"Mister Urbanus vertelt........" te lezen - ws urbanus
"Mister Urbanus vertelt........" te lezen - ws urbanus
"Mister Urbanus vertelt........" te lezen - ws urbanus
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Paul Seelen<br />
<strong>Mis<strong>te</strong>r</strong> <strong>Urbanus</strong> <strong>ver<strong>te</strong>lt</strong>...<br />
Beknop<strong>te</strong> geschiedenis van een kleine maar fijne woningcorporatie
2<br />
Inhoud<br />
Inleiding 3<br />
1. Belfeld in het midden van de vorige eeuw 9<br />
2. Woningnood 15<br />
3. De ‘geboor<strong>te</strong>’ van de woningvereniging 17<br />
4. Naar een bredere doelgroep 26<br />
5. <strong>Urbanus</strong> nu 34<br />
6. Een blik in de toekomst 36<br />
No<strong>te</strong>n 42<br />
De bestuurders van <strong>Urbanus</strong> 43<br />
Woningen, gebouwd of aangekocht sinds 1955 43<br />
Calendarium 45<br />
Verantwoording 46<br />
Colofon 47
Inleiding<br />
Een kleine s<strong>te</strong>ekproef op een willekeurige, doordeweekse dag op het Koninginneplein<br />
in de kern van Belfeld… Wie is Sjaak Hendriks?, vragen we voorbijgangers.<br />
Acht van de tien benaderde dorpelingen we<strong>te</strong>n een antwoord: “Die meneer van<br />
de woningvereniging”. ‘’Die meneer van de voetbalclub”. “Die meneer van de<br />
gemeen<strong>te</strong>raad”. ‘’…van de ouderenvereniging”.”… van de Belhamels…?’’.<br />
Niet alle antwoorden zijn goed, maar véél zijn het wel. Sjaak Hendriks immers<br />
is een duizendpoot. Een man die naar het lijkt overal en altijd in het dorp een<br />
helpende vinger in de pap heeft. Al wil hij er zelf niets van we<strong>te</strong>n; in Belfeld is hij<br />
wereldberoemd. Zeker bij de vele honderden bewoners van huurwoningen voor wie<br />
hij zich veertig jaar lang heeft ingezet. En van wie hij nu een beetje afscheid neemt.<br />
Sjaak Hendriks werd in 1935 in Belfeld geboren, als tweede in een gezin van zes<br />
kinderen. Zijn vader had een gemengd bedrijf met wat akkerbouw, koeien, varkens<br />
en kippen. Zoals dat in veel boerenfamilies in die tijd gebruikelijk was, kwam de<br />
ouds<strong>te</strong> zoon in het bedrijf toen hij twaalf jaar was. Gelijke monniken, gelijke kappen,<br />
redeneerde vader Hendriks. Daarom werden ook zijn andere kinderen al vroeg uit<br />
werken gestuurd. Sjaak, nog geen veertien jaar oud, ging aan de slag bij de plaatselijke<br />
boomkweker Faassen-Hekkens. Hij deed zijn werk met plezier en toewijding, maar<br />
kwam er al snel ach<strong>te</strong>r dat hij meer wilde. In de avonduren behaalde hij het diploma<br />
van de Handelsschool. Achttien jaar oud kwam hij zijn la<strong>te</strong>re vrouw ‘Leen’ Thijssen<br />
<strong>te</strong>gen. Niet lang daarna werd hij onder de wapenen geroepen. Studeren bleef hij ook<br />
als militair. Hij haalde in zijn vrije tijd het boekhouddiploma en daarna het MBA.<br />
Toen zijn diensttijd erop zat, wilde Sjaak emigreren. Hij had het in Nederland wel<br />
gezien. Hij had tientallen sollicitatiebrieven geschreven, had enkele keren op gesprek<br />
mogen komen, maar had dan <strong>te</strong>lkens <strong>te</strong> horen gekregen: ‘we willen je wel, maar<br />
alleen in het hoofdkantoor’. Dat hoofdkantoor lag meestal ver weg. Dat be<strong>te</strong>kende:<br />
verhuizen, en daar voelde ‘Leen’ niets voor. Sjaak gaf zijn droom ui<strong>te</strong>indelijk maar<br />
op en besloot in Belfeld <strong>te</strong> blijven. Hij huurde een woning aan de Zandstraat. Een<br />
woning van St.-<strong>Urbanus</strong>, de woningcorporatie die la<strong>te</strong>r zo’n belangrijke rol in zijn<br />
leven zou gaan spelen.<br />
Sjaak ging aan de slag bij de Limburgse Land- en Tuinbouwbond. Vervolgens kreeg<br />
hij een baan bij de administratie van Meubelfabriek S<strong>te</strong>vens. Toen S<strong>te</strong>vens eind jaren<br />
zestig geslo<strong>te</strong>n werd, stap<strong>te</strong> Sjaak over naar metaalwarenfabriek Egidius Jansen (EJA),<br />
met 450 personeelsleden destijds de belangrijks<strong>te</strong> werkgever van Belfeld. Hij werd er<br />
hoofd van de financiële afdeling. Sjaak had zijn s<strong>te</strong>kkie gevonden. Hij voelde zich bij<br />
EJA als een vis in het wa<strong>te</strong>r. Er was altijd wel wat <strong>te</strong> beleven. Met name als baas Huub<br />
zijn poema mee naar kantoor nam en daarmee de vrouwen de stuipen op het lijf joeg.<br />
Sjaak bleef bij EJA tot hij in 1996 met de vut ging.<br />
Hoe druk hij het op zijn werk ook had, Sjaak maak<strong>te</strong> altijd tijd voor ‘andere<br />
belangrijke zaken’. Als zijn dorpsgeno<strong>te</strong>n hem nodig hadden, was hij er. Amper<br />
zeventien jaar oud werd hij gevraagd bestuurslid <strong>te</strong> worden van de Jonge Boeren-<br />
3
4<br />
en Tuindersbeweging. Het besturen ging hem goed af. Maar Sjaak was een<br />
perfectionist. Om <strong>te</strong> leren zich nóg be<strong>te</strong>r in het openbaar <strong>te</strong> ui<strong>te</strong>n, meldde hij zich bij<br />
Toneelvereniging Hierna Be<strong>te</strong>r. Tien jaar lang speelde hij komedies en treurspelen, en<br />
werd en passant een volleerd redenaar. Nadat de Jonge Boeren hem gestrikt hadden,<br />
klop<strong>te</strong> voetbalvereniging Belfeldia, waar hij keeper van de A1 was, bij hem aan. Eerst<br />
werd hij gevraagd voor het jeugdbestuur. Toen hij met voetballen moest stoppen<br />
wegens een blessure, promoveerde hij naar het ‘gro<strong>te</strong>’ bestuur. 31 jaar hield hij het bij<br />
Belfeldia vol, waarvan twintig als voorzit<strong>te</strong>r. Een van zijn groots<strong>te</strong> verdiens<strong>te</strong>n was, dat<br />
hij samen met de leden een nieuwe accommodatie bouwde. Sjaak verstond de kunst<br />
mensen <strong>te</strong> enthousiasmeren. De accommodatie heet<strong>te</strong> De Spil. Een zeer toepasselijke<br />
naam. Sjaak was ook bij Belfeldia de spil waar alles om draaide.<br />
In 1965 werd Sjaak lid, twee jaar la<strong>te</strong>r bestuurslid (financiën) van Woningvereniging<br />
St.-<strong>Urbanus</strong>. Nog eens drie jaar la<strong>te</strong>r kwam hij in de gemeen<strong>te</strong>politiek <strong>te</strong>recht. De<br />
Locale Lijst 1 van Har Seijben vroeg of ze hem op de lijst voor de raadsverkiezingen<br />
zouden mogen zet<strong>te</strong>n. Sjaak s<strong>te</strong>mde toe, mits het op een onverkiesbare plaats<br />
zou zijn. Sjaak, die in het dorp erg populair was, kreeg vervolgens ech<strong>te</strong>r zóveel<br />
voorkeurs<strong>te</strong>mmen, dat hij in zijn eentje goed was voor twee ze<strong>te</strong>ls. Om zijn kiezers<br />
niet <strong>te</strong>leur <strong>te</strong> s<strong>te</strong>llen, besloot hij toch maar raadslid <strong>te</strong> worden. Niet veel la<strong>te</strong>r werd hij<br />
gevraagd voor het wethouderschap. Dat wees hij af omdat hij anders bij <strong>Urbanus</strong> zou<br />
moe<strong>te</strong>n stoppen, en het zorgen voor goede, betaalbare woningen voor iedereen, vond<br />
hij net iets belangrijker. Raadslid bleef hij tot 1998 - Lijst 1 was toen al opgegaan in<br />
het CDA. Pogingen om met Reuver en Swalmen een nieuwe gemeen<strong>te</strong> <strong>te</strong> vormen,<br />
waren afgeketst. Belfeld was tot Venlo veroordeeld. Dat zinde Sjaak niet: hij vertrok.<br />
Vooral omdat hij dacht in een gro<strong>te</strong> gemeen<strong>te</strong> nog maar weinig voor Belfeld <strong>te</strong> kunnen<br />
doen. Het typeerde hem. Sjaak was geen kuddedier. Zei altijd precies wat hij ervan<br />
vond. S<strong>te</strong>mde desnoods <strong>te</strong>gen. Niet alleen in de politiek, ook bij <strong>Urbanus</strong>. In het<br />
belang van ‘de zaak’. Het werd geaccep<strong>te</strong>erd, meestal ook gewaardeerd.<br />
Sjaak heeft altijd vierkant ach<strong>te</strong>r de doels<strong>te</strong>lling van onze ‘club’ gestaan. Veertig<br />
jaar lang heeft hij zich met hart en ziel voor <strong>Urbanus</strong> ingezet. Eerst als bestuurslid,<br />
vanaf 1993 als bestuursvoorzit<strong>te</strong>r en vanaf 2004 als voorzit<strong>te</strong>r van de Raad van<br />
Commissarissen. De langs<strong>te</strong> tijd voor slechts een bescheiden vergoeding. Mede door<br />
toedoen van Sjaak groeide <strong>Urbanus</strong> uit tot een financieel krachtige organisatie, die<br />
bui<strong>te</strong>n de fusiegolf in Nederland corporatieland kon blijven. Klein is bij <strong>Urbanus</strong><br />
nog altijd fijn, want, dicht op de huid van de klant. Een, blijkt <strong>te</strong>lkens weer, <strong>te</strong>vreden<br />
klant.<br />
De realisatie van woon-zorgcomplex avant-la-lettre ’t Prônk-eppelke (Sjaaks<br />
paradepaardje), de ombouw van <strong>Urbanus</strong> van vereniging tot stichting , de<br />
modernisering en professionalisering van de organisatie, de bouwplannen Leijgraaf,<br />
Broekplan en Koramic … het zijn slechts enkele hoog<strong>te</strong>pun<strong>te</strong>n uit de carrière van<br />
Sjaak als <strong>Urbanus</strong>-bestuurder. Na meer dan veertig jaar trouwe dienst zwaait hij af.<br />
Om eindelijk meer tijd <strong>te</strong> kunnen gaan bes<strong>te</strong>den aan zijn gezin. Want, zijn vrouw, drie
doch<strong>te</strong>rs en vijf kleinkinderen hebben hem weinig gezien. Véél <strong>te</strong> weinig. Avond aan<br />
avond was Sjaak in de weer. Zelfs voor vakantie had hij nooit tijd. De Karinthië-reis<br />
die hij van zijn kinderen kreeg toen hij 25 jaar getrouwd was, was eigenlijk de eers<strong>te</strong><br />
die hij maak<strong>te</strong>, afgezien dan van een fietstochtje naar het zwembad in Swalmen.<br />
Een Koninklijke onderscheiding heeft hij al. Hij is ook al ereburger van Belfeld,<br />
erevoorzit<strong>te</strong>r en erelid van Belfeldia en erevoorzit<strong>te</strong>r van de woningcorporatie. Toch<br />
willen we Sjaak bij zijn afscheid van <strong>Urbanus</strong> nog iets bijzonders meegeven: een<br />
boekje, dít boekje. We la<strong>te</strong>n hem daarin zelf <strong>te</strong>rugblikken op de geschiedenis van<br />
<strong>Urbanus</strong>. De geschiedenis die hij zelf mee heeft vormgegeven. Dit boekje is óns<br />
afscheidscadeau aan ‘<strong>Mis<strong>te</strong>r</strong> <strong>Urbanus</strong>’, maar <strong>te</strong>vens hét afscheidscadeau van Sjaak aan<br />
de Belfeldenaren. Belfeldenaren die hem na aan het hart liggen. Want, spijt dat hij zijn<br />
dorp niet verla<strong>te</strong>n heeft, heeft hij nooit gehad.<br />
Sjaak, bedankt. Het ga je goed,<br />
Belfeld, 25 april 2008<br />
Joep van den Bercken,<br />
direc<strong>te</strong>ur/bestuurder Woonservice <strong>Urbanus</strong><br />
5
6<br />
Keeper van de A1 van Belfeldia<br />
(1953)<br />
Afscheidspeech in de<br />
gemeen<strong>te</strong>raad (1998)<br />
Sjaak (staand met zwar<strong>te</strong> hoed)<br />
als De Oplich<strong>te</strong>r bij Hierna<br />
Be<strong>te</strong>r (eind jaren vijftig)<br />
Bij EJA in gesprek met<br />
prins Bernard
CV van de bestuurder Sjaak Hendriks<br />
1952-1954: Bestuurslid Jonge Boeren- en Tuindersbeweging<br />
VV Belfeldia:<br />
1956 - 1959: Lid jeugdbestuur en elftalleider<br />
1959 - 1991: Bestuurslid , leider en lid elftalcommissie<br />
1962 - 1972: Penningmees<strong>te</strong>r<br />
1972 - 1991: Voorzit<strong>te</strong>r<br />
1969 - 2005: Regioafgevaardigde KNVB Zuid 2<br />
1991 - 2006: Consul KNVB<br />
1978 - 1984: Voorzit<strong>te</strong>r commissie Bui<strong>te</strong>nsport Belfeld<br />
Overige functies:<br />
1970 - 1998: Lid gemeen<strong>te</strong>raad Belfeld<br />
1970 - 1998: Lid financiële commissie Belfeld<br />
1994 - 1998: Lid Gewestraad Noord-Limburg<br />
Acht jaar lid commissie beroeps- en bezwaarschrif<strong>te</strong>n Belfeld<br />
Acht jaar lid commissie Algemene Zaken en Seniorenconvent Belfeld<br />
Twaalf jaar fractievoorzit<strong>te</strong>r Lijst 1 en CDA<br />
1972 - 1983: Penningmees<strong>te</strong>r Oranjecomité<br />
1967 - 2008: Bestuurslid/penningmees<strong>te</strong>r/voorzit<strong>te</strong>r <strong>Urbanus</strong><br />
Lid van de commissies Woning-toewijzing en Financiën,<br />
alsmede de stuurgroep gemeen<strong>te</strong>woningstichting<br />
1998 - 2007: Voorzit<strong>te</strong>r gemeenschapscentrum De Hamar<br />
2004 - nu: Voorzit<strong>te</strong>r seniorenvereniging Belfeld<br />
2004 - nu: Bestuurslid Senioren Raad Venlo<br />
2004 - 2005: Medesamens<strong>te</strong>ller Dorpsontwikkelingsplan Belfeld<br />
Lid diverse ad hoc-commissies Belfeld<br />
1997- nu: Bestuurslid S<strong>te</strong>unfonds Maatschappelijke<br />
Gezondheidszorg Belfeld<br />
Helpen op de boerderij<br />
(1954)<br />
Opening De Spil door<br />
atle<strong>te</strong> Carla Beurskens<br />
7
1.Belfeld in het midden van de vorige eeuw<br />
Een oude foto<br />
In mijn por<strong>te</strong>feuille zit sinds jaar en dag een kleine zwart-wit foto met kar<strong>te</strong>lrand.<br />
Een foto uit het midden van de jaren vijftig van de vorige eeuw. Een foto van twee<br />
solda<strong>te</strong>n, dienstplichtigen op verlof, die heerlijk ontspannen op hun buik in het gras<br />
liggen. De linker soldaat is mijn broer Piet, de rech<strong>te</strong>r ben ik. Op onze ruggen zit<strong>te</strong>n<br />
triomfan<strong>te</strong>lijk onze kleine ‘broertjes’ Jan (links) en Bèr (rechts). Het is bewolkt,<br />
maar mooi weer. Op de ach<strong>te</strong>rgrond zie je, omgeven door ligus<strong>te</strong>rheggen, een kleine,<br />
eenvoudige boerderij/woning, zoals je die vroeger in deze streken overal zag. Het is de<br />
boerderij/woning van onze buren. Of be<strong>te</strong>r gezegd wás, want het pand is jaren geleden<br />
gesloopt… Het lag op de hoek van de Prins Hendrikstraat en de Bolenberg - D’n<br />
Baoleberg zeggen wij - <strong>te</strong> midden van uitgestrek<strong>te</strong> landbouwpercelen…<br />
Als ik naar de foto kijk, zie ik het zo weer voor me; het Belfeld van toen. Een veel<br />
kleiner Belfeld dan nu. Alleen het gebied tussen de Bolenberg, de Prins Hendrikstraat,<br />
de Industriestraat, de Schoolstraat en de Stationstraat was bewoond. Daarnaast<br />
woonden nog mensen in de oude dorpskern <strong>te</strong>n wes<strong>te</strong>n van de spoorlijn en het gebied<br />
rondom het kapelletje van Geloë en Geloë zelf. Al met al zal Belfeld in het midden van<br />
de jaren vijftig hooguit vierhonderd woningen ge<strong>te</strong>ld hebben. Veel s<strong>te</strong>lde het dus niet<br />
voor. Tussen die woningen lagen wat winkels, twee lagere scholen, een zus<strong>te</strong>rkloos<strong>te</strong>r<br />
en enkele gro<strong>te</strong> fabrieken. De belangrijks<strong>te</strong> fabrieken waren Janssen-Dings, van Cleef<br />
Dakpannenfabriek en de Nederlandse Greswaren Industrie NGI (‘de Gres’). Op een<br />
s<strong>te</strong>enworp van de nieuwe kerk lagen bossen. Waar nu het Van Cleefplan is gerealiseerd,<br />
lag zeggen en schrijven één woning. Het gebied Venneken bestond uit stuifduinen<br />
en akkers en <strong>te</strong>lde slechts twéé woningen… van ‘Bagges Betje’ en Sjaan van Dijk. Nu<br />
liggen er meer dan 350… Alleen daar al…<br />
Wie lang niet in Belfeld is geweest, zal nauwelijks nog herkenningspun<strong>te</strong>n vinden. Het<br />
(groene) gras, de bossen en de (vruchtbare) landerijen zijn vervangen door baks<strong>te</strong>en<br />
en asfalt. Belfeld is opgestuwd in de vaart der volkeren. Het is inmiddels deel van een<br />
middelgro<strong>te</strong> stad.<br />
Nog een echt dorp<br />
In het midden van de jaren vijftig was Belfeld nog een echt dorp. Het <strong>te</strong>lde amper drie<br />
duizend inwoners. Het gros van die inwoners woonde in boerderijen die in het bui<strong>te</strong>ngebied<br />
lagen, maar ook in de kern van het dorp. Het pand aan de Rijksweg waarin<br />
sinds kort D’n Herberg gevestigd is, was ook een boerderij. Eigenlijk was élke woning<br />
in die tijd een beetje boerderij. Mensen hadden in hun – doorgaans zeer ruime –<br />
ach<strong>te</strong>rtuin een varken en wat kippen. Twee keer per jaar kwam er een slager langs om<br />
het varken <strong>te</strong> slach<strong>te</strong>n en in stukken <strong>te</strong> snijden. De mensen zelf maak<strong>te</strong>n er dan<br />
balkenbrij, karbonades, spek, ham en droogworst van. Spek werd ingelegd in zout<br />
Op verlof<br />
9
10<br />
in een ingemetselde bak in de kelder. Ham en droogworst werden boven de kachel<br />
<strong>te</strong> drogen gehangen. Mensen hadden in die tijd heel wat vlees nodig, want gezinnen<br />
waren veel gro<strong>te</strong>r dan <strong>te</strong>genwoordig. Vier of vijf kinderen was eerder regel dan<br />
uitzondering. Ene meneer Van Duren, een fabrieksarbeider, had er zelfs dertien. Een<br />
record voor Belfeld, voor zover ik weet. Om de eindjes aan elkaar <strong>te</strong> kunnen knopen,<br />
moest meneer Van Duren er een tweede baan - in de horeca - bij nemen. (Meneer<br />
van Duren woont nu in een seniorenwoning en is vas<strong>te</strong> klant in ’t Prônk-eppelke. Hij<br />
geniet nog s<strong>te</strong>eds van het leven en de natuur.)<br />
Optimisme<br />
De economie kwam na de oorlog langzaam weer op toeren. Er was weer vertrouwen in<br />
de toekomst. Met name de bouwnijverheid deed het uits<strong>te</strong>kend. De orderpor<strong>te</strong>feuille<br />
van de Belfeldse industrieën raak<strong>te</strong> s<strong>te</strong>eds be<strong>te</strong>r gevuld. Die industrieën voerden hun<br />
productie dan ook flink op. In 1953 had Janssen-Dings zelfs een recordjaar met een<br />
afzet van meer dan acht miljoen dakpannen. Het bedrijf bouwde een nieuwe, gro<strong>te</strong>re<br />
dakpannenfabriek en la<strong>te</strong>r ook een fabriek voor gresbuizen.<br />
Het optimisme was zó groot dat van 9 tot 17 augustus 1947 in de twee lagere scholen<br />
van het dorp - St. Aloysius (jongens) en H. Theresia (meisjes) – zelfs een gro<strong>te</strong> nijverheids<strong>te</strong>ntoons<strong>te</strong>lling<br />
georganiseerd werd. Een <strong>te</strong>ntoons<strong>te</strong>lling met circa zestig stands,<br />
waarin even zovele bedrijven uit Belfeld en de omliggende regio zich presen<strong>te</strong>erden.<br />
Het was een gro<strong>te</strong> happening. Met een omlijs<strong>te</strong>nd programma met veel muziek en<br />
thea<strong>te</strong>r en met een tijdelijk restaurant met een uitgebreide menukaart. De manifestatie<br />
heet<strong>te</strong> Belnijto (1). De gro<strong>te</strong> man er ach<strong>te</strong>r was mijn la<strong>te</strong>re baas, Fons S<strong>te</strong>vens,<br />
direc<strong>te</strong>ur van S<strong>te</strong>vens Meubelfabriek. Voor Belnijto werd naar Belfeldse begrippen<br />
zeer fors geadver<strong>te</strong>erd. Het Dagblad voor Noord-Limburg en de Tegelsche Courant<br />
bes<strong>te</strong>edden er ook redactioneel royaal aandacht aan. De laats<strong>te</strong> gaf zelfs een extra<br />
Belnijto-nummer uit. Burgemees<strong>te</strong>r Harbers schreef in het voorwoord: ‘’de Belnijto zál<br />
en móét slagen! Het hoofdcomité heeft bewezen, dat ook in een kleine gemeen<strong>te</strong> de<br />
krach<strong>te</strong>n <strong>te</strong> vinden zijn, welke samengebracht en goed geleid, tot iets grootst in staat<br />
zijn.”<br />
Welnu, Belnijto wérd een succes. De manifestatie trok vele duizenden bezoekers; zowel<br />
particulieren als zakenmensen. Het dorp werd er in één klap mee op de kaart gezet.<br />
Toch heeft de <strong>te</strong>ntoons<strong>te</strong>lling – vreemd genoeg – nooit een vervolg gekregen, hoewel<br />
dat wel de bedoeling is geweest. Waarom weet ik niet.<br />
Katholiek bolwerk<br />
Belfeld was midden jaren vijftig nog een rooms-katholiek bolwerk. De pastoor was een<br />
autori<strong>te</strong>it en stond op één hoog<strong>te</strong> met de burgemees<strong>te</strong>r. Het was in het dorp traditie<br />
dat boeren die geslacht hadden, het fijns<strong>te</strong> vlees gratis aan de beide heren aanboden.<br />
Pastoor ging ook graag op zijn strepen staan. Ik kan me nog herinneren dat ik eens<br />
met een kruisprocessie meeliep. Ik moest plotseling vreselijk plassen. Omdat we net
langs mijn ouderlijk huis kwamen, besloot ik daar even naar binnen <strong>te</strong> schie<strong>te</strong>n.<br />
Pastoor die alles zag, had ook dit gezien. Hij was razend. Hij stuurde de schoolmees<strong>te</strong>r<br />
bij mijn ouders langs om over mijn gedrag <strong>te</strong> klagen. Wat ik in die situatie dan wél<br />
had moe<strong>te</strong>n doen, weet ik overigens nog s<strong>te</strong>eds niet. In je broek plassen tijdens een<br />
processie, zal toch helemaal geen pas gegeven hebben! Over processies gesproken…<br />
Die waren er in die tijd zeker vijf per jaar. Alle Belfeldse verenigingen deden er aan<br />
mee, en daarmee het halve dorp. In de Tegelsche Courant werd enkele dagen voor een<br />
processie de ‘ops<strong>te</strong>lling’ gepubliceerd, net zoals dat <strong>te</strong>genwoordig voor de<br />
carnavalsoptocht gedaan wordt. Ik heb als (bestuurs)lid van de Jonge Boeren en<br />
Tuinders en daarna ook als militair een aantal keren het baldakijn moe<strong>te</strong>n dragen<br />
waaronder de pastoor met het Allerheiligs<strong>te</strong> liep. De processies waren zonder twijfel de<br />
moois<strong>te</strong> dagen van het jaar. Als ik eerlijk ben vooral omdat het daarná altijd erg gezellig<br />
en laat werd in de cafés…<br />
Veel verenigingen<br />
Veel oude gebruiken bestonden nog en er kwamen zelfs nog nieuwe bij. In 1953 werd<br />
in het dorp voor het eerst een Sin<strong>te</strong>rmer<strong>te</strong>soptocht (2) gehouden. Het verenigingsleven<br />
groeide en bloeide. Ik heb laatst ergens een lijst gezien van alle verenigingen die<br />
Belfeld in die tijd had… Harmonie Kunst na Arbeid, een kerkkoor, zangvereniging<br />
Animo, toneelvereniging Hierna Be<strong>te</strong>r, voetbalvereniging Belfeldia, schut<strong>te</strong>rij<br />
St. <strong>Urbanus</strong>, een rui<strong>te</strong>rclub, een gymnastiekvereniging, een visclub, een beugelsportvereniging,<br />
scouting… En dan kwam er ook nog een carnavalsclub bij: de Belhamels.<br />
Carnavalsfeest in zaal<br />
S<strong>te</strong>vens in 1953<br />
11
12<br />
Belfeld omstreeks 1955
Huurders van het eers<strong>te</strong> uur<br />
Het ging ineens allemaal razendsnel. Op 24 november 1953 was Kees Wit<strong>te</strong>veen<br />
gehuwd met ‘een echt Belfelds meisje’. Het jonge paar had zich ingeschreven voor een<br />
huurwoning; in de verwachting dat het maanden zou duren eer het aan de beurt zou<br />
zijn. Het liep anders… Een bevriende onderwijzer had een huis aangeboden<br />
gekregen, maar wilde liever nog even wach<strong>te</strong>n. Hij vroeg Kees <strong>te</strong> ruilen. Kees hap<strong>te</strong><br />
direct toe. Begin 1954 trok hij met zijn echtgeno<strong>te</strong> in de pas opgeleverde woning<br />
Pastoor Hermensstraat 11. Halsoverkop werden een salontafeltje en vier clubfau<strong>te</strong>uils<br />
voor in de ‘bes<strong>te</strong> kamer’, een eetkamertafel met vier stoelen voor de gewone<br />
kamer, een tafeltje en twee stoelen voor de keuken, een bed en gordijnen aangeschaft.<br />
Kees en zijn vrouw voelden zich me<strong>te</strong>en thuis in hun uit gele baks<strong>te</strong>en opgetrokken<br />
eengezinswoning. Erg ruim was de woning niet. Beneden waren twee kamers - een<br />
‘bes<strong>te</strong>’ en een gewone kamer - een piepklein keukentje en een minuscuul toilet. Boven<br />
drie slaapkamertjes, géén bad en ook géén douche. Warm wa<strong>te</strong>r was er alleen op de<br />
benedenverdieping, geleverd door een (veel <strong>te</strong>) kleine geiser. Het lavet op de bovenverdieping<br />
werd dan ook niet of nauwelijks gebruikt. Wassen deden Kees en zijn vrouw<br />
zich in een zinken <strong>te</strong>il in de keuken. Het huis werd verwarmd door een kolenkachel in<br />
de ‘bes<strong>te</strong> kamer’ en een fornuis in de keuken. Als het ’s win<strong>te</strong>rs koud was, stonden de<br />
bloemen op de ramen en … lag er ijs op de dekens. Na 54 jaar woont Kees Wit<strong>te</strong>veen<br />
(85) nog s<strong>te</strong>eds in dezelfde huurwoning. Alleen, omdat zijn vrouw in 1999 overleden<br />
is. Kees moet wat meer betalen dan de fl. 6,- (bijna € 3,-) per week van het begin;<br />
€ 328,-, maar dat vindt hij geen probleem. Vooral niet omdat de woning flink<br />
verbe<strong>te</strong>rd is. Ze heeft nu onder meer kunststof kozijnen met dubbel glas en centrale<br />
verwarming. De twee kamers op de benedenverdieping zijn verbouwd tot één<br />
gro<strong>te</strong>. Van de vliering heeft hij met pallets van zijn oude baas De Globe een zoldertje<br />
gemaakt. Kees vindt dat hij in de moois<strong>te</strong> straat van Belfeld woont, zeker nu die straat<br />
opnieuw ingericht is . Op Pastoor Hermensstraat 11 gaat hij nooit meer<br />
weg…<br />
Roos Janssen-Goossens (87) zegt, enkele stra<strong>te</strong>n verderop hetzelfde. Roos<br />
woont sinds 1 augustus 1948 op Wilhelminastraat 17. Eerst samen met haar<br />
man en vier kinderen. Sinds het overlijden van haar echtgenoot, 30 jaar<br />
geleden, alleen. In haar woning, die nog iets kleiner is dan die van Kees<br />
Wit<strong>te</strong>veen, is alles nog bijna precies zoals vroeger. De kleine woonkamer<br />
(3,75 x 4 me<strong>te</strong>r), de kleine keuken (2 x 4) en vooral het piepkleine halletje,<br />
de drie niet al <strong>te</strong> gro<strong>te</strong> slaapkamers boven… In de woonkamer, waar een<br />
gashaard altijd voor een behaaglijke warm<strong>te</strong> zorgt, is het wel nog wat voller.<br />
Er staat sinds kort Roos’ bed. “Ik ben twee keer gevallen. Sinds die tijd slaap<br />
ik beneden’’, verontschuldigt ze zich. Het gaat verder overigens nog prima<br />
met haar. Ze doet nog zelf boodschappen en kookt ook zelf. Nee, laat haar<br />
maar lekker aanmodderen op haar aaje straot.<br />
13
D’n Herberg:<br />
ouderwets knusse sfeer<br />
14<br />
Je kunt het je nu nauwelijks nog voors<strong>te</strong>llen, dat er zoveel verenigingen waren. Het<br />
had natuurlijk alles <strong>te</strong> maken met het s<strong>te</strong>rke saamhorigheidsgevoel in die tijd. Mensen<br />
hingen enorm aan elkaar. Ze hadden samen de moeilijke oorlogsjaren doorstaan en<br />
de ook al niet gemakkelijke wederopbouw ach<strong>te</strong>r de rug. Nu het weer wat be<strong>te</strong>r ging,<br />
hadden ze gro<strong>te</strong> behoef<strong>te</strong> om samen ook weer eens plezier <strong>te</strong> maken. Het leek wel alsof<br />
ze de schade wilden inhalen. Dat zag je overigens niet alleen in Belfeld, maar ook in<br />
Tegelen en Venlo, waar juist in die jaren gro<strong>te</strong> revues en operet<strong>te</strong>s duizenden bezoekers<br />
trokken en de populairs<strong>te</strong> carnavalsschlagers geschreven werden.<br />
Met zo’n groot aantal verenigingen deed de horeca in Belfeld natuurlijk uits<strong>te</strong>kende<br />
zaken. Het dorp had in die tijd een flink aantal cafés. Het zullen er in totaal zo’n<br />
negentien geweest zijn. In ’t Bergske, Zaal Juliana en ’t Wit<strong>te</strong> Paerd kon je iedere<br />
zondagmiddag en -avond dansen op live muziek. Muziek van bekende regionale<br />
orkes<strong>te</strong>n, zoals dat van de familie Caron uit Venlo; met Willy, die la<strong>te</strong>r in heel Europa<br />
furore zou maken als operazanger, op klarinet en zijn zus Wies op viool. De mees<strong>te</strong><br />
van die cafés zijn helaas verdwenen. Gelukkig dat we onlangs D’n Herberg <strong>te</strong>rug<br />
hebben gekregen. Een café met die ouderwets knusse sfeer die vroeger zo kenmerkend<br />
was voor dit dorp. Ik kom er graag.<br />
De hoog<strong>te</strong>pun<strong>te</strong>n van het jaar waren naast de carnaval de voor- en de najaarskermis,<br />
die respectievelijk de laats<strong>te</strong> zondag van mei en de laats<strong>te</strong> zondag van sep<strong>te</strong>mber begonnen.<br />
De kermis trok altijd veel volk, ook van bui<strong>te</strong>n het dorp. Het was s<strong>te</strong>rvensdruk.<br />
Vriendengroepen trokken van kroeg naar kroeg. In elk café was muziek; van een<br />
orkestje of een jukebox. Voor de kermis kreeg je in die tijd vrij. Het normale leven lag<br />
plat. En omdat de amb<strong>te</strong>naren door al die herrie toch niet konden werken, werd het<br />
gemeen<strong>te</strong>huis ook maar geslo<strong>te</strong>n.
2. Woningnood<br />
Weinig schade<br />
Belfeld had goed beschouwd in de jaren vijftig eigenlijk maar één groot probleem: de<br />
woningnood. Dat klinkt misschien vreemd. Belfeld was namelijk betrekkelijk goed<br />
uit de Tweede Wereldoorlog <strong>te</strong>voorschijn gekomen. 25 doden waren er <strong>te</strong> betreuren.<br />
Verder waren de oude neo-Romaanse parochiekerk uit 1914 (3) en één lagere school<br />
verwoest en twee fabrieken en het gemeen<strong>te</strong>huis zwaar beschadigd. Dat was het ech<strong>te</strong>r<br />
ook wel zo’n beetje. Van de 382 woonhuizen in het dorp waren er ‘slechts’ elf vernield.<br />
De schade was in vergelijking met bijvoorbeeld Venlo en Blerick, waar meer dan de<br />
helft van de woningen verwoest was, zeer gering. Als gevolg van de oorlog had de<br />
bouw ech<strong>te</strong>r jaren stil gelegen. De gevolgen daarvan lie<strong>te</strong>n zich nu pijnlijk voelen. Er<br />
was in Belfeld amper nog een woning <strong>te</strong> krijgen. Huurwoningen waren er überhaupt<br />
maar heel weinig. Veel huizen werden noodgedwongen bewoond door twee gezinnen.<br />
Vooral jonge s<strong>te</strong>llen moes<strong>te</strong>n hun heil bui<strong>te</strong>n het dorp zoeken. Ze weken ‘massaal’ uit<br />
naar Reuver, Tegelen en Venlo, of trokken nog verder weg.<br />
De gemeen<strong>te</strong> onderkende het probleem. Zij besloot zich actief in <strong>te</strong> gaan zet<strong>te</strong>n voor<br />
fatsoenlijke, betaalbare huurwoningen voor de laagst betaalden (4). De eers<strong>te</strong> inwoner<br />
van Belfeld die door haar geholpen werd, was Bertus Visser, een Hollander. Hij<br />
woonde met zijn vrouw en twee kinderen (een derde kind was in oorlog overleden)<br />
nog s<strong>te</strong>eds op het ‘adres’ waar hij uit angst voor de Duitsers ondergedoken was; de<br />
ringoven van ‘de Gres’. De directie van de fabriek had hem al diverse keren gevraagd<br />
om <strong>te</strong> vertrekken. Ze stond <strong>te</strong> popelen om de fabriek opnieuw op <strong>te</strong> kunnen star<strong>te</strong>n.<br />
Visser wilde wel weg, maar kon nergens heen.<br />
Ten langen les<strong>te</strong> besloot de gemeen<strong>te</strong> aan de Vennekenstraat een tijdelijke woning voor<br />
Bertus <strong>te</strong> bouwen. Dat was ech<strong>te</strong>r eenvoudiger gezegd dan gedaan. Ma<strong>te</strong>riaal was door<br />
de gro<strong>te</strong> bouwwoede van die dagen schaars. Bijna alles was lou<strong>te</strong>r op de bon<br />
verkrijgbaar. Van een dorpeling kon de gemeen<strong>te</strong> een partij s<strong>te</strong>nen overnemen.<br />
Daarnaast werd een stapel bonnen verzameld, waarmee in Eindhoven alle andere<br />
benodigdheden gekocht konden worden: hout, ijzer en kalk. Eigenlijk was de<br />
‘noodwoning’ van Bertus - en de vier andere noodwoningen die daarna nog in Belfeld<br />
gebouwd zijn - zo slecht nog niet. Met een woonkeuken, een slaapkamer en een<br />
vliering was zijn optrekje weliswaar klein, maar heel wat comfortabeler dan de ruim<br />
zeshonderd noodwoningen die destijds in Venlo en Blerick neergezet zijn.<br />
Veel slaapkamers<br />
Na de noodwoningen werden in Belfeld permanen<strong>te</strong> huurwoningen gebouwd. Sociale<br />
woningen. De eers<strong>te</strong> gro<strong>te</strong> groep van zestig werd in 1947 en 1948 in opdracht van de<br />
gemeen<strong>te</strong> gerealiseerd aan de Schut<strong>te</strong>kamp (de la<strong>te</strong>re Wilhelminastraat) en de<br />
Industriestraat. De sociale woningen werden zwaar gesubsidieerd door het Rijk.<br />
De verwoes<strong>te</strong> kerk<br />
(1945)<br />
15
16<br />
Dat gebeurde op een voor ons wat vreemde manier. Het Rijk betaalde per slaapkamer.<br />
Daar speelde de bouwafdeling van de gemeen<strong>te</strong> handig op in. Om zoveel mogelijk<br />
subsidie in de wacht <strong>te</strong> slepen, werden in elke huurwoning zoveel mogelijk slaapkamers<br />
gemaakt. Vaak door middel van dunne tussenwandjes. Vijf of zes slaapkamers<br />
was heel gewoon. De ‘slaapkamers’ op de begane grond werden ech<strong>te</strong>r in de praktijk<br />
voor andere doeleinden gebruikt of al snel weer afgebroken. Je kon je in zo’n woning<br />
natuurlijk nauwelijks verroeren. Als je met z’n tweeën binnenkwam in het piepkleine<br />
halletje en je jas wilde uitdoen, moest een van beiden daarbij op de trap gaan staan.<br />
De nieuwe woningen waren niet erg degelijk gebouwd. Dat hoefde ook niet, want ze<br />
zouden maar een jaar of vijftig mee hoeven <strong>te</strong> gaan. De sociale woningen ontbeerden<br />
elke vorm van luxe. Een bad of een douche hadden ze niet, in het gunstigs<strong>te</strong> geval wel<br />
een wastafel, maar die was dan nog vaak niet aangeslo<strong>te</strong>n op de wa<strong>te</strong>rleiding. Door<br />
aansluiting zou de huur omhoog moe<strong>te</strong>n en dat wilden de huurders weer niet.<br />
Wij zouden dat vandaag de dag allemaal niet meer pikken, maar in die tijd waren<br />
mensen lang niet zo veeleisend. Ze waren al lang blij dat ze een dak boven het hoofd<br />
hadden.<br />
Kotjes<br />
Hoe die sociale woningen van het eers<strong>te</strong> uur eruit gezien hebben, is in de Pastoor<br />
Hermensstraat, de Schoolstraat en de Maasstraat nog hier en daar <strong>te</strong> zien. Met<br />
twee huurwoningen aan de Maasstraat was trouwens iets bijzonders aan de hand.<br />
Ze werden door de twee rijkswach<strong>te</strong>rs van het dorp bewoond. Op verzoek van die<br />
rijkswach<strong>te</strong>rs waren ach<strong>te</strong>r die woningen twee gevangeniscellen – wij zeiden ‘kotjes’ –<br />
gebouwd. Ech<strong>te</strong> boeven zijn er voor zover ik weet nooit in opgeborgen, wel gewone<br />
burgers die <strong>te</strong> diep in het glaasje gekeken hadden, zo heb ik gehoord. Namen ken ik<br />
wel, maar noem ik niet…<br />
Woningnood bleef in Belfeld ook na 1955 nog geruime tijd bestaan. Uit het archief<br />
van <strong>Urbanus</strong> blijkt dat er in 1959 nog liefst 259 woningzoekenden ingeschreven<br />
stonden. De helft van deze mensen woonde al in Belfeld, de andere helft werk<strong>te</strong> daar,<br />
maar wilde er ook komen wonen. De gemeen<strong>te</strong> deed haar ui<strong>te</strong>rs<strong>te</strong> best, maar was<br />
volgens de plaatselijke afdeling van de invloedrijke Katholieke Arbeidsbeweging (KAB)<br />
toch niet de geëigende instantie om voor sociale woningbouw zorg <strong>te</strong> dragen. Er moest<br />
een corporatie komen, zo riep de KAB. Ze heeft haar zin gekregen.
3. De ‘geboor<strong>te</strong>’ van de woningvereniging<br />
De Heren XIII<br />
Op 13 december 1955 vond in het KAB-gebouw aan de Schoolstraat de historische<br />
oprichtingvergadering van Woningvereniging St.-<strong>Urbanus</strong> plaats. Achttien mannen<br />
uit het dorp waren aanwezig. Het voltallig college van B & W, enkele gemeen<strong>te</strong>amb<strong>te</strong>naren<br />
en enkele KAB-leden. De laats<strong>te</strong>n waren bijna allemaal gewone stokers en<br />
arbeiders. De enige die wat meer geleerd had, was Leo Loven, werkzaam als administra<strong>te</strong>ur<br />
bij de Globe. Overigens, over stokers gesproken, ook de toenmalige<br />
wethouders Pierre Spee en Lei Reinders waren stoker (bij Janssen-Dings).<br />
Het eers<strong>te</strong> (historische) besluit dat de ‘Heren XVIII’ namen, was dat toekomstige<br />
vergaderingen altijd geopend zouden worden met het gebed ‘’Geloof zij Jezus<br />
Christus’’, want katholiek moest de nieuwe vereniging naar de geest van die tijd<br />
natuurlijk wel zijn. Vervolgens bepaalden de heren dat de nieuwe vereniging ‘leden’<br />
zou hebben. Belangs<strong>te</strong>llenden zouden zich als kandidaat kunnen aanmelden. Het<br />
aantal leden zou worden bepaald door het aantal woningen; per twintig woningen één<br />
lid. Vervolgens besloot de vergadering het gehele ‘gemeen<strong>te</strong>lijke woningapparaat’ in de<br />
nieuwe organisatie <strong>te</strong> schuiven. Burgemees<strong>te</strong>r Maar<strong>te</strong>n van Rijckevorsel werd benoemd<br />
tot voorzit<strong>te</strong>r, gemeen<strong>te</strong>ontvanger (secretaris) Lex Geurts tot secretaris-penningmees<strong>te</strong>r<br />
en opzich<strong>te</strong>r openbare werken Theo Hoezen tot bestuurslid. De andere twee<br />
bestuurspos<strong>te</strong>n werden aan KAB’ers toebedeeld. Nadat de statu<strong>te</strong>n en reglemen<strong>te</strong>n<br />
waren goedgekeurd, koch<strong>te</strong>n de Heren XVIII elk voor het symbolische bedrag van<br />
fl. 10.- een aandeel (5).<br />
De kersverse Woningvereniging <strong>Urbanus</strong> trok in in het raadhuis aan de Markt. Huur<br />
hoefde ze er niet <strong>te</strong> betalen omdat de gemeen<strong>te</strong> op haar beurt een schrijfmachine en<br />
enkele kas<strong>te</strong>n van de vereniging mocht gebruiken. Waar een klein dorp al niet groot<br />
in kan zijn! Fei<strong>te</strong>lijk be<strong>te</strong>kende dat intrekken overigens weinig. Personeel had de<br />
Woningvereniging immers nog niet. Bijna al het werk van <strong>Urbanus</strong> werd gedaan door<br />
de gemeen<strong>te</strong>amb<strong>te</strong>naar Geurts, in de tijd van de gemeen<strong>te</strong>. Tijd die door <strong>Urbanus</strong><br />
betaald werd. Dat wel.<br />
Nog veel invloed<br />
De gemeen<strong>te</strong> Belfeld had <strong>te</strong>n tijde van de oprichting van <strong>Urbanus</strong> al 236 (huur)<br />
woningen gebouwd en in beheer (6). Ze beloofde die over <strong>te</strong> zullen dragen. Maar<br />
daarvoor zou die woningvereniging dan wel ruim 2,5 miljoen gulden moe<strong>te</strong>n<br />
neer<strong>te</strong>llen. Dat was, zeker voor die tijd, een aanzienlijk bedrag. Een bedrag waarvoor<br />
bij de Bank van de Nederlandse Gemeen<strong>te</strong>n een lening werd afgeslo<strong>te</strong>n.<br />
De oprichting van de woningvereniging en de overdracht van de woningen – die<br />
formeel pas enkele jaren la<strong>te</strong>r plaatsvond - be<strong>te</strong>kende overigens niet dat de gemeen<strong>te</strong><br />
Maar<strong>te</strong>n<br />
van Rijckevorsel<br />
17
Het aandeel van de burgemees<strong>te</strong>r. Bij zijn vertrek jaren la<strong>te</strong>r geschonken aan een goed doel.<br />
18
voortaan niets meer in de melk <strong>te</strong> brokkelen had. In<strong>te</strong>gendeel. Alles waarmee geld<br />
gemoeid was, moest aan de gemeen<strong>te</strong>raad <strong>te</strong>r goedkeuring worden voorgelegd. En die<br />
goedkeuring had soms heel wat voe<strong>te</strong>n in de aarde. Over de aanschaf van een typetafel<br />
en een typestoel (kos<strong>te</strong>n in totaal circa fl. 350,-) werd in 1963 zelfs bijna een uur lang<br />
vergaderd. Niet alleen de financiën bleven overigens het pakkie-an van de gemeen<strong>te</strong>,<br />
maar ook de woningtoewijzing.<br />
Onwerkbaar<br />
Het werd al snel duidelijk dat de structuur van de vereniging – de samenwerking van<br />
gemeen<strong>te</strong> en KAB – in de praktijk tot onoverzich<strong>te</strong>lijke situaties kon leiden.<br />
Onduidelijk was bijvoorbeeld hoeveel uren amb<strong>te</strong>naren voor de gemeen<strong>te</strong> en hoeveel<br />
uren zij voor de woningvereniging werk<strong>te</strong>n. Wethouder Har Seijben vond dat hij<br />
geen mankracht voor andere zaken dan de strikt gemeen<strong>te</strong>lijke kon missen en pleit<strong>te</strong><br />
al snel voor een ontkoppeling tussen gemeen<strong>te</strong> en woningvereniging. Seijben, die<br />
la<strong>te</strong>r Tweede Kamerlid zou worden, vond aanvankelijk weinig gehoor. In 1964 ech<strong>te</strong>r<br />
werd dan toch de discussie geopend over - om <strong>te</strong> beginnen - het <strong>te</strong>rugbrengen van de<br />
invloed van gemeen<strong>te</strong>functionarissen in het bestuur. Vanuit de ledenvergadering werd<br />
voorges<strong>te</strong>ld om het bestuur uit <strong>te</strong> breiden met twee leden, wat zou be<strong>te</strong>kenen dat de<br />
gemeen<strong>te</strong>functionarissen voortaan in de minderheid zouden zijn en minder <strong>te</strong> zeggen<br />
zouden hebben. Van Rijckevorsel was het daar volstrekt niet mee eens. Hij dreigde af<br />
<strong>te</strong> treden als voorzit<strong>te</strong>r. Hij kreeg zijn zin; het voors<strong>te</strong>l tot uitbreiding van het bestuur<br />
werd van tafel gehaald. Waarom de burgemees<strong>te</strong>r <strong>te</strong>gen de ontkoppeling was? Met geld<br />
had het in ieder geval niets <strong>te</strong> maken. Hij heeft voor zover ik weet nooit een vergoeding<br />
voor zijn werk voor <strong>Urbanus</strong> gekregen. Ik denk dat hij niet goed heeft kunnen<br />
hebben dat er aan zijn macht geknabbeld werd. Hoe het ook zij, hij kreeg zijn zin.<br />
Van Rijckevorsel was een wat eigenaardige man. Hij kon zich ui<strong>te</strong>rst formeel ops<strong>te</strong>llen.<br />
Ik kwam hem toen ik nog in dienst zat eens <strong>te</strong>gen onder het spoorwegviaduct. Toen<br />
ik hem niet groet<strong>te</strong>, zei hij: ‘Weet u niet wie ik ben? Ik ben de burgemees<strong>te</strong>r. Kunt u<br />
mij geen gedag zeggen?’ Het was Van Rijckevorsel <strong>te</strong>n voe<strong>te</strong>n uit. Een regent van de<br />
oude s<strong>te</strong>mpel. Een regent die overigens ook best aardig kon zijn. Enkele jaren na het<br />
‘groetincident’ werd mijn oom Bèr wethouder. Oom Bèr was vrijgezel en woonde bij<br />
Een uniek sigarenbandje<br />
van <strong>Urbanus</strong>.<br />
Een misdruk, die<br />
direct werd <strong>te</strong>ruggestuurd<br />
naar<br />
de leverancier.<br />
19
20<br />
De pastoor Hermensstraat in aanbouw (1953).
22<br />
<strong>Urbanus</strong>, een mannenbolwerk<br />
‘’Krach<strong>te</strong>ns het huishoudelijk reglement kan het aantal leden met drie personen worden<br />
uitgebreid. De vereniging heeft beslo<strong>te</strong>n eenieder in de gelegenheid <strong>te</strong> s<strong>te</strong>llen, candida<strong>te</strong>n<br />
voor de drie vacatures <strong>te</strong> s<strong>te</strong>llen. Ook vrouwelijke candida<strong>te</strong>n zijn van har<strong>te</strong> welkom.<br />
Omdat we van mening zijn, dat in onze vereniging de inspraak van dames niet langer<br />
kan worden gemist…’’<br />
Een opmerkelijke oproep in het informatieblad van Woningvereniging St. <strong>Urbanus</strong><br />
van maart 1974. De vereniging die toen toch al bijna twintig jaar bestond, had nog<br />
s<strong>te</strong>eds geen vrouwelijke leden. Woningcorporaties zijn altijd mannenbolwerken<br />
geweest. Bij <strong>Urbanus</strong> heeft het ech<strong>te</strong>r wel erg<br />
lang geduurd voor er vrouwen in beeld kwamen.<br />
Pas in 1975 ging de kogel door de kerk.<br />
Het was toen wel me<strong>te</strong>en goed raak. Tijdens de<br />
ledenverga-dering van 11 april werden liefst drie<br />
vrouwelijke kandida<strong>te</strong>n als lid gekozen: Toos<br />
Ummenthum-Hendriks, mevrouw Van Wijk en<br />
Nel Boonen-Geraerts. Eén barrière was geslecht.<br />
De tweede zou pas weer 25 jaar la<strong>te</strong>r aan de beurt<br />
komen. In 2000 werd Toos Ummenthum-Hendriks<br />
(foto) geïnstalleerd als bestuurslid.<br />
ons in. De burgemees<strong>te</strong>r kwam vaak aan om zaken met hem <strong>te</strong> bespreken. Hij kwam<br />
dan net als gewone burgers met de fiets ach<strong>te</strong>rom.<br />
Ook als gemeen<strong>te</strong>raadslid heb ik hem la<strong>te</strong>r nog meegemaakt. Ik herinner me dat we in<br />
een geanimeerde raadsvergadering beslo<strong>te</strong>n hadden dat het raadhuis gerenoveerd zou<br />
worden. Nadat de verbouwing ach<strong>te</strong>r de rug was, gingen we met de raad een kijkje<br />
nemen. Tot mijn schrik zag ik een gro<strong>te</strong> scheur in een van de muren. Toen ik hem<br />
daarop wees, zei hij met een schuin oog naar zijn amb<strong>te</strong>naren : “Die muur is het enige<br />
wat hier werkt”. Ja, gevoel voor humor had hij soms wel.<br />
Opmerkelijke brief<br />
Terug naar de discussie over de ontkoppeling…<br />
Het voors<strong>te</strong>l was dan weliswaar van tafel, de onvrede bleef. Ook bij de gemeen<strong>te</strong>raad,<br />
die consta<strong>te</strong>erde dat er regelmatig sprake was van belangenverstrengeling. Het was<br />
ui<strong>te</strong>indelijk de burgemees<strong>te</strong>r zelf die – waarschijnlijk onbedoeld - de aanzet gaf tot de<br />
daadwerkelijke ‘verzelfstandiging’. Op een ach<strong>te</strong>raf gezien vermakelijke wijze.<br />
In 1968 was het aantal woningen van St.-<strong>Urbanus</strong> al toegenomen tot boven de<br />
driehonderd. De administratie en de onderhoudsdienst waren dusdanig gegroeid<br />
dat er in het gemeen<strong>te</strong>huis geen plaats meer voor was. De woningvereniging ging op
zichzelf ‘wonen’. Ze kocht het pand Schoolstraat 42a (na een omnummering nu 73)<br />
van Rijwielhandelaar Ben Jansen en begon aan een ingrijpende verbouwing. Na enkele<br />
weken kwam bij <strong>Urbanus</strong> een opmerkelijke brief binnen. Een brief van burgemees<strong>te</strong>r<br />
Van Ryckevorsel, <strong>te</strong>vens voorzit<strong>te</strong>r van <strong>Urbanus</strong>. Van Rijckevorsel kondigde daarin<br />
aan dat hij de verbouwing stil zou leggen, omdat er geen vergunning voor was aangevraagd.<br />
De brief zorgde voor veel commotie, met name in kringen van de KAB.<br />
Niet lang daarna werd de discussie over de verzelfstandiging van de woningvereniging<br />
dan toch echt opgestart. Het werd een moeizame discussie. De partijen slaagden er<br />
in tientallen gesprekken niet in tot een vergelijk <strong>te</strong> komen. Het probleem los<strong>te</strong> zich<br />
ui<strong>te</strong>indelijk ech<strong>te</strong>r zelf op doordat de gemeen<strong>te</strong>bestuurders en -amb<strong>te</strong>naren voor en na<br />
op eigen initiatief bedank<strong>te</strong>n. Daarmee verloor <strong>Urbanus</strong> natuurlijk een brok<br />
deskundigheid en ervaring. Gelukkig kwam er kwali<strong>te</strong>it voor <strong>te</strong>rug. Leo Jet<strong>te</strong>n, een<br />
van de KAB’ers van het eers<strong>te</strong> uur, volgde Van Ryckevorsel op als voorzit<strong>te</strong>r. Een<br />
ach<strong>te</strong>ruitgang was dat zeker niet. Jet<strong>te</strong>n kon niet goed spreken, maar ik heb zelden een<br />
man meegemaakt die zoveel van volkshuisvesting afwist. Leo Jet<strong>te</strong>n werk<strong>te</strong> als<br />
woninginrich<strong>te</strong>r bij Manders (la<strong>te</strong>r Van de Koppel) in Venlo. Alles wat hij wist,<br />
wist hij door zelfstudie. Ik heb veel van hem geleerd.<br />
Niet rijk<br />
Belfeld is van oudsher een dorp geweest met veel industriearbeiders, die niet veel<br />
<strong>te</strong> ver<strong>te</strong>ren hadden. In de beginjaren van de woningvereniging klaagden huurders<br />
over de fl. 11,35 die zij per maand moes<strong>te</strong>n neer<strong>te</strong>llen; toch geen echt hoog bedrag.<br />
Vanuit het agrarische verleden had weliswaar tweederde van de gezinnen een eigen<br />
woning - en woonde daardoor vrij goedkoop - maar dat was toch minder dan elders<br />
op het plat<strong>te</strong>land. Al hadden mensen het niet breed, ze voldeden doorgaans wel aan<br />
hun verplichtingen. Tot 1966 liet <strong>Urbanus</strong> twee mensen (beide gemeen<strong>te</strong>amb<strong>te</strong>naar)<br />
huis-aan-huis de huur ophalen (7). Zij moes<strong>te</strong>n wel eens een regeling treffen voor een<br />
gespreide betaling, maar dat er niét betaald werd, dat maak<strong>te</strong>n ze toch zelden mee.<br />
Dat zal ook <strong>te</strong> maken hebben gehad met de hoog<strong>te</strong> van de huur die in Belfeld – tot op<br />
de dag van vandaag - altijd laag geweest is. <strong>Urbanus</strong> zit op dit moment op 60 procent<br />
van de algemeen als maximaal redelijk bes<strong>te</strong>mpelde huurprijs en scoort daarmee in<br />
Limburg goed.<br />
Veel invloed<br />
Bij <strong>Urbanus</strong> hebben de leden altijd veel invloed gehad. Ledenvergaderingen<br />
ontaardden ech<strong>te</strong>r vaak in Poolse landdagen. Alles moest volgens de statu<strong>te</strong>n aan de<br />
ach<strong>te</strong>rban worden voorgelegd. Dat kost<strong>te</strong> enorm veel tijd. Maar het ergs<strong>te</strong> was altijd<br />
de rondvraag. Omdat er maar één ledenvergadering per jaar gehouden werd, werden<br />
alle ergernissen dáár op tafel gegooid. Een deurknop die verkeerd zat, een raam dat<br />
niet meer wilde slui<strong>te</strong>n, een tuinhekje dat nodig geverfd moest worden… Het ging<br />
eigenlijk nergens over, maar duurde wel vreselijk lang en wek<strong>te</strong> soms ergernis op.<br />
De eers<strong>te</strong> eigen<br />
behuizing<br />
23
24<br />
Naast de ledenvergaderingen kwamen er al snel ‘apar<strong>te</strong> inspraakmogelijkheden’. De<br />
overheid begon in de jaren zestig <strong>te</strong> roepen dat huurders ook invloed moes<strong>te</strong>n hebben<br />
op de bouw en inrichting van hun woningen. Ze pleit<strong>te</strong> voor de oprichting van<br />
huurdersbelangencommissies of huurdersraden. <strong>Urbanus</strong> zag daar aanvankelijk weinig<br />
heil in en probeerde het op een andere manier. Er werd een inspraakavond<br />
georganiseerd, waarvoor alle huurders persoonlijk werden uitgenodigd.<br />
Het voltallige, vijfkoppige bestuur van <strong>Urbanus</strong> zat ach<strong>te</strong>r een lange tafel klaar om de<br />
verwach<strong>te</strong> kritische vragen van de huurders <strong>te</strong> beantwoorden. Maar wat gebeurde er?<br />
Er kwamen die avond slechts twee huurders opdagen. En die bleken – ‘tot overmaat<br />
van ramp’ - ook nog eens zéér <strong>te</strong>vreden <strong>te</strong> zijn. Het was de eers<strong>te</strong> en de laats<strong>te</strong> keer dat<br />
<strong>Urbanus</strong> een dergelijke inspraakavond hield.<br />
Toch wilde <strong>Urbanus</strong> natuurlijk wel op de hoog<strong>te</strong> blijven van wat er onder de huurders<br />
speelde. Daarom werden la<strong>te</strong>r (in de jaren negentig) wijkraden opgericht, vijf in getal,<br />
die regelmatig bij elkaar kwamen om lopende zaken <strong>te</strong> bespreken. Deze wijkraden<br />
moes<strong>te</strong>n zaken aandragen die voor verandering vatbaar waren. Elke wijkraad leverde<br />
twee afgevaardigden voor een ook al nieuw inges<strong>te</strong>lde Huurderscontactraad. Die raad<br />
overlegde enkele keren per jaar met het bestuur.<br />
Ook dit initiatief bloedde ech<strong>te</strong>r dood; er waren al snel geen mensen meer <strong>te</strong> vinden<br />
voor de wijkraden. <strong>Urbanus</strong> besloot het dan toch maar met een Huurdersraad <strong>te</strong> gaan<br />
proberen. Deze Huurdersraad kreeg niet alleen een klankbordfunctie, maar mocht
ook gevraagd en ongevraagd adviezen verstrekken en kreeg zelfs op sommige pun<strong>te</strong>n<br />
ins<strong>te</strong>mmingsrecht. De (elfkoppige) Huurdersraad heeft een aantal jaren aardig<br />
gefunctioneerd. Toen ging het weer mis. En weer om dezelfde reden; de animo bleek<br />
<strong>te</strong> gering. Blijkbaar vinden onze huurders het wel goed zo. Geklaagd wordt er erg<br />
weinig. In het klant<strong>te</strong>vredenheidsonderzoek dat we vorig jaar door een ex<strong>te</strong>rn bureau<br />
hebben la<strong>te</strong>n uitvoeren, scoren we hoog. Klan<strong>te</strong>n waarderen hun woning gemiddeld<br />
met een zeven, hun woonomgeving met een 7,3 en onze dienstverlening zelfs met een<br />
7,5. <strong>Urbanus</strong> heeft onlangs ook het KWH huurlabel - vrij vertaald het iso-certificaat<br />
voor woningcorporaties - gekregen. Dat keurmerk krijg je niet zomaar. Daarvoor zijn<br />
we in<strong>te</strong>nsief doorgelicht, en hebben we zelfs mys<strong>te</strong>ry guests op bezoek gehad.<br />
Aan de ene kant ben je als bestuurder natuurlijk blij als er weinig klach<strong>te</strong>n zijn.<br />
<strong>Urbanus</strong> heeft aanvankelijk onderhoudsmensen in dienst gehad die met hun fietskarren<br />
elk jaar alle woningen enkele keren bezoch<strong>te</strong>n en problemen <strong>te</strong>r plekke probeerden<br />
op <strong>te</strong> lossen. La<strong>te</strong>r werd hun taak overgenomen door opzich<strong>te</strong>rs. Deze persoonlijke,<br />
klantgerich<strong>te</strong> benadering blijkt prima <strong>te</strong> werken. Aan de andere kant moet je er wel<br />
voor zorgen dat je at<strong>te</strong>nt blijft. Ik ben ik ervan overtuigd dat een Huurdersraad een<br />
noodzakelijk klankbord is bij alles wat deze organisatie bedenkt en doet. En, naar de<br />
let<strong>te</strong>r van de wet is een Huurdersraad ook verplicht. Er komt iets nieu<strong>ws</strong>, maar wat is<br />
nog onzeker.<br />
Het klach<strong>te</strong>nboek<br />
van de corporatie.<br />
Bijna tien jaar in<br />
één dun schrift.<br />
25
26<br />
4. Naar een bredere doelgroep<br />
Vergrijzing<br />
Het woningbestand van <strong>Urbanus</strong> is door de jaren heen flink gegroeid. Vooral door<br />
gro<strong>te</strong> projec<strong>te</strong>n als ’t Vennekenplan (180 woningen), de Leijgraaf (260) en het<br />
Broekplan (320). De doelgroep van <strong>Urbanus</strong> is langzaam maar zeker verbreed.<br />
Werden de eers<strong>te</strong> jaren bijna uitslui<strong>te</strong>nd woningen voor gezinnen gebouwd, la<strong>te</strong>r<br />
kreeg de woningvereniging ook oog voor (hulpbehoevende) ouderen en zogenaamde<br />
‘aflopende gezinnen’; gezinnen waar de kinderen het huis uit gaan. Aan het einde van<br />
de jaren zestig werd voor het eerst geopperd apar<strong>te</strong> woningen voor hulpbehoevende<br />
ouderen <strong>te</strong> gaan bouwen. En wel woningen waarbij zorg geleverd zou worden.<br />
We liepen daarmee landelijk voorop.<br />
Het probleem was duidelijk. De bevolking vergrijst. Daardoor stijgt het aantal 65plussers<br />
de komende jaren explosief; in Limburg verhoudingsgewijs nog meer dan<br />
elders in het land. Belfeld had geen bejaarden<strong>te</strong>huis. Belfeldenaren die niet meer<br />
zelfstandig konden wonen, waren daarom gedwongen hun eigen vertrouwde<br />
omgeving <strong>te</strong> verla<strong>te</strong>n en naar Reuver, Tegelen of S<strong>te</strong>yl <strong>te</strong> vertrekken. Zij hadden daar<br />
vaak gro<strong>te</strong> moei<strong>te</strong> mee. Dat was onaanvaardbaar vonden wij bij <strong>Urbanus</strong>. Naarstig<br />
hebben we gezocht naar oplossingen. De gemeen<strong>te</strong> wilde niet erg meewerken. Ik<br />
herinner me nog dat de toenmalige wethouder Pierre Spee eens beeldend zei dat hij er<br />
niets voor voelde om de Woningvereniging ‘’een vinger in de bejaardenpap <strong>te</strong> geven”.<br />
(8) We hebben ons daar overigens niet al <strong>te</strong> veel van aangetrokken. Niet lang daarna<br />
lagen de eers<strong>te</strong> plannen op tafel voor de bouw van bejaardenunits met diens<strong>te</strong>ncentrum<br />
in de tuin van de zus<strong>te</strong>rs van het Theresiakloos<strong>te</strong>r aan de Schoolstraat. We<br />
hadden de zus<strong>te</strong>rs daarin een belangrijke rol toebedacht. Dat bleek ech<strong>te</strong>r al snel een<br />
misrekening. De zus<strong>te</strong>rs wilden graag meewerken, maar waren er praktisch niet toe in<br />
staat, omdat zij zelf met vergrijzing <strong>te</strong> kampen hadden.<br />
We hebben toen beslo<strong>te</strong>n, wel alvast bejaardenunits <strong>te</strong> gaan bouwen, maar dan ‘kale’,<br />
zónder zorg. In 1968 hebben we voor dat doel een stuk van de kloos<strong>te</strong>rtuin gekocht.<br />
Begin jaren zeventig hebben we er een carré van twintig aangepas<strong>te</strong> wooneenheden<br />
voor bejaarden in gezet. De thuiszorg van het Groene Kruis werd ingeschakeld voor<br />
de noodzakelijke zorg. De eers<strong>te</strong> s<strong>te</strong>en werd gelegd door … jawel ... (toen) oudwethouder<br />
Pierre Spee. Wij hebben hem la<strong>te</strong>r ook gevraagd bestuurslid van <strong>Urbanus</strong><br />
<strong>te</strong> worden. Ook dat heeft hij gedaan.<br />
’t Prônk-eppelke<br />
De bejaardenwoningen waren een eers<strong>te</strong> stap, maar we wilden veel meer. In 1990<br />
konden we eindelijk onze droom verwezenlijken. Op het binnen<strong>te</strong>rrein van het carré<br />
werd een s<strong>te</strong>unpunt voor ouderen geopend, het eers<strong>te</strong> van Limburg: ’t Prônk-eppelke.<br />
Alle woningen (inmiddels 48) werden door middel van overdek<strong>te</strong> gangen met het
s<strong>te</strong>unpunt en met elkaar verbonden. In het s<strong>te</strong>unpunt, dat gerund werd door<br />
beroepskrach<strong>te</strong>n van de Zorggroep Noord- en Midden-Limburg - en niet <strong>te</strong><br />
verge<strong>te</strong>n een groep van zestig tot zeventig vrijwilligers - komen de bewoners dagelijks<br />
bij elkaar om <strong>te</strong> e<strong>te</strong>n, <strong>te</strong> pra<strong>te</strong>n, <strong>te</strong> <strong>lezen</strong>, <strong>te</strong> kaar<strong>te</strong>n, spellen <strong>te</strong> doen, <strong>te</strong> gymnastieken<br />
of <strong>te</strong> knutselen. Daarnaast kunnen bewoners alle extra hulp krijgen die zij wensen;<br />
huishoudelijke hulp, medische hulp etc.<br />
’t Prônk-eppelke was (en is) iets zeer bijzonders. Het was misschien wel het eers<strong>te</strong><br />
woon-zorgcomplex van ons land. We hebben er landelijke media-aandacht mee<br />
gekregen. Ook hebben we honderden belangs<strong>te</strong>llenden uit de wereld van de ouderenzorg<br />
– tot uit de Verenigde Sta<strong>te</strong>n toe – mogen rondleiden. Evenals belangrijke politici<br />
en zelfs een bewindsvrouw, Maria van der Hoeven, toen minis<strong>te</strong>r van Onderwijs, nu<br />
van Economische Zaken.<br />
De bewoners van ’t Prônk-eppelke waren vanaf het begin razend enthousiast. Ik heb<br />
nog een artikel uit Dagblad De Limburger van een jaar of tien geleden. Een van de bewoners<br />
zei daarin <strong>te</strong>gen de journalist: ‘Nee, we missen onze eigen woning niet. Vroeger<br />
Piet Pronk<br />
Zelf zal hij nooit gedacht hebben dat zijn naam zo prominent<br />
zou voortleven in Belfeld. Piet Pronk was een bescheiden<br />
man, die in een klein huisje naast de meisjesschool woonde<br />
en graag een potje bier dronk in café Jan Schol<strong>te</strong>n (nu pizzeria).<br />
Piet was tuinman bij de zus<strong>te</strong>rs van het H. Theresiakloos<strong>te</strong>r.<br />
Op zijn dooie akkertje was hij de ganse dag in de<br />
weer. Met snoeien, gras maaien, perken aanharken… Bij de<br />
scholieren was Piet Pronk populair. Hij trak<strong>te</strong>erde hen dan<br />
ook regelmatig op sappige, vers geoogs<strong>te</strong> appelen, peren of<br />
wor<strong>te</strong>len. De naam van Piet leeft voort in ’t Prônk-eppelke,<br />
de Prônkhof, de straat waaraan ’t Prônk-eppelke ligt, en het<br />
appar<strong>te</strong>men<strong>te</strong>ngebouw De Prônker.<br />
hadden we nauwelijks contact met onze buren. Als mijn vrouw hier de post gaat<br />
halen, komt ze pas een half uur la<strong>te</strong>r weer <strong>te</strong>rug.’ De man die dat verhaal ver<strong>te</strong>lde, leed<br />
zelf aan longemfyseem, kon de trap niet meer op en had dagelijks extra zuurstof nodig.<br />
Zijn vrouw kreeg de huishouding nog maar met moei<strong>te</strong> gedraaid. In ’t Prônk-eppelke<br />
zijn ze beide weer helemaal opgeleefd. (9)<br />
Inmiddels heeft <strong>Urbanus</strong> een groot aantal projec<strong>te</strong>n op het gebied van seniorenhuisvesting<br />
gerealiseerd. De meest prominen<strong>te</strong> zijn de Kroon, de Pronker, ’t Kloeës<strong>te</strong>r,<br />
de Theresia-residentie en ’t Bolveld. Enkele andere projec<strong>te</strong>n zijn bovendien nog in<br />
ontwikkeling, waaronder de residenties Mulden en Tuiles du Nord.<br />
27
28<br />
Een nieuw leven in ’t Prônk-eppelke<br />
Het verhaal van Sjeng Pee<strong>te</strong>rs<br />
Sjeng Pee<strong>te</strong>rs, metaalarbeider, woonde begin jaren tachtig met zijn vrouw Narda in een<br />
eenvoudige rijtjeswoning aan de Rijksweg-Noord, bij Belfeldenaren be<strong>te</strong>r bekend als<br />
De Singel. Sjeng was bedlegerig. In 1959 was hij aan een dubbele hernia geopereerd.<br />
Het leek daarna even be<strong>te</strong>r <strong>te</strong> gaan, maar dat bleek slechts schijn.<br />
Op een kwade dag zak<strong>te</strong> Sjeng plots in elkaar. Sindsdien was hij verlamd én invalide.<br />
Hij lag dag en nacht in een ziekenhuisbed in de woonkamer. Bewegen kon<br />
hij zich alleen door zich aan zijn papegaai op <strong>te</strong> trekken. Bui<strong>te</strong>n kwam hij<br />
nog maar weinig. Hooguit als de buurman hem op een brancard in zijn<br />
bes<strong>te</strong>lwagen meenam voor een ritje door de omgeving. Ja, en met de jaarlijkse<br />
uitstapjes met het Rode kruis en de Zonnebloem. Narda verzorgde Sjeng<br />
helemaal zelf. Dat was een zware klus. Vooral de eers<strong>te</strong> jaren toen ze ook nog<br />
vijf kinderen <strong>te</strong> verzorgen had. Ze wilde het ech<strong>te</strong>r perse.<br />
Begin jaren zeventig werden de eers<strong>te</strong> bejaardenwoningen van wat la<strong>te</strong>r ’t<br />
Prônk-eppelke zou worden, opgeleverd. Sjeng en Narda schreven zich eind<br />
jaren tachtig in. Het had ech<strong>te</strong>r heel wat voe<strong>te</strong>n in de aarde voor ze hun nieuw<br />
stulpje konden betrekken. Volgens voorschrif<strong>te</strong>n van het Rijk moest hun<br />
woning eerst standaard worden uitgevoerd en konden pas daarna de noodzakelijke<br />
aanpassingen zoals bredere deuren en een apar<strong>te</strong> uitgang naar de tuin<br />
gemaakt worden. Over bureaucratie gesproken! De verbouwing kost<strong>te</strong> 1,5 ton<br />
extra. <strong>Urbanus</strong> moest een deel daarvan zelf betalen.<br />
Sjengs leven begon in zijn nieuwe ‘huis’ opnieuw. Als er hulp nodig was, dan<br />
was die in een mum van tijd <strong>te</strong>r plekke. Hij kreeg een ‘bed’ waarmee hij onder<br />
de douche kon. Hij kreeg een bed met een motortje dat hij met een joystick kon<br />
besturen en waarmee hij het dorp in kon gaan. Als het mooi weer was, reed Sjeng er<br />
op uit. En al snel niet alléén met mooi weer. Ook als het miezelde; hij nam dan een<br />
paraplu mee. Zijn vrouw vergezelde hem vaak op zijn tochtjes. Op haar fiets, la<strong>te</strong>r<br />
in haar scootmobiel. In ’t Prônk-eppelke nam Sjeng deel aan tal van activi<strong>te</strong>i<strong>te</strong>n. Van<br />
kaar<strong>te</strong>n tot knutselen. Maar wat het belangrijks<strong>te</strong> was: hij had er volop aanspraak.<br />
Voelde dat hij er nog s<strong>te</strong>eds bij hoorde. Wierp zich zelfs op tot woordvoerder van zijn<br />
medebewoners…<br />
Sjeng en Narda hadden in ’t Prônk-eppelke samen nog een paar prachtige jaren. In<br />
december 2007 overleed Sjeng, bijna tachtig jaar oud. Narda (79, foto) is in<br />
’t Prônk-eppelke blijven wonen. Ze wil er nooit meer weg.
Leo Jet<strong>te</strong>n<br />
12 december 1978;<br />
start van het<br />
Van Cleef-plan<br />
30<br />
Pittige jaren<br />
De jaren negentig waren voor <strong>Urbanus</strong> niet alleen vanwege het realiseren van ’t<br />
Prônk-eppelke enerverende jaren. Er vonden ook pittige discussies plaats over de<br />
wenselijkheid van ‘hoogbouw’ in het dorp. <strong>Urbanus</strong> had een plan gemaakt voor een<br />
appar<strong>te</strong>men<strong>te</strong>ngebouw met drie woonlagen op de plek van het hoofdkantoor van de<br />
voormalige kleiwarenfabriek Janssen-Dings. De gemeen<strong>te</strong> zag dat niet zit<strong>te</strong>n, vond<br />
het allemaal <strong>te</strong> groot voor de Belfeldse schaal, maar zei ui<strong>te</strong>indelijk toch ‘ja’. Althans,<br />
onder voorwaarde dat wij de begane grond zouden reserveren voor winkels. Hoewel<br />
wij niet de indruk hadden dat daar veel belangs<strong>te</strong>lling voor zou bestaan, zijn we overstag<br />
gegaan.<br />
Toen de bouw klaar was, bleek alleen de Aldi in<strong>te</strong>resse <strong>te</strong> hebben, en die haak<strong>te</strong><br />
vervolgens ook nog af. We hebben toen het gebouw opnieuw onder handen moe<strong>te</strong>n<br />
nemen. Het hele grapje heeft ons al met al een slordige 150.000 gulden extra gekost.<br />
Het is overigens de eers<strong>te</strong> en de laats<strong>te</strong> keer geweest dat hoogbouw een i<strong>te</strong>m in het<br />
dorp is geweest. La<strong>te</strong>r hebben we de Pronkhofflat, ‘t Kloeës<strong>te</strong>r, de Theresiaflat en de<br />
Bolveldschool – in mijn ogen een van onze moois<strong>te</strong> projec<strong>te</strong>n – gerealiseerd en waren<br />
de reacties lovend. Op het Koramic-<strong>te</strong>rrein gaan we ook nog 36 appar<strong>te</strong>men<strong>te</strong>n,<br />
ook weer in drie lagen, bouwen - hoger willen we zelf ook niet.<br />
In 1993 – ik was toen al 26 jaar bestuurslid - ben ik Leo Jet<strong>te</strong>n opgevolgd als<br />
voorzit<strong>te</strong>r van <strong>Urbanus</strong>. Mijn eers<strong>te</strong> vergadering kan ik me nog precies voor de geest<br />
halen. Het was 3 februari. Het enige punt dat we op de agenda hadden staan, was
het omzet<strong>te</strong>n van de vereniging in een stichting. <strong>Urbanus</strong> moest dringend<br />
geprofessionaliseerd worden. Voor elke beslissing was de goedkeuring van de leden<br />
nodig. Dat maak<strong>te</strong> de lijnen onnodig lang en vertraagde de besluitvorming. Na een<br />
lange discussie hebben we beslo<strong>te</strong>n net als de mees<strong>te</strong> andere corporaties in het land de<br />
stichtingsvorm aan <strong>te</strong> nemen. In 2004 voerden we een zogehe<strong>te</strong>n tweelagen-structuur<br />
in. Met een werkorganisatie met een direc<strong>te</strong>urbestuurder, Joep van den Bercken (10),<br />
aan het hoofd. En met daar boven een Raad van Commissarissen om een oogje in het<br />
zeil <strong>te</strong> houden. De commissarissen werden gerekru<strong>te</strong>erd uit diverse geledingen om<br />
ervoor <strong>te</strong> zorgen dat ui<strong>te</strong>enlopende deskundigheden aanwezig waren. Met deze<br />
veranderingen groeide de slagkracht van <strong>Urbanus</strong> aanmerkelijk.<br />
Niet alleen de organisatie werd aangepast, ook de huisvesting. <strong>Urbanus</strong> verhuisde voor<br />
de tweede keer; en wel naar de voormalige Rabobank aan de kop van de Schoolstraat.<br />
Revolutionairder dan deze verhuizing was ech<strong>te</strong>r de sprong over de Maas het jaar<br />
daarop. Corporaties hebben onderling grenzen afgesproken waarbinnen zij opereren.<br />
<strong>Urbanus</strong> heeft van oudsher de gemeen<strong>te</strong> Belfeld als werkgebied. De Zorggroep, waar<br />
we sinds de opening van ’t Prônk-eppelke mee samenwerk<strong>te</strong>n, vroeg ons op een<br />
gegeven moment of we geen in<strong>te</strong>resse hadden om in Baarlo een project over <strong>te</strong> nemen.<br />
Daar voelden we wel voor. We hebben daarop het verzorgings- en verpleeghuis aan<br />
de Zuivelstraat met ongeveer vijftig verzorg- en verpleeghuisplaatsen en tien aanleunwoningen<br />
gekocht. Veel stof heeft het gelukkig niet doen opwaaien. Wat ons betreft<br />
blijft het hier ook bij. Wij gaan bui<strong>te</strong>n Belfeld niets meer doen. Zeg ik nu…, maar, uit<br />
ervaring weet ik dat je nooit nooit moet zeggen.<br />
Sloop van de fabriek<br />
van Van Cleef<br />
31
Koramic:<br />
een van de groots<strong>te</strong><br />
naoorlogse projec<strong>te</strong>n<br />
32<br />
Gro<strong>te</strong> projec<strong>te</strong>n<br />
Werd in de beginjaren vooral mondjesmaat gebouwd, vooral na het afschaffen van<br />
de door Rijk en provincie opgelegde contingen<strong>te</strong>n, zijn we ook gro<strong>te</strong>re projec<strong>te</strong>n<br />
gaan realiseren. Onder meer in de jaren zeventig het plan Leijgraaf en daarna het Van<br />
Cleefplan en het Broekplan. Recen<strong>te</strong>lijk nog de ombouw van de Bolveldschool in de<br />
Schoolstraat tot 26 appar<strong>te</strong>men<strong>te</strong>n. Dat laats<strong>te</strong> project is voor mij zeer bijzonder, ook<br />
al omdat ik zelf op de Bolveldschool (toen St. Aloysiusschool) geze<strong>te</strong>n heb – en (voor<br />
straf) vaak in het kolenhok. Omdat in Belfeld al veel oude panden verloren zijn<br />
gegaan, hebben we hier bewust geprobeerd de sfeer van vroeger <strong>te</strong> bewaren. De<br />
ingangspartij is blijven staan, inclusief de prachtige glas-in-loodramen en de oude<br />
trappen met door leerlingenhanden uitgesle<strong>te</strong>n leuningen. De nieuwbouw ach<strong>te</strong>r die<br />
ingangspartij sluit door de s<strong>te</strong>enkeuze en de raamindelingen perfect daarbij aan. Iets<br />
verderop in de Schoolstraat hebben we in 1998 in het voormalige Theresiakloos<strong>te</strong>r<br />
vier luxueuze appar<strong>te</strong>men<strong>te</strong>n gerealiseerd. Zo kon ook dat markan<strong>te</strong> gebouw bewaard<br />
blijven.<br />
Koramic<br />
Ook in ons magnum opus: de bebouwing van het <strong>te</strong>rrein van de voormalige<br />
dakpannenfabriek Janssen-Dings (Koramic), dat we momen<strong>te</strong>el samen met Van<br />
Nieuwenhuizen en Jongen uitvoeren, is aan het verleden gedacht. Van het enorme<br />
fabriekscomplex hebben we de voormalige direc<strong>te</strong>urswoning aan de Julianastraat
en enkele aanbouwen la<strong>te</strong>n staan en gerestaureerd. Van bui<strong>te</strong>n is alles bij het oude<br />
gebleven. Het gebouw is een sierraad voor het dorp geworden. En dan zijn er ook nog<br />
eens straatnamen uitgezocht die naar het verleden verwijzen (11).<br />
Op het Koramic-<strong>te</strong>rrein wordt nog volop gebouwd. In 2010 zullen er in totaal 125<br />
woningen staan. We zijn trots op dit project, een van de groots<strong>te</strong> bouwprojec<strong>te</strong>n<br />
van naoorlogs Belfeld. Koramic is een pilot voor de gemeen<strong>te</strong> Venlo. Alle woningen<br />
worden namelijk uitgevoerd met een warm<strong>te</strong>pompsys<strong>te</strong>em, dat in de win<strong>te</strong>r<br />
aardwarm<strong>te</strong> gebruikt om de woning <strong>te</strong> verwarmen en in de zomer om de woning <strong>te</strong><br />
koelen. Met dit sys<strong>te</strong>em wordt veel energie bespaard en de uitstoot van CO2<br />
verminderd. Het Koramic-plan bestaat uit 9 vrijstaande geschakelde (koop)woningen,<br />
32 twee onder een kap (koop)woningen; 19 levensloopbes<strong>te</strong>ndige (huur- en koop)<br />
woningen met slaap- en badkamer op de begane grond; 36 (huur- en koop)<br />
appar<strong>te</strong>men<strong>te</strong>n in de vorm van een woon-zorgcomplex en 14 geschakelde (koop)<br />
woningen.<br />
Een laats<strong>te</strong> project dat we hebben gerealiseerd is de ombouw van het verpleeg- en<br />
verzorgingshuis in Baarlo. Verzorgingshuisplaatsen zijn veranderd in verpleeghuisplaatsen.<br />
Het complex is omgedoopt in Ter Borcht. Die naam is om twee redenen<br />
gekozen. Op de eers<strong>te</strong> plaats vanwege de historie. Ter Borcht is de oude benaming<br />
van kas<strong>te</strong>el D’Erp. Op de tweede plaats omdat borcht of burcht een veilige plek<br />
suggereert voor mensen die bescherming nodig hebben. De voormalige<br />
direc<strong>te</strong>urswoning van<br />
Janssen-Dings,<br />
nu logeerhuis<br />
33
34<br />
5. <strong>Urbanus</strong> nu<br />
Miljoenenbedrijf<br />
<strong>Urbanus</strong> is een miljoenenbedrijf geworden. De woningcorporatie heeft op dit moment<br />
760 huurwoningen (gezamenlijke waarde circa zestig miljoen euro) in beheer; dat is<br />
een derde van het totaal aantal woningen in Belfeld. Het gemiddeld aantal woningen<br />
van de 500 Nederlandse corporaties is circa 5000. <strong>Urbanus</strong> behoort daarom tot de<br />
kleintjes. Natuurlijk hebben we ons de afgelopen jaren meermaals afgevraagd of we<br />
als corporatie niet té klein zijn om op <strong>te</strong>rmijn <strong>te</strong> kunnen overleven. We hebben in de<br />
jaren negentig ook met de collega-corporatie in Reuver en Beesel (nu samenwerkend<br />
in WoonGoed 2-Duizend) gesproken over vormen van samenwerking. Reuver wilde<br />
maar wat graag. Omdat zij dach<strong>te</strong>n er financieel be<strong>te</strong>r van <strong>te</strong> worden. Wij hebben er<br />
ui<strong>te</strong>indelijk ech<strong>te</strong>r toch vanaf gezien. Allereerst omdat we bang zijn dat de band met<br />
de huurders door een fusie en daarmee gepaard gaande opschaling losser zal worden.<br />
Anderzijds omdat er voor ons geen financiële voordelen zijn. <strong>Urbanus</strong> is een financieel<br />
meer dan gezonde club, ook in zelfstandigheid.<br />
<strong>Urbanus</strong> blijft zich primair rich<strong>te</strong>n op sociale woningbouw, maar bedient ook al jaren<br />
huurders in het hoge segment en kopers. Daarnaast bezit <strong>Urbanus</strong> <strong>te</strong>genwoordig ook<br />
een aantal - wat wij noemen - ‘maatschappelijke objec<strong>te</strong>n’: het Groene Kruisgebouw,<br />
woon-zorgcomplex ’t Prônk-eppelke, een logeerhuis voor verstandelijk gehandicap<strong>te</strong>n,<br />
een voorziening voor begeleid wonen en 28 garages. En dan nog de ‘bui<strong>te</strong>nbezittingen’<br />
in Baarlo. Onze doels<strong>te</strong>lling is eigenlijk nooit veranderd. We willen goede en<br />
betaalbare woningen aan alle Belfeldenaren aanbieden. Van oudsher gezinswoningen,<br />
maar daarnaast ook s<strong>te</strong>eds meer levensloopbes<strong>te</strong>ndige woningen, woningen waarin je<br />
door wat voorzieningen en aanpassingen je leven lang kunt blijven wonen. De huren<br />
zijn bij ons verhoudingsgewijs altijd erg laag geweest. Dat kan omdat we altijd erg<br />
op de kleintjes let<strong>te</strong>n, wat reserves aanwenden, maar ook doordat we de laats<strong>te</strong> jaren<br />
koopwoningen zijn gaan bouwen en woningen zijn gaan verkopen. De winst die we<br />
daarmee maken, wordt gebruikt om de huren af <strong>te</strong> toppen. Of we op <strong>te</strong>rmijn zo goedkoop<br />
kunnen blijven, weet ik niet.<br />
Niet alleen door de huren laag <strong>te</strong> houden, tonen we ons sociale gezicht… In 1998 al<br />
koch<strong>te</strong>n we het Groene Kruisgebouw en zorgden er daarmee voor dat deze voorziening<br />
voor Belfeld behouden bleef. Op dit moment zijn we druk bezig met<br />
gemeenschapscentrum De Hamar. Het centrum dat enorm belangrijk is voor de<br />
Belfeldse gemeenschap, is hopeloos verouderd en moet compleet gerenoveerd worden.<br />
<strong>Urbanus</strong> wil de kar gaan trekken en is bereid in die verbouwing 1 miljoen euro<br />
onrendabel geld <strong>te</strong> s<strong>te</strong>ken. We moe<strong>te</strong>n er voor waken dat Belfeld de komende jaren<br />
alle noodzakelijke voorzieningen houdt. En er liefst nog enkele bij krijgt. Wij willen ’t<br />
Superke, een stokoude boerderij, weer op gaan bouwen en er in samenwerking met de<br />
Stichting Daelzicht een dagopvang in realiseren.
Daarnaast denken we ook zeer actief mee over het Dorpsontwikkelingsplan. Dat alles<br />
vanuit de gedach<strong>te</strong> dat voor een goed woonklimaat niet alleen een goede woning,<br />
maar ook een goede leefomgeving nodig is. Particuliere initiatieven om die<br />
leefbaarheid <strong>te</strong> bevorderen, worden door ons onders<strong>te</strong>und met het Fonds Leefbaarheid<br />
waarin we jaarlijks maximaal 5000 euro s<strong>te</strong>ken. Met dat geld worden aardige<br />
dingen gedaan. Afgelopen jaar hebben we bijvoorbeeld de jubileum concer<strong>te</strong>n van de<br />
Mal-Maaszengers en de festivi<strong>te</strong>i<strong>te</strong>n rond Koninginnendag ges<strong>te</strong>und. En dan – niet <strong>te</strong><br />
verge<strong>te</strong>n – hebben we ook nog bij gelegenheid van ons 40-jarig bestaan in 1995 een<br />
nieuw monument voor de Belfeldse gevallenen la<strong>te</strong>n maken. Het monument staat op<br />
de Irenelaan.<br />
Aandachtsgroepen<br />
We willen er ook zijn voor specifieke aandachtgroepen. De voormalige directiewoning<br />
van Janssen-Dings aan de Julianastraat is nu verhuurd aan Stichting Daelzicht.<br />
Kinderen met een verstandelijke beperking kunnen er een weekendje logeren, zodat<br />
hun ouders even tot rust kunnen komen. Naast dit logeerhuis is onlangs een<br />
voorziening voor begeleid wonen geopend; twee woningen met twaalf eenheden.<br />
Dit is bedoeld voor kinderen en jong volwassenen van plusminus 9 tot 18 jaar die uit<br />
huis geplaatst zijn en voor wie nog geen definitieve plek gevonden is. Er zijn nog meer<br />
plannen voor het huisves<strong>te</strong>n van weer andere doelgroepen. Kortom, het woordje Sint<br />
is er bij ons dan wel al een paar jaar van af, <strong>Urbanus</strong> (nu Woonservice <strong>Urbanus</strong>) heeft<br />
nog s<strong>te</strong>eds wel degelijk hart voor haar klan<strong>te</strong>n. Hart voor heel Belfeld, waarmee we als<br />
woningstichting al 53 jaar onlosmakelijk verbonden zijn. Niet voor niets is de ti<strong>te</strong>l van<br />
ons nieu<strong>ws</strong><strong>te</strong> ondernemingsplan: ‘Spil in leefbaar Belfeld’.<br />
Het monument voor<br />
de gevallenen aan de<br />
Irenelaan<br />
35
36<br />
6. Een blik in de toekomst<br />
Afscheid<br />
Op 1 januari jl. heb ik de voorzit<strong>te</strong>rshamer neergelegd. Henk Luij<strong>te</strong>n (foto), oudwethouder<br />
van Belfeld en huidig projectleider majeure projec<strong>te</strong>n van de gemeen<strong>te</strong><br />
Venlo, volgt mij op. Waarom ik ermee stop? Niet helemaal uit mezelf, moet ik<br />
toegeven. Op basis van de code in de branche kan iemand die bestuurder is geweest<br />
geen lid van de Raad van Commissarissen meer zijn. Maar belangrijker nog is een<br />
belof<strong>te</strong> die ik heb gedaan. Mijn ouds<strong>te</strong> broer is vorig jaar overleden. Op zijn s<strong>te</strong>rfbed<br />
heb ik hem gezegd dat ik meer aandacht zou gaan bes<strong>te</strong>den aan mijn familie. Ik heb er<br />
overigens alle vertrouwen in dat Henk Luij<strong>te</strong>n het mins<strong>te</strong>ns net zo goed gaat doen als<br />
ik het gedaan heb. Natuurlijk zal ik ook na mijn vertrek begaan blijven met het lot van<br />
deze prachtige club. Als <strong>Urbanus</strong> nog eens een beroep op me zou doen, zal ik er zijn.<br />
Of de corporatie ui<strong>te</strong>indelijk tot in leng<strong>te</strong> van dagen zelfstandig kan blijven? Het is<br />
denk ik geen wet van Meden en Perzen. Als het voor huurders aantoonbaar be<strong>te</strong>r is<br />
om vormen van vergaande samenwerking <strong>te</strong> zoeken, moet dat overwogen worden.<br />
Klein is fijn, maar je moet je wel altijd bewust blijven van je eigen mogelijkheden en<br />
onmogelijkheden. Ik denk dat <strong>Urbanus</strong> zich dat ook bewust is. Wat <strong>Urbanus</strong> niet<br />
aan kennis en kunde in huis heeft, wordt ingehuurd. We werken samen met achttien<br />
andere kleine corporaties in Limburg in Domaas, wat enkele schaalvoordelen oplevert.<br />
De organisatie zal wel nóg professioneler moe<strong>te</strong>n worden. Klantvriendelijker ook. Na<br />
de middag dicht zijn, kan niet meer in deze tijd. Ook moet <strong>Urbanus</strong> klan<strong>te</strong>n meer<br />
keuzemogelijkheden gaan aanbieden. Een andere keuken in je huurwoning? Moet<br />
kunnen. De bui<strong>te</strong>nkant van een woning huren – en daardoor niet hoeven <strong>te</strong> zorgen<br />
voor onderhoud - en slechts de binnenkant kopen? Moet kunnen.<br />
Niet bouwen voor leegstand<br />
Ik ben wel bang dat we straks voor leegstand gaan bouwen. Limburg vergrijst, zoals<br />
gezegd, snel. We kunnen niet maar woningen blijven realiseren in het <strong>te</strong>mpo waarin<br />
dat tot nog toe gebeurd is. We hebben hier nu in bepaalde segmen<strong>te</strong>n al geen wachtlijs<strong>te</strong>n<br />
meer. Een <strong>te</strong>ken aan de wand. Belfeld heeft wel nog een aantal po<strong>te</strong>ntiële<br />
bouwplekken, zoals de <strong>te</strong>rreinen van de gesloop<strong>te</strong> Leijgraafschool en De Sprunk<br />
(op de hoek Broekstraat/Frederik Hendrikstraat). Wij hebben de gemeen<strong>te</strong> geadviseerd<br />
daar vooralsnog niet <strong>te</strong> bouwen, maar Venlo is gebonden aan afspraken die in het<br />
verleden door de gemeen<strong>te</strong> Belfeld zijn gemaakt. Ik ben bang dat ze hier spijt van gaan<br />
krijgen.<br />
<strong>Urbanus</strong> is zoals gezegd een financieel gezond ‘bedrijf’. We hebben flinke reserves,<br />
maar <strong>te</strong>gelijkertijd ook gro<strong>te</strong> ambities. De overheid is onze winst flink aan het<br />
afromen. Den Haag moet ech<strong>te</strong>r niet verge<strong>te</strong>n dat we de komende jaren voor flinke<br />
uitgaven komen <strong>te</strong> staan. Veertig tot vijftig procent van ons woningbestand is
verouderd en moet vervangen, dan wel gerenoveerd worden. Dat gaat geweldig veel<br />
geld kos<strong>te</strong>n. Vanaf 1 januari zijn corporaties verplicht vennootschapsbelasting <strong>te</strong><br />
betalen. Ook dat hakt er flink in. En ja, dan betalen we ook nog mee aan de veertig<br />
ach<strong>te</strong>rstandswijken van minis<strong>te</strong>r Vogelaar… Nee, blij wordt je niet van die<br />
kor<strong>te</strong><strong>te</strong>rmijnpolitiek.<br />
Nieuwe projec<strong>te</strong>n zullen we na de afronding van Koramic in 2010 naar het zich<br />
nu laat aanzien niet veel meer oppakken. Behalve dan zoals gezegd ’t Superke en de<br />
herstructurering van bestaande woningen. Verder zal er in de toekomst veel aandacht<br />
bes<strong>te</strong>ed worden aan energiebesparende voorzieningen.<br />
Andere sfeer<br />
De sfeer in het dorp is door de jaren heen veranderd. Vroeger was je nog echt met<br />
dorpelingen onder elkaar. Iedereen kende iedereen. De laats<strong>te</strong> decennia is er –<br />
waarschijnlijk aangelokt door onze relatief lage huren - veel import in het dorp<br />
gekomen. Met import bedoel ik dan vooral: mensen uit de omgeving, want<br />
bui<strong>te</strong>nlanders wonen er hier maar zeer weinig. We hebben als woningvereniging via<br />
onze toewijzingscommissie altijd geprobeerd mensen alleen toe <strong>te</strong> la<strong>te</strong>n als we ervan<br />
overtuigd zijn dat ze in die omgeving passen. Dat heeft positief uitgepakt, denk ik.<br />
Ondanks dat merken we – en dat zit me soms best een beetje dwars - dat de verdraagzaamheid<br />
minder wordt. Vroeger kregen we bij <strong>Urbanus</strong> nauwelijks klach<strong>te</strong>n<br />
binnen over buren of omwonenden. In de tijd dat mensen nog varkens en kippen<br />
ach<strong>te</strong>r hun woning hadden, waren er soms wel degelijk redenen tot klagen. Het kon<br />
soms behoorlijk stinken. En wat <strong>te</strong> denken van de overlast van de fabrieken die hier<br />
fei<strong>te</strong>lijk midden in het dorp lagen. Omwonenden accep<strong>te</strong>erden het allemaal gedwee,<br />
ook al omdat in die fabrieken nu eenmaal een belangrijk deel van het dorp zijn brood<br />
verdiende.<br />
Er is maar één keer echt gepro<strong>te</strong>s<strong>te</strong>erd. En toen had het dorp dan ook een echt probleem.<br />
Op 24 sep<strong>te</strong>mber 1953 stuurden de bewoners van veertig gemeen<strong>te</strong>lijke<br />
huurwoningen rond Janssen-Dings samen een brief aan de gemeen<strong>te</strong> waarin zij<br />
klaagden over rook en roetaanslag. De gemeen<strong>te</strong> reageerde niet. Mensen bleven ech<strong>te</strong>r<br />
klagen. Wasgoed dat bui<strong>te</strong>n hing, werd zwart, kozijnen en deuren werden zwart…<br />
Ramen zó smerig dat je er bijna niet meer door naar bui<strong>te</strong>n kon kijken. Maar wat het<br />
ergs<strong>te</strong> was: bij mistig weer hadden veel mensen last van hun ademhaling. Janssen-<br />
Dings bleek ui<strong>te</strong>indelijk niet doof voor alle pro<strong>te</strong>s<strong>te</strong>n. De fabriek besloot van kolen<br />
over <strong>te</strong> schakelen op olie. Daarmee was het probleem de wereld uit. Maar het was toen<br />
wel al 1962! (12)<br />
Tegenwoordig wordt er over elke scheet geklaagd. Vooral over geluidoverlast. Het zal<br />
er mee <strong>te</strong> maken hebben dat de saamhorigheid onder de mensen minder groot is.<br />
Het wordt ook s<strong>te</strong>eds moeilijker om mensen ergens warm voor <strong>te</strong> krijgen. Vooral het<br />
verenigingsleven heeft daar veel last van.<br />
37
Muldersplein,<br />
volgens Hendriks een<br />
s<strong>te</strong>denbouwkundige<br />
vergissing<br />
38<br />
Met Belfeld als ‘dorp’ - of misschien moet ik zeggen stadswijk - gaat het al met al<br />
ech<strong>te</strong>r allesbehalve slecht. Laatst liep ik over het bedrijven<strong>te</strong>rrein Geloërveld. In de<br />
jaren tachtig werd de eers<strong>te</strong> s<strong>te</strong>en hier gelegd, nu is het <strong>te</strong>rrein bijna vol. Het ligt er<br />
prachtig bij; schoon en netjes. Bovendien, ook de Pannenberg begint op stoom <strong>te</strong><br />
raken. Bedrijven die voor deze bedrijven<strong>te</strong>rreinen kiezen, komen bijna allemaal van<br />
bui<strong>te</strong>n het dorp, maar ze zorgen wel voor flink wat werkgelegenheid. Daarnaast heeft<br />
de agrarische sector een nieuwe impuls gekregen. Aan de oostkant van het dorp is in<br />
het Meelderbroek <strong>te</strong>gen de autosnelweg A73 aan een belangrijk concentratiegebied<br />
voor glastuinbouw ontstaan; een overloopgebied van Venlo. Met name veel vrouwen<br />
uit Belfeld vinden er (parttime) werk.<br />
Natuurlijk blijven er zaken voor verandering vatbaar. Aan de recreatie bijvoorbeeld,<br />
doen we nog s<strong>te</strong>eds veel <strong>te</strong> weinig. De Maasoever moet eindelijk de beloofde facelift<br />
krijgen. Het langverbeide fietspad naar S<strong>te</strong>ijl moet aangelegd worden. Aan de westzijde<br />
van de A73 is er een groot gebrek aan groen en ruim<strong>te</strong> voor ontspanning. We werken<br />
daar nu met het burgerinitiatief ‘Brookkank’ aan. Maar wat het allerbelangrijks<strong>te</strong> is;<br />
de entree van het dorp vanaf de Rijksweg moet verbe<strong>te</strong>rd worden. De verkoop van het<br />
voormalige raadhuis (waarin nu een Chinees restaurant gevestigd is) en de reconstructie<br />
van de Markt hebben geen positieve uitwerking gehad. De Markt dient nu vooral<br />
als parkeergelegenheid en fietsenstalling. Ook het spoorwegviaduct verdient niet de<br />
schoonheidsprijs.<br />
Geen echt centrum<br />
Daarnaast is er natuurlijk nog s<strong>te</strong>eds het probleem van het dorpscentrum. Een echt<br />
dorpscentrum heeft Belfeld simpelweg niet. <strong>Urbanus</strong> had daar ooit een prachtig plan<br />
voor. Eind jaren negentig, toen Janssen-Dings al aan het afbouwen was, wilden wij een
nieuwe kern realiseren rond gemeenschapshuis De Hamar en het Hamarplein. Een<br />
kern compleet met een apar<strong>te</strong> bibliotheek, de Hegomarkt en kleinere winkels.<br />
De gemeen<strong>te</strong> Belfeld ech<strong>te</strong>r beslis<strong>te</strong> anders. Zij zet<strong>te</strong> alle kaar<strong>te</strong>n op het Koninginne-<br />
en het Muldersplein. Dat is een s<strong>te</strong>denbouwkundige vergissing gebleken. Een gemis<strong>te</strong><br />
kans ook, denk ik.<br />
Er ligt nu een nieuw plan: het Dorpsontwikkelingsplan, waarin de gemeenschap zelf<br />
haar toekomstvisie voor Belfeld tot 2015 beschreven heeft. Oud-burgemees<strong>te</strong>r Van<br />
Beeck heeft al in 2003 de aanzet tot dit plan gegeven. Hij richt<strong>te</strong> een commissie op,<br />
waarvan ik op persoonlijke ti<strong>te</strong>l deel mocht gaan uitmaken – net als Joep van de<br />
Bercken. Maandenlang zijn we met elkaar bezig geweest. Over het resultaat zijn we<br />
zeer enthousiast. Ook Venlo was enthousiast. De uitvoering laat ech<strong>te</strong>r op zich<br />
wach<strong>te</strong>n. Een van de speerpun<strong>te</strong>n, de renovatie van De Hamar, schiet bijvoorbeeld<br />
niet op.<br />
Bureaucratie<br />
Ik moet toegeven dat ik soms wel eens met weemoed <strong>te</strong>rugdenk aan de tijd waarin<br />
Belfeld nog zelfstandig was. Als je toen wat moest regelen, ging dat vrij gemakkelijk.<br />
Je stap<strong>te</strong> bij de verantwoordelijk wethouder of de burgemees<strong>te</strong>r naar binnen en kon<br />
direct zaken doen. Nu we bij Venlo horen, moet alles over een heleboel schijven<br />
lopen. De bureaucratie is gigantisch. We krijgen bij het plannen maken weliswaar alle<br />
amb<strong>te</strong>lijke onders<strong>te</strong>uning die voorhanden is, maar het is duidelijk dat Venlo op dit<br />
moment voorrang geeft aan ambitieuze, kostbare projec<strong>te</strong>n zoals de Maasboulevard,<br />
de Maaswaard, Q4 en de centrumplannen van Tegelen en Blerick.<br />
Belfeld zal geduld moe<strong>te</strong>n hebben. Dat is je lot als je deel bent van een gro<strong>te</strong>r geheel.<br />
Aan de andere kant; als ik zie wat er onder regie van Venlo in Tegelen en Blerick<br />
allemaal voor moois gerealiseerd wordt, denk ik: ‘onze tijd komt ook wel’.<br />
Tenslot<strong>te</strong>; het conflict dat de drie Venlose woningcorporaties het afgelopen jaar met<br />
de gemeen<strong>te</strong> hebben gehad over de heffing van de rioolrech<strong>te</strong>n. De gemoederen liepen<br />
hoop op. Sommige mensen vinden dat we <strong>te</strong> ver zijn gegaan door onze inves<strong>te</strong>ringen<br />
uit pro<strong>te</strong>st tijdelijk stop <strong>te</strong> zet<strong>te</strong>n. Ik denk juist dat de gemeen<strong>te</strong> <strong>te</strong> ver is gegaan. Zij<br />
kan niet over onze rug beslissingen nemen. Gemeen<strong>te</strong> en woningcorporaties hebben<br />
elkaar nodig. In die zin ben ik blij dat er nu toch een stra<strong>te</strong>gisch akkoord ligt, waarin<br />
we mét elkaar hebben afgesproken dat we ons samen gaan inzet<strong>te</strong>n voor de verdere<br />
verbe<strong>te</strong>ring van Groot-Venlo als woonstad.<br />
Ik denk dat ook wij als kleintje voor de gemeen<strong>te</strong> momen<strong>te</strong>el een volwaardige<br />
gesprekspartner zijn. Met de collega-corporaties Woningstichting Venlo-Blerick en<br />
Antares Woonservice zit<strong>te</strong>n we regelmatig met de wethouder van Volkshuisvesting om<br />
de tafel. Er wordt naar ons geluis<strong>te</strong>rd, maar er wordt niét altijd gedaan wat we willen.<br />
39
40<br />
Huurder van nu<br />
‘’Geschakelde vrijstaande levensloopbes<strong>te</strong>ndige woning <strong>te</strong> huur in Belfeld…..”<br />
Toen Anny Bouman uit Sneek in 2005 deze adver<strong>te</strong>ntie in De Telegraaf zag staan,<br />
dacht ze: ‘dat moet een slip of the pen’ zijn. Een woning die én geschakeld is én<br />
vrijstaat, dat kan niet. Daar wil ik het fijne van we<strong>te</strong>n.’ Anny pak<strong>te</strong> de <strong>te</strong>lefoon en<br />
belde het nummer van Woonservice <strong>Urbanus</strong>, de verhuurder van de woning. Het<br />
raadsel werd door een ui<strong>te</strong>rst vriendelijke meneer me<strong>te</strong>en opgelost. De ‘schakeling’<br />
was niet meer dan twee muren die elkaar raak<strong>te</strong>n en een gro<strong>te</strong> balk die als gezamenlijk<br />
voorfront diende. Verder waren de woningen toch echt vrijstaand. Anny en haar man<br />
Pim beslo<strong>te</strong>n nadere informatie aan <strong>te</strong> vragen, maak<strong>te</strong>n na de snelle ontvangst daarvan<br />
me<strong>te</strong>en een afspraak voor bezichtiging en <strong>te</strong>kenden een huurcontract.<br />
Montfortstraat 41 maakt deel uit van een trio woningen, de moderns<strong>te</strong> die <strong>Urbanus</strong><br />
in de aanbieding heeft. Klein ogend van bui<strong>te</strong>n, maar verrassend ruim van binnen.<br />
Met alle noodzakelijke voorzieningen op de begane grond: een woonkamer van 8,20<br />
x 5 me<strong>te</strong>r met open keuken die door een scherm afgescheiden is, een gro<strong>te</strong> douche<br />
met toilet, een bijkeuken/berging en een flinke slaapkamer. Met extra brede gang en<br />
deuren zodat je er ook met een rolstoel uit de weg kunt, een extra brede en minder<br />
s<strong>te</strong>ile trap en géén drempels. Boven liggen dan nog eens twee kleine slaapkamers en<br />
een berging waarin de cv met warm<strong>te</strong><strong>te</strong>rugwinningsinstallatie een plaatsje gekregen<br />
heeft. Voor de voordeur ligt een oprit met twee parkeerplaatsen. Vanuit de woonkamer<br />
leiden twee openslaande deuren naar een royale binnentuin (14,5 x 5 me<strong>te</strong>r).<br />
Het bevalt de geboren Rot<strong>te</strong>rdammers uits<strong>te</strong>kend in Limburg. Ze betalen een voor<br />
Belfeldse begrippen hoge huur van € 618,-, maar krijgen daarvoor dan ook wel een<br />
woning die honderd procent naar hun zin is. ‘’Voor onze flat in Sneek betaalden we<br />
hetzelfde. Nee, dan zijn we er toch flink op vooruit gegaan”, vindt Anny (73). ‘’En<br />
niet alleen qua woning, maar ook qua buurt. Jong en oud woont hier door elkaar.<br />
Daar houden wij wel van.”
BELFELD<br />
2008
42<br />
No<strong>te</strong>n<br />
1)De naam Belnijto is waarschijnlijk afgeleid van Nenijto, de bekende Nederlandse<br />
Nijverheids<strong>te</strong>ntoons<strong>te</strong>lling die al jaren in Rot<strong>te</strong>rdam gehouden werd. Overigens ook in<br />
Blerick vond – al voor de oorlog – een vergelijkbare <strong>te</strong>ntoons<strong>te</strong>lling plaats.<br />
2)Dat Belfeld het Sin<strong>te</strong>rmer<strong>te</strong>sfeest introduceerde, is een beetje vreemd. Het feest<br />
komt van oudsher eigenlijk alleen maar voor in plaatsen die de H. Martinus als<br />
patroonheilige hebben.<br />
3)De nieuwe kerk werd in 1955 geopend. Tot het zover was, fungeerde een gymzaal<br />
als noodkerk.<br />
4)Belfeld was daar laat mee. In Venlo werd al ver voor de oorlog veel aan sociale<br />
woningbouw gedaan.<br />
5)Van Rijckevorsel s<strong>te</strong>lde zijn aandeel bij zijn afscheid in 1971 <strong>te</strong>r beschikking aan een<br />
goed doel.<br />
6)Belfeld had vóór de Tweede Wereldoorlog maar een handvol huurwoningen. Die<br />
waren door fabrikan<strong>te</strong>n gebouwd en werden aan personeelsleden verhuurd.<br />
Zo bouwde Janssen-Dings aan de Rijksweg-Noord (De Singel) in 1905 vijf<br />
arbeiderswoningen. Ze staan er nog s<strong>te</strong>eds.<br />
7)De ophalers kregen een vergoeding van eerst fl. 1,- la<strong>te</strong>r fl. 7,50 per woning per jaar.<br />
8)Wethouder Spee wilde samen met de toenmalig huisarts Willemse een apar<strong>te</strong><br />
stichting oprich<strong>te</strong>n die de seniorenwoningen met zorgverlening zou moe<strong>te</strong>n gaan<br />
exploi<strong>te</strong>ren.<br />
9)Dagblad De Limburger, 4 sep<strong>te</strong>mber 1997.<br />
10)Joep van den Bercken was op dat moment hoofd financiën van <strong>Urbanus</strong>. Van den<br />
Bercken is geboren en getogen in Grubbenvorst.<br />
11)Enkele toepasselijke straatnamen op het Koramic-<strong>te</strong>rrein zijn: Blauwe Oven,<br />
Ringovenlaan, Kollergang en Het Lager.<br />
12)Meer hierover in: Nijhof, Erik, en Sloots, Kasper, Belfelds Blauw. De dakpannenfabriek<br />
Janssen-Dings, 1892-2002, Venlo 2005, pp. 68-71.
De Bestuurders van <strong>Urbanus</strong><br />
Voorzit<strong>te</strong>rs: Sjaak Hendriks; Leo Jet<strong>te</strong>n; Maar<strong>te</strong>n van Rijckevorsel<br />
Leden: Paul Derks; Piet van Dijk; Chris van Gerven; Lex Geurts; Theo Hoezen; Leo<br />
Loven; Leo Reihs; Har Schreurs; Pierre Spee; Toos Ummenthum-Hendriks<br />
Raad van Commissarissen: Sjraar van Diepen; Piet van Dijk; Sjaak Geraards; Chris van<br />
Gerven; Sjaak Hendriks, Theo Hoezen; Hay Houwen; Jolande Jeunink; Henk Luij<strong>te</strong>n;<br />
Jan Niessen en Har Schreurs<br />
Direc<strong>te</strong>ur-bestuurder: Joep van den Bercken<br />
Woningen gebouwd of aangekocht sinds ‘55<br />
1949 39 Wilhelminastraat, Industriestraat, Pr. Frederikstraat, Maasstraat,<br />
Schoolstraat, Bergstraat, Emmastraat, Kerkstaat,<br />
Schut<strong>te</strong>kampstraat<br />
1951 10 Industriestraat, Dwarsstraat, Bergstraat<br />
1956 117 Pastoor Hermensstraat, Bosstraat, Pr. Bernhardlaan , Dwarsstraat,<br />
Irenelaan, Zandstraat<br />
1960 15 Zandstraat, Beatrixlaan<br />
1963 80 Zandstraat, Emmastraat, Pr. Frederikstraat, Oranjeplein, Bolen<br />
bergweg, Schoolstraat, Pr. Hendrikstraat, Mauritsstraat<br />
1965 10 Kerkstraat<br />
1968 56 Willem I Straat, Emmastraat, Pr. Christinastraat,<br />
H. Doubenstraat, Beatrixlaan, Zandstraat, Pr. Hendrikstraat<br />
1969 12 Emmastraat, Mauritsstraat, Bolenbergweg<br />
1971 19 Pronkhof<br />
43
44<br />
1973 41 Leijgraaf<br />
1976 25 Leijgraaf<br />
1978 7 Vennekenstraat<br />
1980 45 Kleistraat, Schoolstraat<br />
1981 30 Pannenstraat<br />
1983 22 Irenelaan<br />
1984 21 Montfortstraat<br />
1985 14 Montfortstraat<br />
1986 20 Montfortstraat, Kerspelstraat, Schepenstraat<br />
1987 21 Bergstraat, Gelrestraat<br />
1988 19 Julianastraat, Pr. Frederikstraat, Muldersplein, Schoolstraat<br />
1989 8 Pr. Frederikstraat<br />
1990 6 Pronkhof<br />
1991 7 Leijgraaf<br />
1992 9 Leijgraaf, Montfortstraat<br />
1993 24 Koninginneplein (“De Kroon”)<br />
1994 6 Montfortstraat, Overkwartier<br />
1996 6 Montfortstraat<br />
1997 20 Pronkhof (“De Pronker”)<br />
1999 4 Schoolstraat (“’t Kloeës<strong>te</strong>r”)<br />
2001 12 Theresiastraat (“Theresia Residentie”)<br />
2005 3 Montfortstraat<br />
2006 19 Schoolstraat (“’t Bolveld”)<br />
1982 3 Leijgraaf<br />
2001 10 Baarlo, Zuivelstraat<br />
760 woningen in exploitatie maart 2008<br />
98 Verkoop bestaande huurwoningen<br />
43 Verkoop nieuwbouwwoningen / gezamenlijke ontwikkeling<br />
4 Gesloopt<br />
1 Uit exploitatie genomen t.b.v. maatschappelijke functie<br />
----------------------<br />
TOTAAL: 906 woningen gebouwd of aangekocht<br />
in de periode december 1955 – maart 2008<br />
Verdere gebouwen / maatschappelijke objec<strong>te</strong>n die in exploitatie zijn:<br />
Verzorgings- en verpleeghuis <strong>te</strong>r Borcht <strong>te</strong> Baarlo<br />
Woonzorgcomplex ’t Prônk-eppelke<br />
Groene Kruisgebouw<br />
Logeerhuis Daelzicht Julianastraat<br />
12 eenheden begeleid wonen Julianastraat<br />
15 garages Dwarsstraat<br />
13 garages Leijgraaf
Calendarium<br />
*1955: 13 december: Oprichting Woningvereniging <strong>Urbanus</strong>. Voorzit<strong>te</strong>r wordt<br />
Burgemees<strong>te</strong>r Van Rijckevorsel.<br />
*1955: Aansluiting eers<strong>te</strong> woningen op het gasnet.<br />
*1958: <strong>Urbanus</strong> neemt 236 woningen over van gemeen<strong>te</strong> voor ruim fl. 2,5 miljoen.<br />
*1959: Verkoop achttien woningen aan huurders.<br />
*1960: Eers<strong>te</strong> ‘gro<strong>te</strong>’ bouwproject: 50 woningen aan de Zandstraat en Prins<br />
Hendrikstraat.<br />
*1962: Eers<strong>te</strong> voors<strong>te</strong>l voor het bouwen van apar<strong>te</strong> bejaardenwoningen.<br />
*1965: Plan voor bouw bejaardenunits met diens<strong>te</strong>ncentrum in de tuin<br />
van de zus<strong>te</strong>rs.<br />
*1967: Eers<strong>te</strong> woningen met centrale verwarming.<br />
*1969: <strong>Urbanus</strong> betrekt een eigen pand: Schoolstraat 42a.<br />
*1969: Gespreksavond met huurders. Slechts twee huurders komen opdagen.<br />
*1971: Van Rijckevorsel stopt als voorzit<strong>te</strong>r. Leo Jet<strong>te</strong>n volgt hem op.<br />
*1975: Eers<strong>te</strong> vrouw actief in de vereniging: Toos Ummenthum-Hendriks.<br />
*1980: Eers<strong>te</strong> overleg over het Broekplan (320 woningen).<br />
*1985: Bejaardenwoningen in de Bergstraat, <strong>te</strong>genover de kerk.<br />
*1990: Opening van woon-zorgcomplex avant-la-lettre ’t Prônk-eppelke.<br />
*1993: Leo Jet<strong>te</strong>n treedt af als voorzit<strong>te</strong>r. Sjaak Hendriks volgt hem op.<br />
*1993: Opening eers<strong>te</strong> appar<strong>te</strong>men<strong>te</strong>ncomplex van Belfeld op de hoek<br />
Julianastraat-Wilhelminastraat.<br />
*1994: Omzetting Vereniging in Stichting.<br />
*1995: Gesprekken over samenwerking met Woningstichting Beesel-Reuver.<br />
<strong>Urbanus</strong> besluit zelfstandig <strong>te</strong> blijven.<br />
*1996: Twintig appar<strong>te</strong>men<strong>te</strong>n bij s<strong>te</strong>unpunt voor ouderen die aansluiting<br />
op s<strong>te</strong>unpunt krijgen.<br />
*2000: Joep van den Bercken benoemd tot direc<strong>te</strong>ur. Toos Ummenthum-Hendriks<br />
wordt eers<strong>te</strong> vrouwelijke bestuurslid (secretaris).<br />
*2001: Sprong over de Maas. Overname van tien woningen van de<br />
Prof. Duboisstichting (nu Zorggroep Noord- en Midden- Limburg)<br />
in Baarlo. De corporatie betrekt een nieuw kantoor in de oude Rabobank<br />
van Belfeld. Ontwikkeling van de plannen voor het Koramic-<strong>te</strong>rrein is in<br />
volle gang.<br />
*2004: De organisatie wordt gemoderniseerd en geprofessionaliseerd. Aan het<br />
hoofd van het werkapparaat komt een direc<strong>te</strong>ur-bestuurder, Joep van den<br />
Bercken. Daarboven een Raad van Commissarissen.<br />
*2005: <strong>Urbanus</strong> neemt de regie over de renovatie van Gemeenschapshuis<br />
De Hamar in handen.<br />
*2006: Start Koramic project: een van de groots<strong>te</strong> bouwprojec<strong>te</strong>n in Belfeld ooit.<br />
*2007: Oplevering logeerhuis in Koramicplan. ‘Sint’ wordt uit de naam geschrapt.<br />
*2008: Henk Luij<strong>te</strong>n (oud-wethouder van Belfeld) volgt Sjaak Hendriks op als<br />
voorzit<strong>te</strong>r Raad van Commissarissen.<br />
45
46<br />
Verantwoording<br />
1.Officiële stukken:<br />
Notulen bestuur Woningvereniging St.<strong>Urbanus</strong>, Woningstichting St.<strong>Urbanus</strong> en<br />
Woonservice <strong>Urbanus</strong>. 1955- nu.<br />
2. Li<strong>te</strong>ratuur<br />
Driessen, Th.W.J., Geschiedenis van de St.<strong>Urbanus</strong>parochie <strong>te</strong> Belfeld, Belfeld 1971.<br />
Hermans, Rudy, Belfeld. Van Eeuwwisseling naar Eeuwwisseling, Belfeld 1992.<br />
Ickenroth, J. e.a., De Kleiwarenindustrie in Belfeld, Reuver, Beesel en Swalmen,<br />
Reuver 1994.<br />
Nijhof, Erik, en Sloots, Kasper, Belfelds Blauw. De dakpannenfabriek Janssen-Dings,<br />
1892-2002, Venlo 2005.<br />
40 jaar sociale woningbouw in Belfeld, brochure <strong>Urbanus</strong> 1995<br />
3.Dagbladen en andere periodieken<br />
Dagblad voor Noord-Limburg<br />
Dagblad de Limburger<br />
<strong>Urbanus</strong> Woonnieu<strong>ws</strong><br />
4.Mondelinge mededelingen<br />
Joep van den Bercken (direc<strong>te</strong>ur Woonservice <strong>Urbanus</strong>)<br />
Anny en Pim Bouman<br />
Roos Janssen-Goossens<br />
Narda Pee<strong>te</strong>rs<br />
Kees Wit<strong>te</strong>veen (oud-wethouder en lid <strong>Urbanus</strong>)<br />
En natuurlijk: Sjaak Hendriks<br />
5. Foto’s en illustraties<br />
Gemeen<strong>te</strong>archief Venlo; foto collectie Belfeld<br />
Sjaak Hendriks<br />
Narda Pee<strong>te</strong>rs<br />
Woonservice <strong>Urbanus</strong><br />
Lé Giesen<br />
Thé Janssen<br />
Henk Schobbers
Colofon<br />
Ti<strong>te</strong>l: <strong>Mis<strong>te</strong>r</strong> <strong>Urbanus</strong> <strong>ver<strong>te</strong>lt</strong>...<br />
Beknop<strong>te</strong> geschiedenis van een kleine<br />
maar fijne woningcorporatie<br />
Au<strong>te</strong>ur: Paul Seelen<br />
Vormgeving: Guus Cartigny, Van Spijk Uitgevers<br />
Productie: Van Spijk Uitgevers<br />
Eers<strong>te</strong> druk: April 2008<br />
Niets uit deze uitgave mag zonder toes<strong>te</strong>mming van Woonservice <strong>Urbanus</strong><br />
en de au<strong>te</strong>ur op enigerlei wijze worden overgenomen.<br />
47
48<br />
Schut<strong>te</strong>kampstraat