Straatprostitutie & Vrouwennachtopvang in Amsterdam - GGD ...

Straatprostitutie & Vrouwennachtopvang in Amsterdam
GGD Amsterdam, december 2007
Marcel Buster, Cluster Epidemiologie, Documentatie en Gezondheidsbevordering
Giel van Brussel, Cluster Maatschappelijke en Geestelijke Gezondheidszorg

Inhoud:
1 Achtergrond en aanleiding ........................................................................................... 3
2 Vraagstelling van het onderzoek................................................................................... 4
3.1 Aanhouding wegens straatprostitutie in Amsterdam (01/07/2002-30/06/2007) ........... 6
3.2 De Vrouwennachtopvang van Stichting de Regenboog ................................................... 9
3.3 Aanhouding wegens straatprostitutie en de relatie met de Vrouwennachtopvang en met
OGGZ hulpverlening. ................................................................................................. 11
3.4 Aanhoudingen in verband met Straatprostitutie door bureau IJ tunnel…………………….17
4 Frequent aangehouden vrouwen (alle redenen) en hulpverlening.................................. 19
5 Meest frequent aangehouden vrouwen (alle redenen) en hulpverlening. ....................... 27
6 Conclusies ................................................................................................................. 31
2

1 Achtergrond en aanleiding
Aanleiding tot dit onderzoek is de vraag van wethouder Vos naar aard en omvang van
straatprostitutie in relatie tot de Vrouwennachtopvang in de Binnenstad. Deze vraag is
ontstaan door het rapport ‘Quick Scan overlast’, dat begin 2007 door het Bureau B&A is
gemaakt in opdracht van de gemeente Amsterdam. Daarin worden de signalen omtrent
toename van de overlast in het Wallengebied ten opzichte van respectievelijk drie en één jaar
geleden onderzocht. 1 In de ‘Quick Scan overlast’ komen verschillende vormen van overlast
ter sprake: overlast door verslaafde straatprostituees en andere druggebruikers die naast hun
verslaving vaak ook psychiatrische stoornissen hebben, door drugsdealers (met name de
relatief jonge nieuwe generatie waarvan vermeld wordt, dat zij zich agressiever opstellen),
toeristen (met name na excessief drankgebruik) en het toegenomen taxiverkeer. In dit
onderzoek gaan we nader in op de overlast wegens straatprostitutie in relatie tot de
Vrouwennachtopvang in de Binnenstad.
Straatprostitutie veroorzaakt op verschillende manieren overlast. De prostituees zijn vaak
drugsverslaafde vrouwen en overlast wordt veroorzaakt door luidruchtige ruzies over geld en
drugs. Ook creëert het fenomeen van de straatprostitutie op zich overlast waar de bewoners
mee geconfronteerd worden zoals rondrijdende auto’s, vrouwen die worden aangesproken als
ware zij een prostituee en mannen die als potentiële klant worden benaderd.
Eerder zijn rapportages verschenen over straatprostitutie en overlast bij verslaafde vrouwen in
Amsterdam. De rapportage “Drugs en dood in de draaideur” uit 2002 geeft een beschrijving
van de criminaliteit, overlast en contacten met de hulpverlening bij een groep vrouwen die in
de periode 1/1/2000 tot 1/6/2002 tenminste 10 maal aangehouden werden. 2 In de studie
“tippelen na de zone” wordt de situatie met betrekking tot (straat)prostitutie na het sluiten van
de tippelzone aan de Theemsweg in december 2003 in kaart gebracht. 3
De straatprostitutie in het Wallengebied zou volgens de genoemde ‘Quick Scan’ vooral sinds
april 2006 sterk toegenomen zijn en er wordt door sommige respondenten een relatie gelegd
met de opvangvoorziening van de Regenboog, de Princehof, in het gebied. De Princehof is
overdag inloopvoorziening/ gebruiksruimte voor zowel verslaafde mannen als vrouwen. ‘s
Avonds en ’s nachts is het een opvangvoorziening voor drugsverslaafde vrouwen, deels actief
als straatprostituee. Overlast kan zowel objectief als subjectief worden onderzocht. Gegeven
de aanpak (waarin gesprekken centraal stonden) van de Quick Scan is voornamelijk de
perceptie van overlast (en veranderingen hierin) opgetekend. Er is daarom in de Quick Scan
slechts zeer beperkt gebruik gemaakt van gegevens over feitelijke overlast.
In dit onderzoek trachten we met behulp van gegevens van politie, de Vrouwennachtopvang
(VNO) van Stichting de Regenboog en de GGD Amsterdam meer inzicht te krijgen in de
feitelijke ontwikkelingen in straatprostitutie en de relatie met de Vrouwennachtopvang.
3

2 Vraagstelling van het onderzoek
Om helderheid in de zaak te brengen zijn de bestanden van de politie met betrekking tot
straatprostitutie en overige overlast onderzocht en gerelateerd aan de gebruiksgegevens van
de vrouwennachtopvang. Verder zijn bij de beschrijving van frequent aangehouden vrouwen
gegevens van de veldregie (GGD) betrokken om meer inzicht te geven in de problematiek rond
deze vrouwen.
1. Straatprostitutie:
Beschrijving van alle vrouwen die door het politiekorps Amsterdam Amstelland
gedurende de afgelopen vijf jaar (01/07/2002-30/06/2007) zijn aangehouden *
wegens straatprostitutie en de vrouwen die gebruik hebben gemaakt van de
Vrouwennachtopvang van de Stichting de regenboog in de periode sinds de nachtelijke
openstelling (12/04/2005) tot en met 30/06/2007. Hiermee worden de volgende
vragen beantwoord:
- Wat zijn de kenmerken van de in de afgelopen vijf jaar aangehouden
straatprostituees en in hoeverre zijn zij bekend bij de hulpverlening?
- Wat zijn de ontwikkelingen bij de vrouwen in de VNO?
- Is er een verschil in het verloop van de aanhoudingen in het Wallengebied
(gebied wijkteam Beursstraat) en in de rest van Amsterdam?
- Hoeveel aanhoudingen wegens straatprostitutie hebben betrekking op vrouwen
die actueel of ooit gebruik hebben gemaakt van Vrouwennachtopvang van de
Regenboog in beide gebieden?
2. Frequent aangehouden vrouwen * :
Een beschrijving van de vrouwen met tenminste 10 aanhoudingen door het
politiekorps Amsterdam-Amstelland in verband met overlast of criminaliteit (dus
inclusief diefstal, openlijk gebruik, straatprostitutie etc.) tussen 1/1/2005 en
30/6/2007 en een vergelijking met de op dezelfde wijze geselecteerde groep
veelplegende vrouwen uit de periode 1/1/2000-30/6/2002. Hiermee willen we de
volgende vragen met betrekking tot criminaliteit en overlast beantwoorden:
- Wat is de omvang van de groep frequent aangehouden vrouwen?
- Wat is de aard van de criminaliteit / overlast die deze vrouwen veroorzaken?
- In hoeverre heeft de hulpverlening contact met hen?
- Wat zijn de ontwikkelingen in criminaliteit en bereik van de hulpverlening ten
opzichte van de periode vijf jaar eerder?
- In hoeverre behoren de vrouwen van de Vrouwennachtopvang tot deze groep
frequent aangehouden vrouwen en wat zijn de redenen van aanhouding?
* In juridische zin zal er meestal slechts sprake zijn van staande houdingen, waarbij de persoon in kwestie niet op
het bureau wordt vastgehouden (zoals bij een aanhouding het geval is) maar de overtreding ter plekke
afgehandeld wordt.
4

3. De extreem frequente aangehouden vrouwen:
Een nadere beschrijving van de problematiek, contacten met de hulpverlening en
politie bij een beperkte groep vrouwen met extreem veel aanhoudingen (tenminste 45
aanhoudingen wegens criminaliteit en overlast). Deze groep veroorzaakt
disproportioneel veel overlast zodat de effecten van een effectieve interventie bij deze
groep maximaal zou zijn.
- Wat zijn de kenmerken van deze groep vrouwen?
- Wat zijn de belangrijkste problemen waarmee politie en hulpverlening wordt
geconfronteerd?
- In hoeverre behoren de vrouwen van de Vrouwennachtopvang tot deze groep
frequent aangehouden vrouwen en wat zijn de redenen van aanhouding?
5

3.1 Aanhouding wegens straatprostitutie in Amsterdam (01/07/2002-30/06/2007)
- Wat zijn de kenmerken van de in de afgelopen vijf jaar aangehouden straatprostituees en
in hoeverre zijn zij bekend bij de hulpverlening?
Vanaf 1/7/2002 tot 30/6/2007 zijn in Amsterdam 403 vrouwen 2399 maal aangehouden
wegens straatprostitutie. Gedurende deze vijf jaar daalt het aantal aanhoudingen en het aantal
aangehouden vrouwen sterk. In de eerste jaren werden er naast de verslaafde prostituees ook
een groot aantal jongere niet-verslaafde (met name Afrikaanse en Oost Europese)
straatprostituees aangehouden, momenteel worden er bijna uitsluitend verslaafde vrouwen
aangehouden met een aanzienlijk hogere gemiddelde leeftijd.
Uit het X-pol bestand van de politie Amsterdam-Amstelland zijn de incidenten geselecteerd
van vrouwen die gedurende de afgelopen 5 jaar (vanaf 1/7/2002 tot en met 30/6/2007) aan
zijn gehouden naar aanleiding van straatprostitutie. In totaal betrof het in de afgelopen vijf
jaar 2399 geregistreerde incidenten bij 403 verschillende vrouwen.
Tabel 1: aantal vrouwen, aantal aanhoudingen wegens straatprostitutie regio Amsterdam-Amstelland
(1/7/2002-30/6/2007)
Vrouwen Totaal aantal aanhoudingen
Aantal
aanhoudingen aantal % Aantal %
1 keer 182 45% 182 8%
2/3 keer 91 23% 212 9%
4/5 keer 34 8% 149 6%
6 tot 10 keer 41 10% 328 14%
11 tot 25 keer 33 8% 560 23%
> 25 keer 22 5% 968 40%
Totaal 403 100% 2399 100%
Het aantal aanhoudingen per persoon varieert van 1 (bij 45%) tot 90. Tabel 1 laat zien dat de
55 vrouwen (13%) die meer dan 10x wegens straatprostitutie werden aangehouden
gezamenlijk verantwoordelijk waren voor 1528 aanhoudingen (63% van alle incidenten).
In de afgelopen 5 jaar wordt in Amsterdam-Amstelland een dalende trend waargenomen in
het aantal wegens straatprostitutie aangehouden vrouwen en het aantal incidenten met
straatprostitutie per vrouw (Figuur 1). Van 1/7/2002 t/m 30/6/2003 betrof het 878
aanhoudingen bij 275 vrouwen (3,2 keer per gearresteerde vrouw), van 1/7/2006 t/m
30/6/2007 werden er 85 aanhoudingen bij 47 vrouwen verricht wegens straatprostitutie (1,8
keer per aangehouden vrouw). Dit is een daling van het aantal incidenten van straatprostitutie
met 90%!
6

Figuur 1: aantal aanhoudingen & aantal aangehouden vrouwen per jaar i.v.m. straatprostitutie.
aantal
1000
900
800
700
600
500
400
300
200
100
0
2002/2003
2003/2004
2004/2005
2005/2006
2006/2007
aanhoudingen w egens
straatprostitutie
aantal aangehouden
vrouwen
(tijdsperiode steeds vanaf 1 juli t/m 30 juni)
De kenmerken van de aangehouden vrouwen zijn veranderd. Figuur 2 laat de trends in
afkomst van de wegens straatprostitutie aangehouden vrouwen zien. Hieruit blijkt dat, in
tegenstelling tot de jaren daarna, een groot deel (103 van de 275) van de vijf jaar geleden
aangehouden vrouwen een Afrikaanse nationaliteit hadden (met name Sierra Leone en
Nigeria). Ook Oost Europese vrouwen werden de eerste jaren nog regelmatig aangehouden.
Vrouwen uit deze groepen worden momenteel slechts sporadisch wegens straatprostitutie
beboet.
Figuur 2: Aantal vrouwen aangehouden n.a.v. straatprostitutie naar nationaliteit
300
250
200
150
100
50
0
2002/2003
2003/2004
2004/2005
2005/2006
2006/2007
onbekend
Elders
Afrika
EU (nieuw e staten)
EU (oude staten)
Nederland
De Afrikaanse vrouwen maar ook die uit Oost Europa (de nieuwe EU staten) zijn vrijwel
onbekend bij het cluster Maatschappelijke en Geestelijke Gezondheidszorg (MGGZ) van de
GGD Amsterdam. * Met het wegvallen van deze groepen blijven de in het algemeen verslaafde
vrouwen over die bekend zijn in de hulpverlening (zie figuur 3).
* Geen registratie in het clientvolgsysteem van MGGZ, de methadonregistratie of veldregie. Zij zijn, op een
enkele uitzondering na, ook niet bekend via het spreekuur op de voormalige tippelzone.
7

Ook in het onderzoek ‘Tippelen na de zone’ wordt vermeld dat in 2003 de Afrikaanse
vrouwen en in de loop van 2004 ook de Oost Europese vrouwen uit het straatbeeld verdwenen
en dat uiteindelijk de verslaafde groep overblijft. De Afrikaanse vrouwen zouden op straat
klanten werven en vervolgens gebruik maken van het ‘leenbed’ van een bevriende legale
prostituee in de raamprostitutie. Een agent van bureau Beursstraat meldt dat er in die tijd ook
specifiek op deze groep gerichte acties waren. De opgepakte illegale Afrikaanse prostituees
werden het land uitgezet.
De jonge Oost Europese vrouwen zouden volgens het rapport ‘Tippelen na de zone’
internationaal zeer mobiel zijn en deel uitmaken van een georganiseerd netwerk. De
slachtoffers van vrouwenhandel die in de Roggeveen van HIVO/Querido opgevangen worden
zijn voornamelijk afkomstig uit Oost Europese en Afrikaanse landen. 4
Figuur 3 : vrouwen aangehouden n.a.v. straatprostitutie, naar het al dan niet bekend zijn in de
registraties van de OGGZ hulpverlening. (veldregie, cliëntvolgsysteem MGGZ)
300
250
200
150
100
50
0
2002/2003
2003/2004
2004/2005
2005/2006
2006/2007
(tijdsperiode steeds vanaf 1 juli t/m 30 juni)
niet bekend bij
hulpverlening
bekend bij
hulpverlening
Uit figuur 3 blijkt dat het aantal incidenten met straatprostitutie zowel bij de vrouwen die
bekend zijn als bij de vrouwen die onbekend zijn in de OGGZ hulpverlening gedaald is. Bij de
niet bekende (niet verslaafde) vrouwen is de straatprostitutie bijna geheel verdwenen. Het
aantal vrouwen dat jaarlijks aangehouden wordt en bekend is bij de OGGZ hulpverlening is
tussen juli 2002 en juli 2007 gedaald van 130 naar dan 45; een daling van ruim 2/3 (68%).
De vrouwen uit de OGGZ groep zijn ouder dan de bij de hulpverlening onbekende groep. Door
het wegvallen van deze laatste groep stijgt de gemiddelde leeftijd fors. In het jaar 2002/2003
is de leeftijd van de vrouwen die (tot op heden) onbekend zijn in de hulpverlening gemiddeld
25 jaar, tegen 38 jaar bij de vrouwen die wel bekend zijn bij de hulpverlening. De gemiddelde
leeftijd van de hele groep is 32 jaar. In het jaar 2006/2007 is de gemiddelde leeftijd hoger
namelijk 39,4 en worden er geen vrouwen onder de 20 jaar aangehouden wegens
straatprostitutie.
8

3.2 De Vrouwennachtopvang van Stichting de Regenboog
- Wat zijn de ontwikkelingen bij de vrouwen in de VNO?
Sinds de opening van de Vrouwennachtopvang in april 2005 is het aantal vrouwen dat
opgevangen wordt door de Vrouwennachtopvang gedaald van gemiddelde 37 vrouwen per
nacht in het 2 e kwartaal van 2005 tot 17 in het 2 e kwartaal van 2007. Er sprake van een
daling van het aantal unieke bezoekers en het aantal nachten per bezoeker neemt toe. De
daling wordt vooral veroorzaakt door het lage aantal aanmeldingen van nieuwe vrouwen
en het succesvol uitstromen van de bestaande groep.
Begin 1999 is op het Tabe Rienkshuis, Oudezijds Achterburgwal, door de Stichting de
Regenboog een opvangvoorziening geopend om verslaafde prostituees, die destijds
voornamelijk werkzaam waren op en rond het Centraal Station in de avonduren (21.30 tot
1.30u) tot rust te laten komen. De opvang is tussen april 2001 en september 2002 gesloten
geweest. Na september 2002 is de avondopvang heropend. In april 2005 is de avondopvang
uitgebreid met een nachtopvang van 20.00u tot 8.00u. Een jaar later, april 2006, is deze
Vrouwennachtopvang verhuisd naar de Princehof op de Oudezijds Voorburgwal. Voor het
onderzoek waren de gegevens beschikbaar vanaf de nachtelijke openstelling in april 2005.
Sinds april 2005 hebben 224 verschillende vrouwen gebruik gemaakt van de
Vrouwennachtopvang van de Regenboog (VNO). Het aantal verschillende vrouwen dat per
kwartaal gebruik maakt van de VNO is gedaald van 174 gedurende het tweede kwartaal 2005
tot 66 gedurende het tweede kwartaal van 2007. Dat is een daling met 62%. Het gemiddeld
aantal overnachtingen per nacht is vanaf de volledige openstelling van de
Vrouwennachtopvang (VNO) ruim 50% afgenomen: Gedurende het tweede kwartaal van 2005
werden gemiddeld 37 vrouwen per nacht opgevangen * , gedurende het tweede kwartaal van
2007 gemiddeld 17 per nacht. Het aantal nachten dat er per bezoeker wordt doorgebracht
neemt wel toe. Gemiddeld brachten de vrouwen in het 2e kwartaal van 2005 17,3 nachten in
de VNO door, in het 2e kwartaal van 2007 is dat 23,5. De gemiddelde leeftijd bij aanvang van
het tweede kwartaal 2005 was 40 jaar (variërend van 18 tot 61) tijdens het tweede kwartaal
van 2007 was de gemiddelde leeftijd 41 jaar (tussen 22 en 59 jaar).
* Vanaf de openstelling op 12 april 2005.
9

Figuur 4: Aantal unieke bezoekers in de Vrouwennachtopvang per kwartaal en het gemiddeld aantal
bezoekers per nacht.
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
2005,2
2005,3
2005,4
2006,1
2006,2
2006,3
2006,4
2007,1
2007,2
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Tijd (2005,2= tweede kwartaal 2005) Tijd (2005,2: tweede kwartaal 2005)
Deze neergaande lijn spoort met de daling in het aantal door de politie aangehouden
straatprostituees. De afgelopen jaren is het aantal nieuwe aanmeldingen sterk gedaald.
2005,2
Bovendien komen, ter voorkoming van een eventuele aanzuigende werking van de
voorziening, alleen de vrouwen in aanmerking die verslaafd zijn en geen alternatieve
hulpverlening hebben. Vrouwen die elders in de maatschappelijke opvang verblijven of geen
binding hebben met Amsterdam worden niet toegelaten. Het aantal vrouwen dat de
Vrouwennachtopvang verlaat (bijvoorbeeld door het vinden van een andere woonvoorziening,
opname in een behandelvoorziening, detentie of schorsing) is groter dan het aantal vrouwen
dat er nieuw verschijnt.
2005,3
2005,4
2006,1
Figuur 5: Aantal nieuwe vrouwen bij Vrouwennachtopvang per kwartaal
aantal nieuwe vrouwen
25
20
15
10
5
0
2006,2
2006,3
2005,3 2005,4 2006,1 2006,2 2006,3 2006,4 2007,1 2007,2
kwartaal
10
2006,4
2007,1
2007,2

3.3 Aanhouding wegens straatprostitutie en de relatie met de Vrouwennachtopvang en
met OGGZ hulpverlening.
- Is er een verschil in het verloop van de aanhoudingen in het Wallengebied (gebied
wijkteam Beursstraat) en in de rest van Amsterdam in de periode 1/7/2002-
30/7/2007?
Opvallend is het bijna volledig verdwijnen van de prostitutie buiten de Wallen (wijkteam
Beursstraat). Het aantal aanhoudingen door wijkteam Beursstraat is in vergelijking met het
eerste jaar (2002/2003) zeer gedaald, in vergelijking met tweede jaar 2003/2004 enigszins
gestegen. Opmerkelijk is dat er aanvankelijk vooral niet verslaafde vrouwen en de laatste
jaren vooral verslaafde vrouwen worden aangehouden. Het patroon suggereert dat er een
beperkte verschuiving in straatprostitutie door verslaafde vrouwen vanaf het Centraal
station naar het gebied van Wijkteam Beursstraat heeft plaatsgevonden.
- Welk deel van de wegens straatprostitutie aangehouden vrouwen heeft ooit gebruik
gemaakt, of maakt op dezelfde dag gebruik van de Vrouwennachtopvang (VNO) van de
Regenboog in beide gebieden?
Van de aanhoudingen in Amsterdam-Amstelland wegens straatprostitutie sinds de
openstelling van de VNO (april 2005) is 56% bekend bij de VNO. Opvallend is dat dit bij de
aanhoudingen wegens straatprostitutie door Wijkteam Beursstraat minder is. Hier is (na april
2005) 40% van de aangehouden vrouwen bekend bij de VNO.
Bij 14% van de aanhoudingen betrof het vrouwen die ook dezelfde dag gebruik maakten van
de VNO. Voor aanhoudingen door wijkteam Beursstraat is dit 15% (=9). Een oorzakelijk
verband tussen de VNO en de (beperkte) verschuiving van de straatprostitutie door
verslaafde vrouwen naar het gebied van Wijkteam Beursstraat is daarmee onwaarschijnlijk.
In absolute aantallen: In 2 ¼ jaar zijn 20 vrouwen 61 keer aangehouden wegens
straatprostitutie op dezelfde dag dat zij in de VNO verbleven. Slechts 9 van deze 61
aanhoudingen werden door wijkteam Beursstraat verricht.
Bereik van de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGZ) en de Vrouwennachtopvang.
Tabel 2 laat zien dat 41% van de 403 vrouwen die in de periode 1/7/2002 – 30/6/2007
aangehouden zijn wegens straatprostitutie op enigerlei wijze bekend is bij de OGGZ
hulpverlening. Van deze bij de OGGZ hulpverlening bekende vrouwen heeft 38% gebruik
gemaakt van de Vrouwennachtopvang. Beide percentages worden hoger naarmate de vrouwen
vaker zijn aangehouden wegens straatprostitutie. Bij de 55 vrouwen met 10 of meer
aanhoudingen is 95% bekend bij de OGGZ en daarvan heeft bijna de helft namelijk 48%
overnacht bij de Vrouwennachtopvang. De Vrouwennachtopvang slaagt er daarmee in een
belangrijk deel van de doelgroep te bereiken.
11

Tabel 2: bereik van de hulpverlening naar frequentie van aanhouding wegens straatprostitutie.
Bekend bij hulpverlening
Aantal keer Onbekend bij Bekend bij
Aantal % van OGGZ
aangehouden
OGGZ OGGZ % bekend bij bekend bij bekend bij
straatprostitutie hulpverlening hulpverlening hulpverlening
VNO
VNO
1 116 66 36% 15 23%
2-3 43 48 53% 16 33%
4-5 11 23 68% 12 52%
6-10 9 32 78% 16 50%
11-25 1 32 97% 15 47%
> 25 2 20 91% 10 50%
182 221 41% 84 38%
VNO: ooit bij Vrouwennachtopvang geweest (april 2005- juni 2007)
OGGZ: Organisaties betrokken bij veldregie (GGD, Jellinek, GGZ (mentrum), Maatschappelijke Opvang,
Regenboog, Stichting Streetcornerwork.
Figuur 6 laat per kwartaal van de bewoners van de Vrouwennachtopvang zien welk deel in de
periode van 1/7/2002-30/6/2007 ooit wegens straatprostitutie is aangehouden door de
politie, het aantal dat in hetzelfde kwartaal en het aantal dat op een dag van verblijf in de
Vrouwennachtopvang is aangehouden. Van de 224 vrouwen die gebruik maken van de
nachtopvang zijn er 84 (37,5%) de afgelopen 5 jaar in Amsterdam aangehouden wegens
prostitutie. In de periode tijdens de openstelling van de nachtopvang is het aantal vrouwen
dat gebruik maakt van de nachtopvang en dezelfde dag aangehouden wordt in verband met
straatprostitutie gering (zie fig.6). Twintig vrouwen zijn in 2 ¼ jaar gezamenlijk 61 keer
aangehouden wegens straatprostitutie op dezelfde dag dat zij in de VNO verbleven. In grote
meerderheid (52 keer; 85% ) vonden deze aanhoudingen plaats buiten het gebied van
wijkteam Beursstraat.
Figuur 6: Aantal vrouwen dat per kwartaal gebruik heeft gemaakt van de VNO, verdeeld naar wel of niet
aangehouden n.a.v. straatprostitutie (ooit (=laatste 5 jaar), in dat kwartaal, zelfde dag)
aantal vrouwen per kwartaal
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
2005,2
2005,3
2005,4
2006,1
2006,2
2006,3
2006,4
2007,1
2007,2
Tijd (2005,2: tweede kwartaal 2005)
12
nooit
ooit
zelfde kw artaal
zelfde dag

Tabel 3 laat zien dat het overgrote deel van de aanhoudingen wegens straatprostitutie (96%)
plaatsvindt in het district Centrum. Veel aanhoudingen werden verricht bij het gebied rondom
het Centraal Station dat valt binnen de grenzen van twee wijkteams: Nieuwezijds Voorburgwal
(Stationsplein, de Ruyterkade) en Raampoort (Westelijke zijde; de Ruyterkade,
Westerdokskade, Westerdoksdijk, Droogbak).
De verdeling van de aanhoudingen naar politiedistrict is opvallend, omdat naast het Centrum
ook Amsterdam Zuid Oost (deel van district Oost) bekend staat om straatprostitutie. In
“Tippelen na de zone” wordt op basis van systematische observaties gesteld dat er in de
binnenstad van Amsterdam per dag tussen de 10 en 30 prostituees actief zijn en wordt
geschat dat het bij de straatprostitutie in Zuid Oost om eenzelfde orde van grootte gaat.
Indien dit het geval is, zou straatprostitutie in District Oost relatief weinig beboet worden.
Tabel 3: aantal aanhoudingen wegens straatprostitutie naar politie district (1/7/2002-30/6/2007).
Aantal %
DISTRICT 1 CENTRUM 2297 95,7
- Wt Beursstraat 203 9%
- Wt Nieuwezijds Voorburgwal 179 8%
- Wt Raampoort 1837 80%
- Andere wijkteams in Centrum* 78 3%
DISTRICT 2 NOORD 37 1,5
DISTRICT 3 OOST 16 0,7
DISTRICT 4 ZUID 6 0,3
DISTRICT 5 WEST 43 1,8
Totaal 2399 100
*: IJ-tunnel (70), Lijnbaansgracht (7), Prinsengracht (1)
Het aantal aanhoudingen wegens prostitutie in het Centrum van Amsterdam (District 1) is de
afgelopen 5 jaar sterk gedaald. Figuur 7 laat zien dat dit zowel voor het gebied rondom het
Centraal Station als in de rest van het Centrum geldt. De straatprostitutie in de directe
nabijheid van het Centraal Station is zeer sterk gedaald. Deze daling is de weerslag van het
gezamenlijk optreden van regiopolitie en spoorwegpolitie, openbaar vervoer diensten (NS,
GVB, Conexxion), GGD, openbaar ministerie en gemeente ter bestrijding van de overlast vanaf
maart 2003. 5 Daarnaast wordt de mogelijkheid tot straatprostitutie beperkt door de
werkzaamheden aldaar. Ook in het gebied Westelijk van het Centraal Station (Westerdokskade,
Droogbak en de Westerdoksdijk) blijkt het aantal aanhoudingen wegens straatprostitutie, na
een aanvankelijke stijging, sterk verminderd.
De aanhoudingen in het gebied van wijkteam Beursstraat vertonen een opmerkelijk patroon.
Het aantal aanhoudingen is het hoogst (132) in de periode 1/7/2002-30/6/2003, terwijl in
het jaar daarop nauwelijks vrouwen worden aangehouden (3). De laatste drie jaar zijn er door
het wijkteam Beursstraat respectievelijk 11, 31 en 26 aanhoudingen wegens straatprostitutie
verricht.
13

Figuur 7: Trends in het aantal aanhoudingen wegens straatprostitutie in district Centrum
aantal aanhoudingen straatprostitutie
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
2002/2003
2003/2004
2004/2005
2005/2006
2006/2007
(tijdsperiode steeds vanaf 1 juli t/m 30 juni)
Amsterdam CS
Westerdoks-kade/dijk
' Wallen' (w t Beursstraat)
Elders district Centrum
In figuur 8 is te zien hoe de aanhoudingen wegens straatprostitutie zich gedurende de laatste
5 jaar ontwikkelen in het gebied van wijkteam Beursstraat in vergelijking met de rest van de
stad. Bij de figuur 8A valt, tot het tweede kwartaal van 2003, het hoge aantal aanhoudingen
door wijkteam Beursstraat op. Het gaat hierbij met name om de eerder genoemde Afrikaanse
en Oost Europese groep die onbekend is bij de OGGZ. Deze groep is, zoals eerder vermeld,
inmiddels uit het straatbeeld verdwenen.
Gedurende de laatste drie jaar worden er bij wijkteam Beursstraat bijna uitsluitend vrouwen
aangehouden die wel bekend zijn bij de OGGZ in tegenstelling tot de periode tot de helft van
2004. Vanaf de aanvang van de VNO in april 2005 zijn er in totaal 61 aanhoudingen wegens
straatprostitutie geweest op de Wallen (wijkteam Beursstraat). Vrijwel steeds (bij 58
aanhoudingen) betrof het vrouwen die bekend waren bij de OGGZ. In 25 (41%) van deze
aanhoudingen ging het om vrouwen die (inmiddels) bekend zijn bij de VNO. Bij 14
aanhoudingen betrof het vrouwen die daar ook in hetzelfde kwartaal overnacht hebben en bij
9 aanhoudingen (15%) waren de vrouwen op de dezelfde dag bij de VNO bekend. Het gaat bij
dus de in verband met straatprostitutie aangehouden vrouwen in meerderheid om vrouwen
die nooit of niet actueel gebruik maken van de VNO.
Voor Amsterdam-Amstelland als geheel zijn er sinds de nachtopenstelling van VNO 426
aanhoudingen wegens straatprostitutie verricht. In 56% (n=242) betrof het vrouwen die
bekend waren bij de VNO. Opvallend is dat het aandeel van de bij de VNO bekende vrouwen
binnen het gebied van wijkteam Beursstraat met de bovengenoemde 41% lager is dan in de
rest van de stad (59%). Wanneer we kijken naar het deel van het totaal van de aanhoudingen
wegens straatprostitutie waarbij de vrouw op dezelfde dag gebruik maakt van de VNO
verschilt dit niet (14% t.o.v. de bovengenoemde 15%).
14

Opvallend is dat juist in het laatste kwartaal van 2005 het aantal aanhoudingen elders in de
stad en dan met name op de locaties rondom het Centraal Station * daalt. Mogelijk heeft de
aanpak van de overlast in en rond het centraal station en de werkzaamheden aldaar geleid tot
een gedeeltelijke verschuiving van de straatprostitutie naar de Wallen. Dit lijkt onafhankelijk
van het al of niet gebruik maken van de Vrouwennachtopvang en geldt zowel voor vrouwen
die gebruik maken van de VNO als voor andere verslaafde straatprostituees.
* Rondom CS en gebied ten westen van CS: daling van 72 (derde kwartaal) naar 31 (laatste kwartaal 2005).
15

Figuur 8: Aantal aanhoudingen per kwartaal n.a.v. straatprostitutie op ‘de Wallen’ (wijkteam Beursstraat)
naar bekendheid bij VNO en actueel gebruik van VNO (na april 2005).
A: door wijkteam Beursstraat (derde kwartaal 2002 t/m tweede kwartaal 2007)
aanhoudingen wegens straatprostitutie
100
75
50
25
0
2002,3
2003,1
2003,3
2004,1
2004,3
2005,1
2005,3
2006,1
2006,3
2007,1
tijd (2002,3: derde kwartaal 2002)
B: elders in Amsterdam (derde kwartaal 2002 t/m tweede kwartaal 2007)
aanhoudingen wegens straatprostitutie
250
200
150
100
50
0
2002,3
2003,1
2003,3
2004,1
2004,3
2005,1
2005,3
Bekend bij OGGZ: bekend bij GGD of veldregie.
2006,1
2006,3
2007,1
tijd (2002,3: derde kwartaal 2002)
onbekend
bekend OGGZ
bekend bij VNO
Zelfde dag bij VNO
onbekend
Bekend bij VNO: bekend bij Vrouwennachtopvang maar niet in dat kwartaal.
bekend bij OGGZ
bekend bij VNO
Zelfde dag bij VNO
Zelfde dag bij VNO: bekend bij Vrouwennachtopvang en er dezelfde dag ook gebruik van gemaakt.
16

3.4 Aanhoudingen in verband met Straatprostitutie door bureau IJ tunnel
De klachten van bewoners en ondernemers in stadsdeel Centrum gaan momenteel ook over
overlast door straatprostitutie in het Nieuwmarktgebied, dat onder bureau IJ-tunnel valt.
De afgelopen 5 jaar waren er door bureau IJ-tunnel 70 aanhoudingen bij 57 vrouwen (9
vrouwen 2x, 2 vrouwen 3x). Daarvan vonden 12 aanhoudingen (bij 12 vrouwen) plaats op het
Stationseiland (Ruyterkade en Oosterdokskade, Oosterdok). Deze 12 laten we hier buiten
beschouwing, omdat we i.v.m. de bewonersklachten geïnteresseerd zijn in de toename van
straatprostitutie buiten dat gebied.
aantal staandehoudingen
25
20
15
10
5
0
2002/2003
2003/2004
2004/2005
2005/2006
2006/2007
periode (steeds van juli t/m juni)
stationseiland
Ruyterkade/Oosterdok
elders
Figuur 9: aantal aanhoudingen door bureau IJ-tunnel ; stationseiland en elders
In het eerste jaar (juli 2002 t/m juni 2003) werden er vooral vrouwen met de Afrikaanse
nationaliteit (Sierra Leone) staande gehouden (10 van de 11 aanhoudingen; steeds slechts 1
contact per vrouw). Wanneer we deze specifieke groep ook buiten beschouwing laten blijven
er 48 aanhoudingen (bij 39 vrouwen) wegens straatprostitutie over.
Hiervan betrof het 28x (bij 21 vrouwen) vrouwen die (t/m juni 2007) nooit gezien zijn bij de
vrouwennachtopvang. Twintig keer (bij 18 vrouwen) betrof het vrouwen die in juni 2007 wel
bekend waren bij de VNO.
Sinds de openstelling van de vrouwennachtopvang in april 2005 zijn er 34 aanhoudingen
wegens straatprostitutie verricht. Bij 4, 12% hiervan betrof vrouwen actueel (dezelfde nacht)
verbleven in de vrouwennachtopvang. Dit is vergelijkbaar met het percentage in het gebied
van wijkteam Beursstraat en de gehele stad.
17

25
20
15
10
5
0
2002/2003
2003/2004
2004/2005
2005/2006
2006/2007
periode (steeds van juli t/m juni)
Afrikaanse nationaliteit
nooit in VNO
bekend bij VNO (niet
actueel gebruik)
actueel gebruik VNO
Figuur 10: aantal aanhoudingen door bureau IJ-tunnel in relatie tot de vrouwennachtopvang.
Conclusie:
Indien we de aanhoudingen bij het Centraal Station en de aanhoudingen van de vrouwen met
een Afrikaanse nationaliteit buiten beschouwing laten vinden we bij wijkteam IJ-tunnel,
evenals bij wijkteam Beursstraat, een beperkte toename in het aantal staandehoudingen
wegens straatprostitutie met een piek (20 aanhoudingen) in de periode juli 2005/juni 2006.
De toename is niet gerelateerd aan de vrouwennachtopvang voor verslaafde prostituees. Het
percentage van de aangehouden vrouwen dat hier actueel gebruik van maakt is beperkt (12%)
en niet hoger dan elders in de stad (14%).
18

4 Frequent aangehouden vrouwen (alle redenen) en hulpverlening.
- Wat is de omvang van de groep frequent aangehouden vrouwen?
De grootte van de groep vrouwen die tussen 1/1/2005 en 30/6/2007 tenminste 10 keer zijn
aangehouden (219 vrouwen) is vergelijkbaar met 5 jaar geleden (216 vrouwen). Dit ondanks
de tendens van een verouderende en in omvang afnemende groep aan heroïne en cocaïne
verslaafde vrouwen.
- Wat is de aard van de criminaliteit / overlast die deze vrouwen veroorzaken?
Gemiddeld worden de geselecteerde vrouwen uit de periode 1/1/2005-30/6/2007 vaker
aangehouden dan 5 jaar geleden (gemiddeld respectievelijk 26 en 21 keer ). Aanhoudingen
wegens vermogensdelicten of straatprostitutie zijn sterk verminderd. Aanhoudingen wegens
overlast zijn juist toegenomen. Geconcludeerd wordt dat de politie eerder optreedt bij
overlast dan vijf jaar geleden.
Om een beeld te krijgen van de ontwikkelingen van de criminaliteit en overlast door vrouwen
in Amsterdam is een analyse gemaakt van de vrouwen die in de periode jan. 2000 t/m juni
2002 of de periode jan. 2005 t/m juni 2007 tenminste 10 maal aan zijn gehouden in de regio
Amsterdam-Amstelland in verband met alle mogelijke redenen, inclusief straatprostitutie. *
De groep frequent aangehouden vrouwen uit 2005 t/m juni 2007 is qua grootte vergelijkbaar
met die van 5 jaar geleden, respectievelijk 219 en 216 vrouwen. Wel zijn het voor een groot
deel andere individuen. Eenderde (78 vrouwen) van de eerdere groep komt ook in de tweede
periode in beeld als “veelpleger” † . Het aantal delicten en misdrijven waarvoor de vrouwen in
contact zijn geweest met de politie is toegenomen. Het gemiddeld aantal incidenten bij de
geselecteerde vrouwen was 21 in de eerste periode en 26 in de tweede periode. Tabel 5 laat
zien dat het aantal vrouwen dat meer dan 25 keer is aangehouden stijgt van 62 in de eerste
periode tot 85 in de tweede.
*
In de rapportage “drugs en dood in de draaideur” uit 2002 werd vooraf ook op druggebruik geselecteerd. Voor
deze studie zijn de selecties voor beide perioden opnieuw uit de X-pol bestanden gehaald.
†
De definitie voor APV-veelpleger zoals die door de gemeente wordt gehanteerd is strenger: tenminste 12 APVovertredingen
in 1 jaar.
19

Tabel 5: verdeling van het aantal incidenten in de beide perioden.
Jan. 2000- jun. 2002 Jan. 2005 – jun. 2007
Aantal
Aantal vrouwen Aantal
Aantal Aantal
incidenten
incidenten
incidenten
10-14 79 916 71 809
15-24 75 1401 63 1194
25-49 55 1796 70 2500
50 + 7 401 15 1122
216 4514 219 5675
Figuur 11: Aantal vrouwen met tenminste 10 aanhoudingen naar leeftijdscategorie.
aantal
60
50
40
30
20
10
0
60-64
55-59
50-54
45-49
40-44
35-39
30-34
25-29
20-24
15-19
< 15
leeftijdscategorie
2000-2002
2005-2007
In beide perioden is er in overgrote meerderheid sprake van (door de politie gerapporteerde)
verslavingsproblematiek (92%). In figuur 11 is te zien dat de groep vrouwen die in 2005-juni
2007 frequent zijn aangehouden ouder zijn dan groep van vijf jaar geleden. De gemiddelde
leeftijd in de eerste periode is 36,2 (variërend van 14 tot 58) in de tweede periode is de
gemiddelde leeftijd 38,2 jaar (variërend van 17 tot 60). Dit is van belang omdat we hieruit
kunnen afleiden dat de nieuwe instroom van jonge verslaafde vrouwen beperkt blijft en de
overlast voornamelijk veroorzaakt wordt door de oudere, reeds langdurig verslaafde groep.
Tabel 6: indeling naar nationaliteit
Nationaliteit 2000-2002 2005-2007
Nederlandse 166 77% 151 69%
Oude EU (+Zwitserland en Noorwegen) 25 12% 34 16%
Nieuwe EU staten 2 1% 9 4%
Buiten Europa 16 7% 16 7%
Onbekend, Statenloos 7 3% 9 4%
216 100% 219 100%
20

Ten aanzien nationaliteit van de vrouwen zien we een lichte stijging van het aandeel van de
vrouwen uit de oude en nieuwe EU staten (20% vs. 13%). Deze vrouwen zijn weliswaar legaal in
de stad aanwezig, maar hulpverlening aan deze groep is problematisch, omdat zij veelal niet
in aanmerking komen voor een uitkering of verblijf in een sociaal pension of VNO.
Verschillen in reden van aanhouding
Ook de reden van aanhouding verschilt tussen de periodes. Het aantal direct aan drugs of
alcoholgebruik c.q. handel gerelateerde incidenten is in beide periodes hoog en ten opzichte
van de eerste periode wat toegenomen. Daarnaast worden vrouwen in de tweede periode veel
vaker aangehouden wegens overige vormen van overlast, zoals hinderlijk rondhangen bij/in
gebouwen, aantasting openbare orde, samenscholingsverbod etc. Het aantal aanhoudingen
wegens straatprostitutie in deze groep is gedaald van 522 incidenten bij 91 vrouwen tot 371
incidenten bij 66 vrouwen in de tweede. De meest opvallende daling is te zien bij de
vermogensdelicten (m.n. winkeldiefstal). Dit aantal is meer dan gehalveerd (van 1084 tot 440
incidenten). In de eerste periode maakte 63% van de vrouwen zich schuldig aan winkeldiefstal,
in de laatste periode is dit gedaald naar 42%.
Figuur 12: Aard van de reden tot aanhouding.
totaal aantal aanhoudingen
1800
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
alcohol / drugs gebruik, handel
Straatprostitutie
Overige Overlast
Vermogensdelicten
Geweldsdelicten
(categorieën zijn uitgeschreven in bijlage 1)
jan 2000 t/m jun 2002
jan 2005 t/m jun. 2007
Mogelijk worden de veranderingen veroorzaakt doordat de nieuwe vrouwen een ander
overlast/criminaliteitspatroon hebben dan degene die enkel in de eerste periode voorkomen,
maar er kan ook sprake zijn van een verandering van de reden van aanhouding in de tijd.
Zoals eerder vermeld zijn er 78 vrouwen die in beide periodes meer dan 10 aanhoudingen
vanwege alle redenen hebben gehad. In figuur 13 worden de belangrijkste reden van
aanhouding weergegeven voor de vrouwen die in beide periode geselecteerd zijn en de
groepen die slechts in één van beide periode voorkomen.
Opvallend is dat dezelfde tendensen van verandering worden waargenomen. Dit duidt op een
verandering in het gedrag van de frequent opgepakte vrouwen óf van een verandering in het
21

politiebeleid waarbij er eerder opgetreden wordt tegen overlast. Op grond van deze cijfers is
dus niet te zeggen of de overlast toe of juist is afgenomen. Uitzondering hierop is
winkeldiefstal. Winkeldiefstal zal in het algemeen aangegeven worden door het bedrijf in
kwestie. Aangezien het niet aannemelijk is dat aangifte van winkeldiefstal of de reactie van de
politie daarop in de laatste periode verminderd is, kunnen we hier de conclusie trekken dat dit
een echte daling betreft.
Bij de daling van het aantal aanhoudingen wegens straatprostitutie is dit minder duidelijk.
Overlast door straatprostitutie door verslaafde vrouwen zou mogelijk onder een andere,
minder moeilijk te bewijzen, overlastcategorie wordt geplaatst (bijv. hinderlijk ophouden bij of
in gebouwen). Als dit een factor van belang is, zouden vrouwen, naarmate ze vaker
aangehouden worden wegens straatprostitutie ook vaker aangehouden worden wegens
hinderlijk ophouden bij gebouwen. Dit blijkt echter niet het geval. Aanhouding wegens
hinderlijk ophouden bij gebouwen is wél positief gecorreleerd met de typisch
druggerelateerde incidenten zoals openlijk gebruik, samenscholing en drugshandel. * Daarmee
lijkt het eerder een indicator voor drugsgerelateerde overlast dan een indicator voor
prostitutie gerelateerde overlast.
Een agent van bureau Beursstraat meldt dat bij het vermoeden van straatprostitutie de vrouw
in kwestie wordt aangesproken, haar identiteit bekend moet maken en haar te kennen wordt
gegeven dat ze in de gaten zal worden gehouden. Deze vermoedens komen niet voor in de
politieregistraties.
* Correlatie hinderijk gedrag bij gebouwen versus straatprostitutie (-0.08 (p≤0.26)) versus Openlijk gebruik
(+0.27 (p≤0.001)) versus drugshandel (+0.23 (p≤0.001))
22

Figuur 13: Gemiddeld aantal incidenten:
A: bij vrouwen die zowel in de eerste als in de tweede periode geselecteerd zijn (N=78)
gem. aantal incidenten per persoon
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Slapen op of
aan de
openbare weg
Drugshandel
Hinderlijk
gedrag in of bij
gebouwen
Overlast
anders
Winkeldiefstal
Straatprostitutie
jan. 2000 t/m jun. 2002 jan. 2005 t/m jun. 2007
Openlijk
gebruik
B: Vrouwen die slechts in één periode geselecteerd zijn. (1e periode: 138; 2e periode: 141)
gem. aantal incidenten p.p.
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Slapen op of
aan de weg
Drugshandel
Hinderlijk
gedrag in of bij
gebouwen
Overlast
anders
Winkeldiefstal
Straatprostitutie
jan 2000 t/m jun 2002 jan 2005 t/m jun 2007
23
Openlijk
gebruik

- In hoeverre heeft de hulpverlening contact met hen?
Van de 219 frequent aangehouden vrouwen in de periode 2005 t/m juni 2007 zijn allen op
vier na bekend bij de GGD. De meerderheid (56%) heeft in het 4 de kwartaal van 2006 actueel
contact met de mentor en daarmee contact met één of meerdere instanties van de OGGZ
hulpverlening. In 2006 heeft 40% van de vrouwen aan methadonbehandeling deelgenomen. Bij
de vijf jaar geleden geselecteerde groep was dit 45%. Dat kan het gevolg zijn van de trend dat
crack-cocaïne zeker bij jongere verslaafden meer op de voorgrond staat en de behoefte aan
methadon minder is.
Het is opmerkelijk dat het aantal vrouwen met tenminste 10 aanhoudingen in 2,5 jaar
constant is gebleven. Op grond van de cijfers van de methadonbehandeling zijn er namelijk
aanwijzingen voor een verminderend aantal druggebruikers. De groep vrouwen bij de
vrijwillige methadonbehandeling van de GGD is met 17% gedaald van 426 in 2001 tot 353 in
2006.
Tabel 7: aantal vrouwen in methadonbehandeling, relatie met frequent aangehouden vrouwen.
Totaal vrouwen GGD Vrouwen met
“veelplegers” in
Jaar methadonbehandeling Tenminste 10 aanhoudingen behandeling
2001 426 216 (jan. 2000- jun. 2002) 98
2006 353 219 (jan. 2005- jun. 2007) 88
Voor deze discrepantie zijn 2 redenen aan te geven. Ten eerste lijkt er in verhouding tot vijf
jaar geleden eerder op te worden getreden bij overlast van verslaafden. Hierdoor zullen er
meer verslaafde vrouwen tenminste 10 aanhoudingen hebben. In 2001 behoorde 23% van de
vrouwen in methadonbehandeling tot de groep frequent aangehouden vrouwen, in 2006 was
dit 25%. Dit is weliswaar een stijging van slechts 2% maar gezien de veroudering van de groep
in methadonbehandeling en de afnemende overlast/criminaliteit met de leeftijd zouden we
eigenlijk een daling verwachten.
Een tweede punt is dat het bereik van de methadonbehandeling lijkt te zijn afgenomen. Was
in 2001 nog 45% van de groep in contact met de methadonbehandeling, in 2006 is dat 40%
van de overlastgevende vrouwen. Dat kan het gevolg zijn van de trend dat crack-cocaïne
zeker bij jongere verslaafden meer op de voorgrond staat dan heroïne en de behoefte aan
methadon minder is.
Bij de “veldregie” worden naast de methadonbehandeling door de GGD ook de cliënten van
maatschappelijke opvang, Regenboog en Stichting streetcorner-work, GGZ (Mentrum), Jellinek
in kaart gebracht. Dit gebeurt per kwartaal met behulp van informatie van een toegekende
mentor afkomstig van één van de OGGZ voorzieningen. In het 4de kwartaal van 2006 ging het
om 559 vrouwen. Hiervan wordt bij 300 vrouwen met heroïnegebruik (meestal samengaand
met cocaïne gebruik) en bij 97 cocaïne gebruik zonder heroïne als verslavingsprobleem
geregistreerd. Bij 164 vrouwen uit de OGGZ groep wordt geen heroïne of cocaïne verslaving
vermeld.
24

De meerderheid (122, 56%) van de 219 vrouwen die vaker dan 10x zijn aangehouden heeft in
het laatste kwartaal van 2006 actueel contact gehad met hun mentor. Omgekeerd behoort
22% van de ‘veldregie vrouwen’ tot de groep die frequent met de politie in contact komt. Dit
percentage neemt sterk af met de leeftijd, van 33% voor vrouwen onder de 40 jaar tot 20%
voor vrouwen tussen de 40 en 50 jaar en maar 8% bij vrouwen boven de vijftig. Het is
bovendien sterk afhankelijk van het cocaïnegebruik. Van de groep die actueel cocaïne (met of
zonder heroïne) gebruikt behoort 30% tot de groep frequent aangehouden vrouwen. Bij de
groep die enkel heroïne of geen harddrugs gebruikt (maar wel dakloos is of anderszins tot de
OGGZ groep behoort) is dit veel lager (7%).
Dagbesteding is een groot probleem bij de vrouwen in de OGGZ veldregie; 57% van de
vrouwen had tijdens het laatste kwartaal van 2006 geen dagbesteding. Dit is nog groter bij
de groep uit de veldregie die frequent met de politie in aanraking komt (71%). Verklaringen
hiervoor zijn de aard van het aanbod dat mogelijk minder aantrekkelijk is voor vrouwen
(straat schoonmaken), het verstoorde dag/nachtritme en psychiatrische problemen van deze
vrouwen.
In hoeverre behoren de vrouwen van de Vrouwennachtopvang tot deze groep frequent
aangehouden vrouwen en is er een verschil in reden van aanhouding tussen de groep die wel
en geen gebruik heeft gemaakt van de VNO?
De meerderheid van de vrouwen die gebruik maken van de VNO (56%) behoort tot de groep
frequent aangehouden vrouwen.
Binnen de groep frequent aangehouden vrouwen worden vrouwen die bekend zijn bij de VNO
aanzienlijk vaker aangehouden wegens openlijk druggebruik dan de ander vrouwen. Voor de
overige APV-delicten bestaat geen significant verschil.
Figuur 14: Gemiddeld aantal vrouwen bij VNO per dag, wel en niet behorend tot de groep met
tenminste 10 aanhoudingen in de periode (1/1/2005-30/6/2007)
gem. aantal vrouwen in VNO per dag
35
30
25
20
15
10
5
0
2005,2
2005,3
2005,4
2006,1
2006,2
2006,3
2006,4
2007,1
2007,2
tijd (2005,2: tweede kwartaal 2002)
25
< 10 incidenten
10+ incidenten

Van de 219 vrouwen met tenminste 10 aanhoudingen gedurende de periode 1/1/2005 tot
30/6/2007 hebben er 93 in deze periode bij de VNO overnacht. Op een gemiddelde dag
behoort 56% van de vrouwen van de VNO tot de groep met tenminste 10 aanhoudingen.
Opvallend is dat behalve het hoger aantal aanhoudingen wegens straatprostitutie met name
het aantal aanhoudingen wegens openlijk gebruik hoger is dan bij de groep die niet bij de
Vrouwennachtopvang bekend is. Deze overlastgerelateerde incidenten komen vaker voor bij
de veelplegende vrouwen die bekend zijn bij de Vrouwennachtopvang dan bij de andere
vrouwen (12,7 versus 8,6).
Figuur 15: belangrijkste APV delicten bij veelplegende vrouwen die wel en niet bekend zijn bij VNO
gem. aantal aanhoudingen
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Straatprostitutie
Openlijk gebruik
Slapen op of
aan de weg
26
Hinderlijk
gedrag in of bij
gebouwen
10+ aanhoudingen,
bekend bij VNO
10+ aanhoudingen
niet bekend bij VNO

5 Meest frequent aangehouden vrouwen (alle redenen) en hulpverlening.
Van de 219 frequent aangehouden vrouwen zijn 28 vrouwen die vanaf januari 2005 tot en met
juni 2007 45 keer of vaker als verdachte staande zijn gehouden door de politie Amsterdam-
Amstelland. Deze vrouwen worden hier apart beschreven. Deze groep veroorzaakt
disproportioneel veel overlast zodat de effecten van een effectieve interventie bij deze groep
maximaal zou zijn.
- Wat zijn de kenmerken van deze vrouwen?
De extreem vaak aangehouden vrouwen worden gekenmerkt door een combinatie
van problemen op het gebied van verslaving, dakloosheid, psychiatrische stoornissen
als psychose en persoonlijkheidsstoornissen leidend tot een persisterend
overlastgevend gedrag en niet zozeer crimineel gedrag.
- Wat zijn de belangrijkste problemen waarmee politie en hulpverlening wordt
geconfronteerd bij de aanpak van de meest overlastgevende vrouwen?
De meest frequent opgepakte vrouwen maken zich schuldig aan uiteenlopende
vormen van overlast, niet zozeer aan misdrijven. De periodes van detentie
interfereren met de hulpverlening ten aanzien van huisvesting. Extra complicatie
vormen het zorgmijdend gedrag en psychiatrische stoornissen. De vrouwen zijn op
twee na actueel in contact met diverse vormen van hulpverlening.
Binnen de groep van 219 vrouwen met tenminste 10 aanhoudingen hebben we 28 vrouwen
met tenminste 45 aanhoudingen nader bestudeerd. Het betreft vrouwen in de leeftijd 21 tot
52 jaar; de gemiddelde leeftijd is 36 jaar. Zeventien (61%) hebben de Nederlandse
nationaliteit, 6 (27%) komen uit EU landen, bij 2 (7%) is de nationaliteit onbekend. In totaal
staan er bij deze vrouwen in de 2,5 jaar (1/1/2005-30/6/2007) 1727 incidenten
geregistreerd.
De meest voorkomende hadden te maken met overlast beboet in het kader van de Algemeen
Plaatselijke Verordening (APV) of het niet voldoen aan een bevel. Bij 51 aanhoudingen ging het
om vermogenscriminaliteit of geweld, waarvan 25 maal winkeldiefstal. Van 22 van de 28
vrouwen is gedurende het 2e kwartaal van 2007 bekend, dat zij nog in Amsterdam verblijven
en overlast veroorzaken.
27

Tabel 8: belangrijkste redenen van aanhouding bij de meest overlastgevende vrouwen.
Aantal %
Openlijk gebruik (APV Amsterdam) 271 15,6
Hinderlijk gedrag in of bij gebouwen (APV
Amsterdam) 241 13,9
Bedelen (APV Amsterdam) 214 12,3
Niet voldoen aan bevel/vordering 132 7,6
Straatprostitutie (APV Amsterdam) 115 6,6
Slapen op of aan de weg (APV Amsterdam) 99 5,7
Hinderlijk drankgebruik (APV Amsterdam) 74 4,3
Alcoholverbod (APV Amsterdam) 46 2,6
Alle gewelds- cq. vermogensdelicten 51 2,9
Tabel 9: locatie van aanhouding bij de meest overlastgevende vrouwen.
AANTAL %
DISTRICT 1 CENTRUM 1229 70,8
DISTRICT 2 NOORD 36 2,1
DISTRICT 3 OOST 415 23,9
DISTRICT 4 ZUID 26 1,5
DISTRICT 5 WEST 31 1,8
Totaal 1737 100
Van de incidenten wordt 71% gerapporteerd in het Centrum (en hiervan 47% (n=589) door
wijkteam Beursstraat) en 24% in district Oost waarvan 84% (n=347) door wijkteam
Flierbosdreef. In het Centrum en Zuid Oost bevinden zich ook de overlastgebieden waar de
politie in het geval van overlast meer mogelijkheden heeft om op te treden.
Van de 28 vrouwen hebben er 18 (=64%) gebruik gemaakt van de nachtopvang van de
Regenboog in de periode vanaf april 2005 tot juni 2007. In de eerste 6 maanden van 2007
waren dit er nog zeven (25%). In het derde kwartaal van 2005 verbleven dagelijks gemiddeld 5
van deze extreem overlastgevende vrouwen in de Vrouwennachtopvang, gedurende het
laatste kwartaal waren dit er gemiddeld 2,3. De vermindering van het aantal overnachtingen
geldt dus ook voor deze groep.
Huisvesting
Inmiddels is van 11 vrouwen bekend dat zij andere woonruimte hebben. Controle van het
bevolkingsregister toonde aan dat in september 2007 9 vrouwen ingeschreven waren in een
sociaal pension of woonbegeleidingsproject (allen buiten de binnenstad van Amsterdam) en 2
vrouwen in behandeling waren in Drenthe. Van deze 11 vrouwen die een vaste plek in de
maatschappelijke opvang of bij het duurzaam verblijf in Drenthe kregen waren er 10 die vanaf
2005 in de Vrouwennachtopvang hebben verbleven. Na het regelen van onderdak kunnen
vrouwen niet meer overnachten in de VNO.
Van de overige 17 vrouwen bleek er één gedetineerd, één gerepatrieerd en in behandeling in
het land van herkomst, de rest (15) was dakloos met wisselende adressen. Vijf van de 17
hadden een postadres via de Dienst Werk en Inkomen, één had een postadres bij haar ouders.
28

Middelen gebruik
Bij zesentwintig vrouwen is bekend dat er sprake is van (samengestelde)
verslavingsproblematiek. Het merendeel is verslaafd aan cocaïne, 12 vrouwen ook aan
heroïne. In mindere mate (7) zijn de vrouwen ook verslaafd aan alcohol.
Psychopathologie
Bij 15 vrouwen is bekend dat er sprake is van psychiatrische problematiek of ernstige
persoonlijkheidsproblematiek. Vijf vrouwen zijn bekend met schizofrenie, daarnaast zijn er
vrouwen die als gevolg van drugsmisbruik in een psychose geraken. Ook zijn er vrouwen die
bekend zijn met depressie en persoonlijkheidsstoornissen (6). Omdat deze vrouwen moeilijk
in zorg te krijgen zijn, weglopen uit behandelcentra en als gevolg van een psychiatrische
stoornis een gevaar vormen voor zichzelf of anderen, wordt er uiteindelijk getracht
hulpverlening gedwongen op te leggen via de wet BOPZ door middel van een Rechterlijke
Machtiging (RM).
De BOPZ is overwogen bij 11 vrouwen. Bij twee vrouwen is deze RM recent verlengd, bij vijf
vrouwen is de RM in aanvraag. Vier andere vrouwen hebben in het verleden een maatregel
gehad en bij meerdere vrouwen is een maatregel overwogen, maar niet haalbaar gebleken. Vijf
vrouwen zijn in de periode begin 2005 tot medio 2007 gedwongen opgenomen geweest (IBS).
Het gebruik van ambulante zorg.
De vrouwen staan allen bekend als zeer zorgmijdend. Alleen voor uitkering, onderdak en
medische ondersteuning zoeken de vrouwen contact met hulpverleners. De hulpverlening
wordt daarnaast gekenmerkt door veelvuldige detentieperiodes door gepleegde delicten of
openstaande boetes. Deze groep komt zo frequent met de politie in aanraking dat bij aanvang
van de detentie voor oude boetes het aantal nieuwe boetes inmiddels weer zo hoog, dat zij na
vrijlating meteen een nieuwe detentieperiode in het vooruitzicht zouden hebben. Inmiddels is
hierin voorzien door middel van de vernieuwde APV veelpleger aanpak van het OM waarbij alle
incidenten gevoegd worden en waarbij vervolgens vanuit de penitentiaire inrichting
consistente hulp geregeld kan worden.
Detentieperiodes kunnen de voorzieningen voor Maatschappelijke Opvang voor een dilemma
stellen. Gezien de wachtlijsten kunnen voorzieningen voor maatschappelijke opvang het zich
niet permitteren om langdurig een kamer leeg te laten staan. In sociale pensions wordt de
kamer één maand aangehouden, indien de detentie langer duurt kan de bewoner meestal niet
terug naar dezelfde kamer maar komt bovenaan de wachtlijst.
Ondanks de inspanningen van meerdere instanties lukt het niet om de vrouwen dagbesteding
te geven. Alleen de vrouwen die (gedwongen) opgenomen zijn hebben aldaar een
(therapeutische) vorm van dagbesteding.
De vrouwen hebben bijna allemaal contact of contact gehad met de GGD. Zesentwintig
vrouwen zijn bekend bij Vangnet & Advies. Achttien vrouwen hebben daarnaast ook contact
(gehad) met het Ambulant Medisch Team (AMT), 22 vrouwen zijn bekend (geweest) bij een
polikliniek van de GGD waarvan 15 bij de PNP (Polikliniek Nieuwe Prinsengracht). Elf vrouwen
29

hebben in verband met hun zwangerschap of kinderen ooit contact gehad met Vangnet Jeugd.
Acht vrouwen namen in 2006 deel aan de methadonbehandeling van de GGD.
Vijfentwintig vrouwen hebben een mentor bij een instelling die voor hen aanspreekpunt is, die
overzicht houdt en hulpverlening organiseert. Het Assertive Community Treatment (ACT) team
heeft van de 28 vrouwen er acht onder hun hoede. Zes andere vrouwen hebben een mentor bij
de PNP (Polikliniek Nieuwe Prinsengracht). Drie vrouwen hebben hun mentorschap bij de
polikliniek Zuidoost, en drie bij het harddrugteam van Streetcornerwork in Zuid Oost. De
Regenboog heeft twee vrouwen in mentorschap. Daarnaast hebben mentoren van de Jellinek,
het AMT en het ReHabteam van GGZ Mentrum ieder één van deze vrouwen. Slechts drie
vrouwen hebben geen mentor. Eén is gezien door V&A en bleek er geen sprake van
psychiatrie of verslaving. Eén vrouw was bekend met een alcoholverslaving, had wel contacten
met de GGD en is inmiddels gerepatrieerd. De derde heeft in het geheel geen contact gehad
met de GGD.
De vrouwen hebben naast hun mentor en de instelling waar die mentor aan verbonden is,
contact met meerdere instellingen in de stad.
30

6 Conclusies
Beperkingen van deze rapportage:
Politiegegevens geven een indicatie van de problematiek, verschuivingen in de aard van de
aanhoudingen kunnen ook veroorzaakt worden door een verandering van strategie. Een
vermindering van het aantal aanhoudingen hoeft niet altijd te wijzen op een vermindering van
de overlast en vice versa. In de ‘Quick Scan’ wordt er bijvoorbeeld gesproken van een periode
van onderbemanning van bureau Beursstraat gedurende de zomermaanden van 2006. Deze
analyse wijst echter op een actiever politieoptreden ten aanzien van overlast met name in de
overlastgebieden in de binnenstad. Dit is een bevestiging van de indruk dat de politie meer
dan voorheen optreedt tegen dealers en druggebruikers.
Bij het beschrijven van de meest problematische groep krijgen we het beeld van een groep
extreem overlastgevende vrouwen die ondanks een grote diversiteit van hulpverlening en
veelvuldige interventies van de politie voor overlast blijven zorgen. Dit is inherent aan de
selectie van de groep; we mogen hier niet uit concluderen dat hulpverlening en
politieoptreden niets oplevert. Het geeft wel aan dat er een kleine extreem overlastgevende
groep is, waar hulpverlening noch politie weinig grip op heeft. Juist bij deze groep is het voor
politie en hulpverlening noodzakelijk om nauw samen te werken.
Conclusies van deze rapportage:
Ontwikkelingen straatprostitutie en de Vrouwennachtopvang
1) Het aantal aanhoudingen wegens straatprostitutie is de afgelopen 5 jaar met 90%
afgenomen. Dit geldt met name voor het gebied rondom het Centraal Station. De
uitvoering van de convenant sociale veiligheid stationseiland zal daar sterk aan
bijgedragen hebben. Bovendien zijn de mogelijkheden voor straatprostitutie door de
werkzaamheden aldaar beperkt.
2) Er heeft een beperkte verschuiving van de straatprostitutie plaatsgevonden vanuit het
gebied rondom het Centraal Station naar ‘de Wallen’ (gebied van wijkteam Beursstraat),
maar van grootschalige prostitutie is geen sprake. De verschuiving geldt zowel voor
vrouwen die gebruik maken van de nachtopvang, als voor de vrouwen die dat niet doen.
Het is niet aannemelijk, dat de straatprostitutie in de Wallen is toegenomen als gevolg van
de Vrouwennachtopvang.
3) Vier à vijf jaar geleden werden er in het wallengebied meer vrouwen aangehouden wegens
straatprostitutie maar destijds ging het, in tegenstelling tot nu, niet om verslaafde c.q.
dakloze vrouwen maar met name om vrouwen uit Afrika en Oost Europa.
31

4) De Vrouwennachtopvang van de Regenboog komt in contact met een groot deel van de
straatprostituees of anderszins overlastgevende vrouwen en heeft onmiskenbaar een rol
gespeeld in het doorstromen naar reguliere woonvoorzieningen. De Vrouwennachtopvang
heeft daarmee een belangrijke plaats in de OGGZ met betrekking tot het signalering en
toegeleiding naar de zorg.
5) Het aantal nieuwe aanmeldingen bij de VNO daalt sterk. Door gebrek aan instroom is ook
het aantal vrouwen dat gebruik maakt van de Vrouwennachtopvang sinds de aanvang
meer dan gehalveerd. Gemiddeld maakte er in het 2e kwartaal van 2005 37 vrouwen per
nacht en in het 2e kwartaal van 2007 17 vrouwen per nacht gebruik van de opvang.
Frequent aangehouden vrouwen en hulpverlening
6) Qua grootte is de groep frequent (tenminste 10 maal in 2,5 jaar) aangehouden vrouwen
vergelijkbaar met 5 jaar geleden respectievelijk 219 en 216 personen. In beide perioden is
er bij 92% sprake van druggebruik. De gemiddelde leeftijd is toegenomen. Het aandeel
jonge vrouwen (

Dankwoord:
Tenslotte willen we
Bianca Swart, Vanessa Deen en Mos Florie van bureau Beursstraat en Mathijs Broers, Bureau
Managementinformatie en Onderzoek (MiO) van de politie Amsterdam Amstelland,
Janneke van Loo en Anita Suuroverste van Stichting de Regenboog
Winnifred de Keizer, Manon Ceelen en Tina Dorn, cluster Epidemiologie, Documentatie en
Gezondheidsbevordering (EDG), Kitty Sachs, beleidsmedewerker, en Ron van Wifferen, cluster
Maatschappelijke en Geestelijke Gezondheidszorg van de GGD Amsterdam
hartelijk danken voor hun bijdrage aan dit onderzoek.
33

Referenties:
1 Maarten van der Jagt, Paul den Otter, Quick Scan overlast Amsterdamse Wallen, B&A consulting bv, Deventer,
mei 2007.
2 E Kraan, Drugs en dood in de draaideur. De kwetsbaarheid van harddrugsverslaafde vrouwen, dader of
slachtoffer. Amsterdam 2002.
3 Dirk J Korf, Erika van Vliet, Jaap Knotter, Marije Wouters. Tippelen na de Zone, straatprostitutie en verborgen
prostitutie in Amsterdam. Bonger Instituut voor Criminologie, 2005.
4 Biesma S, van der Stoep R, Naayer H, Bieleman B. Verboden bordelen, evaluatie opheffing bordeelverbod: niet
legale prostitutie. Intraval 2007.
5 Vastgelegd in de convenant sociale veiligheid stationseiland te Amsterdam 2003-2008.
http://www.hetccv.nl/dossiers/Verplaatsen/Veiligheid_in_het_openbaar_vervoer/keurmerk-veiligstation/Amsterdam---Convenant-Sociale-Veiligheid-Stationseiland.html
34

Bijlage 1:
Incident Periode 1 Periode 2 Totaal
Openlijk gebruik (APV Amsterdam) 1164 1214 2378
Drugshandel 147 228 375
Hinderlijk drankgebruik (APV Amsterdam) 41 77 118
Drugsdrankoverlast 74 8 82
Nepdope (APV Amsterdam) 8 17 25
Alcohol 4 11 15
1438 1555
Tippelen APV Amsterdam 522 371 893
Hinderlijk gedrag in of bij gebouwen APV Amsterdam 222 760 982
Aantasting openbare orde 311 408 719
Slapen op of aan de weg APV Amsterdam 76 294 370
Samenscholing ongeregeldheden en ordeverstoringen APV Amsterdam 37 28 65
Overlast 14 50 64
Verzamelverbod APV Amsterdam 34 13 47
Wildplassen APV Amsterdam 12 19 31
Aanbieden diensten op of aan de weg APV Amsterdam 10 14 24
Openbare fietsverkoop APV Amsterdam 12 6 18
Vernieling cq . zaakbeschadiging 81 56 137
587 888
Winkeldiefstal 741 267 1008
Overige vermogensdelicten 112 81 193
Fraude 87 19 106
Diefstalinbraak woning 33 31 64
Diefstal van motorvoertuigen 40 11 51
Diefstalinbraak bedrijven en instellingen 19 8 27
Diefstal van brom snor fietsen 20 7 27
Zakkenrollerij 11 7 18
Diefstal uit vanaf motorvoertuigen 10 4 14
Diefstalinbraak box/garage/schuur/tuinhuis 7 1 8
Diefstal af/uit/van overige voertuigen 2 1 3
Diefstallen 2 3 5
1084 440
Huisvredebreuk, Bedreiging, geweld:
Mishandeling 61 51 112
Huisvredebreuk 20 83 103
Bedreiging 40 31 71
Straatroof 30 9 39
Moord doodslag 11 6 17
Zedenmisdrijf 13 0 13
Openlijk geweld persoon 4 8 12
Overval 5 3 8
Lokaalvredebreuk 2 5 7
Gebiedsverboden:
Waarschuwing4 dagen1 of 3 maanden APV Amsterdam 20 162 182
R1132 Voordracht bevel voor4 dagen of 3 maanden APV Amsterdam 0 107 107
35