januari - maart - Gemeente Pittem

Heden en verleden
DAARBij Die mOlen... Vooruitblik op erfgoeddag 2009
Op 25 en 26 april 2009 heeft
de jaarlijkse Erfgoeddag
plaats waarbij de plaatselijke
heemkring Valère Arickx de
Egemse en Pittemse molens in
de belangstelling wil brengen.
Uiteraard rekenen de leden
van de kring ook op de medewerking
van hun dorpsgenoten
die over foto’s of documenten
beschikken. Dit kunnen zowel
afbeeldingen zijn van molens
maar ook van hun bewoners of
dienstpersoneel. Documenten
dienaangaande zijn uiteraard
ook van belang.
Molens komen al heel lang
voor in ons landschap. De oudste
Pittemse molens zijn de
Plaatsmolen (nu nog bestaande
maar dan wel als “nieuwe”
molen uit steen sedert 1909)
en de Claerhoutmolen. Het
zijn niet toevallig de molens
van de twee grootste heerlijkheden,
beide molens worden
al vermeld in de 14de eeuw.
Een van de gevolgen van
de demografische revolutie
tijdens de tweede helft van de
18de eeuw was blijkbaar een
tekort aan molens. Hierdoor
werden in onze dorpen tal
van nieuwe molens opgericht.
Denken we in Pittem bv. aan
Baert’s molen (Torremolen),
de Kruisbergmolen en de
Stenen Molen. Op de grens
van de gemeente werd ook
de Rijseleindemolen gebouwd
(Ardooie). Egem deed ook niet
onder: de Bergmolen (1772) en
de Klijtmolen (1786) dateren
eveneens uit die periode.
Eén van die bewaarde relicten
is de afgebeelde foto die
ik destijds kreeg van wijlen
Rachel Hoornaert (° Pittem,
➥ Pelagie Vercoutere ➥ Tieltsestraat met in de achtergrond Baert’s molen of de Torremolen.
1880 – zie de bijdrage over
“Het Vercouterskruis” in een
vorig nummer van dit infoblad).
De foto toont Pelagie
Vercoutere, dochter van
molenaar Leo Vercoutere en
Amelia De Meese. Verschillende
leden van de familie
Vercoutere waren molenaar in
Pittem sedert het begin van de
18de eeuw. Judocus Vercoutere
uit Wingene was de eerste
Pittemse molenaar met die
familienaam. Hij oefende zijn
stiel uit op de Claerhoutmolen.
Zijn voorouders waren molenaar
in Wingene. Ook een van
onze beroemdste Pittemnaren,
met name graaf Felix-Amand
de Mûelenaere (eerste West-
Vlaams provinciegouverneur,
minister – bekijk de gedenkplaat
boven de voordeur van
het huis Veys op het Pittemse
dorpsplein) had de Wingense
familie Vercoutere in zijn voorouders.
Nazaten van de familie
Vercoutere gingen ook malen
op de nieuwe Stenen Molen
(1799) in de huidige Kapelseweg.
Een van de dochters
van Leo was dus Pelagie. Ze
was geboren op 21 augustus
1830. Nog dezelfde dag werd
ze gedoopt met molenaar
Ferdinand Vercoutere van de
Claerhoutmolen als peter en
(tante) Antonia De Meese als
meter. Deze laatste woonde op
het “goed te Ooigem” (huidige
hoeve Desmet, Wielewaalstraat).
Pelagie bleef ongehuwd
en stierf op 18 juli 1899 in het
ouderlingengesticht zoals de
overlijdensakte het vermeldt.
Na de Vercoutere’s kwam de
familie Musschoot de molen
uitbaten. Hun jongste
dochter Leonie trouwde met
Jules Delbaere en ging in de
brouwerij op de hoek van de
Koolskampse- en Tieltsestraat
wonen (brouwerij Lamsens,
later familie Erard).
De andere foto molen toont
de Tieltsestraat met in de achtergrond
Baert’s molen of de
Torremolen. Deze molen werd
opgericht in 1798 door Jozef
Baert. In 1803 was Ferdinand
Baert eigenaar. De molen was
ingericht als oliewindmolen of
stampkot. Vanaf 1845 werd de
Torremolen als graanwindmolen
ingericht door Leo Baert.
Diezelfde Baert liet in 1863
de molen, die tot dan toe
gebouwd was op een “torrekot”,
tot boven toemetselen.
In 1892 werd een stoommaalderij
ingericht. Net voor
de Eerste Wereldoorlog brak
in een geweldige storm het
molenkruis af. Recent werd het
“molenhuisje” afgebroken en
kwam op die plaats de ingang
van de nieuwe verkaveling
“Kapellebilk”.
Zoals je merkt, kan er nog heel
wat fotomateriaal boven water
komen dank zij jullie medewerking.
Heb je dus foto’s
van leden van de Egemse of
Pittemse molenaarsfamilies,
van de molens zelf of stukken
stamboom van die families,
laat die scannen op de gemeente
zodat je documenten
voor het nageslacht bewaard
zijn. En terzelfder tijd kan het
materiaal gebruikt worden
voor de erfgoeddag 2009.
Wilfried Devoldere