Engels als voertaal in het hoger onderwijs: één taalbeleid!
Engels als voertaal in het hoger onderwijs: één taalbeleid!
Engels als voertaal in het hoger onderwijs: één taalbeleid!
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Engels</strong> <strong>als</strong> <strong>voertaal</strong> <strong>in</strong> <strong>het</strong><br />
<strong>hoger</strong> <strong>onderwijs</strong>: <strong>één</strong><br />
<strong>taalbeleid</strong>!<br />
Wilma van der Westen<br />
Conferentie Meertalig <strong>in</strong> de loopbaan: geen luxe, maar noodzaak<br />
24 mei 2012
Even voorstellen:<br />
• Bestuurslid Het Schoolvak Nederlands / kolomleider <strong>hoger</strong> <strong>onderwijs</strong><br />
HSN 26 16 en 17 november 2012 te Brugge<br />
• Lid bestuur Sectie Nederlands & Nt2 / taalondersteun<strong>in</strong>g<br />
13 talensecties<br />
• Voorzitter Nederlands / Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs<br />
43 <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen <strong>hoger</strong> <strong>onderwijs</strong> uit Nederland en Vlaanderen<br />
• Senior adviseur Taalbeleid De Haagse Hogeschool<br />
S<strong>in</strong>ds 1989 bezig met <strong>taalbeleid</strong><br />
• Educatief auteur: leermiddelen, digitale schrijfleeromgev<strong>in</strong>g<br />
o.a. Goed geschreven, Welgespeld<br />
Nu: pilot Succes met Taal
Nederlands / Vlaams Platform Taalbeleid<br />
Hoger Onderwijs<br />
Opgericht e<strong>in</strong>d 2006 door vier docenten<br />
Nu: 37 <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen en 189 deelnemers<br />
Doel:<br />
uitwissel<strong>in</strong>g van ervar<strong>in</strong>gen,<br />
kennisdel<strong>in</strong>g en kennisvorm<strong>in</strong>g<br />
bijdragen aan ontwikkel<strong>in</strong>g <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gsbreed<br />
<strong>taalbeleid</strong> en taalondersteun<strong>in</strong>g <strong>in</strong> <strong>het</strong> <strong>hoger</strong><br />
<strong>onderwijs</strong>
Behoefte aan uniforme beschrijv<strong>in</strong>g<br />
voor de sector <strong>hoger</strong> <strong>onderwijs</strong><br />
• Talige startcompetenties<br />
• E<strong>in</strong>d propedeuse<br />
• E<strong>in</strong>dkwalificaties <strong>hoger</strong> <strong>onderwijs</strong>
Resultaten en plannen<br />
Resultaten:<br />
Visie op <strong>taalbeleid</strong><br />
Talige startcompetenties voor <strong>hoger</strong> <strong>onderwijs</strong> (2009)<br />
Onderzoek naar schrijftaken <strong>in</strong> <strong>hoger</strong> <strong>onderwijs</strong> (2010)<br />
Plannen:<br />
Instrument voor zelfbeoordel<strong>in</strong>g schrijfvaardigheid en portfolio<br />
2011/2012<br />
Naar een beschrijv<strong>in</strong>g taalniveau e<strong>in</strong>d bachelor
Veldaanvraag 2008<br />
Ingediend bij SLO, <strong>het</strong> nationaal expertisecentrum voor<br />
leerplanontwikkel<strong>in</strong>g <strong>in</strong> Nederland<br />
Helge Bonset & Hans de Vries<br />
m.m.v.<br />
Wilma van der Westen & Edith Allad<strong>in</strong><br />
en platformleden wanneer nodig
Def<strong>in</strong>itie Taalbeleid:<br />
“Taalbeleid is de formuler<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> permanente,<br />
systematische en strategische handelen van beleidsmakers<br />
en beleidsuitvoerders om – op alle voor <strong>het</strong> <strong>onderwijs</strong><br />
relevante niveaus – taal én taalontwikkel<strong>in</strong>g tot een bron<br />
van permanente aandacht en zorg te laten zijn <strong>in</strong> de dagelijkse<br />
praktijk van <strong>het</strong> <strong>onderwijs</strong> en die maatregelen te nemen die<br />
bijdragen aan <strong>het</strong> studiesucces van studenten.<br />
Studiesucces wil <strong>in</strong> dit verband zeggen:<br />
• <strong>in</strong> staat zijn de opleid<strong>in</strong>g met behoud van alle<br />
kwaliteitseisen succesvol te doorlopen,<br />
en<br />
• bij <strong>het</strong> afstuderen beschikken over voldoende<br />
taalvaardigheid voor de beg<strong>in</strong>nende beroepsuitoefen<strong>in</strong>g.”<br />
Wilma van der Westen (2002)
Taal <strong>als</strong> voorwaarde voor studiesucces<br />
Taal <strong>als</strong> <strong>in</strong>strument voor:<br />
• de verwerv<strong>in</strong>g van kennis<br />
• competentieontwikkel<strong>in</strong>g (reflecteren,<br />
samenwerken)<br />
• ontwikkel<strong>in</strong>g van metacognitieve vaardigheden<br />
Om op een bepaald niveau te<br />
kunnen studeren is een<br />
passend niveau van<br />
taalbeheers<strong>in</strong>g noodzakelijk<br />
Dat geldt voor alle opleid<strong>in</strong>gen, ook de voor<br />
<strong>Engels</strong>talige opleid<strong>in</strong>gen
Pakket van eisen<br />
Talige startcompetenties<br />
• Onafhankelijk van de vooropleid<strong>in</strong>gen<br />
• Taalvaardigheid nodig b<strong>in</strong>nen studie<br />
• Voor alle opleid<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> <strong>het</strong> <strong>hoger</strong> <strong>onderwijs</strong><br />
Functies:<br />
• Zelfassessment: zelf niveau <strong>in</strong>schatten<br />
• Reële eisen / basis voor toets<strong>in</strong>g<br />
• Vaststell<strong>in</strong>g deficiënties en <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van ondersteun<strong>in</strong>g<br />
• Inzicht <strong>in</strong> wat er <strong>in</strong> <strong>het</strong> <strong>hoger</strong> <strong>onderwijs</strong> verwacht wordt
Aanpak<br />
Talige startcompetenties<br />
Beschrijv<strong>in</strong>gsmethodiek mvt-<strong>onderwijs</strong> en NT2: ERK<br />
(Europees Referentiekader)<br />
In de beschrijv<strong>in</strong>g talige startcompetenties gekozen voor de<br />
methodiek van <strong>het</strong> ERK:<br />
niveau B2 (vgl. met <strong>het</strong> e<strong>in</strong>dniveau havo) en<br />
niveau C1 (vgl. met e<strong>in</strong>dniveau vwo)
Tijdens project: snelle ontwikkel<strong>in</strong>gen<br />
E<strong>in</strong>d 2007: ‘Raamwerk Nederlands’ voor (v)mbo<br />
Beg<strong>in</strong> 2008: ‘Over de drempels met taal en rekenen’ van de<br />
commissie Meijer<strong>in</strong>k<br />
Herijk<strong>in</strong>g nodig: gekozen voor eigen beschrijv<strong>in</strong>g<br />
ERK, Over de drempels en Raamwerk <strong>als</strong> basis<br />
1. recht doen aan situatie <strong>hoger</strong> <strong>onderwijs</strong><br />
2. doorlopende leerlijn door laten lopen<br />
3. beschrijv<strong>in</strong>g specifieke aspecten <strong>hoger</strong> <strong>onderwijs</strong>:<br />
strategieën, taalleerstrategieën en attitude<br />
4. de koppel<strong>in</strong>g aan complexe taaltaken, zo<strong>als</strong><br />
‘aanteken<strong>in</strong>gen maken tijdens een college’
Talige startcompetenties Hoger<br />
Onderwijs<br />
Tussentijdse resultaten voorgelegd aan deelnemers HSN 22<br />
en docenten hbo<br />
Resultaat voorgelegd aan Nederlands / Vlaams Platform<br />
Taalbeleid Hoger Onderwijs<br />
Uite<strong>in</strong>delijke resultaat beschikbaar op site SLO en <strong>het</strong><br />
Nederlands / Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs
Vijf vaardigheden: lezen, schrijven, spreken,<br />
luisteren, gesprekken voeren<br />
Opbouw:<br />
Algemene omschrijv<strong>in</strong>g<br />
Kenmerken taakuitvoer<strong>in</strong>g<br />
Beschrijv<strong>in</strong>g strategieën plannen, monitoren<br />
en herstel<br />
Beschrijv<strong>in</strong>g taalleerstrategieën<br />
Beschrijv<strong>in</strong>g attitude<br />
Beschrijv<strong>in</strong>g taaltaken<br />
Taalverzorg<strong>in</strong>g (voor Nederlands)
Kenmerken taalgebruik <strong>hoger</strong> <strong>onderwijs</strong><br />
Strategieën:<br />
plannen<br />
monitoren en herstellen<br />
Taalleerstrategieën<br />
Attitude<br />
Complexiteit van de taaltaak
Kloof tussen <strong>in</strong>stroomniveau en voor<br />
de studie vereist niveau<br />
En nu?<br />
De meeste opleid<strong>in</strong>gen hanteren de<br />
Talige startcompetenties<br />
<strong>als</strong> niveau voor e<strong>in</strong>d Propedeuse
‘Iedereen beheerst <strong>in</strong> pr<strong>in</strong>cipe zijn<br />
moedertaal. Toch twijfelen we allemaal wel<br />
eens: hoe spel je dit, hoe schrijf je dat?’<br />
(I. van Eijk, De Taalhulp, 1982)<br />
‘Ook de blondste leerl<strong>in</strong>gen…..’<br />
(J. Bouma, NRC, 13 jan. 2007)
Internationaliser<strong>in</strong>g, globaliser<strong>in</strong>g &<br />
migratie<br />
Meertaligheid<br />
• Simultane & successieve of sequentiële<br />
meertaligheid<br />
(Extra et al 2001, Extra 2011)<br />
Digitaliser<strong>in</strong>g, <strong>in</strong>ternet & sociale media<br />
Taalverander<strong>in</strong>g / meervoudige geletterdheid<br />
• Schooltaal versus thuis-, “digitaal” of straattaal<br />
• Mail, sms, chat, twitter<br />
• Simulatie / <strong>in</strong>structievideo’s<br />
E<strong>in</strong>de van de standaardtaal?<br />
(Van der Horst 2008)
Studentenpopulatie def<strong>in</strong>itief veranderd<br />
Cohort 2010 HHS<br />
5730 eerstejaarsstudenten voltijd<br />
Type vooropleid<strong>in</strong>g:<br />
mbo 28%<br />
havo 47% ↓*<br />
vwo 8%<br />
overig (cd, bd en overig) 17%<br />
*) De <strong>in</strong>stroom van havisten kent een dalende trend.<br />
Etniciteit:<br />
autochtoon 53%<br />
niet-westers allochtoon 42%<br />
westers allochtoon 5%
Nederlandstalige en <strong>Engels</strong>talige<br />
opleid<strong>in</strong>gen<br />
Taalvaardigheid docenten<br />
Taalvaardigheid studenten
Veranderde & veranderende maatschappij<br />
Een nieuwe situatie vraagt om nieuwe kennis,<br />
houd<strong>in</strong>g en vaardigheden,<br />
ook en misschien wel<br />
met name op terre<strong>in</strong> van taal!<br />
Andere wereld? = Andere manier van leren!
Drie typen <strong>taalbeleid</strong><br />
Type 1: Taal smal<br />
Type 2: Taal gekoppeld aan opleid<strong>in</strong>gseisen<br />
Type 3: Taal breed<br />
Daems & Van der Westen 2008<br />
Rooijackers & Van der Westen 2009
Type 1 Taalbeleid<br />
• Buiten of naast <strong>het</strong> curriculum<br />
• Toets<br />
• Ondersteun<strong>in</strong>g taalzwakke studenten<br />
• Alleen taaldocenten<br />
Doel: bepaald niveau halen<br />
-> Productgericht: toets halen
Type 2 Taalbeleid<br />
• Competentiegericht<br />
• Toets en ondersteun<strong>in</strong>g taalzwakke studenten<br />
• Ingebed <strong>in</strong> / gekoppeld aan opleid<strong>in</strong>g<br />
• Aandacht voor taal <strong>in</strong> curriculum<br />
Doel: taalvaardige student bij afstuderen<br />
-> productgericht
Type 3 Taalbeleid<br />
• Proces én product<br />
• Taalleerstrategieën:<br />
– Leren een taal te leren<br />
– Bewuste taalverwerv<strong>in</strong>g<br />
– Multiculturele en <strong>in</strong>ternationale (taal)competenties<br />
• Taalontwikkelend lesgeven<br />
• Accent op leren en leren leren<br />
• De lat hoog<br />
Doel: autonome taalleerder + taalvaardige student
Def<strong>in</strong>itie taalontwikkelend lesgeven<br />
Manier van lesgeven (of begeleiden, coachen)<br />
waar<strong>in</strong> de docent (ook <strong>in</strong> rol begeleider of coach)<br />
nadrukkelijk een rol heeft <strong>in</strong> <strong>het</strong> aanjagen,<br />
stimuleren, uitdagen en begeleiden van <strong>het</strong> proces<br />
van taalontwikkel<strong>in</strong>g van de student(en).<br />
(Van der Westen 2006)
Succesfactoren taalverwerv<strong>in</strong>g en<br />
–ontwikkel<strong>in</strong>g<br />
• kwaliteit van de <strong>in</strong>put<br />
• mate van contact<br />
• complexiteit (taal)taken<br />
• motivatie leerder & omgev<strong>in</strong>g<br />
• status en perspectief<br />
Tussentaal<br />
Fluency & correctheid blijft achter
Welke factoren bepalen tekstkwaliteit?<br />
Actief burgerschap <strong>in</strong> Nederland.<br />
Overpe<strong>in</strong>z<strong>in</strong>gen van een Amerikaan<br />
Door James Kennedy<br />
Wat heeft actief burgerschap wel en ook niet betekend <strong>in</strong> de<br />
recente Nederlandse geschiedenis? Daar gaat dit kort<br />
verhaal over.<br />
De Nederlandse traditie van goed burgerschap<br />
In 1950 gaf de Verenig<strong>in</strong>g van Nederlandse Gemeenten een<br />
boekje uit aan alle nieuwe burgers van Nederlands –<br />
diegenen, die net de kiesdrempel van 23 jaar hadden bereikt.<br />
Met de titel ‘Burgerschap en burgerz<strong>in</strong>’ maakte <strong>het</strong> boekje<br />
een duik <strong>in</strong> de Nederlandse geschiedenis en <strong>het</strong> verleden<br />
van Nederland de basis legde voor democratische<br />
burgerschap <strong>in</strong> deze tijd. Nederlanders, zo betoogde <strong>het</strong><br />
boek, hadden door hun geschiedenis een groeiende<br />
verantwoordelijkheidsgevoel jegens elkaar: (…)
Def<strong>in</strong>itie taalontwikkelend lesgeven:<br />
Manier van lesgeven (of begeleiden, coachen)<br />
waar<strong>in</strong> de docent (ook <strong>in</strong> rol begeleider of coach)<br />
nadrukkelijk een rol heeft <strong>in</strong> <strong>het</strong> aanjagen,<br />
stimuleren, uitdagen en begeleiden van <strong>het</strong> proces<br />
vaan taalontwikkel<strong>in</strong>g van de student(en).<br />
Van der Westen 2006
Niet kijken naar fouten, maar potentie ><br />
• Effectief gebruik van <strong>in</strong>put<br />
• Zelf op zoek naar rijke en veelzijdige <strong>in</strong>put afgestemd op<br />
(taal)doel<br />
• Werken met voorbeelden ipv formats<br />
• Woordleerstrategieën: werken met een woorddossier<br />
• Weten hoe je je taal kan ontwikkelen en ermee aan de slag gaan:<br />
- l<strong>in</strong>guïstisch bewustzijn, kennis taalverwerv<strong>in</strong>g en<br />
(taal)attitude<br />
• Complexity, Accuracy & fluency<br />
complexe taaltaken, samenwerkend leren,<br />
betekenisonderhandel<strong>in</strong>g - > fluency blijft achter<br />
• Recent psychol<strong>in</strong>guïstisch onderzoek:<br />
hersenen werken niet regelgestuurd: lexicale eenheden<br />
(rout<strong>in</strong>es, chunks) belangrijker dan grammaticale regels
Op zoek!<br />
Type 3 <strong>taalbeleid</strong>: vormgev<strong>in</strong>g, implementatie<br />
en effectmet<strong>in</strong>g<br />
Talige startcompetenties <strong>hoger</strong> <strong>onderwijs</strong><br />
(H. Bonset & H. de Vries 2009)<br />
Propedeutische schrijftaken<br />
(T. Meestr<strong>in</strong>ga 2010)<br />
Instrument voor zelfbeoordel<strong>in</strong>g<br />
schrijfvaardigheid<br />
Talige e<strong>in</strong>dkwalificaties <strong>hoger</strong> <strong>onderwijs</strong>
Voor een complex probleem<br />
bestaat geen simpele<br />
oploss<strong>in</strong>g!<br />
Dank voor uw aandacht!<br />
w.m.c.vanderwesten@hhs.nl
Mail & websites<br />
w.m.c.vanderwesten@hhs.nl<br />
• Nederlands / Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs<br />
www.<strong>taalbeleid</strong><strong>hoger</strong><strong>onderwijs</strong>. nl (i.s.n.)<br />
• Het Schoolvak Nederlands / kolomleider <strong>hoger</strong> <strong>onderwijs</strong><br />
www.<strong>het</strong>schoolvaknederlands.org<br />
HSN 26 Brugge 16 en 17 november 2012<br />
• Levende Talen / Sectiebestuur Nederlands & Nt2<br />
www.levendetalen.nl<br />
• De Haagse Hogeschool<br />
www.dehaagsehogeschool.nl<br />
• Verenig<strong>in</strong>g van Educatieve Auteurs<br />
www.educatieveauteurs.nl<br />
• Digitale, onl<strong>in</strong>e taalleer- en schrijfleeromgev<strong>in</strong>g<br />
www.succesmettaal.nl
Change language