Nieuwsbrief December 2008 - Landschapsbeheer Oss

Nieuwsbrief
In dit nummer
• Stilstaan bij 2008, vooruitkijken naar 2009
• Zeer geslaagd vrijwilligersfeest
• Projecten Erfdijk officieel van start
• Herstel natuurwaarden poelen/wielen Lith
• Streekfair Maashorst weer groot succes
• Landschapswerf een feit!
• Natuurwerkdag kort, maar geslaagd!
• Molen Nieuw Leven Oss maalt ons graan
• Kort nieuws
• Werkgroep Landschapsbeheer Oss
Jaargang 10, nr. 37
December 2008
Landschapsbeheer Oss
0

10 jaar
Nieuwsbrief
Landschapsbeheer Oss
Colofon
Jaargang 10, nr. 37, Oplage 350 exemplaren
December 2008
Redactie: Dick Roza en Richard Ceelen
De Stichting Landschapsbeheer Oss is gevestigd te Oss
en ingeschreven bij KvK Oost-Brabant onder nummer
17105068 Rabobank Oss, banknummer 17.04.19.894
Adressen en
telefoonnummers
Landschapsbeheer Oss
Hermelijnedreef 30
5343 XD Oss
T 0412-632223
I www.landschapsbeheer-oss.nl
E info@landschapsbeheer-oss.nl
Projectbureau Landschapsbeheer Oss
H. Smouter (Projectcoördinator)
Floraliastraat 75
5342 BH Oss
T 06-54288252
E projectbureau@landschapsbeheer-oss.nl
Voorzitter
Ronald Widdershoven
T 0412-631362
E voorzitter@landschapsbeheer-oss.nl
Secretaris
Nora Servaes
T 0412-632223
E secretariaat@landschapsbeheer-oss.nl
Penningmeester
Pim Rinses
T 0412-624079
E penningmeester@landschapsbeheer-oss.nl
Coördinator Werkgroep
Ton Velders
T 0412-648196
E werkgroep@landschapsbeheer-oss.nl
Redactie, Werving & Vrijwilligerscontact
Dick Roza
T 0412-642368
E redactie@landschapsbeheer-oss.nl
Redactie & Webmaster
Richard Ceelen
T 06-54218521
E redactie@landschapsbeheer-oss.nl
Juridisch Adviseur
Maarten Furnée
T 0412-454204
E juridischadviseur@landschapsbeheer-oss.nl
Inhoudsopgave
Stilstaan bij 2008 en vooruit kijken naar 2009 2
Zeer geslaagd vrijwilligersfeest! 3
Project Erfdijk van start 4
Herstel natuurwaarden poelen en wielen in Lith 7
Landschapswerf een feit! 8
Molen Nieuw Leven in Oss maalt ons graan 10
Kort nieuws 11
Werkgroep Landschapsbeheer Oss 13
Home sweet home
Met dit kerstnummer sluiten we ons jubileumjaar af! Voor de
laatste keer treft u dus het cijfer 10 aan in de groene balk
bovenaan de pagina’s die deze keer met vrolijk gekleurde
kerstballen versierd zijn.
En zoals de laatste twee jaar gebruikelijk, is dit
decembernummer ook weer dikker dan normaal. En dat is ook
wel nodig, want we hebben u weer veel te vertellen. Zoals over
het project Erfdijk in Herpen, de poelen en wielen in Lith, het
malen van onze rogge, ons jubileumfeest in de Stelt, de
Natuurwerkdag, de opening van het vrijwilligersseizoen en nog
véél meer.
Maar het belangrijkste nieuws is natuurlijk dat we nu eindelijk -
zij het tijdelijk - een eigen onderkomen hebben, van waaruit al
onze activiteiten gecentraliseerd kunnen worden. Waar we
kunnen opslaan, werken, vergaderen en bijeenkomen.
Dinsdag 9 december konden we officieel de huurovereenkomst
tekenen en de sleutel in ontvangst nemen van het
woonhuis met garage en een grote schuur aan de Tolstraat,
aan de rand van het industrieterrein Vorstengrafdonk. En na
een grondige opknapbeurt, waaraan door enkele van onze
mensen hard gewerkt is, kunnen we deze behuizing trots aan
al onze vrijwilligers, leden van de Vriendenclub en relaties
laten zien tijdens een open huis op zaterdag 3 januari.
Dus de spreuk “Home sweet home” mag dus, als bekroning
van ons jubileumjaar best boven dit stukje staan.
De redactie wenst u fijne feestdagen en een voorspoedig 2009!
Voorpagina
Linksboven: Symbolische bestuurswijziging van Bart naar
Ronald (Foto: RC)
Rechtsboven: Afrastering zetten op Maasakker (Foto: DR)
Linksmidden: Wilgen knotten in Lange Del (TV)
Rechtsmidden: Opschonen poel in de Stelt (RC)
Midden: Groepsfoto vrijwilligersfeest (RC)
Rechtsonder: Bladruimen rolstoelpad Herperduin (Foto: TV)
Kopij
De sluitingstermijn voor kopij voor de volgende
nieuwsbrief is 28 februari 2009.
Deze uitgave is mede
mogelijk gemaakt door:
1

10 jaar
Stilstaan bij 2008 en
vooruit kijken naar 2009
Het bestuur van de Landschapsbeheer Oss wenst
iedereen een fijn Kerstfeest en een voorspoedig 2009.
Wat had Bart gelijk toen hij in zijn vooruitblik naar 2008 stelde
dat 2008 een interessant jaar zou worden.
2008 is een jaar waar we met trots op kunnen terug kijken. Er
is veel gerealiseerd door een grote groep vrijwilligers. Vooral
een project als de Eendenkooi zal als herinnering aan dit
vruchtbare jaar goed zichtbaar blijven.
Het zeer geslaagde symposium en de daaropvolgende
opening van de eendenkooi in mei heeft bij veel van onze
gasten zichtbaar indruk gemaakt.
In 2008 is er tijdens de vele werkdagen door onze vrijwilligers,
begeleidt door onze werkgroep coördinator, erg veel werk
verricht. De Erfdijk, de Stelt, het Vierwindenbos, de
oeverzwaluwwand, de poelen in Dieden/Demen, de Lange Del,
de Hamelspoel, de Groenendijk, het waren namen die me
niets zeiden totdat ik me als vrijwilliger aanmeldde bij de
Stichting Landschapsbeheer. Wat wonen wij in een prachtige
omgeving met zo’n hoge natuurdichtheid en zoveel
afwisseling.
De vrijwilligersgroep waar ik me direct thuis voelde, een hechte
groep mensen die elkaar waarderen om wat ze kunnen,
kennen en weten. Wat heb ik veel geleerd in 2008 over vogels,
paddenstoelen, planten, bomen, heesters, padden, kikkers en
salamanders.
2008 was het jubileumjaar dat op grootse wijze door alle
vrijwilligers, vrienden en partners werd gevierd met een doe-
en feestdag in september. De feestcommissie had niet alleen
voor een dag vol activiteiten gezorgd, maar ook goed weer
besteld. Prima werk en bedankt, het was geweldig!
2008 was óók het jaar waarin we afscheid namen van Bart
Molenaar als voorzitter van onze Stichting. Hij heeft de
afgelopen tien jaren van Landschapsbeheer Oss een hechte
organisatie gemaakt die steunt op de vele vrijwilligers maar die
professioneel de projecten uitvoert. Bart bedankt voor je
geweldige inzet en we hopen je nog vaak te zien als vrijwilliger
bij een van onze projecten op de werkdagen.
In 2008 werden we opnieuw door weer een grotere
vriendenclub gesteund. Met deze steun wordt het onder meer
mogelijk gemaakt deze nieuwsbrief uit te geven. Onze dank
voor uw steun.
Het projectbureau/projectcoördinator heeft een zeer groot
aandeel gehad in de totstandkoming van de vele mooie
projecten die we in 2008 hebben gerealiseerd en die we in de
komende jaren nog gaan realiseren.
De goede samenwerking met het Provinciaal Bestuur, het
Gemeentebestuur, Dorpsraden, Waterschap,
Natuurmonumenten, Brabants Landschap, IVN-Oss, De
Maasmeanders en GGZ Oost Brabant, stellen wij zeer op prijs.
Wij waarderen hun coöperatieve houding zeer en continueren
deze samenwerking graag in 2009.
In december 2008 hebben we de beschikking gekregen over
een eigen onderkomen, waar we onze werktuigen goed
kunnen stallen en van waaruit we veel nieuwe activiteiten
kunnen ondernemen. Plannen daarvoor zullen in de loop van
2009 worden ontwikkeld. Wij zijn de gemeente Oss zeer
erkentelijk voor het beschikbaar stellen van dit onderkomen.
We zullen er als een goed huisvader voor zorgen.
Wat zal 2009 ons verder brengen? Het wandelpad langs de
Maas van Cuijck tot Den Bosch zal worden geopend. We
zullen een aanvang maken met het natuurwaardenherstel van
de poelen en wielen bij Lith. Verder zal er weer veel geoogst
gaan worden, er is genoeg ingezaaid, de cranberry’s geven
een steeds grotere oogst, en ons merk VanTosse krijgt een
steeds grotere naamsbekendheid. Producenten van
biologische streekproducten wenden zich steeds vaker tot ons
om die naam te mogen voeren.
2009 belooft een mooi en vruchtbaar jaar te worden.
Ronald Widdershoven
Wisseling van het voorzitterschap: Bart Molenaar overhandigt het
touw aan Ronald Widdershoven (Foto: Richard Ceelen)
Bedankt!!
Graag wil ik bestuur en vrijwilligers bedanken voor de
aandacht aan mijn afscheid als voorzitter van
Landschapsbeheer, culminerend in het planten van de
bijzondere herinneringsboom. Dat deze boom zowel het
tienjarig bestaan als mijn naam in herinnering mag houden is
een bijzondere beleving. Een betere gelegenheid dan deze
manifestatie in het kader van ons jubileumjaar kon ik mij niet
wensen voor het beëindigen van een periode waarin
Landschapsbeheer een leuke en productieve organisatie
geworden is. Nogmaals wil ik allen die daaraan meewerkten
van harte danken en een voorspoedige verdere ontwikkeling
toewensen.
Bart Molenaar
2

10 jaar
Zeer geslaagd
vrijwilligersfeest!
Als afsluiting van de activiteiten t.g.v. ons 10-jarig bestaan
vierden ruim 40 vrijwilligers met hun partners op zondag
21 september een buitenfeest in “De Stelt”. Daar waren
een viertal grote tenten opgebouwd, compleet met tafels
en stoelen. Het zeer fraaie weer en het gevarieerde
programma zorgden voor een heerlijke dag.
Dorsen en fietsen
Na een welkomstwoord van scheidend voorzitter Bart
Molenaar ontstond er - met koffie en gebak - al direct een
ontspannen sfeer tussen vrijwilligers en partners. Intussen
hadden de mensen van de dorsgroep uit Nistelrode hun
dorscircus bestaande uit twee oude dorskasten, die
aangedreven werden door even oude tractoren opgebouwd en
kon begonnen worden met het dorsen van de roggemijt, die al
vanaf juli op onze ponyweide stond. Dat zorgde wel voor het
nodige lawaai en stof, vooral in de buurt van de oude
strobalenpers, maar dat werd voor lief genomen. Men genoot
van een nostalgisch landbouwspektakel!
In afwachting van de start van de fietspuzzeltocht waarvoor 36
deelnemers waren ingeschreven was er gelegenheid voor een
spelletje darts of crocket. In zes groepjes werden de fietsers
daarna uitgezwaaid voor een tocht van ca 20 kilometer door
Oss, Bernheze en Schaijk. Onderweg moest een tiental vragen
beantwoord worden en werd materiaal verzameld voor een te
maken herfststukje dat meespeelde in de prijsbeoordeling. Het
duurde flink lang voordat de laatste groep weer terug was en
ook de jurering had natuurlijk tijd nodig, maar tenslotte kon
tóch de winnende groep van organisator Nora Servaes een
fraaie rugzak van Natuurmonumenten in ontvangst nemen.
Herdenkingsboom
Rond half vier was het tijd voor het tweede grote evenement
van de dag n.l. het planten van een herdenkingsboom t.g.v.
ons 10-jarig bestaan. Die boom, een Hollandse linde kreeg
een plaatsje op de grote weide in De Stelt en werd
opgedragen aan Bart Molenaar d.m.v. een toespraak en een
herdenkingsbordje. Wijkraad de Ruwaard had met een cheque
van 500 Euro een fikse bijdrage gedaan in de aanschaf en de
plantkosten van de boom. Bart kreeg bij de plantactie een
sweatshirt bedrukt met onze naam en logo, dat hij onmiddellijk
aantrok. Het is de bedoeling dat de boom t.z.t. gezelschap
krijgt van meerdere exemplaren als het plan van Landschapsbeheer
en de gemeente Oss voor een herdenkingsbos
gestalte krijgt.
Na terugkomst op het feestterrein nam Bart Molenaar met een
kort woordje nu écht afscheid als voorzitter en introduceerde
hij zijn opvolger Ronald Widdershoven. Die beloofde een
goede voorzitter te zijn en zijn best te zullen doen Bart te
evenaren. Tijd daarna voor een glas en een hapje als
voorbereiding van het grote barbecuefeest dat werd
klaargezet. Daarbij schoven ook de leden van de dorsclub, die
de hele roggemijt inmiddels hadden gedorst en enkele leden
van Wijkraad de Ruwaard aan.
De zeer rijk gesorteerde barbecue smaakte iedereen
voortreffelijk en met een goed glas erbij bleef het nog lang heel
gezellig op de ponywei.
Zonder allen die zich voor dit grote feest hebben ingezet te
willen passeren, past toch wel een extra woord van dank voor
onze doordouwer Tonnie Wittenberg en zijn even hard
werkende vrouw Rieky.
Dick Roza
Foto boven:
De dorsers eten een
gezonde snee brood (DR)
Foto rechts:
De “Bart MolenaarLinde”
wordt geplant (RC)
Foto onder:
Nora deelt uitslag puzzel-
tocht uit (RC)
Foto onder onder:
Lekker met zijn allen
barbecueën (RC)
3

10 jaar
Project Erfdijk en
Munsche Wetering
officieel van start
Vrijdagmiddag 28 november werd op de kruising Erfdijk-
Elsstraat het officiële startsein gegeven voor de eerste
uitvoeringsfase van de ecologische verbindingszone
Erfdijk en Munsche Wetering.
Na wijntje wandeling
Dat gebeurde door wethouder Hendrik Hoeksema van de
gemeente Oss in aanwezigheid van zo’n 35 genodigden
waaronder vertegenwoordigers van DLG (Dienst Landelijk
Gebied) de Provincie Noord Brabant, de Reconstructie Maas
en Meierij, Waterschap Aa en Maas, de Gemeenten Oss en
Landerd, Staats Bosbeheer, IVN en Landschapsbeheer.
Nadat de aanwezigen welkom waren geheten door
ceremoniemeester Anja van Esch van de Gemeente Oss,
sprak wethouder Hendrik Hoeksema het openingswoord uit.
Hij memoreerde met genoegen dat hij met grote regelmaat
acte de présence mag geven bij acties waarbij
Landschapsbeheer Oss betrokken is. In zijn kielzog speechte
Dick Sonneveld, voorzitter van de reconstructie Maas en
Meierij op de hem bekende vlotte wijze. Hij merkte wat
“pruilend” op dat Hoeksema in zijn toespraak hem al veel gras
voor de voeten had weggemaaid, maar kon tóch nog
voldoende items aandragen om zijn betoog interessant te
maken.
Namens Landschapsbeheer Oss voerde vervolgens Ronald
Widdershoven het woord, waarbij hij zich als nieuwe voorzitter
stevig profileerde, en als aanvulling op het officiële
toesprakenpakket dankte Frank Kunneman - eigenaar van het
te reconstrueren Lindenwiel - mede namens buren voor de
start van de reconstructie. Henk Buijks, streekhistoricus, mocht
op de valreep nog wat vertellen over de historische betekenis
van de Erfdijk en omgeving, die zeer interessant is.
Toen mochten Hendrik Hoeksema en Dick Sonneveld een
fraai infopaneel onthullen, dat op twee plaatsen bij het project
informatie zal geven over het reconstructieproject.
Deze handeling werd natuurlijk vergezeld door een glas wijn
en wat snacks verzorgd door cateringbedrijf BMP en
opgediend in de door Landschapsbeheer opgezette
partytenten.
Als afsluiting werd - om de uit te voeren werkzaamheden aan
Erfdijk en Lindenwiel visueel te onderstrepen - door het
gezelschap een korte wandeling gemaakt, waarbij Henk
Smouter een uitstekende gids was.
Dick Roza
Ronald’s eerste officiële speech (Foto: Dick Roza)
Erfdijk belangrijk nieuw
werkgebied
Met de openingshandeling van het project “Inrichting
Ecologische verbindingszone Erfdijk en Munsche
Wetering” krijgt Landschapsbeheer er weer een belangrijk
werkgebied bij. Op diverse projecten kunnen onze
vrijwilligers aan de slag.
Belangrijkste en meest arbeidsintensieve deelproject is het
herinrichten van de vegetatie.
Oorspronkelijk was de dijk onbegroeid maar hij is omstreeks
1940 beplant met hakhout (vnl inlandse eik). Met het
wegvallen van het hakhoutbeheer zijn de bomen inmiddels
uitgegroeid tot zeer grote, hier en daar monumentale,
exemplaren. Door de sterke verdichting van spontane opslag
is de kruidengroei door lichtgebrek nagenoeg verdwenen.
Munsche Wetering en Erfdijk (Foto: DLG)
Een dunning en selectieve kap van tenminste 30 tot maximaal
50% van de beplanting bovenop de dijk is noodzakelijk. Het
streefbeeld is een laanvormig beplantingspatroon van hogere
bomen (zomereik, (haag-)beuk) met voldoende struweel als
dekking voor de das aan weerszijden van het bovenop de dijk
gelegen wandelpad. Monumentale en beeldbepalende bomen
en duurzame inheemse soorten worden hierbij uiteraard
gespaard. Daar waar nodig is wordt eenzijdig ontwikkeld
struweel vervangen door een variatie aan inlandse (besdragende)
struiken (vogelkers, hazelaar, kornoelje, egelantier,
lijsterbes, kardinaalsmuts, gelderse roos, els, braam, liguster).
Het dunnen en kappen van de bomen is gebonden aan de
richtlijnen van de flora en faunawet en kan alleen in de herfst,
winter en vroege voorjaar worden uitgevoerd. Er is bovendien
maatwerk nodig om het gewenste eindbeeld te ontwikkelen.
Het dunnen en verwijderen van de bomen bovenop op de dijk
en het noordelijk talud wordt gefaseerd over een periode van 3
jaar waarbij telkens een dijkvak wordt aangepakt. Het zuidelijk
talud wordt over een periode van twee jaar volledig
vrijgemaakt zodat hier de belangrijkste omvorming in vegetatie
op korte termijn kan worden ingezet.
Met deze werkzaamheden wordt in december 2008 gestart.
Gedurende de winter (tot begin maart) zullen hier enige
werkdagen worden gepland.
Ook op andere projecten zullen we een rol gaan spelen. Zo
moeten de oevers van het Lindenwiel worden vrijgemaakt van
overtollige beplanting, waaronder nogal wat bomen. Ook
hiermee wordt in de winter van 2009 begonnen. Dit werk wordt
ook gefaseerd uitgevoerd, dus over meerdere jaren verspreid.
Voor ons wordt dit weer een mooi werkgebied met veel
mogelijkheden. Oss is nog lang niet af!
Henk Smouter
4

10 jaar
Ouderwetse graslandjes
nabij Den Bosch
Het natuurgebied De Rijskampen is een graslandcomplex
van zo’n 100 ha dat ligt onder de rook van ’s-Hertogenbosch.
De graslanden liggen als groene buffers rondom
de twee daar aanwezige eendenkooien. Het gebied wordt
geflankeerd door aan het de noordzijde gelegen
natuurgebied De Moerputten (Staatsbosbeheer) en aan de
andere zijden door een uitgebreid landbouwgebied
bestaande uit grasland en bouwland. Deze afwisseling van
gebruik van gronden komt ten goed aan de biodiversiteit.
Bij ons de rust, bij de buurman het voedsel.
Grote diversiteit flora en fauna
Van de 95 ha grasland wordt circa 60 ha geïnundeerd, plasdras
gezet door middel van een aantal windmolentjes.
Inundatie was enkele decennia terug nodig voor het voortbestaan
van het kooibedrijf vanwege polderpeilverlagingen, nu
echter is het hoofddoel de nachtopvang van een forse groep
kleine zwanen: meestal ligt de piek net boven de 500
exemplaren, maar soms kunnen er meer dan 1000 gezien
worden. Naast de zwanen wordt hier ’s winters een groeiend
aantal ganzen gezien: vooral kolganzen en rietganzen (enkele
duizenden), maar ook grauwe ganzen en Canadese ganzen
en af en toe wat brandganzen, kleine rietganzen en een enkele
roodhalsgans. De slaapplaats wordt ook jaarlijks benut door
vele honderden kieviten en in het voorjaar door diverse
soorten steltlopers. Blauwe reigers en grote zilverreigers
gebruiken de ondergelopen weilanden om van het najaar tot
het voorjaar hun kostje op te scharrelen en gebruiken het
kooibos als slaapplaats.
In het voorjaar wordt de diversiteit aan planten duidelijk: veel
gras- en een toenemend areaal aan zeggesoorten, moerasplanten
en een rijke slootvegetatie geven een beeld van een
omgeving zoals die 100 jaar geleden gewoon was in
Nederland. Geen bijzondere soorten, maar alles is er wel zo’n
beetje, en vaak nog in forse aantallen: roodborsttapuit,
blauwborst, kleine karekiet, rietgors, veldleeuwerik, graspieper,
gele kwikstaart, kievit, grutto, ze zijn er nog allemaal als
broedvogel en zelfs patrijs, kwartel en grauwe gors worden
met een enkel broedpaar aangetroffen. In de trektijd zij er de
jaarlijks verrassingen: naast de gebruikelijke bezoekjes van
paapje en tapuit dit jaar ook een mooi bezoek van velduil,
kraanvogel en griel. Samen met gemeente Vught, waterschap
Aa en Maas, LTO/duinboeren, Brabants landschap en de
weidevogelgroep hebben wij in 2006 een weidevogelconvenant
afgesloten. Natuurmonumenten zorgt voor goede
foerageermogelijkheden, sloten met flauwe oevers en poelen.
We zijn trots dat we nog twee
van de vijf in de omgeving
aanwezige grutto’s een veilig
onderdak kunnen bieden
(door laat te maaien en door
het opbrengen van ruige
stalmest op een aantal
percelen zijn het meestal
alleen onze paartjes die nog
vliegvlugge jongen kunnen
grootbrengen). De graslanden
worden beweid door rundvee
van boeren uit de omgeving,
met wie we al een jarenlange,
goede samenwerking hebben.
Het bruin zandoogje en de
moerassprinkhaan
Veel vlinders en sprinkhanen
De ontwikkeling van de graslanden werkt positief uit op
vlinders en sprinkhanen: in de zomer krioelt het werkelijk van
de bruine zandoogjes en naast de gewone soorten is ook de
kleine populatie moerassprinkhaan aan het toenemen. De
ruigere hoeken met pitrus geven een geweldige dekking aan
de reeënpopulatie.
De afgelopen jaren zijn we druk bezig geweest met het
verbreden van slootjes en het aanbrengen van flauwe taluds.
De resultaten zijn hoopgevend: naast uitbreiding van een
mooie slootvegetatie is het resultaat mooi af te lezen aan de
grote aantallen libellen. Opvallend zijn de waarnemingen van
weidebeekjuffers, glassnijders en vroege glazenmakers. In het
water komen alle gewone soorten amfibieën voor: de
verwachting is dat binnen enkele jaren de heikikker en de
kamsalamander, die beide in de omgeving voorkomen, het
gebied zullen bereiken. In de slootjes is ook een redelijke
populatie bittervoorn en grote modderkruiper aangetroffen.
Tenslotte geven de eendenkooien nog een plus aan het
natuurgebied. De kooibossen liggen als twee groene oases in
het open landschap; waarschijnlijk is dit beeld al eeuwen oud.
Het kooibedrijf wordt naast onze eigen inspanningen overeind
gehouden door twee kooikers (een van hen houdt zich bezig
met het ringen van eenden). Op deze wijze kunnen wij het
eeuwenoude kooibedrijf in stand houden met het bijkomende
voordeel dat hier absolute rust heerst, een zeldzaam goed in
Nederland.
Een terreintje dat de nostalgie prikkelt bij iedereen die hier
door de weilanden wandelt, is eigenlijk maar heel gewoon,
maar daarom misschien juist zo ongewoon bijzonder.
U kunt er in de zomer van genieten; er zijn wandelroutes in het
gebied. Het makkelijkst komt u er als u parkeert op het
parkeerterreintje bij de Moerputtenbrug van Staatsbosbeheer.
De Rijskampen zijn een onderdeel van de “Gement”, dat bijv.
op de Groene kaart van ’s-Hertogenbosch e.o. duidelijk te
herkennen is.
Natuurmonumenten, Beheerseenheid N.O. Brabant en Mook
ANBI
Deze wat raadselachtige en op het oog willekeurige
combinatie van letters staat voor de door de
Belastingdienst gebruikte afkorting Algemeen Nut
Beogende Instelling, en waarachtig dat zijn we –
Landschapsbeheer Oss – sinds 01 januari 2008.
Op www.belastingdienst.nl staat daarover het volgende. Een
ANBI is een kerkelijke, levensbeschouwelijke, charitatieve,
culturele, wetenschappelijke of algemeen nut beogende
instelling die als zodanig door de Belastingdienst is
aangewezen.
Dat we een ANBI zijn heeft een aantal fiscale voordelen onder
meer bij schenkingen of erfdelen die aan ons uitgekeerd
worden: daarover is geen belasting/successie verschuldigd.
Evenzeer zijn schenkingen die wij doen in het algemeen
belang vrijgesteld van belastingen.
Giften aan een ANBI kunnen door de donateur afgetrokken
worden - binnen de daarvoor geldende regels - van de
inkomsten- en vennootschapsbelasting (zie daarvoor
www.belastingdienst.nl onder “giften”).
Wellicht een goed idee voor een cadeautje aan
Landschapbeheer Oss……..?
Pim Rinses
5

10 jaar
Opening
vrijwilligersseizoen
Zaterdag 4 oktober vond in Natuur- en Educatief Centrum
“De Luitert” in Zundert de officiële opening plaats van het
vrijwilligersseizoen 2008-2009. Gastheer was deze keer het
Vogel Revalidatiecentrum Zundert.
Wandeling in Pannenhoef
Ruim 120 vrijwilligers van Brabantse natuurwerkgroepen
verzamelden zich om 10.00 uur in de Maas Jacobszaal van
“De Luitert”. Onder hen óók een vijftal afgevaardigden van
Landschapsbeheer Oss. Eerst was er natuurlijk koffie met
cake en vervolgens gaf Carlo Braat, medewerker van het
coördinatiepunt Landschapsbeheer van Brabants Landschap
het woord aan Bert van Dijk, voorzitter van het Brabants
Landschap, die aandacht vroeg voor maatschappelijk
verantwoord ondernemen, dat óók van toepassing kan zijn op
natuurwerkgroepen. Vooral de vergrijzing van natuurwerkgroepen
baarde hem zorgen: “jongeren hebben meer
“thuishobby’s”, zoals de computer,” zo stelde hij. Van het
Vogelrevalidatiecentrum gaven vervolgens voorzitter Charles
Brosens en vrijwilliger Pierre Adriaensen een fraaie
diapresentatie over hun werk. En Dré Mutsters, voorzitter van
de Natuur- en Vogelwerkgroep Zundert vertelde over de 35
jaar dat deze groep actief is.
Carlo Braat gaf een presentatie over het Groen Blauw
Stimuleringskader, een nieuwe subsidieregeling voor agrarisch
landschapsbeheer en Emiel Rijken, eveneens van het
coördinatiepunt Landschapsbeheer van Brabants Landschap
besloot de ochtendsessie met het gebruikelijke overzicht van
de activiteiten landschapsbeheer 2008-2009.
Tijdens de lunchpauze met soep en broodjes was er
gelegenheid om het complex van het Vogel revalidatiecentrum
te bekijken. De bezoekers waren geïmponeerd door de grote
buitenkooien en de quarantaine- en behandelruimten.
Na de lunch werd met auto’s koers gezet naar het
nabijgelegen natuurgebied “Pannenhoef”, een schitterend
moeras- en bosgebied van 706 ha in de gemeenten Zundert,
Etten-Leur en Rucphen voor een lange wandeling van ruim 1,5
uur. Als u in het bezit bent van de natuurgids “Brabant in de
ban van buiten” van het Brabants Landschap vindt u er meer
over op de pagina’s 74 t/m 85.
Na terugkomst in “De Luitert” werd nog nagepraat met een
drankje en een hapje.
Dick Roza
Onze afvaardi-
ging in Zundert
(Foto: DR)
Wandelen door
“Pannenhoef”
(Foto: DR)
In blijvende herinnering
Marcel Snoek
Op 7 november bereikte ons het bericht dat Marcel Snoek,
bedrijfsleider bij de Koornbeemd, was overleden.
Voor Landschapsbeheer Oss heeft Marcel altijd een
bijzondere betekenis gehad. Door zijn prettige, persoonlijke
benadering en deskundige inbreng heeft Marcel er in
belangrijke mate aan bijgedragen dat we vele projecten op
een professionele manier konden realiseren. Want lang
niet altijd waren wij er van bewust wat de
uitvoeringsaspecten van een project waren en waar de
moeilijke punten lagen. Daarin heeft Marcel ons altijd
fantastisch bijgestaan en in goed overleg hebben we altijd
de beste oplossing kunnen vinden.
Wij wensen niet alleen zijn echtgenote Cockie, zijn
kinderen Mirthe, Josselin en Rozemarijn en familie veel
sterkte toe met dit verlies, maar ook alle medewerkers van
de Koornbeemd/Loonbedrijf Van Erp.
Het bestuur en vrijwilligers van Landschapsbeheer Oss
VanTosse “Eend met cranberry’s”
2 (wilde) eenden
5 cl cranberry-azijn (basisrecept)
5 cl cranberrylikeur
50 gram cranberry’s (basisrecept)
50 gram boter
Voor de eendenbouillon:
gehakte eendenkarkassen
wat wortel, prei en selderij (soepgroenten)
3 tomaten
tomatenpuree
olijfolie
een kruidnagel
peperkorrels
een laurierblaadje
versgemalen peper
zout
Snijdt het borstvlees en de poten van de eend en leg het apart.
Hak de karkassen in vieren. De karkassen gaan samen met de
grofgesneden groenten en de tomaten in een ruime pan. Voeg
twee lepels olijfolie toe en bak het mengsel even aan. Dan wordt
er 3 liter water aan toegevoegd dat langzaam aan de kook wordt
gebracht. Voeg nu ook de tomatenpuree, het laurierblad, de
kruidnagel en de peperkorrels toe. De bouillon tegen de kook aan
houden tot er nog ¾ liter over is. Daarna zeven en bewaren.
Het borstvlees en de poten worden met versgemalen peper
ingewreven en rosé gebakken (het vlees is dan binnenin nog
zacht rose van kleur en niet helemaal gaar). Het vlees warm
houden.
De braadboter wordt geblust met wat cranberrylikeur en de
cranberry-azijn. Daarna 2 dl van eerder gemaakte bouillon
toevoegen en de 50 gram cranberry’s. Het mengsel laten inkoken
tot het stroperig wordt en er dan 50 gram boter in klontjes
doorroeren. De borstjes worden in plakjes gesneden en op een
voorverwarmd bord geschikt samen met het pootje. De saus wordt
er omheen gegoten.
Serveertips:
De saus wordt er omheen gegoten. Lekker met aardappelpuree.
6

10 jaar
Herstel natuurwaarden
poelen en wielen in Lith
Ons succesvolle poelen-herstelproject langs de Maasdijk
in Oss krijgt een vervolg in de gemeente Lith. Ook op het
grondgebied van de gemeente Lith liggen langs of achter
de Maasdijk een aantal natte groene plekken, van
oorsprong wielen of poelen. Van deze plekken komen er
(in eerste instantie) zes in aanmerking voor herstel.
De locaties (zie overzichtskaart) worden allen gekenmerkt door
de aanwezigheid van moeras en water. Voor de natuur hebben
ze een belangrijke refugiumfunctie te midden van de
aangrenzende gebieden, die vooral in agrarisch gebruik zijn of
particulier of openbaar terrein zijn (tuin, wegberm, dijk). Door
de verlanding is het aandeel open water in hoog tempo
verminderd, waardoor vooral het biotoop voor vissen en
amfibieën is achteruitgegaan. Door de overheersende
aanwezigheid van hoogopgaand wilgen- of populierenbos en
struweel en de daarmee samenhangende sterke bladval en
schaduwwerking is ook de waterkwaliteit sterk
achteruitgegaan. De bijzondere en beschermde soorten die er
nu nog voorkomen (o.a. grote en kleine modderkruiper,
dotterbloem, waterviolier, vele amfibieën waaronder mogelijk
kamsalamander) worden in hun voortbestaan bedreigd.
De uit te voeren maatregelen (kappen beplanting, verbreden
en uitbaggeren waterpartijen) zijn erop gericht het aandeel
open water te vergroten en de waterkwaliteit te verbeteren.
Daarbij worden oevers op een natuurvriendelijke wijze
heringericht met een geleidelijke overgang van
land/moeraszone/ water, waardoor de beschermde
oeverplanten zich kunnen handhaven en uitbreiden
(waterviolier, zwanenbloem, dotterbloem).
Bekend is dat tenminste twee locaties een belangrijk
leefgebied zijn van de Grote Modderkruiper en drie locaties
een (potentieel) leefgebied voor de Kamsalamander. Als
herstelmaatregelen uitblijven, zullen deze soorten verdwijnen
als gevolg van verdwijnen van het geschikt biotoop. Gelet op
de status (Habitatrichtlijn) en zeldzaamheid van deze soorten
is uitvoering van de voorgenomen maatregelen dus
noodzakelijk.
Behalve voor de natuur hebben de poelen en wielen een
belangrijke cultuurhistorische waarde en recreatieve functie.
Mede door de aanwezigheid van deze plekken is langs de
Maasdijk een zeer divers landschap aanwezig dat zeer hoog
gewaardeerd wordt door omwonenden en recreanten.
Voor de uitvoering van het project is een subsidie van 75% van
de projectkosten (€140.000) toegezegd door de provincie
Noord-Brabant in het kader van de reconstructie Maas en
Meierij en het programma Soortenbeleid. De overige kosten
worden gedragen door de gemeente Lith, Waterschap Aa en
Maas en Natuurmonumenten.
Met de resultaten van de poelen langs de Maasdijk in Oss voor
ogen zijn we ervan overtuigd dat we ook in Lith een mooi
project kunnen neerzetten!
Henk Smouter
Projectlocaties:
Locatie 1: Kesselse ribben (Kesselse dijk)
Locatie 2: Poelen Kesselse weg
Locatie 3: Westelijke deel Soldatenwiel (Lithsedijk)
Locatie 4: Wiel Oijense Benedendijk/Sassenstraat
Locatie 5: Kasteelgracht Kasteel Oijen (Oijense Bovendijk)
Locatie 6: Het Sterretje (Oijense Bovendijk/Kasteellaan)
7

10 jaar
Streekfair Maashorst
weer groot succes
Voor de derde keer in successie werd op 14 september de
Maashorstfair gehouden, ter promotie van natuur, milieu
en recreatie in het Maashorstgebied.
Dorsen en proeven
Plaats van handeling voor deze door Stuurgroep de Maashorst
georganiseerde fair was ditmaal de Bosdreef in Uden, vlak
langs de rondweg naar Zeeland. Meer dan 17.500 bezoekers
genoten bij uitstekend weer van alles wat de ca 90 kramen te
bieden hadden. Dat waren er 2500 meer dan vorig jaar, toen
de tweede editie van de fair al zo’n succes was.
Naast de veelsoortigheid van de aangeboden diensten en
producten waren er tal van demonstraties met paarden en
schapen, was er straattheater, een ballenbak en themapleinen.
Ook de grote dorsmanifestatie van speltgraan door de
dorsclub van de Klassieke Landbouwwerktuigen vereniging
(KLW) uit Nistelrode had de hele dag veel aandacht. Maar óók
bij de proeverijen van tal van streekhapjes liep het storm.
Óók Landschapsbeheer Oss was weer op de fair aanwezig
met twee kramen, één voor de promotie van ons werk en de
andere voor de verkoop van cranberryplantjes en
cranberryproducten.
Dick Roza
Drukte bij onze stands (Foto: Dick Roza)
Vacature
(semi)professionele webdesigner
Onze bestaande website is uit z’n jasje gegroeid, daardoor
moeilijk te onderhouden en niet klantvriendelijk. Een nieuwe
website staat hoog op ons verlanglijstje! Maar het inschakelen van
een professioneel bureau wordt ons, als vrijwilligersorganisatie, te
duur.
Vrienden en vrijwilligers, is er iemand onder jullie die ons kan
helpen? Of kennen jullie iemand in jullie familie- of vriendenkring
die daartoe bereid zou zijn?
Ons idee is dat het ontwikkelen en het bouwen van de website
door ons wordt uitbesteed en dat wij zelf het onderhoud op ons
nemen.
Laat het weten als je ons kunt helpen!
Landschapsbeheer Oss
Secretariaat, Nora Servaes
Telefoon: 0412-632223/06-30716969
E-mail: secretariaat@landschapsbeheer-oss.nl
Landschapswerf een feit!
Een groeiende organisatie als Landschapsbeheer Oss
komt al gauw voor het probleem te staan van huisvesting
van materialen en gereedschappen.
Aanvankelijk ging alles nog vanuit eigen schuurtje en de
kofferbak van de eigen auto, maar dat veranderde al snel. Een
aanhanger was onze eerste noodzakelijke aanschaf, daarna
een eigen bus, maar een fatsoenlijke bergplaats voor gereedschap
ontbrak. Dat werd, als noodoplossing, gevonden in het
medegebruik van een schuurtje aan de Tolstraat, waar de
archeologen destijds waren gehuisvest. Bij de aanleg van het
industrieterrein Vorstengrafdonk moest dit gebouw worden
afgebroken, de archeologen kregen van de gemeente een
onderkomen aangeboden in een vrijkomende woning met
schuur en garage aan de overkant en wij verhuisden (tijdelijk)
mee. De garage konden wij gebruiken om onze spullen op te
slaan. Deze situatie heeft een aantal jaren bestaan, maar in
ons achterhoofd wisten we natuurlijk dat er een probleem zou
ontstaan als de archeologen zouden vertrekken. Er werd
ondertussen uiteraard wel rondgekeken naar andere locaties,
maar dat schoot niet erg op.
Geleidelijk werd de Tolstraat een begrip en, hoe beperkt de
ruimte in de garage ook was, door verstandig indelen konden
we ons er redelijk redden. Het was bovendien een centrale
plek, van waaruit alle delen van Oss goed te bereiken waren.
Was het dus niet logisch dat de gedachte steeds vaker
opkwam: wat zou het mooi zijn als we hier konden blijven
wanneer de archeologen zouden vertrekken en wij de grote
schuur zouden kunnen inrichten als werkplaats en het huis als
ontmoetingsruimte?
Toen de archeologen aangaven dat ze eind 2008 het gebruik
wilden beëindigen begon het voor ons ernst te worden. Want
we dreigden toch dakloos te worden! Aanvankelijk werd niet
erg enthousiast gereageerd op ons verzoek om de locatie
daarna in gebruik te mogen nemen. Nadat we echter duidelijk
onze behoefte aan opslag- werkruimte hadden toegelicht en er
enig water door de Maas was gevloeid was de gemeente toch
bereid ons verzoek in te willigen. Met de kanttekening
overigens dat ook dit geen blijvende situatie zal kunnen zijn.
Het huis ligt immers in de uitbreidingszone van het industrieterrein.
Wanneer het terrein bij het industriegebied wordt
gevoegd zal het huis worden afgebroken.
Voorlopig kunnen we echter even vooruit, we kunnen plannen
maken om de ruimtes in te delen, we hebben goede opslagmogelijkheden
voor materialen en ruimte om overdekt alle
noodzakelijke werkzaamheden uit te voeren. We zien wel hoe
lang dit kan. Kortom, voorlopig zijn we hier erg gelukkig mee
en we bedanken iedereen die zich hiervoor heeft ingezet. Een
betere afsluiting van ons 10-jarig jubileumjaar hadden we ons
niet kunnen wensen!
Henk Smouter
P.S.: noteren jullie alvast: 30 mei 2018: receptie ter
gelegenheid van ons 20-jarig jubileum. Locatie: Tolstraat 3.
Onze behuizing aan de Tolstraat (Foto: Dick Roza)
8

10 jaar
Natuurwerkdag kort,
maar geslaagd!
Zaterdag 1 november presenteerde Landschapsbeheer
zich weer zoals gebruikelijk in de Stelt tijdens de achtste
editie van de Nationale Natuurwerkdag. Die dag werd er in
totaal door 40 mensen gewerkt.
Borrel direct na soep
Daarvan waren 30 vaste vrijwilligers, waarvan er twee hun
partner een keer meegenomen hadden. Tevens waren er vier
gastmedewerkers, met in totaal vier kinderen, die hun krachten
beproefden op het verwijderen van de Amerikaanse vogelkers.
Naast het verwijderen van vogelkers, kreeg ook de
paddenpoel op de ponyweide een grote opknapbeurt. Riet
werd afgeknipt en de oevers werden geschoond en van
vreemde opslag ontdaan. Ook het bodemrestant van het
roggemijt dat na het dorsen op 21 september was
overgebleven, werd opgeruimd.
Onze partytent, die bij vorige zonnige werkdagen nauwelijks
nodig was, bewees nu zijn diensten, want na een grijze
miezerige ochtend begon het tijdens de middagpauze met de
gebruikelijke erwtensoep zodanig te regenen dat alle
vrijwilligers maar net, hutje bij mutje, die soep droog konden
opeten.
Het was ook daarom dat besloten werd om het middagprogramma
maar af te gelasten.
En om de dag niet té abrupt te laten eindigen, werd besloten
om de gebruikelijke afsluitborrel dan maar direct te nemen.
Terwijl de soeppan maar net leeg was! Het snoeiwerk dat nog
gedaan had moeten worden, bleef bewaard tot de week erop.
In heel Nederland werd die dag op 300 plekken gewerkt door
in totaal 11.000 vrijwilligers, Onze provincie nam daar met
1016 vrijwilligers, die op 37 plekken werkten, een goede plaats
van in.
Dick Roza.
Soep in de tent (Foto: Richard Ceelen)
Foto onder: deelnemers Natuurwerkdag (Foto: Richard Ceelen)
Landschapsbeheer Oss wenst u
prettige feestdagen en een goed
en gezond 2009!
9

10 jaar
Molen Nieuw Leven in
Oss maalt ons graan
Nadat we al een deel van ons graan, dat we in de Stelt
verbouwen, hebben laten maaien met ouderwetse
zelfbinders, een mooie korenmijt van de rogge hebben
opgezet die vervolgens met de oude dorsmachines van
dorsclub “De Stofvreters” uit Nistelrode is gedorst en in
zakken gedaan, was de logische vraag: wat nu te doen
met de opbrengst. Vroeger werd het graan afgeleverd aan
de molens die in elk dorp of stad te vinden waren, die het
vervolgens maalden en verkochten. Maar nu?
De vraag stellen is natuurlijk gelijk voor de oplossing gaan, dus
contact gezocht met de vrijwillige molenaars die de molens in
de gemeente Oss “bemannen”. Of ze idee hadden om ons
graan te malen om zo weer verzekerd te zijn van een jaarlijks
aanvoer van graan, zodat de molens behalve uit nostalgisch
oogpunt ook weer functioneel konden draaien. Want je weet,
zaterdag is de nationale molendag, en kun je overal in
Nederland de molens zien draaien, maar vaak draaien ze
louter om te draaien, want iets om te malen is er nauwelijks.
Het idee werd enthousiast ontvangen en afspraken werden
snel gemaakt. Eerst is een deel van onze tarweoogst
afgeleverd, gevolgd door de rogge. Bij elkaar toch zo'n 7 ton.
De bedoeling is om dat te malen tot meel dat vervolgens wordt
verkocht. Het meeste zal als veevoer zijn weg vinden, maar
toen begin november een partijtje rogge werd gemalen kon ik
het niet nalaten om een paar kilo mee te nemen om te
proberen of ik daar een mooi roggebrood van kon bakken.
Maar wat is nu een bruikbaar recept. Ik besloot het te houden
bij het Fries roggebrood, het donkere, enigszins zoete
roggebrood dat voor mij ook het meest bekende was.
Bovendien leek de bereidingswijze in ieder geval het
eenvoudigste (recept staat hieronder). Om een lang verhaal
kort te maken: ik koop nooit meer roggebrood in de winkel,
iedereen kan het maken, heerlijk. Hoezo veevoer, hoezo
armeluiseten?
Henk Smouter
P.S.: bakkers! Hier ligt een kans voor het echte VanTosse
Roggebrood!! Met cranberry's erdoor!
Foto rechtsboven: De molenaars Mari van Breda en Kees vd Wiel
(molenaar Megen) in Molen Nieuw Leven te Oss. Helaas was de
vaste molenaar Piet Jansen niet aanwezig, maar die komt vast
nog wel eens op de foto. (Foto: Henk Smouter)
Foto rechtsmidden: Onze zakken met rogge bij de molen
afgeleverd (Foto: Henk Smouter)
VanTosse “Cranberry-roggebrood”
500 gram grof gemalen roggemeel (van de molen)
350 ml (heet!) water
250 gram gedroogde cranberry's
150 gram walnoten
wat zout
eventueel enige sneden oud, verkruimeld en geweekt roggebrood
Meng alle ingrediënten door elkaar tot een stijve homogene massa
in een ovenschaal.
Laat dit ca 2 uur afgedekt rusten in de oven bij maximaal 50
graden. Hierdoor zwellen de korrels op en wordt het deeg stijver.
Breng daarna het deeg over in een bakblik bekleed met bakpapier,
bedek het met aluminiumfolie en plaats het in een oven bij
maximaal 110 graden. De baktijd ligt tussen de 8 en 24 uur. Hoe
langer je bakt, hoe donkerder en hoe zoeter het brood. Ik heb de
gulden middenweg genomen en 12 uur gebakken. Tijden het
bakken heb ik een pan water in de oven gezet, om te voorkomen
dat de korst te hard werd door uitdroging (de vochtige lucht
voorkomt dit, een echte bakker zal nog wel een andere truc
weten).
Na afkoelen kun je het brood makkelijk uit de vorm halen. Omdat
roggebrood makkelijk schimmelt (door zijn hoge vochtgehalte) en
er geen conserveermiddel is toegevoegd moet je het wel in de
koelkast bewaren, maar dan blijft het zeker een week goed (als
het niet eerder op is). Proberen!!!
Natuurlijk hoeven er geen cranberry's en noten in. In dat geval kun
je wat stroop toevoegen om het brood zoeter te maken of wat
langer bakken. (HS)
10

10 jaar
Kort nieuws
Vogel- en Natuurwerkgroep
Zundert
Als medegebruiker van het natuureducatieve
centrum “De Luitert” in Zundert,
staat de vogel- en natuurwerkgroep Zundert
aan de basis van het
Vogelrevalidatiecentrum Zundert.
Ook IVN functie
De groep ontstond in 1973 uit een actiegroep
die destijds een luidklinkend protest liet horen
toen de “Matjes” een moerasgebied op de
grens tussen Achtmaal en de Nieuwmoer
dreigde te worden drooggelegd door de
Belgische Waterleiding Maatschappij. Die actie
had succes en inmiddels is men al 35 jaar -
maar dan rustiger en zonder protestacties -
bezig met het beschermen van de natuur en het
milieu in Zundert e.o. waarbij het welzijn van
flora en fauna een hoge prioriteit heeft.
De vogel- en natuurwerkgroep Zundert is
eigenlijk een natuurwerkgroep zoals
Landschapsbeheer Oss, maar dan aangevuld
met een IVN functie. Want in Zundert, dat met
de kernen Achtmaal, Klein-Zundert Rijsbergen
en Wernhout één gemeente vormt met 20.000
inwoners, is géén IVN-afdeling zoals in Oss.
En daarom besteedt men naast natuurbeheerwerk
óók veel aandacht aan educatie,
cursussen, excursies, wandel- en fietstochten
en inventarisatie en soortenbescherming van
flora en fauna. Óók heeft men een padden- en
amfibieënwerkgroep, doet men aan weidevogelbescherming,
voorlichting en jeugdbegeleiding
en organiseert men natuurreizen.
De groep telt momenteel zo’n 60 leden. (DR)
Henk en Henk mogen zagen!
Naast Tonnie Wittenberg en Jan van
Bernebeek zijn nu ook Henk van Grunsven en
Henk Smouter gecertificeerd motorzager. In
drie intensieve cursusdagen, georganiseerd
door Natuurmonumenten, werd dit belangrijke
certificaat gehaald.
Voor een organisatie als de onze is dit van het
grootste belang omdat het werken met
motorkettingzagen een risicovolle
aangelegenheid is waar terecht hoge eisen op
het gebied van veiligheid en deskundigheid aan
worden gesteld. Een certificaat om met dit
materiaal te mogen werken is daarom voor alle
professioneel werkend organisaties (wij niet
uitgezonderd) verplicht. (HS)
Te Koop
Rogge- en tarwemeel. Gemengd ideaal als
paardenvoer. Wordt op bestelling gemalen.
Rogge van zeer goede kwaliteit en geschikt als
bakmeel.
Informatie: Molen Nieuw Leven, Nieuwe
Brouwerstraat, Oss (alleen zaterdag) of bij
Henk Smouter, telefoon 06-54288252
(Landschapsbeheer Oss)
Het Vogelrevalidatiecentrum
in Zundert
Voortgekomen uit Vogel- en Natuurwerkgroep
Zundert bestaat de Stichting
Vogelrevalidatiecentrum Zundert nu 28 jaar.
De stichting is in die tijd uitgegroeid tot een
bijna professionele organisatie.
Schitterende accommodatie
Men beschikt over een gloednieuwe geweldige
accommodatie, bestaand uit een groot eigen
gebouw, met daarin twee zalen met alle
mogelijke voorzieningen voor 50 en 120
personen, waar ook Brabants Landschap,
Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer hun
informatie over hun natuurgebieden in de regio
kunnen presenteren. In dat gebouw bevinden
zich nog een winkeltje met verrekijkers, boeken,
vogelvoeders etc., een keukenvoorziening met
alles er op en er aan en nog vergader-, kantoor-
en onderzoekruimten. Er worden lezingen,
tentoonstellingen en vergaderingen gehouden,
óók van de in hetzelfde gebouw gehuisveste
vogel- en natuurwerkgroep Zundert.
Rondom dit gebouwencomplex ligt het
eigenlijke vogelopvangcentrum in een prachtige
parkachtige omgeving met daarin grote
kooiencomplexen, isoleer-, opvang- en
behandelruimtes.
In het buitengebied vinden we ook een poel,
een oeverzwaluwenwand, een vlindertuin,
insectenmuur, vleermuizenkelder, bijenstal,
ganzenweide, eendenvijver en een vogelbosje.
Eén van de ruime buitenkooien (Foto: DR)
Groot hulp- en steunaanbod
Het revalidatiecentrum vangt jaarlijks zo’n 3000
vogels op die zorg en genezing nodig hebben,
variërend van grote roofvogels en uilen tot bos-
en weidevogels. De dieren worden gebracht
door dierenambulances, politie, particulieren en
door instanties (o.a. douane en A.I.D.) uit
geheel West-Brabant.
Voor de verzorging, onderhoud en genezing
zorgen zo’n 60 vrijwilligers, enkele dierenartsen
en een tweetal vaste krachten die administratie
en organisatie leiden. De groep vrijwilligers is
verdeeld over een dierenverzorgingsploeg, een
tuinploeg, een technische ploeg en een
administratieve ploeg.
Het centrum is door de overheid erkend als
dierentuin en daar lijkt het ook wel enigszins op,
want naast vogels zorgt met er óók voor de
opvang van andere dieren zoals reeën, egels,
vissen en zelfs reptielen! Maar huisdieren
worden beslist niet opgenomen!
Naast de vrijwilligersgroep heeft het centrum
óók nog zo’n 1000 donateurs en een groot
aantal sponsorende bedrijven. Daaronder een
dertigtal “kooisponsors”. Meer info:
www.vrczundert.nl of info@vrczundert.nl (DR)
Reconstructie van het
platteland
Het platteland mag zich de laatste tijd
verheugen in een grote belangstelling;
talloze media informeren ons over nieuwe
impulsen om het buitengebied leefbaarder
te maken en talloze stedelingen ruilen hun
huis in de stad voor een woning in een
rustige omgeving.
Polderkerk en eendenkooi
In Noord-Brabant zijn, onder de vleugels van de
reconstructie Maas en Meierij van de Provincie
negen commissies sinds 2005 actief met
plannen voor het landelijke gebied: de
reconstructie van het buitengebied. In deze
plannen speelt ook de heemkunde een rol.
Heemkunde en reconstructie zijn voor de
meesten onder ons misschien een onbekende
combinatie. Tóch heeft het veel met elkaar te
maken. Heemkunde is belangrijk voor de
leefbaarheid in dorpen en kernen op het
platteland. Reconstructie van het platteland
draait om het verbeteren van kwaliteit van
natuur, landschap en milieu in samenhang met
verbetering op sociaal-economisch vlak.
Reconstructie raakt op veel fronten aan
heemkunde. In het buitengebied zijn historische
landschappen soms nog herkenbaar. Op
andere plaatsen is er de wens om deze weer
zichtbaar te maken. Natuur- en
heemkundewerkgroepen kunnen daarin met
hun projecten prima samenwerken. In onze
directe omgeving zijn enkele goede
voorbeelden van dat weer zichtbaar maken,
zoals de reconstructie van het polderkerkgebied
in Nuland, dat in 2007 gereed kwam en door
heemkundewerkgroep “Nuwelant” werd
gerealiseerd samen met Lanschapsbelang
Maasdonk en de eendenkooi in Macharen, die
door Landschapsbeheer Oss dit jaar werd
gereconstrueerd o.a. samen met de
Heemkundekring Megen, Haren en Macharen.
Óók de in 2002 aangelegde Groenendijk
wandelroute in Haren is een goed voorbeeld
van het weer zichtbaar maken van een
historisch element door een natuurwerkgroep
samen met een heemkundegroep. En als over
enige tijd de historische Erfdijk in Herpen weer
zal zijn hersteld o.l.v. Landschapsbeheer Oss
zal dat de derde parel zijn aan de ketting in
onze regio. (DR)
Kloosters ontdekken
eendenkooi
Dat de gereconstrueerde eendenkooi in
Macharen langzamerhand steeds meer in de
belangstelling komt, merkten we ook in een
tweetal kloosters in onze regio.
Want zowel in het klooster van de Minderbroeders
Franciscanen in Megen als in dat van
de Minderbroeders Kapucijnen in Velp (bij
Grave) waar regelmatig gasten uit het hele land
een tijdje verblijven, verwijzen de broeders hun
gasten naar de eendenkooi als interessante
attractie voor een bezoekje.
En de meeste gasten komen daarna
enthousiast terug, want velen hadden nog nooit
van een eendenkooi gehoord, laat staan dat ze
er één bezochten. (DR)
11

10 jaar
Natuurmonumenten won
nieuwe voorlader
Dinsdag 11 november nam de beheerseenheid
N.O. Brabant en Mook van
Natuurmonumenten, waarmee we
regelmatig samenwerken, een splinternieuwe
Deutz-Fahr voorlader in gebruik. Dat
gebeurde in de Maasuiterwaard op de Groenendijk-wandelroute,
waar met 12 van onze
vrijwilligers een weideafrastering met ruim
170 palen enkele meters werd verplaatst.
Machine was hoofdprijs
De machine kwam in het bescheiden
machinepark van het team terecht op een heel
speciale manier. De beheerseenheid wist n.l.
een prijsvraag te winnen van hun eigen
werkgever Natuurmonumenten. Die prijsvraag
was afgelopen zomer uitgeschreven om meer
aandacht te geven aan de, een halve eeuw
geleden nog zó gewone grasvelden, rijk aan
kruidensoorten, die nu in een heel rap tempo
verdwijnen uit het agrarische land. Graslandjes
waar het Bruin Zandoogje, de Oranjetip en de
Pinksterbloem nog heel gewoon zijn. Het ging
hier dus niet om graslanden in te brengen met
heel hoge waarden (met orchideeën e.d.) maar
graslanden die eigenlijk heel gewoon hadden
moeten zijn in ons land. Het project waarmee
men de prijsvraag won, is het 95 ha grote
Natuurgebied de “Rijskampen” gelegen in de
gemeente Vught tegen den Bosch aan dat ook
bekend staat als “De Gement” nabij de
Moerputtenbrug. In dat gebied, dat eigendom is
van Natuurmonumenten, liggen óók twee
eendenkooien.
En omdat de prijs (10.000 Euro) besteed moest
worden aan de aanschaf van materieel werd de
multifunctionele voorlader aangeschaft. De
machine bewees al direct de eerste dag zijn
grote waarde, want met veldmedewerker Jan
Quik in de cabine, werden in vlot tempo de 171
grote weidepalen uit de grond getrokken, nadat
onze vrijwilligers eerst prikkeldraad en
krammen hadden verwijderd. Voor het enkele
meters verder weer in de grond zetten zorgde
Paul Hofmans van “De Koornbeemd” met zijn
Volvo-minigraver met trilblok. Daarbij
assisteerden weer onze mensen bij het
opnieuw aanbrengen van de drie strengen
prikkeldraad. En zó werd een mooi stuk van de
Groenendijk wandelroute van zo’n 700 meter
weer beter toegankelijk voor de wandelaars,
waarbij ook de natuurbeleving sterk toenam!
De voorlader krijgt veldmedewerker Jan Quik
als vaste machinist en dat is hem, met zijn
agrarische achtergrond, zeker wel
toevertrouwd. En als u weet dat de machine op
de boerderij van Jan’s vader in Hedel gestald
wordt, zal de verzorging optimaal zijn! (DR)
Jan Quik poseert trots bij de nieuwe
machine (Foto: DR)
Mutaties vrijwilligers
Sinds de vorige inventarisatie van ons
vrijwilligersbestand in het juninummer zijn
er weer de nodige wijzigingen. U vindt ze
hieronder.
Op 22 juli verwelkomden we Cees de Graaf (61)
en op 12 september Ben de Kadt (57). Gerrit
Laurenssen (61) was er op de natuurwerkdag
voor het eerst en een week later, op 7
november, gaven Tino v.d. Pas (48) en Jos de
Klerk (58) voor het eerst acte de présence als
vrijwilliger. Atie Muurmans (62) tenslotte deed
op 6 december met ons mee. Cees, Ben, Gerrit,
Jos en Atie wonen in Oss, Tino komt uit Lith. Er
werden echter ook een aantal vrijwilligers, of
hen die het wilden worden, van de lijst
afgevoerd. Dat zijn Oscar Bakhuizen ( 50),
Marlies de Beer (48), Henny Dekker (57),
Wouter de Gans (23), Frank v.d. Hout (37), Mart
en Wilhelmina Mutsaerts (beide 55), Peter
Stokman (49) en Gerdie Willemsen (60). Het
totaal aantal actieve vrijwilligers bedraagt per
eind november 59. (DR)
IVN wandelingen
De komende maanden kunt u
rond Oss enkele interessante wandelingen
maken.
IVN Oss wandelt met u op zondag 25 januari in
de Hoge Vorssel in Heesch. Verzamelen om
10:30 uur op de parkeerplaats van het
bomenpark.
Zondag 1 maart is De Rijsvennen aan de
beurt; men verzamelt om 10:30 uur op de
parkeerplaats bij de Naaldhof en tenslotte is er
zondag 29 maart een lentewandeling door de
dorpen Demen en Dieden en op de Maasdijk.
Ook die wandeling begint om 10:30 uur, maar
het vertrekpunt is nog niet bekend terwijl we dit
schrijven. U kunt over deze wandelingen informatie
krijgen bij Frank van Dorst, 0486-462889.
Vanuit Natuurcentrum Slabroek aan de
Erenakkerstraat in Nistelrode is er op zondag
18 januari een wandeling van 4 kilometer
(2 uur) met als thema “Beheer van bos- en
heidegebieden” en op zondag 15 februari is er
een stiltewandeling van 15 kilometer (4,5 uur).
Op zondag 15 maart tenslotte heeft de
wandeling van 4 kilometer (2 uur) het thema
“Ontstaan en beheer van stuifzanden”.
Alle wandelingen vanuit Slabroek starten om
10:30 uur bij het Natuurcentrum.
Info: 0412-611945; e-mail: info@slabroek.nl of
website www.slabroek.nl (DR)
Waar werkten we?
Succesvolle Fancyfair
Maasmeanders
Zaterdag 25 oktober hield de ondernemersvereniging
“De Maasmeanders” een
geslaagde fancyfair rondom Spierings
landwinkel aan de Oijense weg. Dit als
afsluiting van de open dag op 25 mei jl. met
als titel “Mè anderen langs de Maas, lekker
samen bezig zijn!”
Kaasmakerij in gebruik genomen
De circa 300 bezoekers, waaronder tal van
kinderen, vermaakten zich met allerlei
spelletjes, zoals geiten melken, servies gooien,
(pannen)koeken happen, bed opmaken en het
gewicht van een pompoen raden. Ook was er
voor de kinderen een groot luchtkussen en kon
er een ritje met een huifkar gemaakt worden.
Op het buitenterrein stond een busje van
“Streekimpuls” voor Maas tot Meierij, waarin
gebiedsontwikkelaar Monique Heger mensen
ontving die projecten inbrachten die mogelijk
voor subsidie in aanmerking zouden kunnen
komen in het kader van de
plattelandsontwikkeling. Ze kreeg die middag
zeven voorstellen voor zo’n projectontwikkeling
voorgelegd.
Streekimpuls heeft tot doel om het platteland
nieuwe impulsen te geven om leefbaar te
blijven. Ze gebruikt daarvoor overheidssubsidie
o.a. uit het Europese LEADER programma, dat
vorig jaar oktober gepresenteerd werd tijdens
de streekdag van de reconstructie “Maas en
Meijerij” in Schijndel.
Om drie uur kwam wethouder Jan van Loon om
binnen in de drukbezochte landwinkel van
Spierings de prijzen uit te reiken aan de
kinderen die op 25 mei tijdens de open dag
werkstukken hadden gemaakt. Tijdens de
fancyfair kon óók de in oktober in gebruik
genomen kaasmakerij van Spierings bezichtigd
worden. De productie bestaat voorlopig nog uit
Goudse- en kruidenkaas, maar in de toekomst
wil men een “eigen” kaas gaan ontwikkelen. De
kaas wordt in de eigen winkel verkocht. (DR)
De kaasmakerij, nog maar net in gebruik
(Foto: DR)
Ons werk in de afgelopen maanden stond voornamelijk in het teken van het uitdunnen van het
Vierwindenbos. Daar waren we, zowel in september, oktober als november talloze keren bezig met
het verwijderen van Amerikaanse eik en Amerikaanse vogelkers. Die laatste woekeraar is in dat bos
gelukkig grotendeels onder controle. Volgend voorjaar zullen in de uitgedunde bosgebieden in het
Vierwindenbos vele honderden inheemse soorten struiken en bomen worden geplant.
Ook werkten we in De Stelt en in “De Lange Del” in Huisseling, waar talloze wilgen geknot werden.
En eind november werden ook in het poelenproject in Dieden, samen met Natuurmonumenten nog
vele wilgen weer van hun hoed ontdaan.
Tussen de reguliere werkochtenden door werden er, door kleine groepen vrijwilligers, nog
verschillende extra klussen gedaan, zoals werk in de vleermuisbunker in Demen en het verzetten
van een prikkeldraadafrastering op de maasoever bij Haren.
Half december tenslotte startte het werk aan de reconstructie van de Erfdijk. (DR)
12

10 jaar
Werkgroep Landschapsbeheer Oss
Mededelingen & Werkdagen
Collega vrijwillig(st)ers,
n
We laten spoedig 2008 achter ons en dan kunnen we weer
terugzien op een werkzaam en succesvol jaar.
Door de nog altijd goede en zelfs stijgende opkomst van jullie
vrijwilligers is er weer veel tot stand gekomen op het gebied
van natuurverbetering en herstel.
Er zijn wat mutaties geweest in ons vrijwilligersbestand maar
we blijven een club van ruim 60 vrijwilligers. We hebben
steeds meer leden die er meerdere jaren bij betrokken zijn en
dat betekent dat we een zeer hechte groep vormen.
Er is het afgelopen jaar, vooral vanwege ons tienjarig bestaan,
nogal wat te doen geweest met feestjes en bijeenkomsten
maar gezelligheid en ontspanning horen er nu eenmaal bij.
In onze vorige Nieuwsbrief hebben we al opgesomd wat er dit
jaar onderhanden is genomen maar ik wil toch nog even
vermelden het kroonjuweel, de totstandkoming van de
Eendenkooi Macharen. We hadden nog een record op de
laatste werkdag van het seizoen (ons seizoen is van 1
december tot 1 december), we hebben toen wilgen geknot in
Dieden in samenwerking met Natuurmonumenten en toen
waren er liefs 31 vrijwilligers aanwezig.
Ons zaagteam is uitgebreid want naast Tonnie Wittenberg en
Jan van Bernebeek zijn nu ook Henk van Grunsven en Henk
Smouter gecertificeerd en er is nog genoeg te zagen zodat ook
zij de nodige ervaring op kunnen doen. Uiteraard hebben zij
ook een volledige zaaguitrusting gekregen zodat ook zij, net
als Tonnie en Jan, veilig en volgens Arbovoorschrift kunnen
werken. Wat Arbo betreft, ruim 85% van onze vrijwilligers
hebben nu veiligheidsschoenen en/of laarzen. De overige 15%
zijn vrijwilligers die niet in het veld werken of pas recent bij
onze club zijn en als blijkt dat de nieuwelingen ook “blijvertjes”
zijn krijgen ze ook veiligheidsschoeisel. Verder is het aantal
veiligheidshelmen uitgebreid zodat niemand mis kan grijpen.
Onze opslag begon een beetje krap te worden en we zijn dan
ook zeer content dat we nu over het gehele terrein kunnen
beschikken waarop een nog grotere schuur en woonhuis staat
zodat we de komende jaren vooruit kunnen, in een ander
artikel komen we hier nog op terug..
Jullie allen fijne en gezellige Feestdagen toegewenst en alle
vrijwilligers en hun familie een goed en gezond 2009.
De werkgroep coördinatoren, Ton, Henk en Tonnie.
Schema vaste werkdagen 2009
Januari Zaterdag 3 Vrijdag 9 Woensdag 14 Vrijdag 23
Februari Zaterdag 7 Vrijdag 13 Woensdag 18 Vrijdag 27
Maart Zaterdag 7 Vrijdag 13 Woensdag 18 Vrijdag 27
Werktijd 09.00-13.00 uur. Waar we werken en de verzamelplaats
wordt per email of post bericht. Ook als langer gewerkt
wordt of bij extra dagen krijg je op deze wijze bericht.
Inlichtingen en/of aan- en afmeldingen
E-mailadres Werkgroep Landschapsbeheer Oss
werkgroep@landschapsbeheer-oss.nl
Telefoonnummers coördinatoren
Ton Velders 0412-648196 / 06-20894923
Henk van Grunsven 0412-402157
Tonnie Wittenberg 0412-634930 / 06-21582447
Vrijwilligerscontact
Dick Roza 0412-642368
Magazijn/materiaalbeheerder
Jan van Bernebeek 0412-630598 / 06/26302016
Op de werkdagen zijn wij bereikbaar onder het mobiele
nummer 06-20894923 & 06-21582447.
Kopij
Wij nodigen graag iedereen uit om bijvoorbeeld een verslag(je)
van een excursie, een lezing, een expositie of een interessante
waarneming te schrijven. U kunt uw bijdrage (evt. met foto’s)
mailen naar info@landschapsbeheer-oss.nl.
Als het om ontlakken gaat!
Ontlakwerk uitbesteden, chemisch en thermisch
ontlakken van ophanggereedschap,
foutief gelakte producten en renovatiewerk.
Zowel staal als aluminium!!
C&T technics b.v.
Frontstraat 12a
5405 AK Uden
T 0413-331083
Fax 0413-331195
I www.ct-technics.nl
E info@ct-technics.nl
13

10 jaar
Jan Quik…
Man van de Maas
Door ons werk met Natuurmonumenten kennen we
inmiddels een aantal van de medewerkers van de
beheerseenheid N.O. Brabant en Mook, zoals
gebiedsbeheerder Fons Mandigers en “boswachter” Hugo
v.d. Wal. De groep is sinds 1 juli vorig jaar uitgebreid met
Jan Quik. In de interne nieuwsbrief van
Natuurmonumenten “Zuid bruist vooruit” (20 pag. f.c.) van
augustus lazen we een lang interview met Jan. We
maakten daaruit onderstaand uittreksel.
Echte praktijkman
Jan is een echte boerenzoon.
Hij kreeg het werk
van Natuurmonumenten
via zijn opa en vader met
de paplepel ingegoten.
Zijn vader, die een
boerderij heeft met zo’n 45
koeien, is al 25 jaar
verbonden aan Natuurmonumenten
als
“inschaarder”.
Jan is 28 jaar, is getrouwd
en heeft twee zoons,
Bowaz van ca. 1 jaar oud
en Jesse van ca. 3,5 jaar
en woont in Hedel. Hij
mag zich dus net geen Brabander noemen! Hij kreeg zijn
opleiding aan de middelbare landbouwschool met als extra vak
natuurbeheer. Na zijn schoolopleiding werkte Jan een tijdje als
kraanmachinist en in een kas in de tuinbouw. Hij is een
praktijkman in hart en nieren en vindt het koppelen van
agrarische - met Natuurmonumentenzaken - het mooiste
aspect van zijn nieuwe baan.
Wat betreft de technische kennis van het veldwerk bij
Natuurmonumenten hoeft Jan niets meer te leren, maar van
Fons Mandigers leert hij nog veel van de hoofdlijnen van het
werk bij Natuurmonumenten en Hugo v.d. Wal brengt hem de
kennis bij over planten, vogels en vlinders. Jan is tevreden
over zijn baan bij Natuurmonumenten. “Je mag als
medewerker meedenken en je mening wordt gerespecteerd”
zo zegt hij. “Je stem wordt gehoord.”
En Jan’s stem wordt óók gehoord in een koor in Hedel. Hij
zingt daar de tenorpartij, maar als het nodig is wil hij óók de
bassen nog wel eens helpen! In het koor vervult hij óók nog
een bestuursfunctie en tevens begeleidt hij vanuit de kerk nog
een jeugdclub. Met de jongens van rond de 15 jaar doet hij tal
van activiteiten, zoals sport, films kijken en klimmen. Maar
door zijn liefde voor de natuur zal hij zijn jonge discipelen
zeker daar ook veel bijbrengen.
Ooit een zorgboerderij?
Jan is sinds enige tijd ook BOA (Buitengewoon opsporings-
ambtenaar) en heeft nu een bevoegde toezichtfunctie. Wat
een ander soort toezicht betreft: vorig jaar november tijdens
MADD-dag (Make a day different) mocht Jan een club van 10
vrijwilligers van de Rabobank uit de Bommelerwaard coachen
bij het verwijderen van woekerende bomen en struiken. Die
actie vond plaats in de Hedelse Bovenwaard, Jan’s favoriete
natuurplek, waar kleiwinning, natuur en landschap hand in
hand gaan. De kenmerkende hagenstructuur en de openheid
van dat landschap maken hem gelukkig!
Vooral met een lekker zonnetje erbij, en wat vee in de wei,
gaat Jan’s hart sneller stromen.
Jan in de Hedelse Bovenwaard (Foto: Theo van den Berkmortel)
Het is daaraan dat Jan van zijn collega’s de bijnaam “Het
Maasmannetje” te danken heeft!
Al is Jan gelukkig met zijn plek in Hedel aan de Maas en werkt
hij met veel plezier bij Natuurmonumenten, tóch zou hij nóg
gelukkiger zijn als zijn droom nog eens in vervulling zal gaan,
n.l. het opzetten van een zorgboerderij in samenwerking met
Natuurmonumenten en samen met zijn vrouw Yvonne, die in
de gehandicaptenzorg werkt.
Wie weet, gaat die droom nog eens in vervulling, maar tot het
zover is, zullen wij van Landschapsbeheer Oss met veel
plezier met Jan blijven samenwerken bij het knotten van wilgen
of ander werk langs de Maas die hem zijn bijnaam gaf.
Dick Roza
14

10 jaar
www.duurendseind.nl
op afspraak
RUIJS Tuintechniek
Heihoekstraat 4
5345 HC Oss
T 0412-632310
F 0412-652770
M 06-51286021
Beregeningsinstallaties
www.regenopafroep.nl
Houtversnipperservice
www.houtversnipperservice.nl
15