HISTORIE van de ONTMOETINGSKERK te ZEVENAAR

Avondmaalsstel
Tot 1792 gebruikte de gemeente een tinnen avondmaalsstel. Toen dit te slecht werd, besloot het
consistorie de welvarendste leden van de gemeente te vragen geld bijeen te brengen voor een
zilveren stel. Aldus gebeurde.
Oud tinnen avondmaalbord en een tinnen schenkkan in
bruikleen bij het Liemers Museum.
Bij de protestanten was niet alleen de avondmaalstafel eenvoudig, maar wat er op lag of stond ook. Een
voorschrift uit 1566 voor de gemeente te Londen spreekt van een tafellaken, drie tinnen schotels (waarvan
een grote om het in repen gesneden brood op te leggen) en twee kleine (om het brood rond te delen) en vier
glazen. Een kan om de wijn uit te schenken werd niet genoemd. Die is wel een vast onderdeel geworden van
Een deel van het huidige avondmaalsgerei. De kleine bekertjes zijn voor gemeenteleden die liever niet uit een
en dezelfde (grote) beker wijn of druivensap drinken. Van de middelgrote avondmaalsbekers zijn er vijf. Deze
zijn in 1958 geleverd door de firma Frans Bruys. Foto: Ab Hendriks

wat wel nu ‘het avondmaalsstel’ genoemd wordt: de voorwerpen voor de gedekte avondmaalstafel. Tin en glas
waren destijds gebruikelijke materialen voor huiselijk gebruik. Vandaar de voorkeur voor deze materialen.
Sommige gemeenten waren minder puriteins en schaften (of kregen) een zilveren avondmaalsstel.
Keurvorst Frederik Wilhelm (1620-1688) schonk in eind zeventiende eeuw ‘eene zilveren van binnen
vergulde Nagtsmaals Kelk’. In het lichaam van de kelkvormige beker is een schild gegraveerd met
daarboven een keizerskroon. In het schild een gekroonde scepter.
Ds. Heldring stelde voor ook een ‘zilveren Schotel voor het H Avondmaal’ te laten maken.
De kerkenraad ging akkoord. De zilveren schaal is ovaalvormig met een golvende rand. In die rand
vier ovalen waarop een vaas met lint in een lauwerkrans. Op de achterzijde is gegraveerd binnen
een krullende rand: ‘Sevenaer 1792’.
In 1841 ontving de gemeente nog een zilveren beker, een tinnen schenkkan en een zilveren
blad. Naast de beker en schaal uit 1792 en het gerei uit 1841 beschikt de gemeente over een
zilveren schenkkan uit 1876 (geschonken door ‘Mevr. de Wed. J.W.P. Koch geb. Barten te Duiven’),
een door goudsmid Holthuis gemaakte zilveren ovalen avondmaalsschotel uit 1911 en een zilveren
avondmaalsbord uit 1966.
In calvinistische kerken werd het avondmaal meestal slechts vier tot zesmaal per jaar gevierd. Op het koor of
voor de preekstoel werd een lange, smalle tafel gezet en bedekt met een wit linnen kleed. Nadat een week
tevoren in de preek de gemeente was ‘voorbereid’ en opgeroepen tot inkeer en gebed, werd dan in een
zondagochtenddienst het avondmaal bediend. Op de tafel stonden een grote schotel met in repen gesneden
tarwebrood, enkele borden, een paar kannen, gevuld met rode wijn, en een stel bekers; meestal waren deze
van tin. Na een korte preek en voorlezen van een uitgebreid formulier, nodigde de predikant de belijdende
leden uit deel te nemen aan het avondmaal. Hij brak het brood, legde het op de borden en reikte het rond.
Daarna vulde hij de bekers met wijn en liet die rondgaan. De viering werd gekenmerkt door grote ernst.
Wie aan het avondmaal ging, deed vaak een gift voor Detail van avondmaalsschotel uit 1792.
armen en hulpbehoevenden in de collectepot. De
collectepotten worden niet meer gebruikt.
2