2010 Nr-1 - Historische Vereniging Otto Cornelis van Hemessen

de Jacobsladder
Kwartaaluitgave van de Historische Vereniging ‘Otto Cornelis van Hemessen’
20
1
10
In dit nummer:
Interview met Eb Molenaar
Biljartvereniging Jacobswoude
50 jaar
Schilderij Hoogmade
Uit Otto’s plakboek
Uit ons museum

de Jacobsladder
Bij de voorplaat
Oktober 1938. Elbert Molenaar met achterop broer
Kees.
30e jaargang nr. 1, januari, februari, maart 2010
Erelid
• D. Brouwer de Koning, oud-burgemeester van
Jacobswoude
• C. Karmelk, oud-penningmeester van de
vereniging
Voorzitter
• Ben Beukenholdt, Thuisweide 30, 2481 BK
Woubrugge, telefoon 0172-519247
Secretaris
• Arjen Schreuder, Sterrenkroos 23, 2481 CM
Woubrugge, telefoon 0172-518586
Penningmeester
• Frits Rohling, Theo Bosmanlaan 17, 2355 DA
Hoogmade
Bestuursleden
• Nico van Hemessen, van Woudeweg 17, 2481 XM
Woubrugge
• Thea Kok-Lansbergen, Emmalaan 74, 2481 BB
Woubrugge, telefoon 0172-518585
Redactie
Thea Kok-Lansbergen en Arjen Schreuder
e-mail kok.lansbergen@inter.nl.net
Basisvormgeving en opmaak
Blikveld, Den Haag
Aan dit nummer werkten mee:
Ewout van der Dussen
Henk Houtman
Rie Kammeraat
Foto’s en illustraties:
Archief Biljartvereniging Jacobswoude
Archief familie Molenaar
Archief Jan Stigter
Bep van der Laan
Thea Kok-Lansbergen
Fotobewerking
Huug Tander
Op tijd opzeggen!
Wilt u – om wat voor reden dan ook – uw lidmaatschap
van de Historische Vereniging niet verlengen,
vergeet dan niet dit tijdig (vóór 1 december)
schriftelijk te melden aan onze penningmeester: Frits
Rohling, Theo Bosmanlaan 17, 2355 DA Hoogmade
•••••
Contributie
De contributie bedraagt € 13,- per jaar; en
€ 17,- voor hen die dit blad per post ontvangen.
Te voldoen (bij voorkeur via de acceptgiro die u
aan het begin van het jaar ontvangt) op onze
rekening bij de Rabobank Kaag en Braassem
nr. 35.24.14.847 t.n.v. Penningmeester Historische
Vereniging ‘Otto Cornelis van Hemessen’, Theo
Bosmanlaan 17, 2355 DA Hoogmade.
•••••
ISSN 0168-1079
© Historische Vereniging ‘Otto Cornelis van Hemessen’.
Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd en/of
openbaar gemaakt worden door middel van druk,
microfilm of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande
schriftelijke toestemming van de uitgever.
van Hemessen jaargang 30 1
Van de voorzitter
Beste mensen,
Op het moment dat ik dit schrijf is het jaar 2010
alweer een maandje oud. En nog is de sneeuw niet
echt weg. Het is halverwege december begonnen
en duurt maar voort. Nu is het weer aan het
regenen en straks verandert dat wellicht weer.
Maar het voorjaar komt er aan!
Dit eerste nummer ziet er weer interessant uit en
dat is het ook. Waardevolle artikelen en mooie
plaatjes. U kunt genieten van artikelen over de
biljart vereniging, een interview met Eb Molenaar,
een schilderij van Hoogmade en uiteraard de vaste
rubrieken.
Alle schrijvers weer hartelijk dank!
Onze redactie is heel blij met het aanbod van Hugo
Tander. Hij vond dat de foto’s in dit blad wel wat
beter konden (waar we het helemaal mee eens
zijn!). Het resultaat van zijn werk ziet u in dit nummer
voor het eerst. Mooi werk!
Hebt u ook commentaar? Of ideeën voor een
artikel? Meld het ons! Het zou ons bijzonder veel
plezier doen als we ook suggesties uit Hoogmade
ontvangen. Probeer het maar! Bij voorbaat onze
dank.
Veel leesplezier en vriendelijke groet,
mede namens het bestuur,
Ben Beukenholdt
Voor uw agenda
22 april
Algemene ledenvergadering in Café Die Twee aan
de Bateweg. Meer info volgt.
5 mei
Dorpswandeling door bevrijd Woubrugge
Dit jaar is het 65 jaar geleden dat Nederland
werd bevrijd. Reden voor de Oranjevereniging
Woubrugge om daar op 5 mei extra, met enkele
speciale activiteiten, aandacht aan te geven.
Het gemeentemuseum en onze vereniging doen
daar aan mee. Het plan is dat er in het museum,
voor zover de ruimte dat toelaat, een kleine themaexpositie
wordt ingericht. Op woensdagmiddag
5 mei zal daar ook toelichting bij worden gegeven,
gevolgd door een kleine dorpswandeling;
Woubrugge was toen nog niet zo groot. Mensen uit
ons dorp zullen daarbij als gids optreden.
Het definitieve programma met nadere informatie
kunt u vinden in het boekje van de Oranjevereniging
dat binnenkort wordt verspreid.
We mogen terugkijken op een zeer geslaagde foto­
tentoonstelling en een erg gezellige receptie. De
vrijdagavond was een ouderwetse bijeenkomst. De
wethouder, Floris Schoonderwoerd, had zich heel
goed ingelezen en had een leuke speech, toegespitst
op de opening, die hij daarna verrichtte.
Van Jan Stigter kreeg hij een mooie herinnering
aan deze gebeurtenis. Voorafgaand aan dit alles
had Jaap Haasbroek, voorzitter van de Stichting tot
Behoud van het Cultureel Erfgoed in Jacobswoude,
een korte inleiding gehouden.
De combinatie van een tentoonstelling en ons
30­jarig bestaan is een goede vondst gebleken.
1

Woubrugge en Hoogmade in de
schilderkunst - vervolg
Vorig jaar toonden wij, zelfs met een losse afbeelding
in kleur erbij, het schilderij ‘Gezicht op
Jacobsladder 2010 Otto Cornelis van Hemessen jaargang 30 1
2 Woubrugge’ van schilder Johannes Albertus
nieuw biljartcentrum op de plaats van De Wijk. Dit begonnen. Van bestek en tekeningen tot kant­en­ 3
Hesterman (1877­1955). Dat de Amsterdammer
Hesterman ook Hoogmade heeft vastgelegd
willen wij u niet onthouden. Galerie Zoeterijn in
Zoeterwoude heeft het hier afgebeelde schilderij
in haar collectie. Het is duidelijk het kerkje in Hoogmade,
al is het iets ‘opgetild’ ten opzichte van de
be bouwing langs de Does en de brug, maar anders
was het niet zo mooi zichtbaar. Die vrijheid heeft
een schilder nu eenmaal.
Voor een afbeelding in kleur verwijzen wij u naar
de website van de galerie, www.zoeterijn.nl. Wilt
u het in het echt zien, dan moet u naar de galerie
in Zoeterwoude. Het formaat van het schilderij,
geschilderd op paneel, is 29x46cm en het is gedateerd
1919.
Ewout van der Dussen
Libre, bandstoten, driebanden en kader...
Biljartvereniging Jacobswoude
50 jaar
door Thea Kok-Lansbergen
Een optreden van Clown Jopey, een kleurwedstrijd
en ballonnen voor de kinderen, en een demonstratiepartij
en een uitgebreide receptie in het
eigen gebouw voor de ouderen. Op 23 januari was
het feest bij de Biljartvereniging Jacobswoude waar
het 50­jarig bestaan uitbundig werd gevierd. Hidde
Hoekstra (voorzitter) en Stephanie Hirtz (Projecten
en PR) weten er alles van!
Zo begon het
Cor Müller had in zijn café het Oude Raedthuys een
biljart waar enthousiast gebruik van werd gemaakt.
Het plan voor een vereniging ontstond al snel en
samen met Henk en Bart Koetsier, Aad van der
Have, Freek van Ommering, Jan en Just Verzaal
en Jan van der Lip werd Müller een van de oprichters
van de biljartvereniging die op 19 januari 1960
officieel een feit werd. Als naam werd gekozen voor
biljartvereniging Jacobswoude ­ de vereniging liep
dus ver vooruit op de naam die de heringedeelde
gemeente in 1991 zou krijgen(!). Müller was voorzitter
tot 1964 en werd opgevolgd door Willem Verkade
(tegenwoordig in Bodegraven woonachtig) en Piet
van Lüling, nog steeds bekend in Woubrugge.
Gekraakt
De club groeide en groeide, en aan de (enige) biljarttafel
in het Oude Raedthuys werd het dringen...
Er werd een nieuwe ruimte gezocht en gevonden.
De Wijk, het voormalige gebouw van de openbare
lagere school werd in 1977 het nieuwe onderkomen
van de vereniging. Hidde: “Hein Hoogenboom was
destijds gemeentesecretaris en samen met Piet van
Luling, onze voorzitter van toen die ook actief was
in de gemeente, heeft hij ervoor gezorgd dat de
vereniging de sleutel kreeg van het gebouw, voordat
er officiële toestemming voor was. Dat kon toen
nog, de lijnen met de gemeente waren kort. Een
borrel drinken met de burgemeester was toen geen
uitzondering. Moet je nu komen……”
Met twee biljarttafels konden de sporters daar weer
een aantal jaren vooruit. Tot een van de leden
tijdens een vergadering aan het bestuur vroeg hoe
het met de nieuwbouw zat. Hidde: “Begin jaren
negentig is er ook een plan gemaakt voor een
is door de gemeente afgewezen omdat het niet
duidelijk was wat er met De Wijk ging gebeuren.”
Biljarten in De Wijk
Een eigen gebouw
“Het plan van de gemeente was dat in de
geplande aanbouw van de sporthal een kleine
ruimte voor de biljartvereniging zou komen. Deze
ruimte was zo klein en de huurprijs zo hoog, dat
het voor ons niet haalbaar was. Wij vonden dat wij
niet serieus genomen werden. In een gesprek met
burgermeester Van Beek heb ik een plan gepresenteerd
dat ik pas tijdens dit gesprek uit de auto ging
halen. Het was helemaal niet de bedoeling ik dat
mijn beklag ging doen, maar een besloten raadsvergadering,
het moest niet gekker worden!
Het plan zag als volgt uit: bouw in eigen beheer,
10% subsidie van de bouwkosten, bouwgrond op
basis van erfpacht.
Tot mijn stomme verbazing vond hij het een geweldig
plan en is hij het ook blijven steunen zodat we
politieke instemming verkregen. Later heb ik begrepen
dat de biljart in de aanbouw van de sporthal
had moeten blijven vanwege het grote exploitatietekort
van de aanbouw.”
Het verenigingsgebouw aan de Bateweg
In 2003 werd uiteindelijk met de voorbereidingen
klaar gebouw: alles werd door dertig leden van
de vereniging in eigen beheer gedaan. Alleen de
gevelbeplating werd uitbesteed. “Soms was het
wel eens lastig,” vertelt Hidde. “Ga maar eens met
vijftig mensen kleuren vaststellen…!”
Nog een leuke anekdote over de bouw?
Hidde: “Piet van Luling van 85 mocht van mij niet
klimmen of op ladders gaan staan, maar alleen
maar opruimen of vegen want hij was al een keer
gevallen. Op een keer kwam ik langs, hij zag me
al aankomen lopen want hij stond op het dak… Hij
verstopte zich heel gauw onder de isolatieplaten,
hij wist alleen niet dat ik hem allang gezien had. Ik
maar roepen: ‘Waar is Piet?’ maar hij gaf geen kik,
tot ik de waterslang pakte.”
Het gebouw, de trots van de hele vereniging, werd
op 3 april 2004 feestelijk in gebruik genomen; er is
plaats voor zes biljarttafels.

Niet zonder slag of stoot
Biljarten voor oud en jong, voor mannen en vrouwen.
Bij de Biljartvereniging Jacobswoude kan het
allemaal. Dat lag vroeger wel anders, herinnert
Hidde zich levendig. “Wij waren een van de eerste
verenigingen die gemengd gingen spelen, maar
dat ging niet zomaar. Vrouwen voor de schoonmaak
en achter de bar? Prima! Maar dames als
lid? Geen sprake van! De meeste leden vonden
biljarten een typische mannensport. Beledigingen
waren niet van de lucht en soms kwam het zelfs
bijna tot vechtpartijen! Nu is biljarten nog steeds
voor wel 90% een mannenwereld, en onze vereniging
daardoor bijzonder. Van de 160 leden zijn er
twintig dames. Vrouwen komen hier graag, de sfeer
is door hen ook veranderd. Vrouwelijke bestuursleden
hebben we ook: Lenie Koetsier was de eerste
vrouwelijke penningmeester, inmiddels opgevolgd
door Els van Tol.”
Een klein deel van de gewonnen bekers
Kampioenen
Of de vereniging ook kampioenen heeft voortgebracht?
Natuurlijk! Hidde: “Rien Koetsier was in
’77 Nederlands kampioen libre in de vierde klasse,
Christel Willemse was in 2007 de eerste Nederlandse
kampioene libre eerste klasse, de beste dame in
Nederland dus. Arie Vrolijk is ook Nederlands kampioen
geweest net als Jan Verlaan. Verder werd het
damesteam tweemaal Nederlands kampioen in
1985 en 1994, een keer tweede en een keer derde.
Wij zijn een van de best presterende verenigingen
van Kaag en Braassem.”
En wie denkt dat je zomaar aan zo’n kampioen­
Jacobsladder 2010 Otto Cornelis van Hemessen jaargang 30 1
schap kan deelnemen: vergeet het maar. Je moet
eerst in de voorronden veertig tegenstanders
verslaan, dan heb je de Zuid­Hollandse kampioenschappen
en daarna zijn de Nederlandse kampioenschappen
pas aan de beurt. Je bent al blij als
je daar mag komen!
Nieuwbouw
Plannen voor uitbreiding zijn er inmiddels ook al.
Hidde: “We hebben ruimte nodig voor opslag van de
bar, en een schuurtje voor tuingereedschap. Als we
dan toch bezig zijn, storten we tegelijkertijd de fundering
voor uitbreiding van de zaal voor twee tafels.
Maar het zou ook nog kunnen dat we die aanbouw
meteen meenemen. Dat zien wel nog wel.”
Wilt u meer over biljarten weten, neem dan eens
een kijkje bij Biljartvereniging Jacobswoude aan de
Bateweg 78a.
Uit eigen middelen
Uitbreiding van het gebouw of een jubileumfeest
voor de leden? De biljartvereniging doet het
allemaal budgetneutraal. Dat wil zeggen dat er
ook geen subsidie van de gemeente voor nodig is.
Dankzij de inzet van vele vrijwilligers, en toernooien
die er georganiseerd worden. Zo vinden er dit jaar
ook vijf klaverjasdrives in het biljartgebouw plaats.
Over de geschiedenis van biljarten
Biljartte Cleopatra al zoals soms wel eens wordt
beweerd, of is het spel in de vijftiende eeuw in
Frankrijk – als buitensport – ontstaan? Feit is dat de
Franse krant ‘Le Journal de Paris’ al in 1426 melding
maakt van ene Margot, die het (grond)spel beter
speelt dan haar mannelijke tegenstanders…. En ze
was niet de enige vrouwelijke speler. Om een paar
bekende dames te noemen: Marie Stuart, Marie­
Antoinette, de Russische tsarin Catharine II, koningin
Victoria en keizerin Marie­Louise. Voorwaar niet
de minsten…Toch vreemd dat veel mannen in de
20e eeuw biljarten als een typische mannensport
beschouwden (zie ook het artikel).
Omdat buiten biljarten nu eenmaal niet het hele
jaar door even comfortabel is, verhuisde
het spel naar binnen. Daar werd het gespeeld op
een houten tafel die bekleed werd met een groen
laken, waarschijnlijk om de kleur van het gras na te
bootsen. De tafel werd afgebakend met latten en
in plaats van te stoten werden de ballen verschoven
met een houten stok.
De keu werd aan het einde van de zeventiende
eeuw ontwikkeld.
De term biljart is waarschijnlijk afkomstig uit Frankrijk,
Al zeven geslachten wonen er Molenaars in
Woubrugge
Eb Molenaar (79), autochtoon
pur sang
door Henk Houtman
We zitten in het midden van de 18 e eeuw. Daar
had je Dirk Molenaar en Lijsje de Bruin uit Ouds­
hoorn. Ze verhuisden naar Woubrugge. Hun zoon
Cornelis trouwde op 23 februari 1815 op 30­jarige
leeftijd met de 10 jaar jongere Margje M(e)ijderwijk,
ook uit Woubrugge. Hun zoon Jan Molenaar
trouwde op 16 juni 1849 met de Woubrugse Jannetje
van Iterson.
4 samengesteld uit de woorden ‘bille’, wat bal en
5
‘art’ wat kunst betekent.
In 1873 werd het eerste internationale kampioenschap
georganiseerd.
De eerste biljartprent staat op naam van de Neder­
landse Adriaen van de Venne die in 1625/1626
tekende hoe het biljartspel aan het hof van Prins
Frederik Hendrik werd gespeeld.
Er zijn verschillende biljartsoorten:
Vrij spel (libre), bandstoten, driebanden, kader,
kunststoten. Voorts zijn er nog allerlei spelsoorten die
voornamelijk recreatief beoefend worden, zoals ‘tien
over rood’,’barakken’, ‘annonceetje’ en ’kistje biljart’.
Bekend zijn verder het poolbiljart en snookeren,
die vooral bij het uitgaanspubliek zeer populair zijn.
Hun zoon Kornelis trouwde op 20 november 1884
met Aagje Los uit Alphen, later met Ingetje van
Zwieten. Zoon Jan trouwde op 35­jarige leeftijd met
Elberdina Stigter. Het feest was op 5 juli 1923. Elberdina
is ook al een echte Woubrugse uit een echte
Woubrugse familie. Haar vader Kornelis Stigter had
bij zijn huwelijksvoltrekking met Klazina Strookman
veldwachter Otto C. van Hemessen als een van zijn
getuigen. Maar laten we niet afdwalen, al is het
verleidelijk.

6
Jan en Elberdina krijgen twee zoons. Kees de
kolenboer en Elbert van de jachtwerf. We zijn er.
We gaan praten met de bijna 80­jarige Elbert, beter
bekend als Eb Molenaar (1­12­1930) van het Weteringpad
van Molenaar Jachtbouw.
Dirk Molenaar Lijsje de Bruin
Cornelis Molenaar Marrigje M(e)ijderwijk
Jan Molenaar Jannetje van Iterson
Kornelis Molenaar Aagje Los/Ingetje v Zwieten
Jan Molenaar Elberdina Stigter
Elbert Molenaar Tiny Biemond
Eb Molenaar woont al bijna 80 jaar aan het
Weteringpad. Hij mag zich met recht een echte
autochtone Woubruggenaar noemen. Het was zijn
oud­vader Dirk Molenaar (die getrouwd was met
Lijsje de Bruin, geboren in 1755 te Oudshoorn) die
van Oudshoorn naar Woubrugge kwam. Voor een
goed begrip: in de genealogie is een oud­vader
de vader van de betovergrootvader, de zesde
generatie.
De vier huisjes aan het Weteringpad. In het witte huis woonde
het gezin Molenaar. Aan de boom hangt het bord Molenaar
Jachtbouw.
Jacobsladder 2010 Otto Cornelis van Hemessen jaargang 30 1
De opa van Eb (Kornelis, 1859­1915) was boer en
bewoonde de boerderij “Land­ en Molenzicht” aan
de Oudendijkseweg. De vader van Eb (Jan, 1887­
1946) was aanvankelijk varkenshandelaar. Hij heeft
nog enige tijd in Rotterdam gewoond, waar hij
waterstoker was, maar is toch teruggekomen naar
zijn geboortegrond. Hij heeft toen de ‘Klaproos’
gekocht aan de Boddens Hosangweg. Nu woont
mevrouw Haasbeek (van de boekhandel) er. Later
is het gezin Molenaar naar de overkant verhuisd,
het Weteringpad waar vier huisjes stonden.
Vader Jan Molenaar werd brandstoffenhandelaar.
Jan en echtgenote Elberdina Stigter (getrouwd
op 5 juli 1923) kregen twee zoons: Kees en Elbert
(Eb). De moeder van Eb, Elberdina, is een zus van
de vader van Jan Stigter, die ook Elbert heette (en
getrouwd was met Maria Molenaar, halfzus van de
vader van Eb Molenaar). Kunt u het nog volgen?
Eb Molenaar en Jan Stigter zijn dus volle neven van
moederszijde.
Als jongetje van bijna 10 kreeg Eb Molenaar met de
Tweede Wereldoorlog te maken. Vond hij het erg
dat hij niet naar (de christelijke) school kon omdat
de Duitsers het gebouw hadden gevorderd?
Waarschijnlijk niet. Zo goed en zo kwaad als dat
ging, werden de lessen voortgezet bij mensen thuis
als Angenent. Wel zo gezellig. Zomers hadden de
kinderen les in een stal.
“Het was de bedoeling dat ik naar de ambachtsschool
in Leiden ging, maar dat ging niet door
omdat er geen bussen reden. Ik ben toen maar
tot mijn vijftiende op de lagere school gebleven,”
vertelt Eb Molenaar die zich als ouderejaars leerling
verdienstelijk maakte door met een kist sinaasappels
achter op de fiets de kinderen van de verschillende
scholen in het dorp blij te maken.
Je leerde al snel met slimmigheidjes de Duitsers om
de tuin te leiden. “Als je hoorde dat de Duitsers
weer eens op fietsenjacht waren, dan gooide je je
fiets aan een stuk touw gauw in de Wetering tot de
kust weer veilig was.”
Eb weet nog dat de bekende elektricien van het
dorp Abraham Vermaas een keer letterlijk op de
knieën moest voor de Duitsers. “Hij was een felle
oranjeklant en had waarschijnlijk iets gezegd wat
de Duitsers kwaad had gemaakt.” Met Dolle Dinsdag,
toen iedereen dacht dat de oorlog op zijn
eind liep, maakte de Duitse eenheid die de Woubrugse
brug bewaakte, zich op om te vertrekken.
“Corsel, die bij de ondergrondse zat, haalde toen
snel een zak kopspijkers bij Westmaas en strooide
die onder de banden van de Duitsers.”
Iedereen deed in die tijd mee aan de ruilhandel, zo
kon je bijvoorbeeld aan eten komen. Er was gebrek
aan alles. Bij Molenaar was niet direct een tekort
aan brandstof want vader Molenaar was brandstoffenhandelaar.
De kolen waren niettemin schaars en
op de bon. “De mensen waren ook hierin vindingrijk.
Ze haalden veenbagger uit de Braassem, droogden
het en maakten er turfjes van.”
Na de oorlog moesten de zaken serieuzer worden
aangepakt. Eb Molenaar ging werken bij de
jachtwerf van Joop en de tweeling Wim en Manus
Markx. “Ik kreeg 4½ gulden in de week. Toen mijn
vader in 1946 overleed, kreeg ik een gulden extra,
maar dat mocht ik tegen niemand zeggen. Dat
werd smartengeld genoemd.”
Na het werk fietste Eb (“op de velgen, want lucht­
banden hadden we eerst nog niet”) samen met nog
een stuk of tien Woubrugse jongens naar de avondschool
in Alphen, de Nutsambachtstekenschool:
tekenen en rekenen. Timmeren niet, dat leerde je
overdag op het bedrijf. De Bedrijfsopleiding Metaal­
en Elektrotechnische Industrie werd gevolgd en het
diploma houtbewerken jachtbouw behaald.
Er was ook nog tijd voor ontspanning, want al direct
na de oorlog werd Eb lid van het fanfarekorps ‘Harmonie’.
Hij speelt nog altijd tuba bij de Blaaskapel
Waldbrücker Musikanten en dat betekent dat Eb
Molenaar dit jaar zijn 65­jarig jubileum als muzikant
viert.
Jan Molenaar. de vader van Eb, op ongeveer 20­jarige leeftijd.
Al in 1946 overleed vader Molenaar op 59­jarige
leeftijd en de broer van Eb, Kees, liet zijn marinecarrière
lopen om de brandstoffenhandel van zijn
vader voort te zetten.
Eb zag er wel brood in om voor zichzelf te begin­
nen. Hij kocht niet ver van het ouderlijk huis het
zomerhuisje van de heer Boer aan het Weteringpad,
de oude Wigwam. Het huisje werd afgebroken
en bij de woning weer opgebouwd. Zo begon
7

Eb Molenaar in 1961 zijn bedrijfje. “Roeibootjes
bouwen. Je begon met weinig. Als je wat verdiend
had, kocht je een machinezaag. Zo bouwde je de
zaak op. Geen geld, maar ook geen schuld.”
Nadat broer Kees met de brandstoffenhandel verhuisde
naar de A. de Graaflaan kreeg Eb de ruimte.
Hij sloopte het kolenhok en er werd een heuse loods
met een helling met rails gebouwd. Op 22 mei 1965
verrichtte burgemeester Van Wageningen de officiele
opening. In 1972 volgde een tweede hal.
Naast roeiboten werden ook zeilboten gebouwd:
Vrijheidjes en Schakeltjes. Het is 1964. Piet Bulk
komt Eb Molenaar helpen. Er komen grotere casco’s,
die in de loods worden geverfd en afgetimmerd.
Er wordt ook veel onderhoud gedaan. Piet
Bulk is Molenaar Jachtbouw altijd trouw gebleven.
Na 45 jaar is hij in januari van dit jaar met de vut
gegaan.
Toen Eb in 1961 voor zichzelf begon, had hij al wel
verkering met een meisje uit Buitenkaag, ontmoet
op een bruiloft. En van trouwen komt trouwen,
maar voorlopig had de jonge ondernemer hiervoor
nog geen tijd. Het duurde tot 1965 alvorens
Eb Molenaar en Tiny Biemond (7­8­1939) in het
huwelijksbootje stapten. Tiny is de dochter van
Cornelis Pieter Biemond en Lydia van der Spek uit
Buitenkaag. Over de Biemonds is een interessant en
lijvig stamboomonderzoek gepubliceerd. Maar ja,
Buitenkaag, daar kunnen wij ­ adepten van Otto C.
van Hemessen ­ weinig mee….
Het echtpaar kreeg twee zoons: Elbert (1968) en
Marco (1972). Ze zijn getrouwd en wonen aan de
Emmalaan en Van Wassenaarstraat in Woubrugge.
Er zijn zes kleine Molenaartjes.
Elbert wilde graag boer worden en doorliep de
middelbare landbouwschool. Hij heeft eerst bij
een loonbedrijf gewerkt en is nu werkzaam bij de
gemeente Kaag en Braassem.
Zoon Marco is bij zijn vader gaan werken en heeft
het bedrijf inmiddels overgenomen. Momenteel
wordt in de volledig geïsoleerde hal, waarin temperatuur
en vochtigheid nauwgezet in de gaten
worden gehouden, een ruim 13 meter lang zeil­
Jacobsladder 2010 Otto Cornelis van Hemessen jaargang 30 1
jacht met een romp van kunststof gebouwd naar
ontwerp van Frans Maas. Er kunnen schepen tot 18
meter worden gebouwd.
Tot genoegen van Eb en Tiny kunnen zij boven het
bedrijf aan het Weteringpad blijven wonen, want
het gezin van Marco houdt het liever op een eengezinswoning
met tuin.
Naast nog altijd de muziek als hobby bouwt Eb
Molenaar graag modelschepen. Het bloed kruipt
waar het niet gaan kan. In de kamer staan inmiddels
een skûtsje, een botter en een VOC­koopvaardijschip.
In 1995 werd hij onderscheiden met de
eremedaille in zilver, verbonden aan de orde van
Oranje Nassau, onder meer wegens zijn verdiensten
in besturen van de harmonie, bejaardenhuis
Woudsoord en als diaken in de Hervormde kerk.
Eén kamer is ingericht voor zoon Marco om de
administratie te doen. De drie schriftjes en twee
ordners van 1961 hebben plaats gemaakt voor de
computer. Volgend jaar 13 februari bestaat Molenaar
Jachtbouw een halve eeuw.
8 het object over verschillende waarden te beschik­ van Tobias uit de apocriefe boeken, met het randschrift 9
Links Piet de Boer, die weleens een handje hielp. Zo ook Jaap Boer,
een vriend. Vooraan de nog piepjonge Piet Bulk, werknemer van
het eerste uur.
‘Het Oude Raedthuys’
Woubrugge - geen gemeentelijk
monument? (vervolg)
door Ewout van der Dussen
Het pleidooi om het ‘Het Oude Raedthuys’ in Woubrugge
tot een gemeentelijk monument te laten
verklaren heeft tot op heden niet het gewenste
effect. Zoals we aan het eind van het pleidooi in
het vorige nummer al vermeldden, was de monumentencommissie
van mening dat het gebouw
die status niet waard is. Dat negatieve advies is
overgenomen door het College van Burgemeester
en Wethouders. Het spreekt vanzelf dat we hierover
teleurgesteld zijn. Het gebouw, gelegen in het
oude centrum bij de brug, met zijn lange historie
is een onvervangbaar onderdeel van het dorpsgezicht.
Gelukkig dat het pand niet direct in zijn
voortbestaan wordt bedreigd, hetgeen overigens
geen reden is om het niet als monument te waarderen.
De kerk wordt ook niet bedreigd (hoewel
een schimmel daar wel zijn best voor doet), maar is
al lang een rijksmonument. Hier waren het andere
factoren zoals de authenticiteit en de bouwstijl die
de kerk bijzonder maken.
Bij de beoordeling om in aanmerking te komen
voor het predicaat gemeentelijk monument dient
ken zoals de betekenis voor de lokale geschiedenis,
of het in een bijzondere stijl is gebouwd en hoe de
relatie is met de omgeving. Ook wordt gekeken
hoe authentiek het gebouw nog is en in welke
mate het is veranderd. Er is ten opzichte van het
vroegere gebouw uit 1652, waarvan geen afbeelding
is, natuurlijk veel gewijzigd. Hoewel de oude
indeling beneden, met de deur in het midden en
de twee ruimtes, nog net zo als vroeger is. Vooral
na de brand in 1935 is het aanzien, met de bouw
van de bovenverdieping, ingrijpend veranderd.
Gesteld kan worden dat het gebouw de stijl van
die tijd vertegenwoordigt.
De landelijke erfgoedvereniging Heemschut die,
gesteund door de Stichting tot Behoud van het
Cultureel Erfgoed van Jacobswoude en onze
vereniging overweegt tegen de afwijzing in beroep
te gaan. Men is van mening dat er tussen de
genoemde waarden geen volledige afweging
is gemaakt. Het ene punt is positiever dan het
andere, waardoor een gemiddelde score ontstaat,
die al of niet doorslaggevend moet zijn. Heemschut
meent dat die benadering positiever uitpakt.
Disgenoten
Hoe het ook uitpakt, een goed bericht is, dat er
een nieuwe pachter in het pand komt, Restaurant
Disgenoten. Monument of geen monument,
leegstand is ­ behalve dat het geen gezicht is ­ ook
slecht voor een gebouw. Op het moment van dit
schrijven wordt er hard gewerkt aan een nieuw
interieur. Disgenoten is een goed aangeschreven
restaurant in Leiden met enthousiaste mensen die
er zeker hard aan zullen trekken om er ook in Woubrugge
een aantrekkelijk restaurant van te maken.
OTTO’S PLAKBOEK
door Rie Kammeraat
16 januari 1920
De heer v.D. haalde deze week uit de “Wijde Aa” op een
zeer kunstig gedreven bolvormige geelkoperen tabaksdoos,
blijkbaar uit de 17de eeuw, waarop gegraveerd was de historie
“Wi met Toobyas hyer begift vaerdigh soekt te leewen
D’wort door Goodts bestyer een engel mee geghewen.”
Ofwel: Wie als de Tobias op dit geschenk, ernaar
streeft om goed te leven, die wordt door Gods
bestier een engel meegegeven. De derde alinea in
het boek TOBIT, anders genoemd Tobias, luidt: “Ik,
Tobias, heb al de dagen mijns levens gewandeld in
de wegen der waarheid, en der gerechtigheid, en
heb veel aalmoezen gedaan aan mijn broederen,
en mijn volk die tezamen met mij vertrokken waren
in het land der Assyriërs, naar Nineve.”
Tobias trouwt, krijgt een zoon, ook een Tobias, vertelt
over zijn leven en zendt de zoon naar een verre
vriend. Tobias Jr. vindt daar een vrouw die zijn dood
zou kunnen worden want geen van de mannen
die haar een aanzoek deden heeft dat overleefd,
maar in wat voor gevaar hij ook verkeert, geen

10
ongeluk treft hem en alles keert ten goede, want,
ongeweten, de man die hem vergezelt is de engel
Rafael.
Het hele verhaal, bijna een sprookje, kunt u lezen
in de Apocriefe Bijbelboeken, of via internet :
www.statenvertaling.net/bijbel/tobit.html.
12 maart 1920
Onder groote belangstelling hield de Chr. Jongelingsvereen.
“Obadja” haar 19de jaarvergadering. Ds. Meijers opende als
eerevoorzitter de vergadering met gebed en een inleidend
woord; secretaris, penningmeester en bibliothecaris deden verslag
terwijl een drietal opstellen flink werden voorgedragen,
alsmede een drietal voordrachten, ook een samenspraak terwijl
eenige tableaux ter afwisseling werden gegeven, die bizonder
de aandacht trokken, alles onder de uitnemende leiding van
den eerevoorzitter. De zaal was geheel gevuld.
16 maart 1920
Dezer dagen zijn onder leiding van den dijkgraaf, den heer
A.J.Heenk, de werkzaamheden aan den dijk langs “De Wijde
Aa” aangevangen en eindelijk is het lek van bijna 100 jaar
ontdekt, op aanwijzing van den ingenieur van Rijnland.
Abraham J. Heenk, 03.10.1849­16.03.1924. Zijn
vader, Hendrik Heenk, trouwde met Margaretha
Abrahamina Husson en door samenvoeging van
die namen onstond Husson Heenk. De prachtige
boerderij werd gesloopt, maar de naam verdween
niet. Voor het lek zou gezocht moeten worden in
het archief van het Hoogheemraadschap. Daar
ben ik niet aan toegekomen.
20 maart 1920
Vrijdagmorgen bemerkte het hoofd der Chr. school alhier, dat
des nachts, vermoedelijk met een valschen sleutel, een dief
of dieven in de school waren geweest, die een z.g. Javaantje
hadden opengebroken en den inhoud geledigd, en eenige
kleedingstukken hadden medegenomen. Ook hadden deze
gasten een zelfde Zendingsbusje uit de consistorie der Ger.
Kerk verbroken en geledigd.
Jacobsladder 2010 Otto Cornelis van Hemessen jaargang 30 1
Uit ons museum
Een actueel onderwerp: Is slaan goed? Is slaan
echt zo slecht? ‘t Is oppassen, vooral voor vaders,
want één mep en het heet kindermishandeling.
In 1731 is een zoon aan ‘t woord die gráág de
roede gevoeld had. Helaas, hij had een toegevende
moeder en zie en lees wat het gevolg was.
UIT HET LEIDSCH DAGBLAD
door Rie Kammeraat
Eerste kwartaal 1950. Een keuze uit de berichten
over Woubrugge en Hoogmade die Jan den
Ouden naar het Leidsch Dagblad zond, maar vaak
verkort. De datum is de datum van de krant.
Nog in december sloeg dr. L.E.Loth, voorzitter van
het Groene Kruis, de eerste paal in de tuin van
de voormalige openbare school voor het nieuwe
magazijn en de woning van de wijkverpleegster.
Op de plaats waar de school stond kwam de
nieuwe brandweerkazerne, maar de plataan is
gebleven.
Er werd dit eerste kwartaal veel vergaderd en veel
gevierd:
14/1 Ouderavond Christelijke Nationale School en
afscheid schoolhoofd P.J. Rijpstra.
16/1 Opening jeugdgebouw van de Ned. Protestanten
Bond aan de Bateweg. Bart Anne
Heenk schonk de grond, M. van Leersum en
M.J.Schijf Jr. werken maandenlang ‘s avonds
aan de bouw. Het devies was: Mens zijn, dienen
en kameraad zijn.
20/1 Feestelijke jaarvergadering van de Christelijke
Besturenbond in Swama, met o.a. het toneelstuk:
Waar een tocht van ouden van dagen al
niet goed voor is.
25/1 Feestvergadering Altijd Paraat. De brandweerlieden
traden naar voren in hun keurige nieuwe
uniformen. Toneelstuk: De bruid komt op bezoek.
27/1 Propagandafeestavond Volksonderwijs.
Behalve de propaganda was er een koortje,
een eenakter: De gedresseerde echtgenote,
en vijf dames in Indische klederdracht die met
gitaarbegeleiding nog enkele krontjongliedjes
zongen. Daverend applaus.
31/1 Jaarfeest van de Chr. Meisjesvereniging
Maria Martha en de Christelijke Jonge Mannen
Vereniging Obadja met jaarverslagen in
dichtvorm, een voordracht over de zending in
Suriname en een mooie samenspraak: De weg
terug. Een tweede avond volgde met een
soortgelijk programma.
Dacht u dat het leven zonder televisie saai was ? U
zou in Woubrugge tijd tekort gekomen zijn.
21 januari 1950
Ondertussen had ook de Raad vergaderd. Burgemeester J.C.
van Wageningen memoreerde de jongste raadsverkiezing,
waardoor een grote verandering kwam in de Raad. Doch hij
kon zich verheugen, dat de goede verstandhouding niet was
geschaad.
Besproken werd: het te betreuren bouwvolume voor 1950:
5 woningen. Verheugend was dat de Provinciale Staten bijna
een ton zullen bijdragen aan de restauratie van de N.H. Kerk.
De heer Van Eng bevreemdde het grote verschil in bouwkosten
tussen de brandweergarage en het postkantoor met
woning. Dat was, zei de Voorzitter, omdat de constructie van
de garage zwaarder moet zijn en centrale verwarming nodig
is. De heer Angenent vroeg of het de bedoeling is dat het
archief en museum naar de bovenverdieping van de kazerne
worden overgebracht. De voorzitter beaamde dit, met dien
verstande dat een gedeelte ten Gemeentehuize blijft. De
heer Zwetsloot drukte er zijn spijt over uit, dat de uitbreiding
der straatverlichting te Hoogmade nog niet de gewenste
vorderingen heeft.
Januari 2010
Het Leidsch Dagblad van 5 februari 1993:
Woubrugge in rep en roer. De plotselinge sluiting
van het groene­kruisgebouw aan de dr. Lothlaan
in Woubrugge heeft veel beroering veroorzaakt.
Op de deur zit een briefje waarop staat dat het
gebouw is gesloten (en verder). De bezoekers wisten
van niets. Het gebouw werd door de eigenaar,
de kruisvereniging Hart van Holland, verkocht.
Het Groene Kruis, de Wijkverpleegster, het Postkantoor,
de Brandweerkazerne: dat alles WAS.
De meeste museumstukken zijn inderdaad op
de bovenverdieping van de brandweerkazerne
gekomen en er gebleven. De brandweer verhuisde
­ in 1989 gingen ze naar een nieuwe kazerne. En de
verlichting in Hoogmade is nu beter.
11

12
24 januari
Posthume onderscheiding.
Aan de ouders van Jan de Bruijn, die verleden jaar op
6 Januari sneuvelde, is door de burgemeester het ereteken
voor orde en vrede 1947, 1948, 1949, met de gespen,
postuum uitgereikt.
In JL 2004/2, na de onthulling van de plaquette
achter de kerk, staan foto’s, ook van broer Niek,
eveneens een Indiëganger.
26 januari in de Nieuwe Leidse Courant.
Trekt er nog niet op uit, schaatsenrijders! Overal loert
het wakkengevaar.
In februari vergaderde en feestte men in Woubrugge
nog volop. De 10e was de jaarlijkse uitvoering
van de Harmonie. Voorzitter J.W. Keessen
opende met een geestige speech en wenste
de heer G. Schijf van harte geluk met zijn 30­jarig
lidmaatschap. De leden voerden het toneelstuk
“Haar laatste wil” op. Het was een groot succes. De
11e een lezing voor Obadja en de 24e het kinderkoor
De Kleine Lofstem.
Een fraaie foto van Gerrit Schijf met zijn tuba is
opgenomen in het eerste artikel over de Harmonie
in JL 2007/4 (het 2e in JL 2008/1). Gerrit was groenteboer
aan de Van Hemessenkade en getrouwd met
Maria Schinkel.
Een foto van Johannes W. Keessen staat in JL
2007/4. Geboren op 14.07.1897 in Leiderdorp,
overleden op 14 juni 1969 en getrouwd met
Johanna W. Schellingerhout. Hij vroeg in 1924
vergunning voor het inrichten van een auto­ en rijwielinrichting
en in 1925 werd de autogarage met
stalling voor de omnibusdienst in de Kerkstraat
geopend. Sindsdien is ook daar een en ander
gebeurd en veranderd, maar de naam Keessen is
gebleven.
Jacobsladder 2010 Otto Cornelis van Hemessen jaargang 30 1
17 februari
Gistermiddag is op de Algem. Begraafplaats alhier, het stoffelijk
overschot ter aarde besteld van de heer A. de Graaf,
oudste inwoner dezer gemeente. Hij bereikte de leeftijd van
ruim 92 jaar.
Oudste inwoner is thans de heer G. Anker met ruim 88 jaar.
Abraham de Graaf werd op 13.10.1857 in
Woubrugge geboren. Hij trouwde met Agatha
Arnolda Bins, nakomeling van de kleermakers familie
die al in 1701 in Woubrugge woonde. Abraham
Bints kocht toen een huis aan de Comriekade,
zuidzijde.
Gerrit Anker, een landbouwerszoon uit Oudshoorn,
werd geboren op 17.07.1861 en overleed op
11.12.1951. Hij was toen 90 jaar en weduwnaar van
Christina Gerdina van Dam, de dochter van veearts
Jacob van Dam.
Op 1 maart, maar ik moet het kort houden, een
Propaganda­avond van de Nederlandse Blindenbond,
de tweede feestavond van de Voetbalvereniging
Woubrugge, met het komische stuk De
Tante van Charley, en op de 15e Ledenvergadering
van de begrafenisvereniging De Laatste Eer. De
maand eindigde met de jaarlijkse uitvoering van De
Lofstem.
Op 4 maart vergaderde de Raad. Gemeentewerkman
A. Kroon kwam van een tijdelijke in
vaste dienst. De jaarwedden van de gemeentewerklieden
en bruggewachters konden worden
vastgesteld op fl. 38.­ per week, met 6 jaarlijkse
verhogingen van fl. 1.­ per week. De chef­brugwachter
ging fl. 41.­ verdienen met een maximum
van fl. 47.­.
Abraham Kroon, Bram dus, werd geboren in 1927
en overleed in 1988. Hij werkte bijna 40 jaar bij de
gemeente, eerst als werkman, later als voorman en
gemeentebode. Hij was getrouwd met K.Kinkel en
woonde op de Kerkweg. In het museum is een foto
van Bram aan het werk en de mooie toespraak die
bij zijn begrafenis werd gehouden.
10 maart
De Hervormde Kerk zal als gevolg van de grote restauratie een
jaar lang niet gebruikt kunnen worden. Maar het Nuts bestuur
van de Gereformeerde Kerk is bereid haar kerkgebouw belange-
loos beschikbaar te stellen, hetgeen dankbaar wordt aanvaard.
17 maart
DE DRIEKLEUR WAPPERDE
Gistermorgen wapperden al vroeg van de meeste huizen in de
Kerkstraat en Kerkweg de driekleur, terwijl halfwege de Kerkweg
voor een der huizen een erepoort was opgericht.
Een feestdag voor de familie Roos, want hun pleegzoon Jaap
Roos keerde met de ‘Kota Inten’ na een driejarig verblijf in de
tropen, weer gezond en wel bij de zijnen terug.
Velen kwamen hem met dit feit gelukwensen en zoals vorige
week, toen Kees de Boer terugkwam, heeft de buurt vereniging
dit feit niet ongemerkt laten gaan, en wel door hem o.m. een
étui met lepel, mes en vork als aandenken aan te bieden.
Ook de Woubrugse Harmonie heeft zich bij deze gelegenheid
niet onbetuigd gelaten.
Elders vond ik dat aan boord van de Volendam, die
22 februari uit Tandjong Priok vertrokken was, ook
jongens uit Hoogmade en Ofwegen waren: Bert
van Leeuwen van de Doeskade , Kees Lieverse van
de Boskade en Wim Timmers van Ofwegen. Herman
van der Star van de Klaverweide kwam met
het troepentransportschip Georgië aan.
24 maart
Behouden thuis (verkort)
Met het troepenschip Volendam kwamen Kees Boer en Jaap
van Tol terug. Ook daar wapperde de vlag en de bewoners van
de Van Hemessenkade en de Boddens Hosangweg boden beide
soldaten een étui met mes, vork en lepel aan. De welkomstmuziek
bleef niet achterwege.
Over de Indiëgangers werd al geschreven in
Jacobsladder 2008/3 en ruimtegebrek noodzaakt
mij daarnaar te verwijzen.
21 maart
Op de scheepswerf “De Dageraad” wordt met koortsachtige
haast gewerkt om de ontvangen opdrachten, bestaande uit het
repareren en verlengen van loggers, vooral Katwijkse, gereed
te hebben vóór de vloot ter hardingvangst uitvaart.
De Nederland VII KW 130 ligt in Woubrugge voor verlenging
en voor het plaatsen van een nieuwe motor. Als alles goed gaat
is het schip nog net op tijd klaar als het nieuwe haringseizoen
begint. [in deze periode werd de KW 44 met 5 meter verlengd
en kreeg de VII KW 130 een nieuwe motor en een stuk erbij].
31 maart
Nog bijtijds gered
Het 3-jarige zoontje van C. van Harskamp viel dicht bij de
brug in de wetering. Een paar mensen probeerden hem te redden,
maar hij lag te ver van de kant af. “Zonder dralen sprong
toen Nic. de Bruijn te water en bracht de kleine drenkeling op
het droge”.
Nicolaas de Bruijn, 14.12.1927, vertelt iets over het
gezin De Bruijn, van de vroegere winkel aan de
Van Hemessenkade, in het artikel over broer Jan
in Jacobsladder 2004/2. Het jongetje was Keesje
van Cor van Harskamp en Wilhelmina Roos van de
Vrouwgeestweg. Later emigreerde dit gezin naar
Australië.
Omdat in deze hele rubriek Hoogmade nagenoeg
niet voorkwam, heb ik de heer Theo van Wieringen
gebeld: kan het zijn dat het L.D. een protestantse
krant was en als zodanig geen of weinig lezers in
Hoogmade had? Dat was zo ­ en voortaan zal ik
deze rubriek aanvullen met wat in de Nieuwe Leidsche
Courant te vinden is.
Het tweede kwartaal begint met een onheilspellend
bericht, door de krant met grote pikzwarte
letters aangekondigd: Jacobswoude groef zichzelve
een graf in het veen. Na de wederopstanding
verdween het wederom.
13