Projectplan archeologisch onderzoek van de Boekoe site

Fig. 1. ‘Gezicht op het weglopersdorp Misalasi’ (Boekoe) vervaardigd in 1772 door Lieutenant J.F. De Friderici
1.2 Het beleg en de val van fort Boekoe
De gevechten rond Boekoe verliepen anders in 1772. De Boni hadden Boekoe versterkt, waardoor het moeilijker
was het fort te naderen. Uit het verhoor van een gevangen genomen Marron in januari 1772 bleek dat de Boni
niet van plan waren Boekoe over te geven. Ze zouden bereid zijn tot het bittere einde te vechten. De koloniale
overheid besloot toen om een post op de zandrits ten noorden van Boekoe aan te leggen met de bedoeling de
vesting constant te bestoken. In april van dat jaar stond die post er (zie Fig. 1). Pogingen door het moeras Boekoe
te bereiken liepen op niets uit. Een deel van de Boni zag tijdens de belegering kans het fort ongezien te verlaten
om plantages aan te vallen en er met de buit terug te keren. De belegeraars wisten dat er paden waren die leidden
naar Boekoe, maar konden deze aanvankelijk niet ontdekken. Bovendien was de regentijd aangebroken,
omstandigheden die verre van ideaal waren om patrouilles uit te sturen.
Toch is Boekoe uiteindelijk gevallen. Hierbij speelde het Korps Zwarte Jagers, vrijgemaakte slaven die zich
daarmee verplicht hadden tegen de rebellen op te trekken, een belangrijke rol. De Jagers, bekend als Neeger
Vrijcorps, ontdekten de paden naar het dorp. Op 20 september 1772 bereikten 180 van hen de paden die naar de
oostkant van het eiland leidden. Zij bestormden het fort, nadat de in het belegeraarskamp achtergebleven
soldaten aan de noordzijde met veel kabaal een schijnaanval hadden ingezet. De palissaden omheining hield de
aanval niet tegen, wat het einde van Boekoe betekende. Negen Marrons vonden de dood, ongeveer 50
achterblijvers, vooral vrouwen en kinderen, werden gevangengenomen. Een groot deel van de Marrons wist te
ontsnappen. Het fort werd vernietigd en diende nog enige tijd als legerplaats voor de militairen tijdens hun
strafexpedities.
In de jaren na de val van Boekoe ondernam het leger van de kolonie tochten dwars door het gebied en werden
resterende dorpen en aangelegde voorraden stelselmatig vernietigd. Steeds meer werden de Boni opgejaagd.
Rond augustus 1776 staken Boni met de zijnen de Marowijne over naar Frans Guyana, waar zij aan de
rechteroever van de grensrivier minder van de autoriteiten te vrezen hadden. Het Cottica-zwampgebied werd
daarmee voorgoed verlaten en de vindplaats van fort Boekoe belandde in de vergetelheid.
4