nr 3 - NGV Afdeling Zeeland - Nederlandse Genealogische Vereniging

Nederlandse Genealogische Vereniging
Afdeling Zeeland
Ze. Ill. II Cadsandt, Aerdenburg, Ysendyck en Biervliet. (zie verder binnenpagina)
WIJ VAN ZEELAND
Mededelingenblad
12 e jaargang, nummer 3
augustus 2010

Nederlandse Genealogische Vereniging
afd. Zeeland
Bestuurssamenstelling
F.A.J.M. Moubis (Ferrie) Voorzitter Tabakstraat 24A 4561 HW Hulst
R.J. de Groot (Rob) Secretaris Koudekerkeseweg 19 4373 RB Biggekerke
G.C. Bek (Gilles) 2 e secretaris Spinellihof 40 4463 GP Goes
J.G. Polderdijk (Jan) Penn.meester Schippersweg 26 4455 VP Nieuwdorp
Y. Bliek (Yvonne) Lid Nwe Vlissingseweg 201 4387 AE Vlissingen
J.L. Oosthoek (Jan) Lid Sterappelstraat 49 4421 LE Kapelle
vakature
Correspondentieadres:
Secretariaat afd Zeeland NGV, Koudekerkseweg 19, 4373 RB Biggekerke
nieuw emailadres: secretariaatzld@zeelandnet.nl
Redactie Mededelingenblad “Wij van Zeeland”: email: redactiewvz@zeelandnet.nl
R.J. de Groot Koudekerkseweg 19 4373 RB Biggekerke
A.L. Minderhoud Kapelseweg 49 4481 PD Kloetinge
A.M. van Gessel Kleine Beer 2 4501 HP Oostburg
Werkgroep Computergenealogie:
G.C. Bek Spinellihof 40 4463 GP Goes
J.C.M. Hoornick Notestraat 14 4462 EB Goes
A. Maljaars, Majoorwerf 21 4374 CA Zoutelande
J.G. Polderdijk Schippersweg 26 4455 VP Nieuwdorp genpubl@zeelandnet.nl
A. Taal J.van Reigersbergstr. 75 4336 XC Middelburg
J. van Zweeden Nassaulaan 63 3743 CB Baarn
Cals, afd Zeeland
Mw Y. Bliek Nwe Vlissingseweg 201 4387 AE Vlissingen calszeeland@zeelandnet.nl
Telnr. 0118-634629
Webmaster
R.J. de Groot Koudekerkseweg 19 4373 RB Biggekerke
Haza-21 Helpdesk
J. Remijn Claushof 41 4461 NN Goes j-remijn@hetnet.nl
Afgevaardigde naar de ALV van de NGV
F.A.J.M. Moubis Tabakstraat 24 A 4561 HW Hulst
R.J. de Groot Koudekerkseweg 19 4373 RB Biggekerke (plv. afg.)
Bij de voorplaat: Zeeuws Archief, KZGW, Zel. Ill. II nr 2161
Cadsandt, Aerdenburg, Ysendyck en Biervliet.
Het Koninklijk Zeeuws Genootschap der Wetenschappen ondersteunde de uitgave door af te
zien van de vergoeding van de gebruiksrechten.
- 2 -

Van de Voorzitter
Een nieuw seizoen staat voor de deur. Veelbelovende
lezingen, de introductie van een genealogisch
spreekuur, een lezing over genealogie
voor beginners in de bibliotheek in Kapelle.
Kortom er is veel werk aan de winkel. In het
archief kwam ik iemand tegen die nog met de
pen zijn genealogie in een dikke multomap noteerde.
Hij wist vrijwel feilloos waar wat stond en hoe de familieverbanden waren.
Ik vroeg hem of hij al van zijn onderzoek aan de openbaarheid prijs gegeven had.
Het antwoord was nee, want hij zou niet weten hoe. Zijn buurman klopte intussen
driftig gegevens uit een notariële akte in zijn laptop. Ook hij had nog nooit iets gepubliceerd,
vertelde hij. Velen van ons zullen dit wel herkennen. Genealogie is
een prachtige hobby en menigeen onder ons denkt dat, zodra hij een publicatie
maakt van zijn bevindingen, dat dat de laatste mijlpaal, het uiteindelijke doel is.
Niets is minder waar. Ruchtbaarheid aan uw bevindingen geven, brengt ook reacties
teweeg en brengt anderen ertoe U correcties en aanvullingen te geven. Publicatie
hoeft niet in een prachtig boek met goud op snee. Dat kan ook door het in
te sturen voor publicatie in een blad of plaatsing op internet. De site van de NGV
biedt U hiervoor ruime mogelijkheden. Breng uw informatie op papier of een USB
stick of laptop mee naar een afdelingsbijeenkomst en praat er met collegagenealogen
over. Vaak is er wel iemand die een oplossing weet of een hint kan
geven, waar U het zoeken moet. En dan kunt u weer verder met uw onderzoek.
Samen weten we nu eenmaal méér dan alleen.
Ik zou zeggen: “tot ziens op de volgende afdelingsbijeenkomst”.
Ferrie Moubis, voorzitter.
Van de Redactie.
Zomertijd, het is echt zomer, begin juli, als ik dit stukje schrijf!
Maar dat is niet te merken aan het aantal artikelen in dit nummer.
Ondanks dat de vakantietijd is aangebroken, hebben we
weer een groot aantal zeer leeswaardige artikelen!
Eén wil ik er uitlichten: het interview met Hermien Gijsbertsen
die op 14 augustus haar 85 e verjaardag viert!! Een bijzondere
vrouw die nog steeds actief is voor het Genealogisch Centrum.
Verder heeft de redactie gemeend dat de verschijningsdata een aanpassing nodig
hebben. Met ingang van volgend jaar gelden de volgende data voor het verschijnen
en het inleveren van copy:
Nummer 1: 10 januari; inleverdatum copy uiterlijk 25 december
Nummer 2: begin april; inleverdatum copy uiterlijk 15 maart;
(afwijkende data in verband met de jaarvergadering afd Zeeland)
Nummer 3: 10 juli; inleverdatum copy uiterlijk 25 juni
Nummer 4: 10 oktober; inleverdatum copy uiterlijk 25 september
De volledige inhoud van het derde nummer van de 11e jaargang:
- 3 -

Bestuursmededelingen
Verslag Bestuursvergadering 06-04-2010
Nieuws uit de NGV-afdeling Zeeland
Lezing over de familie Moubis
Hermien Gijsbertsen 85 jaar: een icoon van de Zeeuwse Genealogie
Nieuws uit de Regio's van de afdeling Zeeland van de NGV
Regio Oost Zeeuws-Vlaanderen, met Luciën Lebbink
Regio Tholen en St.-Philipsland, met Annette Kuiper
Regio Noord- en Zuid-Beveland, met Mirjam Louisse en A.J. Barth
Uit het Genealogisch Centrum Zeeland
De verzameling Rijk
Genealogie met en op de computer.
Pro-Gen, deel 3 slot, door Bram Maljaars
Aldfaer, deel 1 door Jaap den Ouden
PR-aktiviteiten
Nieuws over de Genealogische Dag in Middelburg
Het Genealogisch Spreekuur
Boeken, boeken, boeken, boeken…, met Hans van Felius
Uit betrouwbare bron …., met Mirjam Neuteboom
Nieuws uit de NGV-bladen en de NGV-afdelingsbladen
De grenzen van de Niet-Westerse genealogiebeoefening, deel III,
door Roelof Vennink
Lezers schrijven
Enige ervaringen van een beginnend genealoog I, Frits van Oostveen
Paleografie met Huib Uil, deel 6
Van internet geplukt
Zeeuwse Activiteiten
Ledenmutaties
En…data die u beslist niet mag vergeten!!
Bestuursmededelingen.
Verslag Bestuursvergadering 06 april 2010 te Nieuwdorp.
Na de gebruikelijke punten kwamen in deze bestuursvergadering
de volgende zaken aan de orde:
Het Zeeuws Archief heeft voorgesteld om op zaterdag 16 oktober – in combinatie
met de Landelijke Archieven Dag - in het Zeeuws Archief een
Zeeuwse Contactdag te organiseren in samenwerking met het Genealogisch
Centrum Zeeland en de afdeling Zeeland van de NGV. Tijdens die dag
zal ook een eerste Genealogisch Spreekuur georganiseerd worden.
Jan Oosthoek is namens de afdeling Zeeland van de NGV voorgedragen als
lid van de organisatiecommissie. De commissie komt op 15 april bijeen voor
een eerste bijeenkomst.
- 4 -

Met betrekking tot de voorbereiding van de voorjaarsvergadering van de
NGV en de jaarvergadering van de afdeling Zeeland is besloten dat Ferrie
Moubis zich kandidaat stelt als afgevaardigde naar de algemene ledenvergadering
van de NGV. De stukken voor de ALV zijn aan de “email-leden”
toegestuurd; over de verlaging van de begroting door de landelijk penningmeester
heeft de voorzitter actie ondernomen, maar tot nu toe heeft hij nog
geen reactie van het hoofdbestuur ontvangen. (NB begin juli heeft de landelijk
penningmeester wél gereageerd en ingestemd met een verhoging van
de ingediende begroting!)
Verslag van de gehouden enquete wordt besproken en aangepast. Een samenvatting
van de resultaten wordt opgenomen in het november-nummer
van Wij van Zeeland.
De afdeling Zeeland van de NGV “bezit” – nog – geen eigen inventaris. De
afdeling heeft slechts PR-materiaal. Schenkingen en aanschaffingen worden
vanaf nu bijgehouden door de secretaris.
Wij van Zeeland. De redacteur heeft zes correspondenten gevonden die regelmatig
informatie over hun eigen regio zullen geven in Wij van Zeeland.
Alleen een vertegenwoordiger(ster) voor Walcheren ontbreekt nog.
Afdelingswebsite. Voor het onderhoud van de site wordt gebruik gemaakt
van het Office-programma Sharepoint Designer. Daarvoor is een Handleiding
aangeschaft.
De website wordt nog steeds niet up-to-date gehouden door een chronisch
gebrek aan tijd!!
Oproepen: wie van de leden is bereid om
als correspondent voor de regio Walcheren op te treden;
de taak van webmaster op zich te nemen.
PR-aktiviteiten. Op een Genealogisch Spreekuur in Veldhoven heeft de secretaris
kennis opgedaan betreffende de organisatie van een genealogisch
spreekuur in de verschillende regio’s van de afdeling Zeeland. Het eerste
genealogische spreekuur zal gehouden worden tijdens de Genealogische
Dag in Middelburg op 16 oktober 2010, van 11.00 – 13.00 uur.
In het vervolg zal de koffie op alle bijeenkomsten gratis verstrekt worden.
Volgende vergadering is op 5 juli om 20.00 uur bij de voorzitter.
Rondvraag. De redactie heeft van de familie Poldervaart-van der Male haar
genealogische archief ontvangen. Hij heeft het overgedragen aan het Genealogisch
Centrum en Rob de Groot zal dit archief namens het Centrum
proberen te ontsluiten.
Nieuws uit de NGV en de NGV-afdelingsbladen
De familie Moubis
Korte samenvatting van de lezing op 10 april 2010.
- 5 -

Ferrie Moubis vertelt over zijn zoektocht in de afgelopen dertig jaar naar de geschiedenis
van de familie Moubis.
Dertig jaar geleden, in 1981, werd mijn zoon geboren. Een week later was ik op
bezoek bij een oom om de felicitaties bij de geboorte van onze eerste in ontvangst
te nemen. Het gesprek kwam op de stamboom van de familie en hij bleek
een prachtige getekende stamboom uit het begin van de vorige eeuw te hebben.
Een dergelijk familiestuk was natuurlijk niet te leen en dus maakte ik 36 foto’s.
Een week later werd mijn oom dood in de keuken gevonden en zijn voormalige
echtgenote stuurde de stamboom samen met een pak van 25cm oude foto’s naar
de jongste zoon in Nieuw Zeeland. Verder weg kon niet. Ik heb de negatieven ingeraamd
en met de diaprojector heb ik dagenlang alle 221 namen genoteerd. In
de jaren daarna verzamelde ik al pratende met familie, bidprentjes, foto’s en andere
documenten. Ik kwam in contact met de voorzitter van de heemkundige
kring van het stadje Breyell (D), net
over de grens bij Venlo. Hij bleek een
boek geschreven te hebben over
Breyell (D) en het naburige Schaag
(D) waar de familie Moubis vandaan
komt. Enkele maanden later bezorgde
hij mij informatie over de vijf generaties
die aan de oudste van de
stamboom vooraf gingen. In 1986
kreeg ik door een toeval een enorme
verzameling oude documenten, foto’s
en 327 bidprentjes van familiele-
het Moubis-haus in Schaag
den. Grootouders, overgrootouders, betovergrootouders,
ik had bidprentjes tot 1835 (overleden).
Mijn betovergrootvader Mathis Moubis vertrok vanuit
het Duitse achterland naar de Maas om handel te drijven.
Hij vestigde zich in 1831 in Steyl bij Tegelen en
dreef een bloeiende handel in koloniale waren. Bij de
stapel papieren die ik kreeg zat nog een boekje waarin
zijn recettes extraordinaires (buitengewone inkomsten)
waren genoteerd. Een lastig kriebelhandschrift maar
dankbare bron van informatie over het reilen en zeilen
van Mathis Moubis. Matthias Moubis
Zijn zoon Jos (1844-1925) werd priester. In 1872 vertrok hij naar Canada als missionaris.
10 jaar later keerde hij ziek terug om de rest van zijn leven als rector in
het klooster van de zusters Ursulinen in Tegelen te slijten. In 1904 richtte rector
Moubis een stichting op die als doelstelling heeft “het verlenen van studiebeurzen
aan de afstammellingen van Mathias Moubis en Antonetta Canoy “. Sinds 1983
ben ik bestuurslid/ beheerder van deze stichting en ik ben dus uit hoofde van mijn
functie verplicht om de familiestamboom bij te houden. Jaarlijks profiteren een
- 6 -

aantal studenten van het feit dat ze een afstammeling van voornoemd echtpaar
zijn. En ik houd met plezier de stamboom van de familie bij. (Ferrie Moubis)
Hermien Gijsbertsen, een icoon van de Zeeuwse Genealogie.
Op dinsdag 13 mei bracht ik een bezoek aan Hermien Gijsbertsen, met lidnummer
104045 één van de oudste leden van de afdeling Zeeland van de NGV en
met geboortedatum 14-08-1925 óók een van de oudste actieve leden van de afdeling.
Vanwege haar 85e verjaardag vond de redactie het een goed idee om in het augustusnummer
van Wij van Zeeland deze vrouw eens in het zonnetje te zetten,
gezien haar lange staat van dienst voor de afdeling én voor het Genealogisch
Centrum.
Het gesprek vond plaats in haar woning in Ede en het was vooral mevrouw Gijsbertsen
die het woord voerde; mijn bijdrage was zeer beperkt: een enkel woord,
een begin van een vraag was voldoende om haar te laten vertellen over allerlei
genealogische zaken die ze mee heeft gemaakt en waaraan ze heeft meegewerkt.
Haar eerste contact met de genealogie vond plaats, nadat haar moeder was overleden
en met haar de naam Vlijberge. Bij het onderzoek naar die naam werd ze
o.a. geholpen door Jaap Zondervan. Hij zette haar op het spoor van een Marinus,
beurtschipper op Gouda en zo kwam ze uiteindelijk terecht in Colijnsplaat en wel
in het jaar 1624.
In 1969 werkte ze als lerares handwerken op het Christelijk Lyceum in Goes en
op zaterdag 26 april van dat jaar werd ze door een vriendin meegenomen naar
de Genealogische Dag die door de NGV afdeling Zeeland in Goes werd georganiseerd.
Daar werd ze voorgesteld aan Paul Harthoorn en Geert op 't Hoff.
- 7 -

Later die dag werd ze door Paul Harthoorn gevraagd om mee te gaan werken in
de werkgroep van beide heren: de "Genealogische Werkgroep Zeeland" , al ging
dat aanbod niet van harte, getuige de opmerking: .."ze kan niet eens oude teksten
lezen.."
pagina uit schriftje
van Hermien en van
Op 't Hof
Maar toch begon ze
in dat jaar met het
verzamelen van gegevens
voor het
Centraal Alfabetisch
Register, het CAR.
De gegevens werden
in schriftjes
opgenomen en later
ook op kaartjes gezet.
En natuurlijk
leerde ze gaandeweg
het oud schrift
óók lezen.
Vanaf 1969 kon je
haar 's middags, na afloop van haar lessen handwerken, vinden in het archief om
gegevens op te zoeken in geboorte- en huwelijksakten, doopboeken, enzovoort,
en die op kaartjes te zetten. Deze kaartjes staan nog steeds in sigarenkistjes in
het Genealogisch Centrum, maar ze zijn ook digitaal beschikbaar.
In het begin van de jaren 70
werkte ze samen met Harthoorn
en Op 't Hof aan de bewerking
van de uiterst belangrijke
archieven van de notarissen
van Goes.
Later verdiepte ze zich in het
archief van het weeshuis van
Veere en het Burgerweeshuis
van Middelburg, met name in
de financiële gegevens en de
boedelbeschrijvingen. Over de
gegevens uit het archief van
het Burgerweeshuis publiceerde
ze jarenlang in het tijdschrift
Van Zeeuwse Stam, een uitgave
van de Stichting Zeeuwse
- 8 -

Publicaties.
Een voorbeeld van een dergelijke notitie uit 1771:
UIT DE NOTULEN VAN HET BURGERWEESHUIS ::
:: TE MIDDELBURG ::
:: Inv.De Waard, 1580 ::
:: Archief Godshuizen te Middelburg. ::
27.4.1771
.. Aanstelling van Regenten.Present burgemeester
Tulleken, presidente vrouwe Anna Hurgronje, wed. van de heer
Huyssen van Kattendijke, regent M r . Isaac Brungne du
Buysson, Joost Noose, Henricus Kakelaar en Christoffel de
Geyter, regentesse Cornelia Berdenis wed.van Daniel van
Berlekom, Susanna Wybo, huisvrouw van Andries van der Poest.
Regenten van het armweeshuis zijn: burgemeester Visvliet,
pres.regent, Jan de Raad, Anthony Meeuwsen, Pieter de Lichte
en Jacobus Hancke. Regentesse Elisabeth Isabella de Ka, wed.
van Casper Verstegen Vermeule, Adriana Paays, huisvrouw van
Jacobus Smitman, Anna Hosde en Catharina Pierings, wed. van
Cornelis Verschuure.
Na haar "pensioen" in 1978 bij het nijverheidsonderwijs kon je haar bijna uittekenen
op "haar" plaatsje in de bovenzaal van het oude rijksarchief in de St. Pieterstraat
in Middelburg, voor een tafel-lessenaartje met een stevig foliant daarop.
Elke dinsdag- , woensdag- en donderdagmorgen werkte ze daar voor de werkgroep.
Niét op vrijdag, want dan ging ze naar de kapper, elke vrijdag!
Toen in 1985 het Genealogisch Centrum Zeeland in Goes werd opgericht en de
verschillende werkgroepen daar ondergebracht werden met hun gegevensverzamelingen,
ging het werk aan CAR gewoon door en begon ze ook met het
samenstellen van de verzameling Luteijn, waarover in een eerdere aflevering van
Wij van Zeeland door Ab Risseeuw is geschreven.
Daarnaast verschenen er allerlei andere genealogische publicaties van haar
hand, bijvoorbeeld over de trouw- en doopboeken van Biggekerke, en gegevens
uit het al eerder genoemde Burgerweeshuis van Middelburg.
Het duurde tot in 1994 voordat ze door Han Stoutjesdijk "bekeerd" werd tot de
computer. Dat ging overigens zonder opzet, eigenlijk als gevolg van een misverstand
tussen haar en Han. Han had zich op het archief lovend uitgelaten over een
nieuwe transcriptie, die nog heel netjes was uitgetypt, maar waar geen klapper op
was gemaakt. Hij stelde zich beschikbaar voor het maken van een dergelijke
klapper, mits de transcripties aangeleverd zouden worden in een Word-Perfectbestand.
Dit aanbod kwam in het Genealogisch Centrum in Goes verkeerd over:
men nam daar aan dat Han zelf wilde gaan transcriberen en dat Mevrouw Gijsbertsen
hem van materiaal zou voorzien.
Hij heeft daarna contact met haar opgenomen, het misverstand uitgelegd en zijn
verwondering uitgesproken over het feit dat zij nog zo netjes met een oude
schrijfmachine aan transcripties kon werken, terwijl aan de tekstverwerking op de
computer zoveel voordelen zaten. Els Rentmeester vertelde hem later, dat de
- 9 -

eerstvolgende keer dat mevrouw Gijsbertsen in Goes kwam, ze voor de computer
is gaan zitten, want ..” die Stoutjesdijk beweerde dit en hij beweerde dat…!”
Vanaf die tijd werden alle kaartjes één voor één gedigitaliseerd.
De computer dateert uit 2000, met windows
98 en Haza-data, maar het enige
gebruik is de tekstverwerker en het genealogieprogramma
Haza-data; geen email, geen internet of wat dan ook; contact
heb je via een brief of de telefoon!
En ook nu is ze nog aktief: elke maand krijgt ze vanuit het Centrum door Els
Rentmeester kopieën uit doopboeken uit de 17 e eeuw toegestuurd. Zij transcribeert
de teksten en stuurt ze per post terug; ..en, zoals ze zelf zegt: ..”dat kan ik
nog goed, al zeg ik het zelf…
- 10 -

Al haar werkzaamheden
voor de genealogie in
Zeeland werden op 29
april 1996 beloond.
Haar “buurman” op het
Rijksarchief, de commandant
van de Marine in
Vlissingen de heer Poortvliet,
vond dat ze wel
recht had op een lintje…
Hij mobiliseerde de Genealogische
vrienden en
bracht de zaak aan het
rollen.
pagina uit een doopboek uit
de 17 e eeuw
Haar aanstaande verhuizing – 10 mei 1996 – stelde de heer Meijer van het Rijksarchief
in staat om haar te overreden tot een afscheids”etentje” op 29 april. Hoewel
ze eigenlijk geen zin had – ze had wel wat anders te doen – liet ze zich toch
overhalen en ging argeloos op pad naar het archief. Daar trof ze niet alleen de
heer Meijer aan, maar ook haar familie en vrienden én de loco-burgemeester,
mevrouw Smitskamp, die haar namens de koningin benoemde tot ridder in de orde
van Oranje Nassau!
“Voorwaar, een "remarkable woman" !! (Rob de Groot)
- 11 -

Nieuws uit de Regio's van afdeling Zeeland
Deze keer slechts drie bijdragen in deze rubriek, mede door de vakantietijd.
Regio Oost Zeeuws-Vlaanderen, Luciën Lebbink
boerderijnamen meenemen. Daarna
volgt de grootte van ieder perceel
in gemeten en roeden. Aanvullende
gegevens van archiefstukken
uit die polder met indien nodig met
transcriptie en een foto van de huidige
situatie.
Wij hopen dit in het najaar als
boekwerk te presenteren en indien
gereed zal u dit zeker van ons horen.
(Luciën Lebbinck)
De Vier Ambachten,
zoals Oost Zeeuws-
Vlaanderen ook genoemd
wordt.
(foto Oudheidkundige
Kring de Vier Ambachten)
Polders
In de huidige Gemeente Hulst
liggen 45 polders. Van iedere
polder zijn wij momenteel als
Vrienden van het Hulsterarchief
de Everingboeken van de 18 e
eeuw te bewerken.
Van iedere polder zal een korte
beschrijving gegeven worden
over de geschiedenis en een
foto van de kaart uit het Everingboek.
Van ieder perceelnummer
zal de eigenaar, vorige
eigenaar en gebruiker met jaar
vermeld worden. Verder van ieder
perceel het type bouwland of
onderland, kreek, dijk of dat er
een boerderij, huis of stal op
staat. Als bijzonderheid willen
wij, indien vermeld, land- en
- 12 -

Regio Tholen en St.-Philipsland, Annette Kuiper
Archieven van de voormalige gemeente Tholen.
Het gemeentearchief van de gemeente Tholen heeft naast de archieven van de
voormalige gemeenten van het eiland Tholen en Sint-Philipsland ook particuliere
archieven in bewaring: een rijke bron voor achtergrondinformatie over het leven
van uw voorouders.
Voor wat betreft het verzamelen van genealogische gegevens denken we als
eerste aan de doop-,trouw- en begraafboeken, de burgerlijke stand en bevolkingsregisters.
Daarnaast kan er ook in het Oud Rechterlijk archief, beter bekend als RAZE
(Rechterlijk Archief Zeeuwse Eilanden) naar gegevens worden gezocht en in het
Notarieel archief.
Op sommige bestanddelen zijn eigentijdse toegangen, die u in de inventaris zelf
vindt. Ook kan het zijn, dat vrijwilligers of medewerkers van het archief een toegang
hebben gemaakt. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de transporten en de
weeskamer in het RAZE archief. Deze toegangen kunt U in de studiezaal raadplegen.
Uit de archieven van de voormalige gemeente en de particuliere (gedeponeerde)
archieven kan genealogisch materiaal worden gehaald. Het is alleen soms wat
méér zoekwerk en gebruik maken van enige inventiviteit.
Op de website van de gemeente Tholen vindt u een overzicht van de archieven
die bij ons aanwezig zijn. De archieven zijn ingedeeld per rubriek.
In dit stukje zal ik een aantal archieven noemen, met voorbeelden waar u gegevens
uit kunt halen.
Het archief van de voormalige gemeente Tholen bestaat uit twee onderdelen.
Het eerste gedeelte loopt over de periode 1330 tot 1936. Het tweede gedeelte
over de periode 1936 tot 1971.
In de eerste inventaris is niet alleen het archief van het gemeentebestuur opgenomen,
maar ook tal van gedeponeerde (particuliere) archieven. Om een paar
voorbeelden te noemen: de archieven van de gilden; het archief van het armbestuur
(weeshuis); het Rooms katholiek Armbestuur en het Algemeen Armbestuur.
In de rekeningen van het arm- en wezenbestuur kunt u gegevens aantreffen van
overlijdens en begrafenissen van de armen. Ook treft u archieven van verenigingen
aan, zoals de vereniging door Oefening volmaakter en de handboogschutterij
Non Semper. In het archief van het gemeentebestuur kunt u aanvullende genealogische
gegevens vinden in bijvoorbeeld belasting kohieren en kadastrale
registers.
In de bezoekersruimte van het Thools archief staat een aantal zwarte ordners
welke inventarissen bevatten, gegroepeerd naar de voormalige gemeenten op
het eiland Tholen en Sint Philipsland. Indien u een inventaris doorbladert, kunt u
stukken tegenkomen die u meer over de leefwijze van uw voorouders kunnen ver-
- 13 -

tellen. Een voorbeeld zou kunnen zijn: vaccinaties, lijsten van manschappen bij
de brandweer, lijsten van schoolgaande kinderen. Ook het archief van weeshuis
of armbestuur kan u informatie verschaffen over de sociale achtergrond van uw
familie.
Kortom: zodra er personen genoemd worden, kan een stuk interessant worden
voor de genealoog.
Voorts is er nog een aantal aparte inventarissen van particuliere (gedeponeerde)
archieven:
De kerkarchieven, zoals de archieven van de Gereformeerde Kerk, de Nederlands
Hervormde gemeente, de Waalse kerk, het archief van de Roomskatholieke
Parochie.
Verenigings archieven, bijvoorbeeld de Koninklijke muziekvereniging Concordia.
Denk hierbij aan ledenlijsten.
Schoolarchieven; hier komt u bestanddelen tegen waarin namen van leerkrachten
en leerlingen voorkomen.
Sportarchieven; ook hierin vindt U stukken die iets met de leden te maken
hebben.
Tot slot zijn er archieven van bedrijven aanwezig, misschien net het bedrijf waar
uw voorouder heeft gewerkt.
In het archief van het college van toezicht voor het huis van bewaring te Tholen
(1830-1890) kunt u onder andere registers vinden van ingebrachte en ontslagen
personen.
Dit zijn registers waar personen in chronologische volgorde worden gemeld, met
aantekening van de gepleegde misdaad. Dit kan gaan van het weiden van varkens
op een verkeerde plaats tot diefstal.
In sommige registers wordt ook het uiterlijk van de personen beschreven.
- 14 -

Niet alleen treft U Thoolse inwoners aan, maar ook personen uit de provincie
Zeeland en ver daarbuiten.
Zo wordt in het register van 1851 Jacobus Haarzakker uit Vlissingen genoemd.
Hij is opgepakt wegens desertie. Neeltje Mekus uit Nieuwerk werd opgepakt wegens
een eenvoudige diefstal evenals de uit Zierikzee afkomstige Neeltje Quist.
Beide meisjes waren 16 jaar oud.
Kornelis Dammers uit Bergen op Zoom werd wegens desertie opgepakt.
De Schiedamse Jacobus Groenendaal werd van diefstal verdacht, en de Haagse
kleermaker Leonardus Nikolaas Heerens, geboren te Leiden, was opgepakt wegens
desertie.
Indien u onze studiezaal bezoekt, schroom niet om eens een ordner met inventarissen
te pakken van de plaats waar uw voorouder heeft gewoond. Wie weet komt
U op ideeën om ook nog een stukje achtergrond te vinden van uw familie.
Wij helpen U graag verder.
Namens het Thools archief, Annette Kuiper
Regio Noord- en Zuid-Beveland, met Mirjam Louisse en A.J.
Barth
Over landmeters en zo.
Landmeter is al een heel oud beroep. Eigenlijk moet ik schrijven:
was al een heel oud beroep. De Egyptenaren kenden al het belang
van het in kaart brengen van grenzen. Zij gebruikten daartoe merkstenen.
Dat had alles te maken met de rivier de Nijl. Jaarlijks overstroomde die en
bracht vruchtbaar slib op het land. In de oudheid was Egypte de graanschuur van
de toen bekende wereld. Eigendommen werden in die oude tijd met stenen bebakend,
omdat die niet wegspoelden.
Het was van economisch belang om grenzen te markeren en te bewaren. Ook in
onze contreien was men al snel van het belang van grenzen overtuigd. In de middeleeuwen
kende men al het bestaan van landmeters. Een van de oudst bekende
- 15 -

in ons Zeeland was Symoen de Lantmeere, die in de dertiende eeuw verblijf hield
in Aardenburg. Tijdens het bewind van de Bourgondische hertogen in de vijftiende
eeuw kwamen de werkzaamheden van landmeters in een stroomversnelling
terecht. Want die hertogen onderkenden het belang van belastingheffing op gronden
en daarvoor was het noodzakelijk om de eigendom van grond nauwkeurig
vast te leggen voor de heffing van het geschot. En sindsdien liepen er om de zeven
jaar, de heventijd genaamd, landmeters op ’s heren
wegen en door de polders met hun attributen bij zich. De
term “s heren wegen” heeft niets met godsdienst te maken.
Dat betekent gewoon: openbare weg. Zij gingen doorgaans
het gebied “van noorden inne” en maten de stukken land
van de boeren en grootgrondbezitters op. Meestal werd het
gebied volgens de kompasroos afgewerkt. Zij legden hun
bevindingen vast in “overlopers”, of “ommelopers”, zoals ze
in Zeeuws-Vlaanderen heten.
Jan Pieterszoon Dou, landmeter (1573-1635)(illustratie H.C. Pouls)
Hier en daar maakten ze er uitermate fraaie plattegronden bij. We danken er nu
nog onze uitgebreide kennis van veld- en hoeknamen aan.
De Napoleontische tijd bracht ons het kadaster. De totstandkoming van de beschrijving
en tekening van elk perceeltje in ons land duurde tot 1832, toen de
Oorspronkelijke Aanwijzende Tabel(len) gereed waren. De rijksdienst van het kadaster
kwam in eerste instantie onder het Ministerie van Financiën, want ook toen
stonden de financiële belangen voorop. Steeds gingen bij elke wijziging landmeters
het veld in om die te noteren. Thans is dat niet meer het geval. De digitale
techniek, via satelliet en GPS, heeft dat beroep overbodig gemaakt. Het nobele
ambt van landmeter bestaat niet meer.
Daarom is het goed dat er zo nu en dan publicaties verschijnen, die kadastrale
situaties van vroeger herkenbaar maken. Op donderdag 3 juni 2010 nam locoburgemeester
De Putter van Noord-Beveland twee kloeke delen in ontvangst, met
uitgewerkte kadastrale gegevens, voorzien van kaarten, van Noord-Beveland in
1832. We kenden voorheen de Stichting Kadastrale Atlas Zeeland, maar die had
zijn activiteiten enkele jaren geleden beëindigd, terwijl er toch al gegevens over
Noord-Beveland waren verzameld. Gerard de Fouw, archivaris in Noord-
Beveland, betreurde dat zeer. Want net als bij de door de stichting uitgegeven
boeken het geval was, waren voor Noord-Beveland ook al talloze gegevens verzameld
over de personen, die grond en huizen op Noord-Beveland in bezit hadden.
Een ware goudmijn voor de genealoog en de wetenschapsman. Hij zette er
met behulp van de Stichting Colijnsplaat foto- en documentatiearchief de schouders
onder en het resultaat mag er zijn. Twee kloeke delen, verpakt in een bewaardoos,
zijn het resultaat. Het eerste bevat geschiedenissen van belangrijke
objecten, bestaand en gesloopt op het eiland, zoals huize Sorgwijck, waarna een
opsomming volgt van eigenaren van onroerende goederen. Enkele namen geven
grootgrondbezitters weer, zoals de familie Vader, later Van Voorst Vader, en
Swemer. Het tweede deel bevat 68 afdrukken van de oudste kadastrale kaarten
- 16 -

van Noord-Beveland. Van deze uitgave zijn 250 stuks gedrukt die bijna allemaal
zijn verkocht.
De Zeeuwse archieven bereiden sinds enige tijd een digitaal project voor, waarbij
alle percelen op de kadastrale kaarten van 1832 op de computer zijn te bewonderen,
per perceel aangevuld met de namen van eigenaren, eventueel oude foto’s
en bronnen waar men de gegevens in de archieven kan vinden. Vectorisering
noemt men dat. Een waar monnikenwerk, maar dat talloze mogelijkheden zal
bieden voor de onderzoeker.
Alleen wat jammer, dat er voor de eerbiedwaardige landmeter geen rol meer is
weggelegd. (A. J. Barth)
Uit het Genealogisch Centrum Zeeland,
De Zuid-Bevelandse familie Rijk 1565-1995
Het boek is uitgegeven in 1996. Er werden
520 exemplaren gedrukt, welke met voorinschrijving
werden verkocht. Omdat het boek vlot werd afgenomen,
kwam er in 1998 een tweede druk van 320 stuks. Daarvan
resteren er nu nog zo’n 50.
De stamvader.
De stamvader van de familie is Adriaen Rijck die we alleen maar kennen van de
patroniem van zijn zoon Leunis Adriaense Rijck. Leunis werd geboren circa 1565
en werd hoogstens 44 jr. oud. Hij was landman te Kloetinge en één van de kerkmeesters
aldaar.
Hoe kwam deze genealogie tot stand.
Voordat deze genealogie tot stand kwam, is er heel wat speurwerk verricht. De
kloosterling J.Th. Rijk heeft er in totaal 12 jaar aan gewerkt. Hij noemde het zelf
een monnikenwerk, wat het ook letterlijk én figuurlijk was.
Zijn werkwijze was als volgt:
Aan de naamgenoten “Rijk”verzocht hij, een door hem toegezonden
formulier in te vullen. In dat formulier werd dan gevraagd
naar de namen van de grootouders, ouders, kinderen,
met wie gehuwd, waar en wanneer gehuwd, overlijdensdata,
waar begraven etc.
De ingevulde formulieren werden in registers per familie verzameld.
Ook werden soms families bezocht, die dan hun gegevens
graag wilden afstaan, meerdere malen aangevuld
met interessante familieverhalen. Bovendien speelde hier
mee, dat hij als R.K. priester, een zeker gezag uitstraalde.
Een priester immers wilden zij graag terwille zijn.
De doop-, trouw- en begrafenis-registers werden nageplozen. Daarvoor nam hij
contact op met de R.K. parochiebesturen, voornamelijk in de zak van Zuid-
- 17 -

Beveland. Hij kreeg daarbij ook hulp van de priester Kees Molenkamp. In dit opzicht
werd hem trouwens van alle kanten de helpende hand geboden. Zo zorgde
de oud-schoolonderwijzeres van ’s-Heerenhoek, Job Vette, voor bidprentjes en
maakte zij foto’s van boerderijen en panden, waar een stamgenoot ‘Rijk ‘ woonde
of had gewoond.
Al deze gegevens werden verzameld. Dat resulteerde in tientallen ordners met
vele honderden pagina’s aan gegevens.
Samenwerking.
Het was in het jaar 1985 dat de auteur voor het eerst telefonisch contact met mij
zocht. Voor die tijd kende ik hem niet. Aan het slot van het gesprek vroeg ik hem
naar zijn dagelijkse werkzaamheden. Zijn antwoord: Ik ben priester en ik werk in
het vreemdelingenpastoraat. In mijn vrije tijd doe ik genealogisch onderzoek naar
de familie ‘Rijk’.
Ik zei tegen mijn echtgenote: “weer een priester die geïnteresseerd is in de stamboom”.
Wij correspondeerden namelijk toen al met een naamgenoot van mij die
priester was en archivaris in de Norbertijnen-abdij in Postel (België). Hij had als
hobby het uitzoeken van de familiegeschiedenis. Wij ontvingen van hem heel wat
informatie over de familie. Hij verzamelde ook bidprentjes.
Onze samenwerking met de auteur is toen echt begonnen. Wij wisselden de gegevens
en informatie die wij al hadden, aan elkaar uit.
De archieven.
Ondergetekende en zijn echtgenote bezochten vanaf die tijd nog al eens het Centraal
Archief in Den Haag. We bekeken geboorteakten, overlijdensadvertenties,
bidprentjes, persoonskaarten en dergelijke documenten. We zochten naar de juiste
geboortedatum of soms de precieze huwelijksdatum. Het resultaat bestond uit
bloknoten vol met familiegegevens, die verwerkt werden in de eerder genoemde
registers.
Ook bezocht ik het Zeeuws Archief, dat toen in Goes was gevestigd. Els Rentmeester
maakte me daar wegwijs, zodat ik wist waar ik moest zoeken en kon vinden.
Ik ontmoette daar o.m. Dies Martens uit Oudenbosch. Hij was, zo vertelde hij mij,
een trouwe bezoeker van het Zeeuws Archief i.v.m. zijn werkzaamheden voor de
Werkgroep “Blasijntje Danckaerts”.
Alle genoemde gegevens werden aan de samensteller doorgegeven, zodat hij ze
in zijn registers kon verwerken. Daardoor hadden wij naar gelang ons boek vorderde
veelvuldig contact met elkaar, zowel per telefoon als ook door bezoeken
over en weer.
Omdat wij geen gebruik maakten van een genealogisch programma, zoals
aldfaer, haza-data, gens-data of een ander programma , wat ik later heb betreurd,
was onze werkwijze wel tijdrovend. Het werd een gigantische legpuzzel en nog
heel wat uitzoekwerk.Toch is het gelukt om er uiteindelijk een samenhangend geheel
van te maken en te komen tot een definitieve versie van de genealogie Rijk.
Een belangrijke rol.
In zijn inleiding ging de auteur in op de rol van de familie binnen de katholieke
geloofsgemeenschap op Zuid-Beveland.
- 18 -

De familie Rijk speelde mede een belangrijke rol bij de bouw en de financiering
van een katholieke kerk in ’s-Heerenhoek en Ovezande.
Emigratie
Lange tijd bleef de familie stevig geworteld in Zuid-Beveland. Echter na de
Tweede Wereldoorlog hebben sommigen elders
een nieuw landbouwbedrijf opgezet, o.a. op het
platteland van Groningen, in de Noord-
Oostpolder, in Brabant etc. Anderen zijn geëmigreerd
naar Amerika, Canada, Australië, Nieuw-
Zeeland, Brazilië, etc.
Zij kunnen in ieder geval hun band met de stam
terugvinden in deze genealogie.
De genealogie en de geschiedenis.
De genealogie omvat de periode 1565-1995.
De samensteller beschrijft per hoofdstuk wat er in
die tijdsperiode in grote trekken heeft plaatsgevonden,
zowel in economisch en cultureel, als in
religieus en sociaal opzicht.
Zo wordt kort ingegaan op de situatie tussen
1550 en 1700, de achttiende eeuw, de Bataafse
en Franse tijd 1795-1815 en de situatie in de 19 de
eeuw.
De genealogie Rijk omvat zo 14 generaties te
beginnen met Leunis Adriaensz Rijk als eerste generatie.
Aparte en interessante aspecten.
Het is geen echte familiegeschiedenis geworden, hoewel de voetnoten in het
boek, die er veelvuldig in voorkomen, er wel aparte en interessante aspecten aan
geven.
Bijv. de voetnoot op pagina 107, waarin wordt verhaald dat Barend Cornelisse
Rijk, die als Zouaaf deelnam aan de verdediging van de kerkelijke staat. Hij nam
ook deel aan de veldtocht van 1867 en werd onderscheiden met het Mentanakruis,
omdat hij zich bijzonder verdienstelijk had gemaakt tijdens de choleraepidemie
in Albano in augustus 1867.
Op de eerste dag van deze epidemie, dat was 5 augustus, vielen er al 158
slachtoffers. De twee apothekers stierven, de burgemeester en de wethouders
vluchtten; de bewoners lieten hun doden en zieken aan hun lot over. Er werd een
beroep gedaan op de Zouaven en ook Barend Rijk behoorde tot de groep van 42
mannen die zich aanbood te gaan helpen. Een andere voetnoot bij VIII,1, verhaalt
over de geschiedenis en vroegere eigenaren van Hoeve de Weel, (zie de foto in
het boek), waarin wordt beschreven wie de vorige eigenaren waren van deze kapitale
boerderij.
Het genealogisch register. Het genealogisch naamregister is gemaakt door
Laurens en Riet Rijk, die ook de bestandsgegevens herhaaldelijk kritisch hebben
doorgelezen. Het register telt 71 pagina’s en is in het boek groen gemarkeerd.
- 19 -

Naslagwerk
Het is een imposant boekwerk geworden dat thans in menige boekenkast prijkt of
gewoon op tafel ligt als naslagwerk.
Overzicht van de ordners met gegevens van de familie Rijk (bij het GCZ).
Ordner 1 generatie I t/m IX-13 (+ bidprentjes en foto’s)
Ordner 2 generatie IX-14 t/m X-18 (+ idem )
Ordner 3 generatie X-19 t/m XI-32 (+ idem )
Ordner 4 generatie XI-33 t/m XII-16 (+ idem )
Ordner 5 generatie XII-17 t/m XII-138 (+ idem )
Ordner 6 generatie XII-139 t/m XIV-151 (+ idem )
Ordner 7 kopieën van notarieel en rechterlijk archief
Ordner 8 t/m 14 bidprentjes en foto’s
(L. Rijk, Zoetermeer)
Genealogie op/in de computer
Deel 3, Slot
In het hoofdmenu(Afb.4) zien we ook de opties van Stamreeks, Kwartierstaat,
Genealogie en Parentelen:
Afb.4
Ook hierbij zijn weer veel mogelijkheden en alles is aan te passen naar eigen
smaak.
- 20 -

Een leuke vorm van kwartierstaat is de cirkelvormige pdf uitvoering. Deze wordt
direct uitgevoerd naar de pdf reader, meestal Adobe Reader. Uitvoering is mogelijk
naar verschillende papierformaten tot A0 aan toe.
Het programma Pro-Gen wordt ondersteund door de makers zelf via www.progen.nl
en door de Pro-gen Gebruikersgroep. De gebruikersgroep is enorm actief
en heeft ook een eigen helpdesk.
Door de makers wordt Pro-Gen “Genealogie a la Carte” genoemd en deze zin
dekt de lading van het progamma volledig. Ik hoop daarom wat de mogelijkheden
betreft een tipje van de sluier opgelicht te hebben.
(Bram Maljaars)
Mijn naam is Jaap den Ouden,
graag wil ik in de komende weken
het een en ander vertellen over het
stamboomprogramma Aldfaer
Aldfaer is gratis te downloaden via
de website www.aldfaer.nl .
Klik nu op Download huidige versie
Aldfaer versie 4.2.
Het programma MOET geïnstalleerd worden in
C:\programma aldfaer, dus niet in C:\program files.
- 21 -

De reden daarvan is, dat er later communicatie-problemen kunnen ontstaan. Het
programma draait op alle Windows versies. Met Windows Vista zijn er wel opstart-problemen,
maar daar is een hulpprogramma voor, dat via de site van
Aldfaer is te downloaden. Inmiddels gebruik ik zelf Windows 7 dat feilloos draait.
Na het downloaden ziet u gelijk het hoofdscherm en kunt u direct beginnen met
invoeren.
Op de site van Aldfaer kunt u inloggen met een gebruikersnaam en wachtwoord-
Klikt u hierna eens op “de beschrijving en specificaties”, u krijgt een korte en
krachtige handleiding.
Boven in het scherm op de site van Aldfaer ziet u Forum staan. Hier vindt u een
uitgebreide hulpdesk voor al uw eventuele vragen, onderverdeeld in diverse categorieën.
Nadat u uw vraag hebt gesteld, krijgt u een snel en duidelijk antwoord
van het forum-team. Als u een vraag heeft, meld dan met welk systeem u werkt
en de Aldfaer versie.
Met Aldfaer kunt u prachtige tekst- en grafische uitdraaien maken via bonusrapporten
en sjablonen. Deze bonusrapporten moet u wel apart installeren in
Aldfaer.
Eerst gaan we de SVG viewer installeren van Adobe via de site van Adobe
http://www.adobe.com/svg/viewer/install
Scroll nu naar beneden en kies:
Nederlands Win 98–XP 3.03 04/2005 ((ja deze - ook al heb je Vista of Windows7),
downloaden en uitvoeren (bij Vista, uitvoeren met admin.rechten)
Dit wordt nu vanzelf geïntegreerd in Aldfaer.
- 22 -

Hierna gaat u naar Help rechts op uw hoofdscherm in Aldfaer. Klik nu op versiebeheer
invoegtoepassingen.
In de witte regel onderin tikt u
http://www.aldfaer.net/site/files/downloads/bonus.html
Klik nu rechts op de blauwe i, hierna op installeren, de rest gaat vanzelf. Herstart
de computer.
Klik nu boven in het scherm op Tonen en hierna op Rapporten. Als het goed is
staat er nu overige rapporten. Als u hier weer op klikt, krijgt u een submenu met
een uitgebreid rapporten-keuze-menu.
Om de Handleiding Sjablonen te installeren, vult u in
http://www.aldfaer.net/site/files/downloads/handleiding.html
Bovenin ziet u nu een knoppenbalk.
Om het vinden van pictogrammen te verduidelijken heb ik een speciaal overzicht
gemaakt, met een onderverdeling van de knoppen.
1 Nieuwe stamboom invoeren 18 Kwartierstaat uitdraaien
2 Open stamboom 19 Kwartierstaat grafisch uitraaien
3 Open stamboom 20 Personenkaart
4 Opslaan 21 Parenteel
5 Veiligheidskopie 22 Parenteel Grafisch
6 Instellingen 23 Ga naar vader
7 Nieuw persoon invoeren 24 Ga naar moeder
8 Persoon verwijderen 25 Ga naar broer/zuster
9 Pagina terug 26 Ga naar partner
10 Referentiepersoon 27 Ga naar kind
11 Pagina volgende 28 Zoeken
12 Personenlijst 29 Helptoets F1
13 Groepen
14 Kalender
15 Verwantschap
16 Rapporten
17 Rapporten
Met deze bijdrage hoop ik dat u een start kunt maken om met Alfaer te beginnen.
Als u nog vragen hebt, kunt u deze mailen naar: nisso@jaapdenouden.nl Graag
- 23 -

help ik u dan verder, de volgende keer gaan we detailspecificaties behandelen.
Succes en een genealogische groet, Jaap den Ouden.
PR-aktiviteiten
Nieuws over de Genealogische Dag in Middelburg
Persbericht uitgegeven door het Zeeuws Archief, Leo Hollestelle
De jaarlijkse Zeeuwse Genealogische Contactdag wordt dit jaar niet gehouden op
de eerste zaterdag van de maand september, maar op 16 oktober. Ook de locatie
is gewijzigd. U bent die dag welkom in het Zeeuws Archief te Middelburg.
De dag wordt georganiseerd door de Afdeling Zeeland van de Nederlandse Genealogische
Vereniging, het Genealogisch Centrum Zeeland en het Zeeuws Archief.
De organisatie van de dag vindt plaats samen met de Landelijke Archieven
Dag 2010 die ook in het Zeeuws Archief wordt gehouden, met het thema Land en
Water.
Tijdens de Genealogische Contactdag kunt u de grote hoeveelheid bestanden van
het Genealogisch Centrum (waaronder 150.000 overlijdensberichten) raadplegen.
Deskundigen van het Genealogische Centrum en van de afdeling Zeeland helpen
u met het opzetten van stamboomonderzoek. In de studiezaal van het Zeeuws
Archief kunt u de daar beschikbare bestanden raadplegen én u kunt uw onderzoeksvragen
voorleggen aan de archiefexperts.
Enkele genealogische organisaties en werkgroepen zijn aanwezig met hun materiaal
en expertise. Uiteraard kunt u contact leggen met andere genealogen en
kunt u gegevens uitwisselen.
Voor deelname aan deze dag hoeft u zich niet aan te melden. Voor een
lunch moet u zelf zorgen.
Omdat de parkeervoorzieningen bij het Zeeuws Archief niet optimaal zijn, zal er
aan het begin van de morgen en aan het eind van de middag een pendelbus rijden
vanaf het transferium bij de Mortiereboulevard en vanaf het NS-station.
Zaterdag 16 oktober 2010; Aanvang: 10.00 uur, einde 16.30 uur
Plaats: Zeeuws Archief, Hofplein 16, Middelburg
Meer informatie:
Secretariaat NGV Stichting Genealogisch Centrum Zeeland
Koudekerkseweg 19 p/a J.L. Oosthoek
4373 RB Biggekerke Sterappelstraat 49, 4421 LE Kapelle
secretariaatzld@zeelandnet.nl jloosthoek@zeelandnet.nl
http://zeeland.ngv.nl/ http://www.genealogischcentrum.nl
Het Genealogisch Spreekuur
Op de Genealogische Contactdag in het Zeeuws Archief – 16 oktober 2010 in
Middelburg – zal voor de eerste keer een Genealogisch Spreekuur gehouden
worden. Op dit Genealogische Spreekuur kunt u uw vragen over genealogie voorleggen
aan deskundigen op diverse gebieden.
Er zijn verschillende informatie-stands:
- 24 -

afdeling Zeeland / Algemeen NGV
Computerprogramma’s zoals Aldfaer, HazaData/21 en PRO-GEN
Genealogie op Internet – Genlias, Geneanet, Archieven.nl, ed
Zeeuwen op ISIS en Zeeuwse Genealogieën
Natuurlijk zijn er ook folders en ander materiaal beschikbaar.
Het is de bedoeling van het bestuur een dergelijk Genealogisch Spreekuur in alle
regio’s van de afdeling Zeeland te organiseren.
In de Regio Schouwen-Duiveland is het Genealogisch Spreekuur al gepland en
wel op donderdagavond 25 november 2010 tussen 19.00 -21.00 uur in Zierikzee.
Uiteraard is dan de opzet om vooral óók informatie te verstrekken uit de regio
zelf en daarvoor hebben we natuurlijk de kennis van anderen nodig. Graag
nodigen we de leden uit om hun specifieke kennis uit hun regio ter beschikking te
stellen, ten dienste van de bezoekers van het spreekuur. Graag een mailtje naar
het secretariaat: secretariaatzld@zeelandnet.nl (Rob de Groot)
Boeken, boeken, boeken, boeken…,
Dr. Frans Debrabandere, Woordenboek van de familienamen in Zeeland, te
downloaden in pfd format via www.naamkunde.net/?p=309.
Dit boek verscheen digitaal in het jaar 2009, gratis te downloaden bij het
Netwerk Naamkunde (een initiatief van het Meertens Instituut te Amsterdam).
Debrabandere is geen onbekende in het Zeeuwse. Van hem verscheen immers in
2007 al het Zeeuws etymologisch woordenboek. De herkomst van de Zeeuwse
woorden. Een woordenboek van de familienamen in Zeeland lijkt daarop een logisch
vervolg, te meer daar hij eerder al een dergelijk werk verzorgde voor een
aangrenzend gebied, het Woordenboek van de familienamen in België en Noord-
Frankrijk, (2003). Natuurlijk zijn we in Zeeland gewend om Meertens’ onvolprezen
Zeeuwse familienamen uit 1947 uit de kast te halen, zodra we om een verklaring
van een van onze namen verlegen zitten. Waarom dan toch een woordenboek als
dat van Debrabandere?
Hij geeft daarvoor een verklaring in de inleiding op dit
woordenboek. Weliswaar verschenen er in Nederland diverse
werken op het gebied van familienamen, zowel landelijk
als enkele regionale voor het Zeeuwse gebied. Ze
verklaren echter de namen niet of onvoldoende, maar geven
veeleer een opsomming. Deze kwalificatie is in zijn
woorden het meest van toepassing op het werk van Huizinga
uit de jaren vijftig, en minder voor de werken van Meertens,
zowel het landelijke uit 1941 als het Zeeuwse uit
1947, en hetzelfde geldt voor het boekje van Lo van Driel
uit 2007: Van Aarnoudse tot Zachariasse. Zeeuwse familienamen.
Zowel Meertens als Van Driel geven weliswaar verklaringen, maar zijn
volgens Debrabandere om uiteenlopende redenen niet uitputtend genoeg. Dat
ook het hier besproken boek dat niet is, zal uit het vervolg blijken. Dat wordt ove-
- 25 -

igens door de auteur ook volmondig erkend. Het blijkt al uit de gekozen titel:
Woordenboek van de familienamen in Zeeland, en met opzet niet Woordenboek
van Zeeuwse familienamen. Dat ligt aan het feit, dat hij het Zeeuwse deel van het
Repertorium van familienamen, uitgegeven door het Meertens Instituut als grondslag
heeft genomen. En dit deel is weer gebaseerd op de uitkomst van de volkstelling
van 1947, en geeft de familienamen weer van mensen die op het moment
van die volkstelling (formeel 1 mei 1947) in de provincie Zeeland woonden.
Dit houdt in dat in het woordenboek namen voorkomen van mensen die niet of
nauwelijks Zeeuws genoemd kunnen worden. Ze waren misschien Fries, Gronings
of Hollands, en woonden op het moment van de telling toevallig even in
Zeeland. En families die al voor 1947 uit de provincie verdwenen waren, maar er
honderden jaren historie hebben liggen, zijn er juist niet in vermeld. De titel dekt
daarmee de lading wel, het zijn de familienamen die in 1947 in Zeeland voorkomen,
maar niet per se Zeeuwse familienamen. Aan de ene kant is dat begrijpelijk,
maar aan de andere kant ook jammer. Want het zullen soms juist die inmiddels
verdwenen namen zijn die mensen verklaard willen hebben. Wat is de herkomst
van de naam van de Schouwse familie Plokhaar. Slaat de naam Hardekaas werkelijk
op een bepaalde kaassoort, of zit er een inmiddels verloren betekenis achter?
De naam Van Oeffelen wordt wel verklaard, maar weer niet een verbastering
ervan als Van Hoeffelen. Zo zullen nog vele andere namen te bedenken zijn. Het
ontbreken van deze namen is na lezing van de inleiding zeker te begrijpen, maar
voor de nieuwsgierige Zeeuwse lezer is het wel een vervelende beperking.
En tsja, het blijft in een aantal gevallen
koffiedik kijken, het verklaren
van namen. Daarom is het maken
van een dergelijk boek ook een betrekkelijke
bezigheid. Namen kun je
soms eenvoudig verklaren, vaak
niet. Soms kun je wel achterhalen
waarom iemand een bepaalde familienaam
draagt, maar dat verklaart
dan de familienaam nog niet. Om
het een beetje te benaderen moet je
naast kennis van de taal, ook kennis
hebben van de afstamming van de
familie, ook kennis van de streek,
van geografie, en nog een aantal
andere zaken.
Een voorbeeld: op Schouwen komt de naam Van de Panne voor. Diverse naamkundigen
hebben zich daarover gebogen, Huizinga, Meertens, en ook Debrabandere.
Huizinga veronderstelde een relatie met een voorwerp dat een inhoud heeft,
zoals een pan om in te koken. Meertens suggereert verschillende verklaringen,
een duinpan, de Pannewei, of het hoefje De Braedpan (beide onder Duivendijke /
Ellemeet), of een link met de zoutnering (zoutpan). Bij gebrek aan beter geeft ook
Debrabandere dat deel: duinpan, of een beroepsnaam (zout- of brouwpan); hij
geeft daarbij een voorbeeld: Gillis van der Pannen uit Dendermonde. Nu kan ik
- 26 -

die naam op zich wel verklaren, tenminste: de herkomst. Maar dat verklaart dan
nog niet de betekenis. Ook dat blijft voor mij gissen. Meertens heeft namelijk
exact de juiste herkomst gegeven. De familie woonde op het hoefje De Braedpan
(ook wel het Panhoefje), dat gelegen was aan een watervlakte in de polder
Schouwen, die deels De Vlake werd genoemd, en deels De Panne. De veldnaam
Pannewei herinnert daar nog aan. Dus als we in een woordenboek van Zeeuwse
familienamen de naamsverklaring voor de Schouwse naam Van de Panne moeten
geven, dan kan zout en bier hier buiten beschouwing blijven, evenals een
duinpan. Dat kunnen wel naamsverklaringen zijn voor andere families met dezelfde
naam, maar in dit verband zouden ze alleen verwarrend werken. Blijft natuurlijk
nog steeds de vraag: waarom heette dat water nu eigenlijk De Panne?
Soms zijn naamsverklaringen open deuren. Van der Sluis, Bakker, Visser, Dekker,
Smit. Iedereen kan wel een volstrekt zinnige verklaring voor het ontstaan van
die namen bedenken. Maar dat zegt dan eigenlijk weer dubbel niks. Dezelfde familie
Van de Panne komt vóór circa 1770 vrijwel uitsluitend onder patroniem voor.
Een tak die de 19e eeuw haalt, gaat verder als Landman, een andere als Jobse.
Maar de oudste toevoeging die je ooit kunt vinden is een zelfde open deur: Van 't
Klooster. "Naar de betrekkingen met of de woonplaats bij een klooster", aldus
Debrabandere. Maar dat zegt natuurlijk ook weer weinig, want interessant is ei-
genlijk te weten om welk klooster het dan gaat. Dat is in dit geval het klooster
Bethlehem (of Bellem) onder Elkerzee; gedurende een generatie boerde de familie
daar. Maar op dat punt zwijgt het woordenboek stil. Het geeft vaak gewoon de
verklaring, zonder een relatie met een familie. En daarmee weet je in feite nog
niets.
Ook de herkomst van een naam als Touburg zal alleen verklaard kunnen worden
door onderzoek naar de herkomst van de familie. Of het zo eenvoudig is als een
vergissing voor Souburg? Geen idee. In dit geval zou het best Tuborg kunnen
zijn, als je maar lang genoeg terug gaat zoeken (een van de suggesties van De
Brabandere). En dat is altijd de zwakte van welke uitgebreide publicatie over familienamen
dan ook. De schrijver heeft vaak wel een uitgebreide kennis waar het
de taal betreft, en soms een regionale geografische kennis (zoals Meertens).
Maar wat meestal ontbreekt, is voldoende kennis over de herkomst van een bepaalde
familie. En juist dat is, bij het geven van een redelijk afdoende verklaring,
een essentieel iets. En zoals gezegd: het blijft in een groot aantal gevallen gissen.
En als de schrijver wel die kennis heeft, ontbreekt het hem soms weer aan wetenschappelijke
onderbouwing.
De zwakte van het boek is tegelijk ook te vinden in de reden waarom Debrabandere
het wilde publiceren. Hij schrijft, dat de belangstelling voor de betekenis van
namen groot is, maar dat er sprake is van grote onwetendheid, waardoor de wildste
verklaringen worden gegeven. Hierop kan ik volmondig amen zeggen! In de
inleiding geeft hij in het paragraafje "Waarom een familienamenwoordenboek"
aan dat er behoefte is aan wetenschappelijke studie van de familienamen. "Er is
behoefte aan een woordenboek, waarin elke belangstellende de betekenis van
zijn of een andere achternaam kan opzoeken." Op zich zal die constatering wel
kloppen, maar zoals ik al aangaf: in deze reden van publiceren zit tevens de
zwakte van het woordenboek. Niemand zal de kennis van Debrabandere willen of
- 27 -

kunnen kleineren, ook ik niet. Integendeel, mensen als hij hebben we nodig om,
zodra we meer weten over onze familie, de noodzakelijke wetenschappelijke onderbouwing
te krijgen voor de verklaring van de naam, zoals wij die in diverse
schrijfwijzen in de loop der eeuwen hebben gevonden. Het jammere van dit
woordenboek (en hetzelfde geldt eigenlijk ook voor Meertens' Zeeuwse familienamen)
is dat het de zaak omkeert: een verklaring geven, zonder dat voldoende
kennis aanwezig is over de betreffende familie(s). Veel zinniger zou het zijn om
het andersom te doen: eerst kennis vergaren over de familie, en dan de naam
proberen te verklaren. Natuurlijk geldt dit niet voor alle gevallen, maar jammer
genoeg soms wel voor de moeilijkst te verklaren namen. Wilde verhalen kunnen
mensen spontaan verzinnen (zoals de door Debrabandere genoemde persoon
met de naam Chamon, die meende van Toetanchamon af te stammen), maar of
ze veel beter af zijn met sommige van de gegeven verklaringen?
Neem het voorbeeld Laban, een familienaam die op het eiland Tholen inheems is.
Debrandere trapt geheel onschuldig in de val (hij heeft blijkbaar niet de benodigde
kennis over deze specifieke familie), en geeft als enige verklaring dat het een patroniem
betreft, gebaseerd op de Bijbelse naam Laban. Ik kende mijn leven lang
een aantal leden van die familie, en zou ook meteen aan de Bijbel gedacht hebben.
Maar inmiddels is al lang en breed bekend dat er een klinkerverwisseling in
deze naam heeft plaats gevonden. De oudste vorm is Loban, en het is een
Schotse naam. Iemand die het woordenboek raadpleegt om de betekenis van deze
naam te vinden, wordt dus met een verhaal de wereld ingestuurd dat in dit geval
zelfs minder wild is dan de werkelijkheid...
Een ander voorbeeld waar de werkelijkheid veel wilder is dan de (overigens op
zich vakkundige) verklaring van Debrabandere. Een van mijn voormoeders is Johanna
Donke (Donken), ook een familienaam die op het eiland Tholen terug te
vinden is. Volgens het woordenboek is de naam te verklaren als "zandige opduiking
in moerassig terrein". Daar kan ik nu werkelijk niks tegen in brengen. Dat is
namelijk de verklaring voor het woord "donk", en het komt in veel namen, onder
meer met samenstellingen voor (Moerendonk bijvoorbeeld). Verklaart het echter
de naam van mijn Johanna? Nou nee, want Johanna heeft Engelse voorouders.
De naam is in de loop van de jaren nogal verbasterd. Donkem, Donkum, Donkembe,
allerlei varianten kom je tegen. De betreffende familie stamt af van een
Engelse officier in Staatse dienst, Jeremy Duncombe, en de familie is afkomstig
uit het graafschap Buckinghamshire. Omdat de oorspronkelijke vorm in 1947 in
Zeeland niet meer voorkwam, wordt die naam niet verklaard, laat staan dat je een
link kunt leggen tussen Donken en Duncombe.
Is het woordenboek daarom waardeloos? Dat zou ik nu ook weer niet willen zeggen.
Er staat veel zinnigs in, en de kennis van Debrabandere staat buiten kijf.
Maar het heeft zeker zijn zwakke kanten...
Aan ons genealogen om, samen met mensen als Debrabandere er steeds verbeteringen
aan toe te voegen! (Hans van Felius)
- 28 -

Uit betrouwbare bron ….met Mirjam Neuteboom.
Graag kom ik nog even terug op mijn vorige stukje in WvZ dat over de raadselachtige
handtekening in spiegelschrift ging. Enige tijd later hoorde ik op de Belgische
radio iets dat misschien de oplossing van dit raadsel geeft. Het schijnt zo te
zijn dat mensen die linkshandig zijn, maar gedwongen worden rechtshandig te
schrijven, soms van rechts naar links en dan in spiegelschrift schrijven. Was Jan
van Standonck zo iemand: linkshandig en wellicht iemand die wel had leren
schrijven maar niet zo vaak de pen voerde en toen bij het plaatsen van zijn handtekening
‘in de fout’ ging … ? We kunnen er, zoals zo vaak in de genealogie alleen
over speculeren. Uw reacties hierop zijn trouwens welkom.
Nu iets heel anders:
Historieminnend Zeeland kon de afgelopen tijd genieten van een prachtig boek:
Geld in het water, opnieuw een schitterend werk van prof. C. Dekker over de geschiedenis
van Zuid-Beveland, ditmaal over de in vele opzichten turbulente 16 e
eeuw. Hij beschrijft, samen met de Belgische historicus prof. R. Baetens de pogingen
tot herbedijkingen na de stormvloeden in de 16 e eeuw op Zuid-Beveland
en de investeringen die daarin gedaan werden door kapitaalkrachtige inwoners
van Mechelen en vooral van Antwerpen. Ook genealogisch Zeeland mag blij zijn
met de komst van dit boek. En niet alleen vanwege de hoeveelheid historische
informatie over de 16 e eeuw die er in gegeven wordt. Dekker en Baetens geven
veel biografische bijzonderheden over de Antwerpse kooplieden, die geld pompten
in de drooglegging en herbedijking van het ondergelopen land, of in de pogingen
daartoe en die vaak ook honderden gemeten grond, hoeven en ambachtsheerlijkheden
op Zuid-Beveland kochten. Soms waren het hele families die zich,
in iets later tijd, met name na de val van Antwerpen in 1585, metterwoon op Zuid-
Beveland vestigden, bijvoorbeeld in Kruiningen. En dan wordt het zeker interessant
voor de genealoog. Er ligt nog steeds een heel gebied braak om grensoverschrijdend
genealogisch onderzoek te doen naar de migratie vanuit de Zuidelijke
Nederlanden naar de Zeeuwse eilanden in de tweede helft van de 16 e eeuw en
dan vooral vanuit Antwerpen. Zeeland, vooral Middelburg nam veel ‘vluchtelingen’
op.
Vluchtelingen die niet altijd om reden van de religie huis en haard verlieten. Ook
economische motieven speelden in veel gevallen een belangrijke rol. Soms waren
Middelburg en andere Zeeuwse plaatsen slechts tijdelijke verblijfplaatsen en
trok men verder naar de Hollandse of Duitse steden. Zeer velen bleven echter in
Zeeland ‘hangen’ en integreerden daar volledig. Alleen hun namen herinneren
nog aan hun ‘zuidelijke’ herkomst. En omdat hun komst alhier in de 16 e eeuw ligt,
een tijd waarvoor de genealogische bronnen veel schaarser zijn dan bijvoorbeeld
voor een eeuw later, is het voor de huidige genealoog vaak heel lastig, alleen al
om te bepalen uit welke plaats in de Zuidelijke Nederlanden een bepaalde familie
afkomstig was. Toch heeft men soms geluk, maar dat geluk moet dan ook wel afgedwongen
worden door geduldig en intensief, niet aflatend onderzoek. Dan
hebben de Antwerpse archieven enorm veel te bieden.
- 29 -

Prof. Dekker heeft in zijn boek veel gegevens opgenomen over verschillende
Antwerpse families die zich met name het dorp Kruiningen vestigden, bijvoorbeeld
de families Vervoort en de Haeze (de Hase). Genealogen kunnen daar hun
voordeel mee doen. Ik hoop daar binnenkort op terug te komen.
Ook een kritische noot. Een zeer uitgebreid gedocumenteerd hoofdstuk over de
ondergang van de stad Reimerswaal sluit het boek af. Daarin wordt ook vermeld
dat de stad Reimerswaal in de jaren ’80 van de 16 e eeuw een proces voerde tegen
de oud-burgemeester van de stad, Willem Jansz. Oliphant. Het is jammer dat
hierbij geen gebruik gemaakt is van het artikel ‘Van Reymerswale gesproten …’
dat in 1992 in de uitgave ‘Spelerieë’ verscheen en waarin dit proces uitgebreid
behandeld wordt. Een ander voorbeeld is de familie De (Da) Lutiano. Piero de
Lutiano was aanvankelijk koopman te Antwerpen, maar de schaarse bronnen die
we over hem hebben, wijzen er op, dat hij later vanuit Middelburg opereerde. Hij
kwam in Zeeland terecht door zijn huwelijk met Geertruyd van Wulven, die van
haar voorgeslacht de ambachtsheerlijkheid Ellewoutsdijk, Coudorpe en Everinge
geërfd had. Dekker en Baetens beweren op p. 232 van hun boek dat het huwelijk
van Pietro de Lutiano en Geertruyd van Wulven te Antwerpen plaatsvond.
Hoewel er nooit absolute zekerheid over is, wijst alles er echter op dat dat huwelijk,
in 1552 te Middelburg plaatsvond. De bron daarvoor is in allerlei publicaties
over de Da Lutiano’s terug te vinden. Dekker en Baetens hebben hier de bestaande
genealogische publicaties te weinig serieus genomen bij hun literatuuronderzoek.
Mogen we hieruit concluderen, dat de academische geschiedschrijving
genealogische publicaties nog steeds niet voor ‘vol’ aanziet ? Ik vrees
van wel. Een volgende vraag is dan: ‘Wat kunnen wij als genealogen daaraan
veranderen?’ Het antwoord daarop moet zijn: genealogisch en historisch verantwoord
en hoogwaardig onderzoek doen en daarover publiceren volgens diezelfde
hoge, academische normen. Genealogen, en met name Zeeuwse genealogen:
er is nog steeds heel veel werk aan de winkel !
Nieuws uit de NGV- en afdelings-bladen
Uit 1340, afdeling Rotterdam, najaar 2009
De grenzen van de Niet-Westerse genealogiebeoefening
III, Slot (Roelof Vennink)
Met de onderzoeksmethoden zoals ons die als beginnende
genealogen zijn ingepeperd, komen we in de Islamitische
wereld niet ver. Al snel zullen we ervaren dat degelijke publicaties
van redelijke tot zeer goede kwaliteit, zoals die via
de genealogische bladen of websites tot ons komen, hier
onmogelijk zijn door het ontbreken van een centrale burgerlijke
stand. Dit maakt zelfs primair onderzoek vrijwel onmogelijk.
In Marokko begon de bevolkingsregistratie in 1912, toen dit land een Frans protectoraat
werd. Verantwoordelijken voor deze bronnen registreerden vaak slordig
- 30 -

in schriftjes die in privé bezit bleven en maar al te vaak verloren gingen. Na de
onafhankelijkheid werd de registratie in de wet opgenomen en moesten alle opgemaakte
akten bij de rechtbank worden geregistreerd. Huwelijken moesten
eveneens worden geregistreerd, maar er werd niets bepaald over de bewaring
van deze akten. De Burgerlijke Stand registreert momenteel uitsluitend de geboorte
en het overlijden en een centraal register op de huwelijken ontbreekt nog
steeds.
Voor een genealogisch onderzoek is men vrijwel uitsluitend afhankelijk van de
orale geschiedenis met de kans op fouten en onwaarheden.
Voor onderzoek naar Fransen uit de koloniale tijd bestaat er de Association Généalogie
Algerie, Maroc, Tunesie (AGAMT) die in Aix en Provence is gevestigd.
Deze vereniging richt zich vrijwel niet op de locale bevolking. Ook bestaat er in
Marokko inmiddels een genealogische vereniging, maar weinig is bekend over
haar activiteiten en er is geen website van deze vereniging te vinden.
In Turkije is de situatie wellicht iets beter te noemen, maar ook hier is deze verre
van ideaal.
Pas in 1934 ontstond de Wet op de Familienamen, waarbij een ieder een vaste
familienaam kreeg. De Bevolkingsboekhouding stamt uit de periode van het Tanzimat
dat al in 1839 begon. Deze periode wordt gekenmerkt door een herstructurering
van het staatsapparaat om de achterstand op Europa te niet te doen. Uit
deze periode is veel verloren gegaan, maar toch is een aantal registers bewaard
gebleven.
Oudere gegevens, zoals de Volkstelling van 1831 zijn wel bewaard gebleven,
maar nog niet toegankelijk. Ook al beschikt Turkije over een aantal oudere bronnen,
we moeten toch constateren dat deze zeer moeilijk toegankelijk zijn. Dit
maakt genealogisch onderzoek naar eenvoudige families vóór ca 1800 vrijwel
onmogelijk.
De Volkstelling van 1904 is opgenomen in het z.g. digitale Mernis systeem met
gegevens over 144 miljoen personen allemaal gekoppeld aan een uniek identificatienummer.
Terugkijken tot het midden van de 19 e eeuw is mogelijk, omdat ook
de gegevens van de ouders zijn vermeld. Voor gegevens uit de 20 ste eeuw kan
men bij de Burgerlijke Stand terecht van de plaats waar iemand is geboren.
Openbaarheid is ook hier vrij lastig, vooral wanneer men zelf niet de Turkse nationaliteit
heeft.
Als slotconclusie kan gesteld worden, dat genealogiebeoefening in de Islamitische
wereld bijzonder lastig en bovendien zeer beperkt is. Wanneer we de recente
gegevens en de orale geschiedenis veilig willen stellen, zal dit zo spoedig mogelijk
moeten gebeuren, mede gezien het feit dat de eerste generatie nieuwe Nederlanders
de pensioenleeftijd heeft bereikt of inmiddels al is overleden. Het initiatief
ligt bij de Marokkaanse of Turkse gemeenschap . De rol die de genealogische
verenigingen en instanties kunnen spelen is slechts beperkt. Deze kan slechts
een ondersteunende taak hebben of een kader geven voor de opzet en de archivering
van deze gegevens. (Roelof Vennik)
- 31 -

Lezers schrijven
Enige ervaringen van een beginnend genealoog
I, Frits van Oostveen
Op verzoek van de redactie vertel ik kort iets over mijn
eind 2009 aangevangen onderzoek naar mijn voorvaderen.
De redactie dacht dat het wel leuk kon zijn voor andere beginners om te horen
tegen welke problemen een beginner zoals ik, komende van ver buiten de regio
Zeeland, zo al aan loopt tijdens het onderzoek. In deel 1 vertel ik over de aanpak
van mijn zoektocht en hoe ik stap voor stap van mijn geboorte-plaats Amsterdam
in Middelharnis aankwam. In deel 2, dat verschijnt in de volgende editie van “Wij
van Zeeland”, verhaal ik over de verdere zoektocht in de regio, deel ik met de lezer
mijn ervaringen en formuleer ik enige suggesties voor beginnend stamboom
onderzoek.
Allereerst iets over het waarom van het onderzoek naar mijn
voorvaderen. Dat was, zoals bij velen neem ik aan, het met
pensioen gaan en dus wat tijd over hebben, een algemene interesse
in vaderlandse en Europese geschiedenis en het je
voor het eerst afvragen waar je familie vandaan komt. Dat laatste
had me eigenlijk nooit zo erg bezig gehouden, maar leek
me nu en dat hoorde ik ook van meer mensen in mijn omgeving,
wél een interessante uitdaging (ja, een cliché, ik weet
het).
Hoe nu te beginnen? Allereerst was ik het meest geïnteresseerd in de herkomst
van mijn eigen familie naam “van Oostvoorn”. Wat wist ik daar eigenlijk van? Niet
veel, alleen de geboorte datum (1902) en plaats (Amsterdam) van mijn vader en
zijn twee zusters en broer en de naam van zijn vader en moeder. Eerst thuis achter
de PC begonnen met het scannen van diverse stamboom websites, gedigitaliseerde
genealogische archief bestanden, met name die van Amsterdam, om relevante
naam hits te vinden. Tegelijk de vele tips op de diverse sites met uitleg
over “hoe men onderzoek moet aanpakken en beginnen” lezen en toepassen.
Vooral de sites van de grote archieven Amsterdam, Den Haag en Rotterdam,
maar ook die van de NGV bevatten nuttige informatie en uitleg voor een beginner.
Via de stamboomonderzoek-sites van Genlias en van de mormonen krijg je snel
een redelijk algemeen beeld van het voorkomen, waar en wanneer, in de tijd van
je familie-naam in Nederland en mogelijke (!) voorouders en bijbehorende familierelaties.
Voorlopige eerste conclusie: de familie naam komt relatief weinig voor (vroeger
en nu), na 1850 meer in Amsterdam en omgeving en voor die tijd bijna uitsluitend
in Zuid-West Nederland (m.n. Zeeland, Zuid-Holland). Niet verrassend maar wel
leerzaam om je zoekstrategie (proberen met zo min mogelijk inspanning zo snel
mogelijk een betrouwbare stamreeks construeren) te bepalen. Duidelijk was dat
de eerste generaties in Amsterdam hebben geleefd. Maar omdat ook nog een
Govert v O (koopt huis 1645) en doop-getuige Maria v O in 1774 werden geïdenti-
- 32 -

ficeerd in Amsterdam, bleef ’t toch nog onduidelijk, wanneer migratie naar de
hoofdstad had plaatsgevonden. Kortom nu eerst het Amsterdamse archief bezoeken
en daar aanwezige archiefkaarten van vader, grootvader enz trachten te vinden
en lezen. Hieruit resulteerde onmiddellijk een preciezer overzicht van de
eerste drie generaties voorouders (allen de voornaam Johannes Adolph Frederik)
en hun verwanten met huwelijk- en geboorte-data in Amsterdam in de 20 e en 19 e
eeuw. Opvallend en verrassend was wel dat de broers en zusters van de oudste
generatie JAF om beurten in Utrecht of Amsterdam geboren waren. Mijn overgrootvader
JAF in 1837 te Utrecht. Maar uit het bevolkingsregister van Amsterdam
1851, bijgehouden tot 1854, met een incompleet overzicht van de familie
Melger v Oostvoorn, bleek dat bijna alle kinderen geboren waren in Utrecht en
maar één in Oudewater.
Een bezoek aan het archief van Utrecht moest uitsluitsel geven. Uit de registratie
van de Utrechtse Volkstelling van 1840 (en ook 1830 maar met minder
kinderen) bleek er geen familie “v Oostvoorn” te hebben bestaan, maar wel een
familie “Melchers” met de dezelfde voornamen van de kinderen en naam van de
moeder (Josina Zorn, geb 1800) als waren vermeld in ‘t archief van Amsterdam,
maar dan met de achternaam van Oostvoorn. In Amsterdam heette de vader
Melger v O en nu in Utrecht Pieter Melgers, maar beiden waren geboren in Middelharnis
in 1792. Terug naar Amsterdam voor de eindcontrole. Daar bleek nu
hoe het werkelijk zat. In een geboorte-akte uit 1825 van een van de kinderen van
Pieter Melgers werd verwezen naar een notariële Akte opgesteld in februari 1851.
Hieruit bleek dat mijn betovergrootvader Melger, sluiswachter en schipper, geboren
was in 1792 te Middelharnis en wel als Melger v O, maar zich zelf tot 1851
Pieter Melgers had genoemd. Waarom? Ik weet het niet. Iemand van de lezers
een suggestie?
Conclusie: stamboomsites en digitale poorten van archieven zijn nuttig ten behoeve
van vooronderzoek, maar de Archieven zelf leveren tenslotte de juiste familie-gegevens.
De waarschuwing, dat digitale informatie soms onjuistheden en
lacunes bevat, kan niet vaak genoeg worden herhaald. Voorts moet ik bekennen
niet verwacht te hebben al zo vroeg in de tijd terug naar Zuid-Hollandse eilanden
te moeten afreizen gezien de Amsterdamse
naam hit vóór 1645. Weliswaar had ik relatief
reeds veel “van Oostvoorn’s” digitaal geïdentificeerd,
die in de 18 eeuw in bijv. Voorne-
Putten, Rotterdam, Vlaardingen en Goeree-
Overflakkee woonden (zie Genlias, diverse regioarchieven
en openbare stamboom-sites),
maar daaruit waren slechts vermoedens omtrent
mijn eigen voorouders af te leiden, geen
concrete stamreeks. Daarom nu op pad naar
Middelharnis, het archief van Goeree-
Overflakkee, voor verder onderzoek. Niet
naast de deur in de winter, als je in de kop van
Hengst, een typische vissers-schuit voor
Goeree-Overflakkeese en Zeeuwse wateren
- 33 -

Noord-Holland woont.
Met hulp van een aanwezige archief medewerker, dhr. Bos, lukte het echter om
tijdens één bezoek, een aantal relevante geboorte-, doop-, ondertrouw- en andere
gegevens te vinden. De gegevens van Melger v O geboren in 1792 en zijn vader
Jan geboren in 1751 (werd 90 jr !!) werden vastgesteld. Vervolgens werden
de doop- en ondertrouw- gegevens van diens vader Melcher Jansz gevonden. Hij
was de jongste zoon van Jan Jansz, die in 1705 in Sommelsdijk trouwde met A.
Kortewegh. Alle relevante aktes gelezen en gekopieerd. Verder onderzoek terug
in de tijd was niet meer mogelijk volgens het archief.
Tot slot werden nog wel een paar notariële aktes op de naam Jan geïdentificeerd,
waaronder een verkoop akte in 1810 betreffende een vissers-schuit type Hengst.
Opnieuw bleek Genlias wel
een nuttig eerste hulpmiddel,
maar was het inzien
van de echte trouw- en
doopaktes, aanwezig op pdf
in Middelharnis, essentieel
om de juiste voorouder-
stamreeks te kunnen construeren
en de vele neven
en nichten uit elkaar te houden.
Tenslotte kan ik niet
nalaten allen in de archieven,
met name dat van
Goeree-Overflakkee en zijn
vrijwilligers, die mij geholpen hebben in het vinden van mijn voorouders zeer te
danken. En resteert nog een laatste vraag; wie waren mijn verdere voorouders
wonende op Goeree-Overflakkee in de 17 eeuw? Gaarne suggesties!!
Frits van Oostvoorn, St Maarten, Noord Holland
Wie neemt ook de "pen" ter hand? Ik zie uw bijdrage graag!!
Paleografie met Huib Uil (6)
In de vorige aflevering was de derde tekst te vinden.
Dit keer was een notariële akte aan de
beurt. Zoals gebruikelijk laten we eerst de
transcriptie volgen en gaan dan nader in op de
inhoud.
In den name Godes amen.
Op huijden den 16en julij 1710 compareerde voor mij Jacob Trompert, openbaer
notaris, bij den Edele Hove van Hollant geadmitteert binnen Brouwershaven residerende
ende getuijgen naergenoemt Jacob Fonteijne en Neeltje Haerens, eg-
- 34 -

teluijden (mij notaris bekent), den voorschreven testateur sieckelijk te bedde liggende,
dog beijde de comparanten haer verstant ende memorie nog wel sijn hebbende
en gebruijkende soo mij notaris en getuijgen uijtterlijk is gebleeken, dewelke
overdenkende de seekerheit des doots en niet wettende de tijt nog uijre van
dien en niet gaeren van dese waerelt scheijden sonder alvorens van haere tijdelijke
goederen te hebben gedisponeert gelijk sij doen bij desen ten dien eijnde
eerst ende alvorens revocerende, casserende, doot ende te niete doende bij desen
alle voorgaende testamenten, codicillen ofte andere actens van uijtterste wille
welke sij comparanten
Zoals in de vorige aflevering aangegeven betreft het hier alleen het eerste deel
van de akte. We geven een korte samenvatting van de tekst waarbij we meteen
lastige woorden overzetten in hedendaags Nederlands:
In de naam van God amen.
Op heden 16 juli 1710 verscheen voor mij Jacob Trompert, openbaar notaris,
door het Hof van Holland toegelaten en binnen Brouwershaven residerende en de
hierna te noemen getuigen Jacob Fonteijne en Neeltje Hoevens, echtelieden mij
notaris bekend, waarvan de testateur ziekelijk te bed ligt maar beide comparanten
hun verstand en geheugen nog goed hebbend en gebruikend zoals mij notaris en
getuigen uiterlijk is gebleken, die overdenkende de zekerheid van de dood en niet
wetend de tijd noch het uur daarvan en niet graag de wereld willen verlaten zonder
tevoren over hun tijdelijke goederen beschikt te hebben zoals zij bij deze
doen en voor dat doel eerst en alvorens herroepen, vernietigen, dood en te niet
doen bij deze alle voorgaande testamenten, codicillen of andere akten van uiterste
wil die zij comparanten ….
Wie notaris wilde worden, ging dat vak leren bij iemand die als zodanig werkzaam
was en die bereid was zo’n jongeman onder zijn hoede te nemen. Op die wijze
maakte de leerling zich de vereiste kennis eigen en stond hij zijn leermeester bij
door allerlei karweitjes voor hem op te knappen. Daartoe behoorde ook het verrichten
van schrijfwerk. Had de aspirant-notaris voldoende kennis vergaard, dan
kon hij zich aanmelden voor een aanstelling als notaris. Vanaf de zeventiende
eeuw kwamen notarissen vrijwel uitsluitend in de steden en grotere plaatsen voor.
Als er een vacature was of de plaats of de omliggende regio was zodanig gegroeid
dat er ruimte was voor een nieuwe notaris, dan meldde de betrokkene zich
bij het stadsbestuur. Kon deze instemmen met de vestiging en vonden zij de betrokkene
voldoende bekwaam, dan schreef de stadssecretaris een aanbevelingsbrief.
Met die op zak ging de aspirant-notaris naar Middelburg, waar hij zich vervoegde
bij Gecommitteerde Raden, het dagelijks bestuur van de Staten van
Zeeland. Daar werd hij tot notaris ‘gecreëerd’ of aangesteld.
Vervolgens ging hij naar Den Haag. Daar zetelde het Hof van Holland, Zeeland
en West-Friesland (in de akte verkort tot het Hof van Holland), een rechtbank in
hoger beroep voor de gewesten Holland en Zeeland. Deze onderzochten de bekwaamheid
van de betrokkene en verleende op basis van de aanstelling de creatie
of toelating (admissie – geadmitteerd) van de nieuwe notaris. Daarmee op zak
- 35 -

keerde de nieuwe notaris terug en begon hij zijn nieuwe loopbaan in de stad waar
hij was toegelaten. Verhuisde hij naar een andere plaats binnen het gewest, dan
was geen nieuwe procedure nodig, maar kon hij daar verder gaan op basis van
deze toelating. Jacob Trompert kreeg zijn akte van creatie op 28 februari 1707 op
aanbeveling van het stadsbestuur van Brouwershaven en op 14 maart daaropvolgend
werd hij toegelaten als notaris. In die stad was hij de opvolger van notaris
Jacobus van der Wolf, die naar Zierikzee was vertrokken.
Van notaris Trompert zijn de notariële akten over de periode 1707-1717 bewaard
gebleven. Die berusten met de andere in het Gemeentearchief Schouwen-
Duiveland. Vrijwilligers maken daar deze akten voor wat betreft de periode tot
1811 toegankelijk. Al ruim 32.000 akten zijn op die manier bewerkt. Deze toegang
is te raadplegen op de website. Het adres is www.schouwen-duiveland.nl. Daarna
achtereenvolgens aanklikken: Gemeentearchief / zoeken in de collectie / notariële
akten. Daarna kan op elke naam worden gezocht. De akten zelf zijn ter inzage in
de studiezaal van het Gemeentearchief, dat gehuisvest is in het gemeentehuis
aan de noordwestzijde van Zierikzee (Laan van St. Hilaire 2). Op de website is
onder andere informatie over de openingstijden te vinden.
Alvorens we ingaan op de transcripties eerst iets over de vorm. De akte betreft
een testament. De aanhef ervan - de notaris begint met ‘In den name Godes
amen’ - was gebruikelijk. Dat geldt ook voor de formulering over het beschikken
over de ‘tijdelijke’ goederen, immers na de dood moet alles worden losgelaten.
Ten slotte was het ook gebruikelijk om alle eerdere testamenten of wilsbeschikkingen
te herroepen. Dat moet ons niet op een dwaalspoor brengen. In veel gevallen
was er geen testament opgemaakt, maar nam de notaris toch zo’n passage
op om elk misverstand uit te sluiten. Het zoeken naar een eerder testament
kan daarom negatief eindigen.
Ook komt vaak voor dat de notaris melding maakt van ziekte. In deze gevallen
was sprake van een zodanig ernstige ziekte die wellicht kon eindigen met de
dood. Daarom werd de notaris erbij geroepen voor het opmaken van het testament.
Die ziekte mocht echter niet zodanig zijn dat de betrokkene niet meer aanspreekbaar
was. Hij of zij moest derhalve in een dusdanige toestand zijn dat goed
beseft werd wat vastgelegd ging worden. Zijn of haar verstand en geheugen
(‘memorie’) moesten in tact zijn. Dat laatste legde de notaris vast om achteraf
geen onnodige discussies op te roepen over de geldigheid van het testament.
Ten aanzien van de transcripties gingen de inzenders in de fout bij de achternaam
van de notaris. Trampert lag ook erg voor de hand. Transcriptie van eigennamen
is lastig, vooral wanneer we niet goed thuis zijn in de gangbare familienamen.
In dit geval moest de a in Trampert een o zijn. Met de namen van het echtpaar
ging het iets beter. De inzenders maakten nog een ander gezamenlijke foutje.
Aan het eind van de achtste regel staat ‘en’ met een streepje erboven. Dat
streepje duidt een afkorting aan, in dit geval is dat: ende.
De notaris maakte twee schrijffoutjes. Letterlijk schreef hij ‘haer verstaet’ in plaats
van ‘haer verstant’. Dit foutje hebben we in de transcriptie stilzwijgend hersteld.
Even verder schrijft hij ‘niet wettende de tijt nog uijre’. De dubbele t in ‘wettende’
is ook een schrijffout maar laten we staan omdat de betekenis nog steeds duide-
- 36 -

lijk is in tegenstelling tot ‘verstaet’ wat een heel andere betekenis heeft. De schrijver
schreef verder op ook nog ‘de’ waardoor hij, terecht, een streep zette. Bij de
transcriptie laten we doorgestreepte woorden in principe buiten beschouwing.
Tot viermaal toe kortte de schrijver woorden af door bij een woord achter de letter
l een krul te zetten. Terecht is dat getranscribeerd als: sieckelijk, uijtterlijk, tijdelijk
en gelijk. Het toevoegen van een c voor de k was in deze tijd al minder gebruikelijk
geworden. Bovendien schrijft hij ‘gebleeken’ waarin geen ‘c’ voor de k is geplaatst.
Het is daarom terecht dat we transcriberen als ‘…lijk’.
De inzenders kregen hun huiswerk thuisgestuurd. De foutjes corrigeer ik met
rood. Cijfers geef ik niet, maar uit de hoeveelheid rood ten opzichte van hun vorige
inzending kan zelf een conclusie worden getrokken. Laat niemand zich verontschuldigen
of ontmoedigd voelen. De kwaliteit van de inzendingen was zonder
meer goed en hen en anderen moedigen we dan ook graag aan om weer aan de
slag te gaan met de volgende opgaaf.
Dit keer gaan we op bezoek bij de predikant in Haamstede. Hij heeft het doopboek
van zijn kerk – de Nederduitse gereformeerde gemeente – bijgewerkt. Drie
doopaantekeningen zijn hierbij gevoegd. Let goed op, want we zien in dit stuk opnieuw
de letter e op twee verschillende manieren geschreven. In zijn huidige
vorm, maar ook in zijn oude vorm.
De transcriptie kunt u als Word-document (graag uw postadres erbij) vóór 01
oktober 2010 a.s. toemailen aan: redactiewvz@zeelandnet.nl. U mag de
transcriptie ook per post insturen. In dat geval is het adres: Secretariaat afd.
Zeeland NGV, Koudekerkseweg 19, 4373 RB Biggekerke.
Veel succes toegewenst!
nr 1
- 37 -

nr 2
nr 3
Van internet geplukt (voor de liefhebbers…)
Op http://kranten.kb.nl vind je de inhoud van een miljoen
oude kranten uit de periode 1618-1995. Dit aantal wordt het
komende jaar uitgebreid tot acht miljoen kranten uit Nederland,
Suriname, Nederlands-Indië en de Antillen.
Op http://belgica.kbr.be - en dan doorklikken bij Verzamelingen - is een
groot aantal oude Belgische kranten doorzoekbaar.
Op http://www.archiefzoeker.nl/ - zoekterm kranten invoeren – vind je allerlei
buitenlandse sites met kranten-archieven
- 38 -

Op http://newsletter.geneanet.org is in nieuwsbrief 110 en 111 een overzicht
gegeven van de mogelijkheden die Geneanet aan de beginnende genealoog
biedt.
Zeeuwse aktiviteiten
16 oktober Zeeuwse Genealogische Contactdag, georganiseerd door het
Zeeuws Archief, de NGV afdeling Zeeland en het Genealogisch
Centrum Zeeland gecombineerd met een Genealogisch Spreekuur.
23 oktober lezing A.D. Huizer over Genetische Genealogie + Ledenvergadering
in verband met de Najaarsvergadering NGV
20 november Lezing G.F. Lepoeter over Marinus de Broekert, heel- en vroedmeester
op het Zeeuwse platteland
25 november Genealogisch Spreekuur in het archief van Schouwen-Duiveland
te Zierikzee, 19.00-21.00 uur
29 januari 2011 lezing
26 februari 2011 lezing + computermiddag
09 april 2011 lezing + Jaarvergadering + voorjaarsverg NGV
Voor de evenementenlijst van de NGV zie: www.ngv.nl/Agenda
Ledenmutaties per 31 mei 2010
…..namen niet opgenomen in verband met de privacy-wetgeving……
Per 31-3-2009 telde de afdeling Zeeland 385 leden
Nieuw bijkomend lid 1 lid
Nieuw lid 3 leden
Totaal 389 leden, waarvan 32 bijkomende.
U wordt verzocht al uw mutaties, ook adreswijzigingen, alleen door te geven aan:
NGV Ledenadministratie, Postbus 26, 1380 AA Weesp.
- 39 -

Datum die u beslist niet mag vergeten:
16 oktober 2010 23 oktober 2010 20 november 2010
Zeeuwse Genealogische Contacdag
in het Zeeuws Archief
te
Middelburg.
Een samenwerking tussen het
Zeeuws Archief, GCZ en
NGVafdZld
Genetische Genealogie
door
A.D.Huizer
Welke praktische mogelijkheden
kan dit bieden
voor de genealoog?
Marinus de Broekert,
heel- en vroedmeester
op het Zeeuwse
platteland
door
G.F. Lepoeter
Alle bijeenkomsten vinden plaats in “De Vroone”, C.D. Vereekestraat 74 te Kapelle en
beginnen om 14.00 uur, tenzij anders aangegeven.
- 40 -