.bfbn.nl
Secretariaat:
bfbn, drs. J.m. van der wurf
Hoofdredactie: Paul engels
Redactie: volcano creatieve communicatie
en bfbn
Creatief...
. . . betonoppervlakken vormgeven - met NOEplast
Olifantenhuis, dierentuin Keulen
Redactiecommissie:
mevr. h. de kruijf
ing. w.g. van der garde
ing. S.J. de boer
r. heijnen
drs. ing. b.J.w.m. van melick
ir. a.P. Pielkenrood
mevr. c. Zwijsen
Aan B:ton werkten mee:
auteurs:
Paul engels, liliane verwoolde,
frans bos, mathilde van hulzen
Uitgever:
volcano creatieve communicatie
Postbus 4768
4803 et breda
tel: 076 560 88 44, fax: 076 560 88 40
NOEplast structuurmatten
geven beton
een individueel
karakter. NOEplast is
zowel bij betonbekisting
als bij
prefab inzetbaar.
Meer dan 100
standaardstructuren
leverbaar, zoals
houtnerf
metselwerk
natuursteen
pleister
gebouchardeerde
geluidswerende
vrije en grafische
structuren
Vraag vrijblijvend
de NOEplast
catalogus aan!
bladmanager: kostas Sfirtsis
traffic: marloes boogaard
Concept/vormgeving & productie:
volcano creatieve communicatie
marieke van leijenhorst, betine van de water
victor de Zeeuw
Advertentie exploitatie:
volcano creatieve communicatie
Postbus 4768, 4803 et breda
tel: 076 560 88 44, fax: 076 560 88 40
bob Postma
Fotografie/illustraties:
frans Ypma, Paul de bruin, hans hebbink
dienst landelijk gebied / dhr. Jungsläger,
rudy uytenhaak architectenbureau,
henk Snaterse

Romein Beton ontwerpt, engineert, produceert
en monteert prefab betonnen oplossingen,
boven- en ondergronds, voor de GWW-sector,
railinfra, de woning- en utiliteitsbouw, haven en
industrie. Een totaalpakket voor zelfs de meest
veeleisende opdrachtgever. Alle bouwwerken,
zoals bruggen, viaducten, keerwanden, duikers
en tunnels, worden ontwikkeld en geproduceerd
met behulp van de modernste apparatuur en de
beste mensen. Dat maakt Romein Beton een
efficiënte, veelzijdige partner.
Standaard producten van traditioneel gewapend
of voorgespannen beton kunnen moeiteloos
worden aangepast aan specifieke omstandigheden,
zoals bodemgesteldheid, omgeving,
montagelocatie of wensen van de klant.
De kwaliteit van alle oplossingen is gewaarborgd.
Romein Beton beschikt over een KAMcertificaat.
De afdeling montage VCA* gecertificeerd,
een teken dat veilig, gezond en milieubewust
werken hoog in het vaandel staat.
Romein Beton
Leveringsoverzicht
Bruggen en viaducten
Duikers
Grondkerende constructies
Tunnels
Stuwen
Romein Beton B.V.
Postbus 11 • 6669 ZG Dodewaard
tel. (0488) 41 71 11 •fax (0488) 41 21 17
info@romein.nl • www.romein.nl
Trappen
Geluidsschermen
Industrie
Diversen

Wat neemt de
belasting op?
Laat het HD-systeem het werk doen.
Het nieuwe HD anker met hulsbescherming
en geïntegreerde dataclip dekt met
8 belastingklassen 15,0 ton belasting af.
Wie bouwt, moet veel
zware elementen
transporteren. Daarom heeft
HALFEN-DEHA een nieuwe
generatie HD-transportankers
ontwikkeld: meer veiligheid en
zekerheid en minder types.
Meer veiligheid
door een vaste schakel van slijtvast
staal.
De HD-adapter biedt
de mogelijkheid om
een HD-anker met
een DEHA universeelhaak
te combineren.
Meer informatie
Inbouw van de dataclip met kleurcode
biedt de gebruiker informatie
over diameter en belastingklasse.
Betere bescherming
De geïntegreerde hulsbescherming
voorkomt indringen van vuil en
vocht.
Meer toepassings mogelijkheden
Het nieuwe HD-ankersysteem is
compact. Door de kleine afmetingen
zijn ze eenvoudig in te bouwen,
zoals bij dunwandige prefab
betonelementen.
Veelzijdigheid
Eén systeem met veel oplossingen.
Het nieuwe HD-anker dekt
alle denkbare hijscombinaties af
voor belastingen van 1,3 tot 15,0
ton.
Veel argumenten met één
resultaat: HALFEN-DEHA biedt
veiligheid, betrouwbaarheid en
effi ciency voor u en uw collega’s.
Halfen b.v. · Postbus 3 · NL-7468 ZG Enter
Tel.: (0547) 38 30 30 · Fax: (0547) 38 30 35 · www.halfen.nl
Levenslang
gekoppeld
2010
2015
2020
2020 - Ø40
2005
Jarenlange ervaring in bevestigingen voor de
betonbouw... Specifieke expertise in het koppelen
van betonwapening... Innovatief, betrouwbaar
en doelmatig... Ontelbare toepassingsmogelijk-
heden... KOMO-keur... Eigen productie... Levering
uit voorraad... DEMU doorkoppelsystemen zijn
de ruggegraat van elk gebouw. Een ruggegraat
waar u levenslang op kunt vertrouwen. Niet
zo gek dus dat in de bouw steeds te horen is:
‘t is VAST ...
van DEMU
DEMU Metaalindustrie B.V.
Atoomweg 1, Postbus 8486, 3503 RL Utrecht
Tel.: (030) 241 24 21 • Fax: (030) 241 44 69
E-mail: info@demu.nl • Internet: www.demu.nl