1 (Oktober '09)

14
Milan van Berlo
コトバによって表現された人
1. Het idee ‘protocol’
Taal maakt gebruik van een uiterst nauw gedefinieerd protocol.
Laten we uitspraak als voorbeeld nemen. Een moedertaalspreker
van een bepaalde taal detecteert onmiddellijk zelfs een verwaarloosbaar
kleine fout in de uitspraak van anderen. Zowel spreker als
luisteraar zijn tot in de puntjes bekend met de uitspraak van taal;
zij kennen de regels van het protocol en gebruiken deze regels om
informatie over te brengen. Het verschil tussen de Nederlandse ‘i’
(/ɪ/ als in ‘in’) en ‘e’(/ɛ/ als in ‘en’) kunnen moedertaalsprekers
van het Nederlands moeiteloos onderscheiden en daardoor kunnen
wij bijvoorbeeld ‘mis’ en ‘mes’ uit elkaar houden. De nauwkeurigheid
van dit protocol is volgens mij niet alleen van toepassing op
uitspraak, maar ook op andere gebieden van het verschijnsel dat
taal heet.
Waar ook een nauwgezette set van regels van toepassing is, is
woordgebruik. Synoniemen (類義語 (るいぎご)) zijn hier een goed
voorbeeld van. Het verschil in betekenis en gebruikswijze van de
woorden ‘expres’ en ‘met opzet’ is klein, en slechts door goed te
analyseren en vergelijkend onderzoek is precies te achterhalen wat
deze verschillen daadwerkelijk inhouden. Dat wij deze woorden
moeiteloos op de juiste manier kunnen gebruiken is niet alleen interessant,
het vertelt ons ook veel over de processen die aan het
gebruik van taal vooraf gaan; de precisie waarmee wij taal correct
kunnen toepassen. Gebruikt iemand in plaats van het woord ‘expres’
de uitdrukking ‘met opzet’ in een context waar dat normaal
niet gebeurt, dan merken we dat meteen op.
‘Ik heb expres de suiker uit je koffie gelaten’ is een normale Nederlandse
zin, maar als we ‘ik heb met opzet de suiker uit je koffie
gelaten’ zeggen, dan klinkt dat toch een beetje vreemd. Het verschil
tussen deze twee is moeilijk in woorden te bevatten, maar bij ‘met
opzet’ komen eerder kwade bedoelingen, of meer doelbewustheid
kijken. Het is niet ondenkbaar dat alle woorden op deze manier zijn
verweven in een groot raster van betekenis en nuance.
Kortom, de verschillen tussen woorden en hun gebruikswijze zijn
uitermate fijn vastgesteld, en het is juist daarom dat we met een
brede woordenschat een grote variëteit aan informatie kunnen
overbrengen.