Armoede in het pre-industriële tijdperk - Faro
Armoede in het pre-industriële tijdperk - Faro
Armoede in het pre-industriële tijdperk - Faro
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Armoede</strong> <strong>in</strong> <strong>het</strong> <strong>pre</strong>-<strong>in</strong>dustriële <strong>tijdperk</strong><br />
Wouter Ryckbosch<br />
Universiteit Antwerpen<br />
wouter.ryckbosch@ua.ac.be
Het land van Cocagne<br />
“Dar syn dye tuyne gemaeckt mit worsen. Die v<strong>in</strong>steren ende dye dueren<br />
syn gemaeckt van salm ende stueren. […] Dye balcken, dye <strong>in</strong> den<br />
huyse liggen, syn all gemaeckt van botterweggen. […] <strong>het</strong> regent iii<br />
werff ‘s dages vladen, pal<strong>in</strong>gen ende pastien gebraeden. […] Daer en<br />
bleyff nymant onberaeden, want dye gansen gaent hemselven braeden.”<br />
“Daar zijn de tu<strong>in</strong>en gemaakt met worsten. De vensters en deuren bestaan<br />
uit zalm en steur. […] De steunbalken <strong>in</strong> de huizen bestaan compleet uit<br />
boterklonten, […] <strong>het</strong> regent er drie keer per dag vlaaien, pal<strong>in</strong>gen en<br />
pasteigebak. […] Daar blijft niemand zonder zitten, want de ganzen<br />
braden zich namelijk zelf.”
De <strong>in</strong>zet van een debat<br />
Zijn we vandaag beter of slechter af dan <strong>in</strong> <strong>het</strong><br />
verleden?<br />
Is armoede eigen aan onze huidige maatschappij?<br />
Of vormt armoede een natuurlijke staat en is onze huidige<br />
maatschappij een historische uitzonder<strong>in</strong>g?<br />
“The world’s most ‘primitive’ people have few possessions, but they are not poor. […]<br />
Poverty is a social status. As such it is the <strong>in</strong>vention of civilization. It has grown with civilization,<br />
at once as an <strong>in</strong>vidious dist<strong>in</strong>ction between classes and more importantly as a tributary relation.”<br />
(Marshall Sahl<strong>in</strong>, antropoloog)
Denken over armoede<br />
<strong>Armoede</strong> als pathologie<br />
Falend <strong>in</strong>dividueel gedrag<br />
Culture of poverty<br />
<strong>Armoede</strong> als ‘accident de parcours’<br />
accident de parcours’<br />
Tijdelijke zwakte <strong>in</strong> economie<br />
Transitie<br />
<strong>Armoede</strong> als structureel fenomeen<br />
Grote macro-economische processen veroorzaken<br />
armoede<br />
Welke? Word<strong>in</strong>gsgeschiedenis?
De <strong>pre</strong>-<strong>in</strong>dustriële economie<br />
Economische geschiedenis volgens Gregory Clark<br />
Stabiliteit vóór ca. 1800
Europa vóór 1800: Malthus?<br />
Thomas Robert Malthus (1766-1834)<br />
An Essay on the Pr<strong>in</strong>ciple of Population<br />
Reactie tegen Adam Smith, William Godw<strong>in</strong> & De<br />
Condercet:<br />
○ Grenzen aan <strong>het</strong> optimisme<br />
○ Wetmatigheden van de samenlev<strong>in</strong>g<br />
Bevolk<strong>in</strong>gsgroei<br />
Voedselvoorzien<strong>in</strong>g
Marx & <strong>pre</strong>-<strong>in</strong>dustrieel Europa<br />
Neo-marxistische benader<strong>in</strong>g<br />
Belang van klassenstrijd & bezitsverhoud<strong>in</strong>gen<br />
Vanaf middeleeuwen - ontplooi<strong>in</strong>g kapitalisme:<br />
○ Feodaal productiesysteem<br />
handelskapitalisme<br />
handelskapitalisme<br />
proto-<strong>in</strong>dustrieel kapitalisme<br />
<strong>in</strong>dustrieel kapitalisme<br />
○ Voortschrijdende proletariser<strong>in</strong>g & verarm<strong>in</strong>g<br />
De West-Europese geschiedenis is er één van<br />
voortdurend toenemende armoede, met de 18de-19ee<br />
eeuw als hoogtepunt.
Smith & ‘the revolt of the early<br />
modernists’<br />
Smithiaanse <strong>in</strong>ter<strong>pre</strong>tatie<br />
Economische groei door commercialiser<strong>in</strong>g &<br />
arbeidsspecialisatie<br />
Brengt toegenomen welvaart<br />
‘The revolt of the early modernists’<br />
‘The revolt of the early modernists’<br />
Economische groei vóór de <strong>in</strong>dustriële revolutie?<br />
○ Engeland, Nederlanden,…<br />
Belang van sociale middengroepen<br />
○ Geen extreme armoede tegenover extreme rijkdom<br />
Ongelijke, maar welvarende samenlev<strong>in</strong>g
Een armoedig budget<br />
… ondanks nuancer<strong>in</strong>g op malthusiaans model geldt voor<br />
de armen dat ze op of rond levensm<strong>in</strong>imum leefden<br />
Ca. 70% budget:<br />
Voed<strong>in</strong>g:<br />
○ Calorieopname via (rogge)brood & bier; aardappel<br />
○ Peulen (“the poor man’s meat”)<br />
○ Peulen (“the poor man’s meat”)<br />
○ (Varkens)vlees<br />
○ Zout, hon<strong>in</strong>g<br />
○ Vitam<strong>in</strong>es, proteïnes, etc slechts <strong>in</strong> tweede <strong>in</strong>stantie<br />
Vandaag <strong>in</strong> België: ca. 14% van <strong>het</strong> budget naar eten en<br />
dr<strong>in</strong>ken
De magere keuken
De vette keuken
Het cruciaal belang van graan
De relativiteit van armoede<br />
Naar hedendaagse normen “arm”<br />
Maar b<strong>in</strong>nen de context van die samenlev<strong>in</strong>g?<br />
○ Hoeveel armoede was er?<br />
○ Def<strong>in</strong>ities & perceptie door tijdgenoten?<br />
Ongelijkheid <strong>in</strong> <strong>pre</strong>-<strong>in</strong>dustrieel Europa<br />
Vroeger meer of m<strong>in</strong>der ongelijkheid?<br />
Simon Kuznets<br />
Of “<strong>in</strong>equality & affluence”?
Het voorkomen van armoede<br />
POTENTIËLE ARMEN<br />
ARMEN<br />
BEDEELDENBedeelden<br />
REGELMATIG B.
De oorzaken van armoede<br />
Incidenteel<br />
Epidemieën, oorlogen, overstrom<strong>in</strong>gen,…<br />
Cyclisch<br />
Prijsbeweg<strong>in</strong>gen door bevolk<strong>in</strong>gsdruk (Malthus),<br />
hongercrises, economische conjunctuur,…<br />
Structureel<br />
Gez<strong>in</strong>scyclus (Rowntree)
People without history?<br />
Eric Wolf, “Europe and the People Without History”<br />
Bronnenprobleem<br />
Armen als zelfstandig handelende actoren?<br />
Olwen Huften<br />
○ “An economy of makeshifts”<br />
○ “An economy of makeshifts”<br />
Overlev<strong>in</strong>gsstrategieën:<br />
- Familiale netwerken<br />
- Pandbelen<strong>in</strong>g<br />
- Loonarbeid<br />
- Onderl<strong>in</strong>ge hulp<br />
- Seizoensmigratie<br />
- Crim<strong>in</strong>aliteit<br />
- Prostitutie<br />
- ….
Het actor-perspectief (2)<br />
Oscar Lewis<br />
“Culture of poverty”<br />
○ Fatalisme<br />
○ hulpeloosheid<br />
○ Wantrouwen tegenover <strong>in</strong>stituties<br />
○ Maatschappelijk isolement<br />
Culture benader<strong>in</strong>g van armoede houdt<br />
ook ‘gevaren’ <strong>in</strong>
<strong>Armoede</strong> <strong>in</strong> <strong>het</strong> verleden<br />
<strong>Armoede</strong> op <strong>het</strong> snijvlak van structure & agency, van<br />
cultuur en economie<br />
Erfgoeddag 2011 als kans tot debat<br />
Een debat met grote <strong>in</strong>zet voor gisteren, vandaag<br />
Een debat met grote <strong>in</strong>zet voor gisteren, vandaag<br />
en morgen…
Change language