bekijken. - Amstelveen - Gemeente Amstelveen

ijksmonument
zorgvlied
De Monumentenroute laat u kennismaken met de in 1870 gestichte begraafplaats
waar veel bekende Nederlanders zijn begraven en leidt u langs de
onderdelen die als Rijksmonument zijn aangemerkt. Op de bijgaande
plattegrond is een route uitgestippeld, die u langs alle monumenten leidt.
2010

outekaart
2
alaan aan
Legenda
informatiebord/zuil
koffie/thee
openbaar toilet
betaald parkeren
servicepunt
bebouwing
hoofdpad
secundairpad
tertiairpad
pad in aanleg
strooiveld
0 25 50
meters
Paviljoen
1
Amsteldijk
Aula
10
Decima
Amstel
Ommegang ggg
Fluwelen hoofdlaan
11
12
13
8
4
3
2
5
9
’t Schouw
6
7
Kantoorvilla
Terras

elkom op Zorgvlied
Wij willen u laten kennismaken met onze bijzondere begraafplaats
aan de oever van de Amstel. De begraafplaats is sinds 2007 op een
twaalftal onderdelen aangemerkt als Rijksmonument.
Zorgvlied is een schitterend gelegen begraafplaats aan de Amstel,
waar rust en respect voor de overledenen voorop staan. Hoewel
Zorgvlied op onderdelen een Rijksmonument is, wil dit niet zeggen
dat de gehele begraafplaats een beschermd karakter heeft; Zorgvlied
is een algemene begraafplaats, volop in bedrijf en met voldoende
grafruimte.
Geschiedenis
Zorgvlied is van belang als eerste in Engelse landschapsstijl aangelegde begraafplaats
in de omgeving van Amsterdam. De periode 1869-1931 is uit cultuurhistorisch
en architectuurhistorisch oogpunt van algemeen belang. Belangrijk
is de herkenbaar gebleven samenhang tussen parkaanleg, architectuur
en funeraire symboliek. Dit geldt ook voor de tuinarchitectuur en funeraire
historie. De verschillende uitbreidingen maken de begraafplaats een zeldzame
combinatie van oude en nieuwere wijzen van aanleg. De begraafplaats kent een
grote variëteit aan grafmonumenten. Belangrijk is bovendien de kenmerkende
situering aan de Amstel. De aanwezigheid van grafmonumenten van landelijk
bekende personen uit ondermeer de kunst- en muziekwereld en de politiek,
alsmede de aanwezigheid van zeldzame bomen en beplanting vormen belangrijke
toegevoegde waarden.
De begraafplaats is gelegen op een voormalig weiland waarop vroeger het buitenverblijf
Zorgvliet heeft gestaan. Zorgvliet werd Zorgvlied met een ‘d’, De
plaats waar de zorgen vlieden. Het betreft hier de eerste buitenbegraafplaats
van Amsterdam, gesticht als gevolg van het verbod tot begraven binnen de
bebouwde kom bij Koninklijk Besluit van 1827. Op 2 november 1870 werd voor
het eerst begraven. Het oude rooms-katholieke deel werd in 1872 ingezegend
en bevindt zich rechts van de voormalige doodgraverswoning, nu de kantoorvilla
van Zorgvlied. In 1892 volgde een eerste uitbreiding aan de noordwestzijde
naar ontwerp van L.P. Zocher. In 1900 volgde een tweede uitbreiding aan
de zuidwestzijde naar ontwerp van de gemeente-opzichter en toenmalige tuin-
3

4
baas L. van der Bijl; in 1919 en 1926 volgden er wederom uitbreidingen aan de
noordwestzijde eveneens naar ontwerp van L. van der Bijl. In 1926 werd het
huidige hek met de twee poorten geplaatst.
Bij de uitbreiding van 1931 aan de zuidwestzijde, ontworpen door de toenmalige
directeur van Zorgvlied, C.P. Broerse, kwam ook de huidige aula tot stand. De
naoorlogse uitbreidingen (noordwestzijde) zijn uitgevoerd door C.P. Broerse en
B.J. Galjaard. Broerse ligt op Zorgvlied begraven (graf C-I-0348A). De laatste
uitbreiding dateert uit het eind van de jaren zestig. De begraafplaats ligt ingesloten
tussen de Kleine Wetering en de Amstel en heeft momenteel een oppervlakte
van ongeveer 16,5 hectaren. Ten tijde van de aanleg behoorde Zorgvlied
tot de voormalige gemeente Nieuwer-Amstel (sinds 1964 Amstelveen). Na
de annexatie in 1896 door Amsterdam kwam de begraafplaats weliswaar op
Amsterdams grondgebied te liggen, doch bleef eigendom van de gemeente
Amstelveen. Deze situatie is tot op heden ongewijzigd. Ondanks de rijke historie
blijft Zorgvlied een ‘eigentijdse’ begraafplaats, waar naast voldoende grafruimte
binnenkort ook cremeren tot de mogelijkheden zal behoren.
De parkaanleg van de eerste uitleg (1867-1870) en de daaropvolgende 19 de
eeuwse uitbreidingen (1892-1900) zijn gebaseerd op de Engelse landschapsstijl.
Bij de uitbreiding uit 1900 kwam er een nieuwe, door platanen gefl ankeerde
hoofdlaan tot stand, de Platanenlaan, die na een sierlijke curve links van de
dienstingang overgaat in een rechte statige laan en eindigt in een grote lus
waarbij hij zich splitst. Deze uitbreidingen zijn passend in het concept van J.D.
Zocher: een bochtige padenstructuur, verscholen plekken en monumentale
beplanting. Drie 20 ste eeuwse uitbreidingen (1919, 1926 en 1931) laten een verkaveling
zien waarbij het padenstelsel een meer geordend karakter verkrijgt
vanwege de geometrische patronen en grotere aaneengesloten eenheden. De
meeste beschermde objecten liggen in het 19 de eeuwse gedeelte van de begraafplaats.
Het oudste object is het voormalige doodgravershuis (thans kantoor)
uit 1869. Het smeedijzeren hek met de gemetselde pijlers van de toegangspoorten
dateert van 1926; de aula met de oprijlaan met aan weerszijden
haagbeuken zijn onderdeel van de uitbreiding van 1931. Kenmerkend voor het
oudste deel zijn de 19 de eeuwse familiegraven.
De monumentenroute
Voor de route gaan we nog even terug naar de toegangshekken voor de doodgraverswoning,
thans het kantoor van Zorgvlied.

1
2
Toegangspoorten (1 en 2)
Aan de Amstel-zijde van het terrein bevinden
zich de begraafplaatshekken met
twee identieke entreepartijen uit 1926
ter vervanging van een ouder hek. De
noordelijke doorgang (2) ligt tegenover
de voormalige doodgraverswoning; de
zuidelijke doorgang (1) tegenover de oprijlaan
naar de aula.
Tussen de entreepartijen bevinden zich
eenvoudige hekken met spijlen en regels.
Een entreepartij bestaat uit drie
hoge in lichtrode baksteen gemetselde
vierkante pijlers op natuurstenen plint met afgeronde en geprofi
leerde hoeken en gemetselde afdekking. De pijlers aan
de uiteinden van elke entreepartij hebben een lage vleugelmuur
waarop een sierlijk smeedijzeren hekwerk rust.
Op deze pijlers bevinden zich goudkleurige kegelvormige lantaarnen
in Amsterdamse School-stijl met een rond en paarsgekleurd glashuis.
Expressionistische smeedijzeren letters op beide pijlers vormen het woord
“Zorgvlied”. De middenpijler heeft het gemeentewapen van Amstelveen in
smeedijzeren kader. Tussen de pijlers dubbele openslaande hoge smeedijzeren
hekken. Direct achter de noordelijke
toegang bevindt zich de doorgraverswoning.
Bij de noordelijke toegangspoort (2) gaat
u (weer) naar binnen en loopt u naar de
doodgraverswoning.
5

3
6
De doodgraverswoning (3)
De rondom vrijgelegen doodgraverswoning
is door de toenmalige dienst Publieke
Werken van de gemeente Amstelveen
in eclectische stijl ontworpen. De
dienst woning heeft tot 1931 tevens gefungeerd
als aula. De toenmalige burgemeester
van de gemeente Amstelveen,
A. Wiegel, legde in 1896 de eerste steen
voor deze dienstwoning rechts naast de
ingang. De woning stond oorspronkelijk
op een T-vormig grondplan met twee
bouwlagen en onder elkaar kruisende zadeldaken
gedekt met rode pannen. Later
werd zowel in de noord- als in de westhoek een vierkante uitbouw met plat dak
aangebouwd. Hierdoor is het tegenwoordige grondplan nagenoeg rechthoekig
met deels gepleisterde en deels witgeschilderde gemetselde gevels. De geveltop
van de voorgevel aan de ZO-zijde heeft een tuit met sierlijk smeedijzeren
accent op de noklijn. Met uitzondering van de NW-zijde hebben de gevels een
hoog spitsboogvormig profi el. De vensters hebben een meerruits geleding van
raam en zijn halfrond; de vensters op de begane grond zijn aan de bovenzijde
licht gebogen. In de voorgevel bevindt zich de hoofdingang met dubbele houten
deur met daarboven in de gevel het gemeentewapen van Amstelveen onder
de vensterpartij van de eerste verdieping. In de achtergevel bevindt zich de
eenvoudig uitgevoerde achteringang, met tevens toegang tot de balie en koffi
eservicepunt.
Volg nu de route links om de doodgraverswoning, en vervolg de route aan de achterkant,
langs het terras.
Graf van P. vom Rath-Bunge (4)
Aan uw rechterhand komt u bij het graf van P. vom Rath-Bunge. Dit laat-19de eeuws grafmonument, blijkens de inscriptie voor de familie P. vom Rath-Bunge,
heeft een rechthoekige liggende en hellende steen en is omgeven door
een sierlijk smeedijzeren grafhek op natuurstenen voet met gietijzeren balus-

4
5
ters en een ketting. Aan het hoofdeinde
een hoge stenen sokkel (waarschijnlijk
afkomstig uit Charlottenburg) met profiellijsten,
waarop een cartouche met de
tekst: “Trennung ist unser Loos, Wiedersehen
unser Hoffnung” en met een keramisch
beeld van treurende engel met
lauwerkrans, leunend op gebroken zuil
(waarschijnlijk naar ontwerp van March
uit Charlottenburg).
De familie Rath-Bunge waren oorspronkelijk
uit Duitsland afkomstige bankiers
en handelaren in suiker. Zij waren ondermeer
medeoprichter van de “Amstel Suiker Raffinadery” te Amsterdam.
Hier gaat u meteen rechtsaf en het eerste pad links inslaan; na enkele meters ziet
u aan de rechterkant het grafmonument voor Margot G. Mulder.
Grafmonument voor Margot G. Mulder (5)
Dit laat-19de eeuws grafmonument is, blijkens inscriptie, voor Margot G. Mulder
(1858-1889) en heeft een rechthoekige liggende en hellende steen met omlopend
profi el en een linkerdeel van bredere kelderzerk. Op de vier hoeken staan
geprofileerde gietijzeren balusters, middels
kettingen met elkaar verbonden.
Halverwege de lange zijden een gietijzeren
ornament met doodssymboliek: gevleugelde
zandloper, vlinder, zeis, omgekeerde
fakkel, eikel en ouroboros. (zie
toelichting funeraire symboliek pagina
14). Aan het hoofdeinde van het graf
staat een treuriep, geënt op een wilde
iep.
Ga terug en vervolg het pad richting het
tempeltje.
7

6
8
Mausoleum van Oscar Carré (6)
Dit grafmonument voor Oscar Carré
werd door de architecten J.P.F. van Rossem
en W.J. Vuyk in 1891 in neo-classicistische
trant ontworpen als mausoleum,
blijkens inscriptie op het fries boven de
ingang voor de familie Oscar Carré
(1846-1911), circusdirecteur en oprichter
van het door bovengenoemde architecten
ontworpen “Theater Carré”.
Carré liet het mausoleum bouwen voor
zijn eerste vrouw Amalia Salamonski.
Het op de Romeinse tempelarchitectuur geïnspireerde rechthoekige mausoleum
met grafkelder en bovengelegen tempeltje op hoge sokkel, is opgebouwd
uit zand- en hardsteen.
Aan de voorzijde leidt een trap van zes treden met een sierlijk smeedijzeren hek
naar het bordes met tempelfront van Corinthische zuilen met boven het fronton
een urn. De eikenhouten deur geeft toegang tot de ruimte die verlicht
wordt door vensters in de zijgevels. De vloeren en wanden van het interieur
hebben siermotieven. De buitenzijde is gedecoreerd met Corinthische pilasters
en hoekpilasters, bewerkte kapitelen en een timpaan met vergankelijkheids- en
eeuwigheids symbolen zoals vlinder, omgekeerde fakkel
en ouroboros (zie voor een verklaring van de funeraire symboliek
pagina 14).
Een marmeren borstbeeld van Amalia Salamonski, gemaakt
door Henri J. Texeira de Mattos staat in een spreekkamer
in de kantoorvilla (doodgravershuis).
Staand voor het mausoleum, vervolgt u het pad rechts van u, langs het water. Dit
pad komt uit bij het volgende monument, het mausoleum van de familie Dorrepaal.

7
8
Mausoleum van de familie Dorrepaal (7)
Dit laat-19 de eeuws grafmonument werd
als mausoleum opgericht, blijkens de inscriptie,
voor de familie Dorrepaal. De
basis wordt gevormd door een hardstenen
en betegelde sokkel met smeedijzeren
hek en pijlpuntspijlen. Hierop ligt
de tombe, in de vorm van een graftrommel,
met rechthoekig liggende en
hellende steen met omlopend profiel
met decoratie en met plint op lage kelderzerk.
Aan de steen bevinden zich vier
hijsogen. Aan het hoofdeinde een marmeren
beeld van een knielende engel
met lauwerkrans. Het beeld dateert uit 1886 en is van de hand van beeldhouwer
F. Stracké. Het monument werd in het begin van de 20 ste eeuw uitgebreid
met een grote overhuiving in de vorm van een aan drie zijden open huis met
zadeldak. De grafkelder is toegankelijk via een luik in de sokkel; een trap leidt
naar de voorkant van het monument. De familie Dorrepaal was eigenaar van
kruidnagelplantages in Indonesië.
Wandel om het monument heen en vervolg het pad, dat een bocht naar links
maakt. Bij de eerstvolgende afslag naar rechts, ziet u voor u het grafmonument
voor Sophie de Vries.
Grafmonument voor Sophie de Vries (8)
Een laat-19 de eeuws grafmonument voor
de actrice Sophie de Vries (1839-1892),
met hoge natuurstenen vierkante sokkel
en ingebogen profi el waarop een obelisk
met inscriptie. Bovenop het grafmonument
staat de gebeeldhouwde marmeren
portretbuste op sokkel, naar ontwerp
van Henri Teixeira de Mattos. Voor
het monument ligt een eenvoudige grafsteen,
waaronder ook haar dochter is
begraven.
9

9
10
Volg het paadje tegenover het graf van Sophie de Vries, tot u bij het graf komt van
Martin Kalff.
Het grafmonument van Martin Kalff (9)
Dit monument is een hardstenen grafmonument van omstreeks 1900 van
Martin Kalff (1847 – 1898) journalist en zijn vrouw J.M.S. Gijswijt (1851 – 1937).
Het grafmonument is ontworpen door Eduard Cuypers, die zelf ook op Zorgvlied
werd begraven.
Het grafmonument bestaat uit een forse
grafsteen op het hoofdeind met daarvoor
op hardstenen banden, vier penanten
met daartussen een smeedijzeren
hekwerk in Art Nouveau-stijl. Een deel
van het hekwerk is aan de grafsteen bevestigd.
De grafsteen staat op een brede
voet die meer naar boven toeloopt en op
ongeveer tweederde van de hoogte
overgaat in een ronde vorm die een
grote koperen portretmedaillon bevat.
Onder de ronde vorm staat in een verdiept
deel de tekst voor de overledenen,
links en rechts gefl ankeerd door gestileerd rankwerk van takken van een esdoorn-achtige
boom. Ook het portretmedaillon is met dit rankwerk omgeven.
Ga nu weer richting Fluwelen hoofdlaan en sla linksaf. Volg nu de route naar de
Aula.
De Aula (10)
De begraafplaatsaula is een ontwerp in een zakelijk expressionistische stijl
en kwam in 1931 met oprijlaan tot stand, naar ontwerp van de toenmalige
directeur Gemeentewerken van Amstelveen, K.J. Mijnarends, die het gebouw
links van de ingang signeerde. Ook Mijnarends ligt op Zorgvlied begraven
(graf 6-I-0080).
Het gebouw staat op een samengesteld rechthoekig grondplan met één bouw -

10
laag met platte daken en met bruinrode
gemetselde gevels in Noors kettingverband
en afgesloten met een voudig
natuur stenen lijsten.
De aula kenmerkt zich in opbouw door
aaneengeschakelde kubistische bouwvolumen
met een hoog middendeel en
lagere vleugels aan weers zijden.
De voorgevel heeft een meerruits gelede
vijfdeurs verdiepte toegangspartij
met zijdeuren en een witgepleisterd gewelf
met luifel. Aan weerszijden ruime
gemetselde plantenbakken met natuurstenen afdekking. Het
middendeel bestaat uit een hoge blinde gevel met wijzerplaat
en uurwerk. De lagere gevels aan weerszijden hebben elk zes
smalle en verdiept geplaatste achtruits vensters met tuimelraam met aan de
bovenzijde tussenliggend fi guratief beeldhouwwerk. De achtergevel met uitgang
tot de feitelijke begraafplaats, is met uitzondering van de wijzerplaat,
identiek aan de voorgevel. De uitgang aan deze zijde leidt tot de feitelijke begraafplaats.
In de hooggelegen zijgevel van het middendeel bevinden zich zes
verticale smalle vensters onder uitstekende witgepleisterde luifels. Verder
twee smalle vensteropeningen van bouwglas. Een lage gemetselde plantenbak
verbindt de drie bouwvolumen van deze lagere vleugels met elkaar.
Het interieur kenmerkt zich door de hoge hoofdruimte van de aula met witzwart-marmeren
vloer en marmeren lambrisering. Zwart marmer accentueert
een plek in het midden van de zaal waar destijds de baar geplaatst werd. De
aula wordt verlicht door de zes hooggeplaatste vensters in de zijwanden.
De hooggelegen verscholen ruimtes aan de voor- en achterzijde zijn bedoeld
voor organist en orgel. Het oude orgel werd in 1956 vervangen. In de lagere
vleugels bevinden zich de wachtruimtes.
De route leidt u weer terug naar de Fluwelen hoofdlaan, daar gaat u naar rechts
en na enkele meters aan uw linkerhand komt u bij het vroeg-20 ste eeuws grafmonument
voor de familie W. Janssen.
11

11
12
12
Grafmonument voor de familie W. Janssen (11)
Het monument staat op een ruimbemeten
rechthoekig grafperceel omgeven
door een haag. Aan de korte zijde een
roodgranieten staand monument op natuurstenen
sokkel. Bronzen urnen staan
aan weerszijden van hoger en halfrond
afgesloten middendeel met bronzen lauwerkrans,
palmtak en portret in reliëf.
Het betreffende monument van Janssen
is gemaakt door de beeldhouwer H.
Rautsche uit Parijs. Zijn naam komt in
het basement voor, waar in de bronzen
plaat de signatuur van Rautsche voorkomt
en het jaartal 1906. Het monument is drie of vier jaar na de eerste bijzetting
geplaatst. Tegen de lange zijde van het perceel is een eveneens granieten
bank geplaatst. Peter Wilhelm Janssen was nederlands ondernemer en fi lantroop.
Hij was een van de oprichters van de Deli Maatschappij.
Volg de Fluwelen hoofdlaan, ga bij de eerste gelegenheid naar links en loop richting
het witte monument. Ga voor dit monument naar links. Na enkele meters aan
de linkerkant, komt u bij het familiegraf voor de familie Hartog van Banda.
Familiegraf Hartog van Banda (12)
Dit laat-19 de eeuws marmeren grafmonument
voor de familie Hartog van
Banda bestaat uit een ruime kelderzerk
waarop een rechthoekige liggende en
hellende steen met zes cartouches is geplaatst.
Aan het hoofdeinde bevindt zich
een hoge sokkel met tekstplaat belegd
met schelpmotieven, waarop een tempelvormig
baldakijn op vier geaderde
groenmarmeren getorste zuilen, waartussen
een afgebroken witmarmeren
zuil in het midden. De bekroning wordt

13
gevormd door vier met rouwsluiers bedekte grafurnen. Op het fries onder de
kroonlijst aan de voorzijde een reliëf met olielamp en naar beneden gekeerde
fakkels. De familie Hartog van Banda was perkenier te Banda, Indonesië. Perkeniers
waren in dienst van de VOC en hadden nootmuskaatplantages.
Keer weer terug en u ziet het familiegraf voor de familie Johanna Elisabeth Knoll.
Familiegraf Johanna Elisabeth Knoll (13 )
Het marmeren grafmonument uit 1900
is blijkens de inscriptie voor de familie
Johanna Elisabeth Sophia Knoll (1820-
1900), weduwe van Adolph Fortgens
Otter en stichtster van de Elisabeth Otter-Knoll
Stichting. Het monument wordt
op de hoeken begrensd door in totaal
vier vierkante geprofi leerde zuilen op
sokkel en afgesloten met inwaarts omkrullende
ezelsrug afdekking. Op de zuilen
staan in reliëf de beken de vergankelijkheidssymbolen
afgebeeld: de
gevleugelde zandloper, de ouroboros,
schelpen, omgekeerde fakkel, papaverbollen, eikeltjes en vlinders. Op de kelderzerk
is een rechthoekige en hellende steen geplaatst met profi el- en sierlijst
en opgelegde familiewapens. Aan het hoofdeinde een hoge sokkel met golvend
profi el en tekstplaat met dubbel cartouche met rolwerk, waartegen twee aanleunende
engelen met guirlande en palmtak zijn geplaatst. Aan de voorzijde van
het monument bevindt zich een klein in zwart-wit blokpatroon betegeld bordes.
Oorspronkelijk stonden er hekwerken tussen de vierkante zuilen.
De Elisabeth Otter-Knoll Stichting werd gesticht door Johanna Elisabeth Sophia
Knoll, weduwe van Adolph Fortgens-Otter, een rijke Amsterdamse reder. Mevrouw
Knoll had geen kinderen en bij testament benoemde zij dan ook ‘De
stichting voor Dames uit de deftige stand’ tot enige erfgenaam. De naar haar
genoemde stichting is op dit moment een algemeen woonzorgcentrum in Amsterdam
Buitenveldert.
Vanaf dit punt gaat u weer richting noordelijke toegangspoort. Hier eindigt de
route langs de Rijksmonumenten op Zorgvlied.
13

14
Enkele voorbeelden van funeraire symboliek
Aesculaap:
De esculaap of aesculaap is een oud Grieks
symbool dat staat voor de geneeskunde. De
slang staat in de esculaap symbool voor de
genezing, omdat dit dier zijn huid kan afwerpen,
hetgeen staat voor herboren worden en
genezing, maar ook door zijn beet de dood
kan brengen.
Slang:
In de funeraire betekenis vinden we de positieve
symboliek van de slang terug op grafmonumenten.
Een veel voorkomend beeld
is de staartbijtende slang, de ouroboros. De
slang is hier alpha en omega, het begin en
het einde. Zij wijst op de begrenzing, op het
feit dat alles besloten is binnen de macht van
God, en op de oneindigheid.
Uil:
De uil gold al in het oude Egypte en Indië als
dodenvogel. Voor de Grieken was de uil het
attribuut van de godin Pallas Athene en daarmee
het symbool van (Athene’s) wijsheid. De
christelijke betekenis werd, omdat de uil een
nachtdier is, een symbool van degenen die
de duisternis liefhebben (ongelovigen, ketters
en wereldwijzen) of, omdat de uil kan
zien in de duisternis, een symbool van de gelouterde
ziel.
Vleermuis:
De vleermuis wordt gezien als een demonisch
dier en staat voor duivel, kwaad, nacht
en dood.
Kruis of Crucifix:
Voordat het kruis een christelijk symbool
werd, was het al een universeel teken van
verzoening, de synthese tussen hemel en
aarde en de vier windrichtingen. Als christe-
lijk symbool wordt het in verschillende vormen
aangetroffen. Het latijnse kruis komt
het meest voor.
Druivenrank of -tros:
Als bloedsymbool is de druif het teken van
leven en dood. De druivenrank of -tros verwijst
naar de eucharistie of het Avondmaal
en daarmee naar de offerdood van Christus.
Eikenblad of -tak of eikels:
Hier zijn verschillende betekenissen aan toe
te kennen. Eikenhout werd als onverwoestbaar
beschouwd en was daarom symbool van
de onvergankelijkheid. In de oudheid werd
een lauwerkrans van eikenbladeren gegeven
aan overwinnaars ten teken van onvergankelijke
eer.
Guirlandes:
In de oudheid werden tempels vaak versierd
met slingers van bloemen, bladeren en
vruchten: zogenaamde guirlandes. Het waren
offers en elk van de gebruikte bloemen
en vruchten had zijn eigen specifi eke betekenis.
Lauwerkrans:
Een lauwerkrans van laurierbladeren is door
de groene bladeren een symbool van eeuwig
leven, eeuwige vriendschap, overwinning,
roem en eerbetoon. De oudste betekenis van
laurier is die van reinheid (Apollo). Een schedel
met een lauwerkrans symboliseert de
heerschappij van de dood over de levenden
(zie ook eikenblad)
Vlinder:
Symbool van de onsterfelijke ziel. Voor christenen
is de dood de overgang naar een beter
leven, de verplaatsing uit dit aardse tranen-

zoals die ook op Zorgvlied te vinden is
dal naar het hemelrijk. De vlinder staat ook
symbool voor de drie stadia die de menselijke
ziel doorloopt: leven, dood en wederopstanding.
Daarnaast staat de vlinder ook
symbool voor de kortstondigheid van het
aardse leven
Fakkel of toorts:
De omgekeerde (brandende) fakkel was al
voor de oudheid symbool van het gedoofde
leven en attribuut van de dood. Een brandende
fakkel verwijst naar (hernieuwd) leven
(wederopstanding). Vaak zijn twee gedoofde
fakkels kruislings afgebeeld.
Obelisk:
In het oude Egypte was de obelisk, met haar
vier zijden en piramide-achtige punt, symbool
van het heersen over de vier windstreken,
teken van macht. Later werd dit het
symbool van standvastigheid en deugd.
Olielamp:
Symbool van het eeuwige licht, verwijzend
naar de eeuwigheid en de onsterfelijkheid.
Het is het symbool van Christus, die het licht
der wereld is (Johannes 8:12).
Schelp:
Symbool van vruchtbaarheid, liefde, huwelijk
en leven. De christelijke symboliek beschouwt
de schelp als beeld van het graf, dat
de mens na de dood omsluit, voor hij mag
opstaan. De voorstelling van de bevruchting
van de als tweeslachtig beschouwde schelpdieren
door de dauw uit de hemel, maakt de
schelp ook tot Mariasymbool.
Urn:
Symbool uit de klassieke oudheid van de
dood en de rouw. Het woord urn is afkomstig
van het Latijnse ‘urna’ van het werkwoord
‘urere’ dat verbranden betekent. Een urn op
een grafmonument is vaak half bedekt door
een rouwsluier. Een sluier of draperie betekent
zich afwenden van de buitenwereld.
Een sluier, gedrapeerd om een asurn, symboliseert
het afdekken of bedekken van het
leven.
Zandloper:
De zandloper duidt op het korstondige van
het leven en op het gestadig naderen van het
stervensuur. Als symbool van de dood komt
de zandloper voor het eerst voor in de late
middeleeuwen. De meeste zandlopers zijn
voorzien van vleugels. Die symboliseren de
tijd die vervliegt en de vergankelijkheid van
de mens. Meestal zijn het de vleugels van
een duif, maar het komt ook voor dat de
zandloper is voorzien van één duivenvleugel
en één vleermuisvleugel. Dit staat symbool
voor het vervliegen van het leven, bij dag en
bij nacht, bij goed en bij kwaad. De omkeerbaarheid
van de zandloper wordt in de christelijke
traditie gezien als het nieuwe leven en
de wederopstanding.
Handen:
Twee ineengrijpende handen, soms liggend
op een kussen, zijn het symbool van liefde en
verbondenheid tussen man en vrouw.
Hart:
Symbool van liefde en vriendschap. In de
bijbel is het hart de innerlijke mens. In het
christendom is het hart symbool van de liefde.
Een met vlammen omgeven hart verwijst
naar religieuze bezieling.
15

Correspondentieadres:
Postbus 4, 1180 BA Amstelveen
T 020 540 49 27
F 020 642 98 01
Naast de Monumentenroute zijn
er ook andere routes verkrijgbaar
bij de balie van Zorgvlied.
Zie ook onze website
www.zorgvliedonline.nl
Amsteldijk 273, 1079 LL Amsterdam
www.zorgvliedonline.nl, E-mail zorgvlied@amstelveen.nl
Locatieadres:
Amsteldijk 273, 1079 LL Amsterdam
E zorgvlied@amstelveen.nl
www zorgvliedonline.nl