Wijkondernemingen. Tijdschrift over de - tijd voor samen

ThemaTiTeL ONDERNEMEN IN DE WIJK
Van bewonersinitiatief
naar wijkonderneming
Joost Beunderman
is een van de directeuren
van 00:/ [zero zero], een
Londens strategie- en
ontwerpbureau. Hij leidt
er een reeks onderzoeks-
en adviesprojecten en
was hoofdauteur van
het Compendium for
the Civic Economy.
Ook schreef hij recentelijk
met het Rotterdams
architectuurcentrum
AIR het pamflet
‘De Empathische stad’.
Voordat hij begon bij
00:/ werkte Joost onder
meer met Urhahn Urban
Design en de Engelse
beleidsdenktank Demos.
58
Column Joost Beunderman
overal zien we tegenwoordig bewonersinitiatieven: van boomhutten in een stukje restgroen
tot burger-energiemaatschappijen en van door buren geredde bibliotheken en nieuwe
buurthuizen tot lokale zorgcoöperaties en wijkfaciliteiten voor ZZP-ers. Zelforganisatie
is een belangrijke bron van kracht en innovatie en genereert gezonde grond voor lokaal
zelfvertrouwen en sociale cohesie.
nieuwe tijden genereren nieuwe woorden en na bewonersinitiatieven is daar nu de
wijkonderneming. Mij werd de vraag gesteld of ik denk dat deze kansrijk kunnen zijn in
Nederland. Mijn stelling, in antwoord daarop, is dat veel lokale initiatieven (overigens niet
alle) wel moeten uitgroeien tot wijkonderneming om een duurzaam positief effect te kunnen
hebben op wijken.
nieuwe woorden genereren begripsverwarring - wat is een wijkonderneming eigenlijk?
Ik zou zeggen, een onderneming die verbetering in de wijk nastreeft, waarde in brede zin
creëert (zowel economisch als sociaal dus, en soms ecologisch) en een sterke mate van lokale
eigenaarschap biedt door haar bestuurs- of eigendomsvorm dan wel door programma en
samenwerkingen. Vaak worden de Engelse Development Trusts als voorbeeld genoemd en dat
gaat voor een groot deel op. alleen zou ik zeggen dat een wijkonderneming ook best winst
kan maken, als deze maar ten bate is van bewoners en deelnemers, doordat ze medeaandeelhouder
zijn of anderszins. De grote groei in kleine coöperaties is wat dat betreft erg
interessant, maar stichtingen en verenigingen kunnen die rol ook vervullen – de fantastische
Singeldingen zomer kiosk in Rotterdam is er wat mij betreft dus ook een. Laten we een brede
trend niet met nauwe definities in de weg zitten.
Want wat Singeldingen net als vele andere ontluikende wijkondernemingen is tegengekomen,
is de zoektocht naar geschikte organisatie- en verdienmodellen en de
geleidelijke (en gedeeltelijke) professionalisering die nodig zijn om op langere termijn
succesvol te kunnen zijn. Dat wil niet zeggen: institutionalisering, maar wel: duurzaam
worden. En dat is belangrijk want, zoals Justus Uitermark terecht schrijft in het Tijdschrift
voor Sociale Vraagstukken, ‘… zelforganisatie en vrijwilligerswerk zijn ook
kwetsbaar’. Bij die Trusts in Engeland gaat vaak het een en ander mis.
Op z’n slechtst worden het kleine ondoorzichtige koninkrijkjes, gaat bij
professionalisering alle authentieke energie en creativiteit verloren of is
hun nieuwe gebouw geen ‘asset’ maar een molensteen om hun nek.
Ook moeten we ons niet alleen richten op wijkonder nemingen
die wegbezuinigde overheidstaken overnemen, maar juist ook op
initiatieven die waarde creëren die noch markt noch overheid tot nu toe
hadden gegenereerd. als we niet alleen de inventiviteit van bewonerondernemers
echt kunnen ontlokken, maar ook die zoektocht naar
de geschikte ondernemingsvorm effectief leren te ondersteunen waar
nodig, kan dit the beginning of a beautiful friendship zijn.