Machiavelli En De Machtsspelen Aan De Top Van De ... - Ashridge

macht corrumpeert 5 en dat mensen überhaupt corrumpeerbaar zijn 6 . Op de keper
beschouwd ziet hij de mens als nietig, hulpeloos 7 , machteloos 8 , kwaadaardig 9 ,
kortzichtig 10 en lichtgelovig 11 , zeker in rustige tijden 12 .
Citatenselectie 1
Machiavelli’s tragische levenshouding, zijn gevoel voor de fragiliteit en de corrumpeerbaarheid van mensen, en voor de
veranderlijkheid en kwetsbaarheid van de menselijke conditie
1
En ik vergelijk het lot met een van die woeste rivieren die in hun gramschap hele vlakten onder water zetten, bomen ontwortelen en
gebouwen omverwerpen, en op één punt een stuk grond meesleuren om het ergens anders weer achter te laten: iedereen gaat voor
hen op de vlucht en wijkt voor hun geweld zonder er ook maar iets tegen te kunnen doen. [P XXV.2]
Hij besloot de eer aan zichzelf te houden en te zorgen dat het onvermijdelijke althans met zijn instemming gebeurde; dit om te
voorkomen dat zijn onderdanen eerst noodgedwongen tegen zijn instructies in zouden handelen, en dat vervolgens eigenwillig
zouden gaan doen. [D I.38]
2
En omdat het verlangen om iets te bereiken altijd groter is dan het vermogen om dat te doen, wordt een mens op den duur
ontevreden met wat hij heeft, en vindt daar weinig bevrediging meer in. En zo komt het dat de fortuin van de mensen aan
verandering onderhevig is: sommigen verlangen naar meer, anderen zijn bang te verliezen wat ze hebben, en zo ontstaan
vijandigheden en oorlogen, waardoor het ene land ten onder gaat en het andere zich verheft. [D I.37]
3
Aangezien alles op aarde in beweging is en stilstand niet bestaat, zal er altijd vooruitgang of verval zijn, en zullen keuzes die je
verstandelijk afwijst je vaak worden opgedrongen. [D I.6]
Aangezien de natuur aan wereldse ondernemingen niet toestaat gelijk te blijven, gaat het zo dat zij, wanneer zij tot hun perfectie
geraken, niet verder kunnen stijgen en dus beginnen te dalen. Op dezelfde manier komt er noodzakelijk een moment, terwijl zij
afdalen en in chaos tot een uiterste laagte komen, nu zij niet meer dalen kunnen, weer beginnen te stijgen. Zo daalt men steeds van
goed naar slecht, en stijgt men van slecht naar goed. Want kracht verwekt rust, rust ledigheid, ledigheid wanorde, en wanorde
verval, en op dezelfde manier ontstaat uit verval orde, uit orde kracht, en uit kracht roem en fortuin. Daarom hebben slimme mensen
waargenomen dat in de staten brieven volgen op wapens, en dat in provincies en staten kapiteins vóór filosofen geboren worden.
(…) Op deze wijze gaan staten op hun ondergang af, maar worden de mensen door verslagenheid weer wijs en keren zij terug tot
een betere orde, als niet een of andere buitengewone kracht ze blijft neerdrukken. [IF V.1]
4
Alle dingen dragen de kiem van nieuw bederf in zich. [D III.11]
En verder is het met machtsposities die plotseling ontstaan, net als met alle andere dingen in de natuur die ontkiemen en snel tot
wasdom komen, zo gesteld dat zij nooit zó diep wortel hebben kunnen schieten en zich zó ver hebben kunnen vertakken dat de
eerste de beste storm hen niet weer omver werpt. [P VII.2]
5
Verkrijgt men aanzien op persoonlijke titel, dan is dat levensgevaarlijk en uitermate schadelijk. Aanzien op persoonlijke titel
verwerft men als men deze of gene burger steunt door hem geld te lenen, zijn dochters aan een echtgenoot te helpen, hem in
bescherming te nemen tegen de overheid, en meer van zulke persoonlijke gunsten. Dat soort gebaren maakt dat burgers iemand
door dik en dun gaan steunen en brengt degene die zij steunen in de verleiding om de staatsorde te ondermijnen en de wetten te
schenden. [D III.28]
Het is noodzakelijk dat leiders niet een te grote macht krijgen over hun mensen. Macht van deze soort is òf natuurlijk òf ingegeven
door de omstandigheden. Om tegen de eerste op te treden moet ervoor gezorgd worden dat een aanvoerder niet het bevel krijgt
over mannen uit het district waaruit hijzelf afkomstig is, maar alleen gezag over mensen uit andere plaatsen waar hij geen natuurlijke
affiniteit voor heeft; om tegen de tweede op te treden moet ervoor gezorgd worden dat aanvoerders jaarlijks gewisseld worden en
naar andere plekken gezonden worden; want een lange voortzetting van het gezag over dezelfde mensen zal ertoe leiden dat er een
sterke binding tussen hen ontstaat, die makkelijk overgaat in vooroordelen tegen de vorst. [AG I]
Zoals de mensen bijna altijd doen: naarmate ze meer macht hebben, gebruiken ze haar slechter en worden ze arroganter. [IF II.32]
6
Mensen vallen heel gemakkelijk te corrumperen. (...) Aandachtige overdenking hiervan zal de wetgevers in republieken of rijken
nog meer reden geven om de menselijke aandriften te beteugelen en hun elke hoop te ontnemen straffeloos hun gang te kunnen
gaan. [D I.42]
En het gebeurt maar weinig dat individuele hartstochten niet schadelijk zijn voor het algemeen belang. [IF V.31]
7
Allemaal samen zijn ze tot veel in staat, maar zodra iedereen begint te denken aan zijn eigen welzijn, worden ze nietig en
hulpeloos. [D I.57]
8
Inschikkelijkheid blijkt heel vaak niet alleen zinloos maar zelfs schadelijk, vooral ten opzichte van agressieve opponenten die, uit
afgunst of om een andere reden, haat tegen je hebben opgevat. [D II.14]
De mensen worden ontevreden als het goed gaat, en ongelukkig als het slecht gaat. [D III.21]
9
Want de mensen doen elkaar kwaad ofwel uit vrees ofwel uit haat. [P VII.14]
Als de mensen allemaal goed waren, zou dit advies niet juist zijn. Maar omdat ze slecht zijn en ze ook ten opzichte van jou hun
woord niet zullen houden, hoef jij dit evenmin tegenover hén te doen. [P XVIII.3]
10
Wanneer de fortuin niet wil dat de mensen zich tegen haar plannen verzetten, maakt ze hen blind. [D II.29]
Wanneer je iets absoluut perfect wilt doen, blijkt altijd dat volmaaktheid onlosmakelijk met onvolmaaktheid is verboden: het lijkt
onmogelijk iets goeds te doen zonder tegelijk iets slechts tot stand te brengen. [D III 37]
Maar de mensen begrijpen meestal slecht welke regels er in de wereld gelden, en begaan vaak kapitale fouten. [D III.6]
11
Dat dingen vaak totaal verkeerd worden ingeschat, was en is bekend aan iedereen die weet hoe besluitvorming doorgaans
verloopt; als die niet door briljante mensen wordt gestuurd, is ze vaak gespeend van elke logica. En afgunst en persoonlijke
geldingsdrang maken dat briljante mensen in zieke staten vaak worden tegengewerkt, vooral in rustige tijden; dan doet men wat in
een vlaag van collectieve verstandsverbijstering verstandig wordt geacht, of wordt gepropageerd door individuen die eerder hun
persoonlijk gewin dan het algemeen belang voor ogen hebben. [D II.22]
Misleid door valse verwachtingen graaft het volk vaak zijn eigen graf; lokkende vooruitzichten en fraaie beloften brengen het
makkelijk op drift. [D I.53]
12
Hoe traag mensen zijn als ze menen tijd genoeg te hebben, en hoe snel ze handelen als de nood aan de man is. [D III.6]
13
Als ik bij het beschrijven van de ondernemingen in deze jammerlijke wereld niet vertel van de dapperheid van soldaten, de deugd
van de aanvoerder, of de vaderlandsliefde van de burger, zal ik wel laten zien door welk bedrog, welke listen en kunstgrepen de
heersers, soldaten en aanvoerders van republieken zich lieten leiden, om de reputatie te behouden die ze niet verdienden. [IF V.1]
14
Maar de mensen kiezen vaak voor een middenweg, met funeste gevolgen; want het lukt ze niet om óf door- en doorslecht óf in- en
ingoed te zijn. [D I.27]
MACHTSSPELEN BIJ MACHIAVELLI 19-01-2006 5
Ashridge Business School UK - http://www.ashridge.org.uk