Voorlichtingsblad van ForFarmers OKTOBER 2012 jaargang 36

Voorlichtingsblad van ForFarmers OKTOBER 2012 jaargang 36
VoerTAAL

2
innovatiefonds
farmers for farmers
Stuur innovaties in vóór 1 november 2012
Innovatiefonds Farmers for Farmers 2
Beursbezoek ForFarmers en Hendrix 3
Nieuwe melkveevoeders 4
Reportage: Tevreden over ProtiBoost 6
Gouden certifi caat en themaochtend 8
Goatcare Lammerscan 10
Interview sectormanagers varkens 11
CoLofoN
ForFarmers stimuleert innovaties in
de landbouw. Daarom heeft zij het
Innovatiefonds Farmers for Farmers in het
leven geroepen. Agrarisch ondernemers
die een innovatie aanmelden, maken kans
op een geldbedrag, die kan oplopen tot
€5.000,-. Het hoeven geen ingewikkelde
innovaties te zijn, het mogen eenvoudige
zaken zijn, zolang het idee maar innovatief
en praktisch uitvoerbaar is.
Nu volgen willekeurig een aantal beloonde
innovaties:
• Infraroodverwarming bij de melkrobot;
• Een biggenbox voor pasgeboren biggen;
Een op hoogte scharnierbare
biggenbehandelwagen voor het werken
met rechte rug;
• Een graanstrooier met servicehulp bij
vleeskuikenouderdieren.
inzenden voor 1 november 2012
De inzendingstermijn voor de komende
innovatieronde loopt af op 1 november
2012. Stuur uw innovatie in via
www.farmersforfarmers.eu Op de
website staat een aanmeldformulier en kunt
u de voorwaarden voor deelname lezen.
Bovendien kunt u er eerder bekroonde
innovaties terugvinden.
Mineralen en vitamines in varkensvoer 12
Diergezondheid meten via PigMAP 14
Reportage: Nieuw merk varkensvlees 16
Voeropname voor spenen 18
Fermentatie in varkensvoeding 19
CCM verhoogt opbrengst 20
Nieuw assortiment opfokvoeders 22
Redactieadres: ForFarmers, Postbus 91, 7240 AB Lochem, T: +31(0)573 28 88 00, F: +31 (0)573 28 88 99
Eindredactie: Afdeling communicatie.
Scan de QR-code voor een link naar het aanmeld-
formulier.
iNhoUd
Reportage: Voetzoolmonitoring 24
Training bij Lohmann Tierzucht 26
Korte berichten Plantaardig 28
Productierechten 30
Eendenkroosteelt wint innovatieprijs 31

samen op beurzen
Binnenkort staan ForFarmers en Hendrix UTD gezamenlijk
op een drietal beurzen. Als thema hanteren we: ‘Samen klaar
voor de toekomst’. Daarmee blikken we vooruit op de nieuwe
organisatie en de voordelen die u daarvan kunt verwachten.
Van 23 tot en met 25 oktober worden de
Landbouwdagen Intensieve Veehouderij en
van 30 oktober tot en met 1 november de
Rundvee Vakdagen in Hardenberg gehouden.
Van 13 tot en met 16 november vindt de internationale beurs EuroTier in Hannover plaats.
Hier presenteren ForFarmers, Hendrix en BOCM PAULS zich voor het eerst in de nieuwe
huisstijlkleuren en een nieuwe stand!
Van dinsdag 20 tot en met donderdag 22
november vinden de Rundvee- en Akkerbouwdagen
in Gorinchem plaats. Wij ontmoeten
u graag op onze stand!
Nieuwe stand op euroTier
Tijdens de beurs presenteren we een aantal innovaties, waaronder de ‘FF Bestellen’-app. Hiermee kunt u snel en eenvoudig voer
bestellen. De app is onder de naam ForFarmers te downloaden via de App Store / Google Play. Ook is er aandacht voor ProtiBoost, een
voerproduct voor melkkoeien, dat zorgt voor verhoging van het vet- en eiwitgehalte van de melk. In de reportage op bladzijde 6-7 leest
u een gebruikerservaring over dit product.
3

4
Uitdagende graskuilen in 2012
Natter, veel meer zuur en
lagere suikergehaltes dan in
2011. Dat zijn in vogelvlucht
de drie kenmerken van de
graskuilen van afgelopen
groeiseizoen. “Met de juiste
gebruiksaanwijzing en een cor-
recte toepassing ervan, kom
je een heel eind, maar het is
niet het makkelijkste jaar”,
zegt Rob Rutgers, nutritionist
bij ForFarmers.
De eerste snede kwam dit jaar veel later
van het land dan normaal. Grofweg hanteren
we drie typeringen: de vroege kuilen
van 5 tot 10 mei, de kuilen uit de periode
15 tot en met 20 mei en vervolgens de
zomerkuilen. Rob: “De eerste snede was
vrij vochtig en ook het suikergehalte was
aan de lage kant. Veel suikers zijn omgezet
tijdens het conserveringsproces.
Hierdoor is er met name meer melkzuur
gevormd. Veel van deze kenmerken zijn
onder andere afhankelijk van het weer,
we hebben immers minder zon gehad.
Daarnaast geldt: hoe droger de kuil, hoe
meer suikers bewaard zijn gebleven.”
Aandacht voor zuur
De vroege kuilen zullen over het algemeen
wel goed worden opgenomen, maar
hebben aanvullend krachtvoer nodig voor
Toepasbaarheid nieuwe assortiment op basis van kuilkwaliteit 2012
Maximareeks
de nodige energie. Deze vochtige kuilen
kenmerken zich door een relatief lage
pH doordat er veel conserveringszuren
zijn gevormd. Zo is vooral melkzuur een
sterk zuur dat zorgt voor een goede conservering.
Melkzuur is voor de koe een
goede energiebron, alleen een hoge concentratie
verhoogt de zuurbelasting in de
pens. Dit geeft dus een verhoogde kans
op pensverzuring.
Kuiltypering Vroeg/Nat Laat/droog Laat/nat
Maximbrok Gluco +++ + ++
Maximabrok Super + +++ ++
Optimareeks
Optimabrok Injectie +++ + ++
Optimabrok Primeur + +++ ++
Correctiereeks
Supplement Magnifiek + +++ ++
Supplement Ultra +++ + ++

Om koeien gezond te houden dient de
pens voldoende gebufferd te worden. Een
belangrijke voorwaarde hiervoor is dat
het rantsoen voldoende structuur bevat.
Structuur zet aan tot herkauwen en het
gevormde bicarbonaat, dat via speeksel
in de pens komt, heeft een neutraliserende
werking op de pH.
Rob: “Een toevoeging van graszaadhooi
of koolzaadstro geeft dit effect. Ook
pensbuffers als Univit Buffer en natriumbicarbonaat
zorgen hiervoor. Toch is een
investering in bufferende voeders om de
zuurgraad van de pens op peil te houden
geen onverstandige beslissing. Met gezonde
koeien bereik je immers veel meer.”
Veel verschil
Bij de wat latere kuilen uit de periode van
15 tot 20 mei zijn er veel verschillen waar
te nemen: te nat of juist droog. Wat ze
wel gemeen hebben is dat bij beide typen
de voederwaarde is teruggelopen. “Het
was een zwaar gewas waardoor deze
kuilen een hoge NDF-fractie hebben, van
boven de 500. En dat gaat ten koste van
energie en eiwit. Dat vraagt dus om de
juiste aanvulling vanuit krachtvoer. Om
het lage eiwitniveau te corrigeren dient er
meer eiwit bijgevoerd te worden. Zo zal
bij natte kuilen de nadruk meer liggen op
het aanvullen van bestendig eiwit terwijl
er bij droge kuilen meer behoefte is aan
eiwit op pensniveau, oftewel onbestendig
eiwit.”
Late kuilen
Ook op de (late) zomerkuilen is een correctie
nodig van energie en eiwit. Deze
zijn bovendien broeigevoelig. Zeker bij de
late kuilen die droger zijn ingekuild, moet
je hierop letten. Het voeren van deze
kuilen heeft de voorkeur in de periode
met lage buitentemperatuur en een hoge
voersnelheid.
Al met al ligt er een grote variatie kuilen
in de praktijk, die op verschillende manieren
gecorrigeerd dienen te worden. De
nieuwe voeders voor het winterrantsoen
(zie kader) kunnen hierbij ingezet worden.
NieUwe Voeders Voor heT wiNTerrANTsoeN
ForFarmers en Hendrix introduceren voor het komende
winterseizoen zes nieuwe unieke voeders die helemaal zijn
afgestemd op de kuilen van 2012. Het eerste resultaat
van het beste van beide organisaties.
Maximabrok Gluco (1080 MELK 120 WDE 10 EKB)
Voordelen/toepasbaarheid
• Maximaal eiwitpercentage door hoog aandeel glucogene energie
• Langzaam verbeerbaar
• Minimaal conditieverlies en snel conditieherstel
• Breed inzetbaar
• Zeer geschikt voor de natte eerste snede met veel melkzuur
Maximabrok Super (1150 MELK 125WDE 10 EKB)
Voordelen/toepasbaarheid
• Sterk melkdrijvend
• Super geconcentreerd, dus scherp voerverbruik
• Gunstig voor bedrijven in de BEX
• Geschikt voor droge kuilen met lage VEM en ruw eiwit
Optimabrok Primeur (1020 MELK 120WDE 10 EKB)
Voordelen/toepasbaarheid
• Geconcentreerde brok
• Stimuleert melk- en eiwitproductie
• Corrigeert deels basisrantsoen
• Geschikt voor de droge, latere eerste snede
Optimabrok Injectie (1000 MELK 110 WDE -5 EKB)
Voordelen/toepasbaarheid
• Stimuleert pensfermentatie = stimulering eiwitpercentage
• Breed toepasbaar
• Gunstig voor bedrijven in de BEX
• Passend op zowel vroege als late eerste snede
Supplement Magnifiek (720 MELK 180 WDE 150 EKB)
Voordelen/toepasbaarheid
• Geconcentreerd eiwit: penseiwit en bestendig eiwit
• Breed toepasbaar daar waar eiwit gecorrigeerd moet worden
• Past goed bij de kuilen van 2012 die minder eiwit bevatten
Supplement Ultra (907 MELK 180WDE 20 EKB)
Voordelen/toepasbaarheid
• Melk en melkeiwit stimulerend
• Sturen op lager ureum
• Gemak: energie en eiwit in één product
• Sluit zeer goed aan bij de vroege eerste snede van dit jaar
5

6
Reportage
“de vet- en eiwitgehaltes van de
tankmelk stijgen sterk”
Het ruikt naar cacao en de koeien geven een hoger percentage
vet en eiwit. Dat zijn de eerste ervaringen van melkveehouder
Arjan Schrijver uit Dalfsen met het product ProtiBoost.
“Ik heb over ProtiBoost gelezen en sprak
een tevreden gebruiker, een melkveehouder
die klant is bij Hendrix UTD. Ik heb
een maand terug twee ton van het product
in meelvorm besteld. Dit verstrek
ik door het basisrantsoen, bestaande
uit onder andere gras, mais, luzerne,
perspulp en aardappelpersvezel. En sindsdien
blijven de tankmelkgehaltes maar stijgen.
Een maand terug zat er 3,76% eiwit in
de tankmelk. Nu ligt deze al op 4,16%. En de
hoeveelheid melk is nauwelijks gezakt. Ook
het vetpercentage is bijna tien procent gestegen.
In zijn geheel geeft het een mooiere
vet- eiwitverhouding in de melk”, Arjan
Schrijver is een tevreden gebruiker van het
nieuwe voerproduct. Het product past prima
bij zijn bedrijfsmanagement en de doelstellingen
die hij met zijn melkveehouderij
wil realiseren.
intensieve bedrijfsvoering
Schrijver runt met 1,2 miljoen kg melk op 38
hectare grond een zeer intensief bedrijf. Hij
moet voer aankopen en mest afvoeren. Dit
geeft een risico, maar aan de andere kant
maakt het hem ook flexibel. Arjan: “Ik moet
toch voer aankopen. Prijstechnisch rekenen
bijproducten meestal gunstiger dan mais of
krachtvoer. Bovendien kan ik het rantsoen
via bijproducten gemakkelijker bijsturen en
loopt de melkproductie soepel. ProtiBoost
voer ik in meelvorm, samen met de andere
bijproducten (onder andere aardappelpersvezels
en perspulp) via een blokkendoseerwagen
voor het voerhek.” ProtiBoost is ook
in brokvorm verkrijgbaar.
rust op pensniveau
Wat is nu het geheim van het product?
ForFarmers-bedrijfsadviseur Bas Haarhuis
vertelt: “Het ruikt lekker (naar cacao),
bevat veel ruwe celstof en een mooi ruw
eiwitgehalte van 174 gram. Dit geeft rust
op pensniveau. Het is bovendien een veilig
product richting klauwgezondheid. De
investering bedraagt €27,20 per 100 kg.”
Arjan: “Dit is naar verhouding niet duur,
temeer omdat ik daar aankoop van mais
voor kan laten en omdat het een duidelijke
verbetering van de vet- en eiwitgehalten
geeft. Het enige wat een nadeel kan zijn
is dat het lactosegehalte daalt. Het is nog
niet bekend wat de gevolgen zijn van een
lactosegehalte die over een langere tijd la-

ger dan 4,5 uitkomt, maar ik verwacht er
geen grote nadeel van.”
Bedrijfsvoering optimaliseren
Arjan zit op dit moment in een drukke
periode. Hij is bezig met optimaliseren van
het bedrijf. In tien jaar tijd is de melkveehouderij
gegroeid van veertig koeien en
280.000 kg melk naar een bedrijf met 156
koeien en 1,2 miljoen kg melk. Vier jaar
geleden is een eerste melkrobot geïnstalleerd,
in een stal met een capaciteit voor
maximaal 190 koeien. “We hebben toen
gekozen voor één robot, om geen te zware
financiering te krijgen. En deze keuze was
achteraf maar goed ook, want dat jaar was
de melkprijs extreem laag. We hebben nu
vier jaar met één robot gemolken, ons bedrijf
verder uitgebreid in aantal koeien en een
deel van de veestapel in de bestaande
melkveestal gemolken. Maar nu is het tijd
voor de tweede robot. We starten hier binnenkort
mee.”
Herman, Arjan en voorlichter Bas Haarhuis bij het voer voor het melkvee.
Tevreden gebruiker
Alles bij elkaar hoopt Arjan dat zijn melkvee
een keer de voor hem gestelde magische
grens van een rollend jaargemiddelde van
8.500 kg melk met een eiwitpercentage van
vier of hoger behalen. “Zoals het nu loopt,
gaat dit vast lukken. Ik ben in ieder geval
tevreden met de mogelijkheid die Proti-
Boost biedt en zolang het product geen
negatieve effecten op de veestapel geeft,
blijf ik het inzetten.”
BedrijfsgegeVeNs
Herman en zoon Arjan Schrijver hebben
in maatschap een melkveebedrijf met
156 melkkoeien en 38 hectare grond.
Van deze 38 hectare is tien hectare voor
mais en drie hectare wordt na 15 juni
gemaaid (beheersgras). Ze melken een
quotum van 1,2 miljoen kg melk.
Vier jaar geleden heeft Schrijver een
Lely melkrobot aangeschaft en sindsdien
wordt een deel van de veestapel met de
robot gemolken. De overige koeien tot
op heden nog in de melkstal, maar de
tweede melkrobot is onlangs ook in de
stal geplaatst, dus daar wordt binnenkort
op overgeschakeld. Het rollend jaargemiddelde
bedraagt 8.012 kg melk met
4,76% vet en 3,84% eiwit.
Het rantsoen van de melkkoeien bestaat
voor ongeveer 9 kg drogestof uit ruwvoer,
het overige drogestofaandeel
komt uit bijproducten. Schrijver
koopt producten als geplette tarwe,
bierbostel, perspulp, Corngold en aardappelpersvezels.
Medio september bestond het rantsoen
uit tweede snede kuilgras
2012, beheersgras, mais, luzerne,
perspulp, aardappelpersvezel, Univit
Mobiel, Supplement Populair (nu
Magnifiek). Naast dit basisrantsoen
wordt er Super Topbalansbrok verstrekt.
de ambitie van schrijver:
Het bedrijf toekomstbestendig maken
en een jaarproductie van 8.500 kg melk
met 4% eiwit realiseren.
7

8
forfarmers eerste
mengvoerbedrijf
met gouden
Certifi caat
Recentelijk ontving ForFarmers als eerste
mengvoerleverancier het Gouden Certifi caat
Dynamisch Voeren. Agrovision introduceert
per 1 oktober 2012 de Gouden Certifi cering Dynamisch
Voeren voor mengvoerleveranciers die de kennis en het
ambitieniveau hebben om Dynamisch Voeren succesvol in
de markt te zetten.
ForFarmers ontvangt het certifi caat omdat zij achter het concept Dynamisch Voeren
staat en dit actief promoot. De bedrijfsadviseurs worden opgeleid in Dynamisch
Voeren. Hierdoor beschikken de adviseurs over voldoende kennis om de melkveehouder
met Dynamisch Voeren te ondersteunen en van goede adviezen te voorzien.
Daardoor kan het hoogst mogelijke saldo worden behaald.
Dynamisch Voeren is een voersysteem waarbij de individuele krachtvoergift per
koe dagelijks wordt vastgesteld aan de hand van de melkproductie, melkopbrengst
en krachtvoerkosten. De kracht van het systeem is dat de krachtvoergift wordt
geoptimaliseerd, waardoor een hoger saldo wordt behaald.
In 2008 stond ForFarmers als partner aan de wieg bij de introductie van
Dynamisch Voeren in de melkveehouderij. Inmiddels voeren meer dan zeshonderd
melkveebedrijven in Nederland dynamisch waarvan ruim tweehonderd klant zijn bij
ForFarmers. Het programma is de afgelopen jaren fl ink doorontwikkeld en heeft bewezen
succesvol te werken op bedrijven die kiezen voor het hoogst haalbare saldo.
Productmanager Richard Dijkstra en Gerrit Braakman (r.) van Agrovision.
“een mooie
“Een mooie dag om te venti-
leren” was het onderwerp van
de vrijdag 14 september ge-
organiseerde themaochtend
bij rosékalverhouder Hag in
Haaksbergen. De rode draad
van deze ochtend was dat er
vier invloedsfactoren zijn om
het rendement op een rosé-
kalverhouderij te verbeteren:
huisvesting/klimaat, voeding,
kwaliteit van het kalf en het ma-
nagement van de veehouder.

dag om te ventileren”
Ventileren gaat natuurlijk over het klimaat
in de stal, maar ventileren is ook synoniem
voor kennis delen. 175 vleesveehouders en
geïnteresseerden uit de sector namen deel.
Onno Hidding, verkoopleider ForFarmers
Hendrix opende de dag en stelde meteen
het nieuwe vleesveeteam voor. Aansluitend
lichtte Erik Hag de ontwikkelingen van zijn
bedrijf toe. Het bedrijf van de familie Hag
bestaat uit opfok en afmest van jonge rosé’s
(1.300 dieren). Voor de familie Hag zijn goede
resultaten en arbeidsplezier van groot
belang. Zij realiseren dit door goed uitgangsmateriaal,
goede voeding en een samen-
werking met de juiste mensen. Sinds kort
worden de kalveren afgeleverd onder
het ‘Beter Leven’-keurmerk. De opfokstal
die een aantal jaren geleden is gebouwd,
beschikt over mechanische ventilatie. Dit
beviel zo goed dat op de afmeststal sinds
kort ook een mechanisch ventilatiesysteem
is aangebracht.
Klimaatspecialist Jan van de Brink sloot
met zijn presentatie aan bij het verhaal
van Hag. Volgens Van de Brink kan met
mechanische ventilatie al snel €30,- per
kalf worden verdiend. Juist toegepaste
mechanische ventilatie geeft een hoger
geslacht gewicht en een halvering van het
medicijngebruik, ervan uitgaande dat de
voeding en het management gelijk blijven,
want deze zijn namelijk ook van invloed
op de gezondheid van het dier en
de bedrijfsresultaten. De rosésector loopt
volgens Van de Brink met betrekking tot
mechanische ventilatie twintig jaar achter
op de varkenssector. Zijn oproep is dan ook
om het wiel niet opnieuw uit te vinden maar
gebruik te maken van de ervaringen uit de
varkenssector.
Enkele adviezen van Jan:
• Houd bij het ventileren rekening met
dierspecifieke factoren zoals optimale
temperatuur.
• Breng de mechanische ventilatie op de
juiste manier in de stal.
• Zorg voor een goede afstelling van de
klimaatcomputer. Laat een klimaat-
specialist het systeem instellen.
• Maak bij nieuwbouw of verbouw een
klimaatplan. De dieren vertellen hoe
het klimaat is.
De laatste spreker van de morgen was
Kees van Reenen, Senior onderzoeker bij
Wageningen UR Livestock Research. Van
Reenen heeft het onderdeel diergezondheid
toegelicht, waarbij de welzijnsmonitor
Rosékalverhouder Erik Hag ligt de ontwikkelingen van zijn bedrijf toe.
een belangrijk instrument is. De monitor
beoordeelt het welzijn van het kalf door dit
af te lezen aan de dieren! Er wordt gekeken
naar het gedrag, de gezondheid en pathologische
veranderingen op het slachthuis.
Doel van het WUR-onderzoek is om welzijn
eenduidig en betrouwbaar vast te stellen.
Welzijn beïnvloed uiteindelijk het resultaat.
Na de sprekers was er tijd voor discussie.
De belangrijkste stelling was: “kan een
optimale ventilatie het antibioticagebruik
reduceren?” De zaal was het er unaniem
over eens dat dit zo is. Alleen hoeveel, dat
hangt van de bedrijfssituatie af.
De ochtend werd afgesloten met een zeer
goede lunch, kalf van de BBQ, verzorgd
door de Pali Group. ’s Middags was het
bedrijf van de familie Hag toegangelijk voor
belangstellenden. Er zijn 600 bezoekers
geweest.
9

10
ontwikkel de jeugd,
verbeter de toekomst
De nieuwste tool in de geitenhouderij is een feit: Goatcare
Lammerscan. Geitenhouders die hun opfok willen verbete-
ren, kunnen beter dan ooit bepalen hoe ze dat precies moeten
doen om tot de beste technische en fi nanciële resultaten te
komen.
Een verbetering van de opfok geeft een
gezondere opfok, met meer werkplezier.
Daarnaast resulteert dit in een gezonde
melkgeit die gemakkelijker méér melk produceert
en dus een hoger rendement behaalt.
Bij een productie van 1.000 kg melk
per geit per jaar en een vervanging van
25%, kost de opfok €0,0625 per kilogram
melk (Bron: Bestra). Wanneer u betere
technische resultaten bereikt in de opfok,
zal de levensproductie van de toekomstige
geitenstapel stijgen. De opfokkosten worden
dan uitgesmeerd over meer kilo’s melk.
De Goatcare Lammercan wordt uitgevoerd
door een voorlichter. Hij of zij loopt samen
met u de gehele opfokperiode door. De opfok
bestaat uit verschillende fasen met per
fase specifi eke kritische controlepunten. In
het fi guur hiernaast staan ze vermeld. De
voorlichter controleert de opfokstal vóór
afl ammeren, de hoogdrachtige geiten, het
afl ammer- en biestmanagement, voeding
en gezondheid gedurende de melkperiode
en huisvestings- en klimaat-factoren. Deze
checkpunten worden beoordeeld met
goed, aandacht of risico.
Uiteindelijk krijgt uw opfok per onderdeel een
eindcijfer, zie fi guur. Zo ziet u in één oogopslag
waar de sterke punten en verbeterpunten
in de lammeropfok op uw bedrijf liggen.
U krijgt een rapport met de uitslag. Het
rapport is een leidraad voor u en uw voorlichter
om samen een plan van aanpak op
te stellen.
In onderstaand fi guur is te zien dat het onderdeel
huisvesting en klimaat en het afl ammer- en biestmanagement
aandacht verdienen.
Huisvesting
en klimaat
Melkperiode: voeding en
gezondheid
Opfokstal vóór afl ammeren
Hoogdrachtige
geiten
Afl ammer- en biestmanagement
VAN der PAAUw: “de
oPfoKsCAN VoorKoMT
BedrijfsBLiNdheid”
Simon van der Paauw (r.) en zoon Jeroen.
Voorlichter Armanda Boersma heeft bij
geitenhouder Simon van der Paauw uit
Vreeland een Goatcare Lammerscan uitgevoerd.
Simon vertelt hierover: “Ik heb
de scan laten uitvoeren om bedrijfsblindheid
te voorkomen. Het is goed wanneer
iemand anders bekijkt of er op het bedrijf
geen zaken blijven liggen.”
Doel van de Lammerscan is optimalisatie
van het bedrijfsmanagement. Zodat
uiteindelijk de beste technische en fi -
nanciële resultaten op het bedrijf worden
gerealiseerd. Bij Van der Paauw duurde
de bedrijfsscan ongeveer drie kwartier.
Simon: “Armanda heeft het management
beoordeeld aan de hand van een
checklist. Er is vooral aandacht geschonken
aan het onderdeel stalventilatie,
vanwege twijfels over het functioneren
hiervan. Met een rookapparaat is de
ventilatie beoordeeld. Hieruit blijkt dat
de opfokstal meer ventilatieopeningen
nodig heeft. Deze hebben we gemaakt
en voorzien van een luchtgeleider in de
vorm van een schuine plank, waardoor
de lucht naar binnen en boven wordt geleid
en minder snel/hard op de lammeren
valt. Deze oplossing heeft ons weinig
geld gekost.” Een ander voordeel van de
Lammerscan vindt Simon dat bij hem alle
kennis rondom geboorte en opfok weer is
opgefrist. “De Lammerscan is een goede
aanvulling van de kennisuitwisseling tussen
voorlichter en veehouder. Voor mij
als veehouder heb ik nu overzichtelijk in
beeld hoe het met de diverse managementfactoren
gesteld is. Het is aan mij in
hoeverre ik actie onderneem om de verbeterpunten
aan te pakken. Met als doel
een optimaler bedrijfsresultaat. Komend
jaar zal ik de resultaten van de aanpassingen
ervaren.”

“de beste waarde/prijs-
verhouding van Nederland”
Achter de schermen zijn de voorbereidingen voor de in-
tegratie van ForFarmers en Hendrix UTD in volle gang.
De ambities van de nieuwe organisatie zijn groot. En
klanten moeten daar straks als eerste van gaan profiteren.
Harrie Kouwenberg en Jan Baan, sectormanager Varkens
bij respectievelijk Hendrix UTD en ForFarmers, geven alvast
een voorproefje.
wat zijn de sterke punten van
forfarmers en hendrix UTd?
Jan: “Het sterkste punt van ForFarmers
is toch wel onze scherpe waarde/prijs-
verhouding. Verder werken we doelgericht
en zijn de lijnen kort, waardoor we snel kunnen
schakelen.”
Harrie: “Hendrix UTD is – zéker de laatste
jaren – als totale organisatie sterk klantgericht
en voergericht. We onderscheiden ons
door de verkoop via dealers. Hun kennis
van de regionale markt en verbondenheid
met de regio heeft echt meerwaarde voor
onze klanten. En niet te vergeten de passie
en de kennis van onze medewerkers; daarmee
maken we het verschil.”
waar zit de synergie?
Harrie: “Dat zit op heel veel vlakken. Juist
omdat we verschillend zijn, vullen we elkaar
goed aan. We zitten nu middenin het integratieproces
en proberen daarin continu
het beste van beide bedrijven te combineren.
Dit doen we met voersamenstellingen,
maar ook op het gebied van hulpmiddelen.
Zo gaan we bijvoorbeeld Agroscoop ® van
ForFarmers gebruiken, een data-analysesysteem
voor technische en financiële kengetallen
dat de klant en zijn adviseur van
waardevolle informatie voorziet.”
Jan: “Hendrix UTD heeft een heel goede
aanpak voor rantsoenoptimalisatie voor
brijvoerbedrijven waar straks ook de
ForFarmers-klanten van kunnen profiteren.
Ook qua logistiek zijn er veel voordelen te
behalen. ForFarmers had vergevorderde
plannen voor een nieuwe fabriek in Oss.
Die zijn geschrapt, want met de productielocaties
van Hendrix UTD in Zuid-Nederland
hebben we nu een goede landelijke
dekking.”
en wat merkt de klant van dit alles?
“De beste waarde/prijs-verhouding van
Nederland, daar gaan wij voor.”
wat gaat er met de assortimenten
gebeuren?
Jan: “We bouwen momenteel samen aan
één nieuw assortiment. De centrale vraag
daarbij is ‘wat wil de markt?’ De specialisten
en adviseurs van beide bedrijven zijn
daarvoor een belangrijke bron van informatie.
Zij kennen de wensen en behoeftes
van onze klanten. Samen met de onderzoekers
van het Nutrition Innovation Centre
vertalen we die kennis in een assortiment
dat tegemoet komt aan de diversiteit van
ons klantenbestand. Zowel de ondernemer
die streeft naar maximaal resultaat als de
varkenshouder die vooral let op de kostprijs
vindt hiervoor een passend voer. De
voeders worden nu getest op praktijkbedrijven,
want voorspelbaar resultaat is een
belangrijke voorwaarde.”
Harrie: “Voor de hulpmiddelen en de advies-
aanpak volgen we een vergelijkbare route.
Het is een zeer intensief proces, maar vooral
ook een grote uitdaging waar we met
respect voor elkaars inbreng aan werken.”
wanneer ziet de markt resultaat?
Harrie: “We streven ernaar om het nieuwe
assortiment en het bijbehorende prijsbe-
Harrie Kouwenberg en Jan Baan.
leid in de loop van 2013 te introduceren.
Het exacte moment is afhankelijk van een
aantal factoren, waaronder de invoering
van een nieuwe automatisering. Klanten
worden daarover tijdig geïnformeerd en
uiteraard kunnen zij met vragen altijd bij de
voorlichter terecht.”
wat zijn de grootste kansen en uitdagingen
voor de nieuwe organisatie?
“De grootste uitdaging nu is de integratie
van twee bedrijven tot één sterke partij die
nog beter dan de oorspronkelijke organisaties
kan voldoen aan de behoeftes van
de klant. Dan kunnen we ook onze ambitie
waarmaken om ons marktaandeel in
Nederland uit te breiden. Kansen zien we
bijvoorbeeld in de combinatie van de beide
onderzoeksafdelingen. Daar verwachten
we veel van, mede omdat we op onderzoeksgebied
met Nutreco blijven samenwerken
en daardoor toegang houden tot
kennis en onderzoek op wereldniveau. Dat
maakt ons ook een aantrekkelijke partner
voor bijvoorbeeld Wageningen UR, slachterijen
en andere partijen in de markt. En dat
biedt weer tal van perspectieven.”
en welke kansen biedt dit de klant?
“ForFarmers Hendrix biedt een voorspelbaar
resultaat en de beste waarde-prijsverhouding
van Nederland. Dat moet een
varkenshouder die zaken met ons doet, direct
terugzien in zijn technische én in zijn
financiële resultaat.”
11

12
Mineralen in varkensvoer zorgen voor een goede botontwikkeling en maximale melkproductie.
Mineralen en vitamines maken
varkensvoer compleet
Elk biggen-, zeugen- en vleesvarkensvoer is aangevuld met
een uitgebalanceerde combinatie van mineralen en vitamines.
Vitamines zijn stoffen die het lichaam niet zelf aanmaakt
maar die wel noodzakelijk zijn voor een goed functioneren
van het lichaam. Zeer kleine toevoegingen aan de voeding
zijn al voldoende voor een gezonde en goede groei, goede
vruchtbaarheid en hoge bigproductie.
Een varken heeft meer dan twintig vitamines
nodig. Elke vitamine heeft een andere
werking. De meeste zijn onmisbaar voor
een goed functioneren van de stofwisseling
en vrijwel alle vitamines hebben meerdere
functies in het lichaam. Soms zijn de effecten
van een vitamine duidelijk waarneembaar.
Enkele voorbeelden:
• Biotine is noodzakelijk voor een goede
huid- en klauwconditie. Een overmaat
geeft te harde klauwen. Bij een tekort
kunnen huidschilfers ontstaan en slijten
de klauwen te snel doordat het hoorn-
weefsel te zacht is.
• Choline is een belangrijke vitamine
voor de vruchtbaarheid. Toevoeging
van choline in zeugenvoeders heeft een
positief effect op aantal en kwaliteit
van de biggen.
• Vitamine E beschermt lichaamscellen
en is noodzakelijke voor de stofwisse-
ling. Extra vitamine E in combinatie
met het mineraal selenium wordt in-
gezet in situaties met veel moerbei-
hartziekte.
• Vitamine D zorgt voor een goede
opname van calcium vanuit de darmen.
Voor een goede groei en melk-
productie is een goede calciumopname
essentieel.
• Vitamine K is nodig voor een goede
bloedstolling. Jonge biggen hebben
een gebrek aan deze vitamine. Zonder
extra vitamine K is er risico op over-
matig bloedverlies bij onder andere
het couperen van staarten.

wettelijke normen
Vitamines B en C zijn in water oplosbaar.
Een varken kan er niet teveel van opnemen,
omdat een overmaat met de urine
wordt uitgescheiden. Dat is anders voor
de in vet oplosbare vitamines A, D, E en K.
Een teveel hiervan wordt in het lichaamsvet
opgeslagen. Een te hoge consumptie van
vitamine A en D kan bij de mens ziekte-
verschijnselen veroorzaken. Om te voorkomen
dat varkensvlees te veel van deze
vitamines bevat, zijn er wettelijke normen
voor de maximum hoeveelheid vitamine A
en D in varkensvoeders.
Uitgebalanceerde combinatie
Alle biggen-, zeugen- en varkensvoeders
bevatten een uitgebalanceerde combinatie
van vitamines en mineralen. Aan specifieke
doelvoeders voegen we een extra hoeveelheid
van bepaalde vitamines of mineralen
toe. De fabrieken zijn ingericht op flexibiliteit,
zodat veel vitamines en mineralen als
enkelvoudige grondstof op verzoek van de
klant aan het voer kunnen worden toegevoegd.
Naast voer zijn de darmbacteriën een
belangrijke bron van vitamines uit het
B-complex. Een gezonde darmflora pro-
duceert voldoende van deze vitamines. In
perioden van stress of na een antibioticumbehandeling
loopt de productie echter
terug en dan is een extra vitamine-
verstrekking zinvol.
Vitamine C
In tegenstelling tot de mens kan een varken
zelf vitamine C aanmaken. Een toevoeging
van extra vitamine C aan varkensvoer is
daardoor in theorie overbodig. In de praktijk
wordt echter wel een positief effect
gezien van een aanvulling met vitamine C.
Zo heeft het een positief effect op de stofwisseling
en vermindert het bijvoorbeeld
celschade.
goede verhouding mineralen
Voor een goede botontwikkeling en maximale
melkproductie is niet alleen het
aanbod aan calcium, fosfor en magnesium
van belang, maar moeten ook microcomponenten
als zink en mangaan in de goede
verhouding aanwezig zijn.
Regelmatig verschijnen in de media berichten
over de positieve effecten van organisch
gebonden mineralen. Vaak betreft het
een mineraal dat is ingebouwd in een eiwit.
Het zijn dure producten, waarvan het effect
vaak wordt overschat. Als de voeding een
Tabel. Vitamines en hun werking
Vitamine Naam Belangrijkste werking
A retinol Huidkwaliteit en vruchtbaarheid
B1 thiamine Celstofwisseling
B2 riboflavine Celstofwisseling
B3 niacine Energiebenutting
B5 pantotheenzuur Benutting van vetten en suikers
B6 pyridoxine Celstofwisseling
B7 biotine Kwaliteit huid en hoorn (klauwen)
B11 foliumzuur Embryo-ontwikkeling en bloedvorming
B12 cobalamine Bloedvorming
C ascorbinezuur Stofwisseling
D calciferol Calciumstofwisseling
E tocopherol Bescherming celweefsel en energiebenutting
K farnochinon Bloedstolling
goed uitgebalanceerde combinatie van
mineralen bevat, zijn dergelijke producten
in principe overbodig. Een overmaat aan
één mineraal heeft bovendien meestal
een negatief effect op de opname van een
ander mineraal.
weeTjes oVer MiNerALeN eN ViTAMiNes
• Het woord vitamine komt van het Latijnse ‘vita amine’ en betekent ‘gezond leven’.
• Vitamines zijn in de eerste helft van de twintigste eeuw ontdekt.
• In de periode tot 1970 zijn methoden ontwikkeld om vitamines na te maken.
• Vitamines komen uit de levende natuur en worden door sommige planten of dieren
zelf aangemaakt. Mineralen komen uit de dode natuur; ze moeten door planten
worden opgenomen uit de aarde en door dieren uit voeding of water.
• Het verschil tussen mineralen en sporenelementen zit in de hoeveelheid waarin het
lichaam ze nodig heeft. Van mineralen is meer nodig dan van sporenelementen.
• Nog niet van alle mineralen en sporenelementen is aangetoond dat ze essentieel
zijn. Dit is wel het geval voor de mineralen calcium, magnesium, kalium, natrium,
chloride en fosfor. Evenals voor de sporenelementen jodium, ijzer, chroom, koper,
zink, mangaan, seleen en molybdeen.
13

14
Bij biggen in een leeftijd van acht á negen weken zijn bloedmonsters genomen om het aandeel acute fase-eiwitten in het bloed te bepalen.
PigMAP maakt
diergezondheid meetbaar
PigMAP is bij varkens het best aantoonbare acute fase-eiwit
om de basisgezondheid van varkens te meten. ForFarmers
heeft een onderzoek gedaan naar het praktische nut van het
meten van de PigMAP-waarde. Met als belangrijkste uit-
komst dat een goede interne biosecurity werkelijk bijdraagt
aan gezondere varkens.
ForFarmers dierenarts Rutger Jansen legt
uit: “Hoe lager de PigMAP-waarde (MAP =
Major Acute phase Protein), des te gezonder
de dieren. PigMAP maakt diergezondheid
meetbaar. We willen varkenshouders,
die afvragen of het wel mogelijk is dat
hygiënemaatregelen en overige biosecurity-
verbeteringen leiden tot weerstandsverho-
ging bij varkens, via de uitkomsten van het
onderzoek motiveren om te komen tot een
gezondere bedrijfssituatie.”
Meer PigMAP bij ziekte
Wetenschappelijk is bewezen dat een
ziek varken een hogere concentratie Pig-
MAP (acute fase-eiwit) in zijn bloed heeft.
ForFarmers heeft vervolgens een praktijkonderzoek
gedaan. Op twaalf bedrijven zijn
bij tien gespeende biggen, met een leeftijd
van acht á negen weken, bloedmonsters
genomen en onderzocht op de aanwezigheid
van acute fase-eiwitten. “We hebben
bekeken of er een verschil te zien is in de
aanwezigheid van acute fase-eiwitten op
SPF-bedrijven ten opzichte van gangbare
bedrijven met een lage biosecurity. De conclusie
is dat hygiëne in alle gevallen belangrijk
blijft. De resultaten uit het onderzoek
geven inzicht in de actuele ziektedruk. Met
de uitkomsten kunnen we ieder bedrijf
gericht adviseren. Het voordeel van Pig-
MAP onderzoek is dat we nu niet wachten
tot de dieren ziek zijn en ons focussen op
een ziekteverwekker, maar dat we in een
vroeg stadium al bezig zijn met de vraag
waarom een varken ziek wordt. Door mana-
gementaspecten als voeding, huisvesting,
klimaat en de aanwezigheid van stress

te analyseren en dit naast de uitkomsten
van de PigMAP-screening te leggen, kunnen
we in de toekomst gerichte adviezen
geven om te komen tot een hogere
diergezondheid. Verder kan ForFarmers
met de uitkomsten een bedrijfsspeci-
fieke voerstrategie formuleren. Momenteel
brengen we de relatie tussen voeding en
het effect op acute fase-eiwitten en groei/
voederconversie verder in kaart.”
rol van voeding
De voeding van varkens speelt een grote
rol bij diergezondheid. Een gezond varken
heeft gezonde darmen. Rutger: “De darm is
een fabriek die aan het werk moet blijven.
Dit lukt, door het dier voldoende voeding
aan te bieden. Diergezondheid begint al
voor de geboorte. Dan is het zaak om te
zorgen dat er biggen worden geboren met
een biggewicht van minimaal een kilo.
Verder moet een pasgeboren big zo gauw
mogelijk biest opnemen voor een goede
opname van de antistoffen. Dit is de eerste
start van de immuniteitsopbouw. Deze
rugzak met antistoffen geeft immuniteit die
tot na het spenen duurt. Het moment van
spenen is een cruciaal punt, waar het vaak
misgaat. Tot aan spenen neemt een big
gemiddeld 200 tot 250 gram drogestof
uit melk én uit préstarter op. Na spenen
worden de meeste biggen maar twee keer
daags gecontroleerd (dus geactiveerd om
te gaan eten). De voeropname zakt hierdoor
in de eerste week na spenen terug
naar 100 tot 150 gram drogestof. Dit
betekent, dat er minder voeding op darmniveau
wordt aangeboden dan dat er
nodig is: de big valt af. Ruim een week
na spenen stijgt de voeropname behoorlijk.
De darm wordt aan het werk gezet,
maar is net gewend geraakt aan de lagere
voeropname. De verteringscapaciteit
van de darm blijft vervolgens achter met
het aanbod aan voer, met als gevolg dat
bacteriën toe kunnen slaan. Dit geeft
stress in zowel de darm als in het lichaam.
Als gevolg van de immuunreactie maakt de
lever acute fase-eiwitten in het bloed aan,
die je kunt meten. De gevolgen voor het
varken uiten zich in een verminderde voeropname
en een verhoogde voederconversie.
Naast de speendip geven ook andere
ziekteverwekkers een verhoging van de
acute fase-eiwitten. Het in kaart brengen
van acute fase-eiwitten kun je zien als een
soort koortsthermometer op bloedniveau.”
Zie ook het groene kader ‘wat zijn acute
fase-eiwitten?’
Trainen van de darmen
Blijkt nu dat bij varkens op een bedrijf een
hoge concentratie acute fase-eiwitten voor-
komen, dan is het dus noodzaak om ervoor
te zorgen dat de cyclus wordt doorbroken
en de dieren weer gaan vreten. Gezonde
varkens hebben gezonde darmen, daardoor
een betere voeropname en een betere voederconversie.
Wat kunt u als varkenshouder doen? De
darmen van de biggen zijn te trainen door
voor het spenen te zorgen voor voldoende
voeropname. Dit lukt met producten als
préstarters (Bambig). In de eerst week na
spenen is het ook belangrijk dat een big
vaker dan tweemaal daags voer opneemt.
Rutger adviseert: “Loop in die week vijf
keer per dag door de afdelingen, zodat de
dieren in beweging komen en naar de voerbak
gaan.”
wAT zijN ACUTe fAse-eiwiTTeN?
Management belangrijk
Een goede voeropname staat in relatie tot
een fijne huisvesting en een optimaal stalklimaat.
Daarom zijn deze managementmaatregelen
belangrijk. ForFarmers biedt
varkenshouders de mogelijkheid om deel te
nemen aan de Pigcare ® -Scan. Deze bedrijfs-
scan geeft inzicht in het bedrijfsmanagement
en bekijkt waar er binnen het bedrijf
de meeste risico op ziekte-overdracht is.
Uit de scan volgen tips, die – wanneer u ze
opvolgt – het risico op ziekte verkleinen en
de dierprestaties verbeteren. Dit resulteert
uiteindelijk in betere technische en economische
resultaten, maar vooral ook meer
werkplezier. “Ik adviseer om minimaal twee
keer per jaar een Pigcare ® -Scan uit te voeren.
Dan krijgt u enigszins een beeld van
de gezondheid van uw varkens”, besluit
Rutger.
Acute fase-eiwitten zijn speciale eiwitten die door de lever geproduceerd worden
tijdens een ontstekingsreactie of stress. Je kunt ze het beste vergelijken met een
soort thermometer. Door de ontstekingsreactie krijg je namelijk koorts. De acute
fase-eiwitten zijn echter gevoeliger dan de lichaamstemperatuur, waardoor ze
nauwkeuriger aangeven, hoe de status van het immuunsysteem is. Door het meten
van acute fase-eiwitten kun je een inschatting krijgen van de gezondheid van de
biggen. In de humane gezondheidszorg worden ook acute fase-eiwitten bepaald
om in te schatten hoe ziek een patiënt is en of er behandeld moet worden.
CUrsUsseN iN de
VArKeNshoUderij
Goed personeel in de varkenshouderij
is schaars. Een goede opleiding is
daarom erg belangrijk. De Stichting
Kwalitatief Personeel Varkenshouderij
(KPV) heeft een aanbod aan cursussen
beschikbaar voor varkenshouders, die
met personeel werken en voor personeel
in de varkenshouderij. Zie hiervoor
de website www.stichtingkpv.nl.
De cursussen zijn opgezet, omdat er
nauwelijks opleidingsmogelijkheden zijn
om personeel op varkensbedrijven bij te
scholen. De insteek is dan ook zeer praktisch.
Vorig jaar startte de stichting voor
het eerst met het aanbieden van cursussen
en deze zijn zeer positief beoordeeld door
de deelnemers.
De training kraamstalmanagement,
welke wordt gehouden op 19 december
2012 tussen 16.00 uur en 21.00 uur,
wordt onder andere ingevuld door zeugenspecialist
Edy Bouman van ForFarmers.
15

16
Reportage
fries merk varkensvlees
Friberne Gaasterlands kruidenvarken: een eigen merk, op authentieke wijze geproduceerd
waarbij alles van zaadje tot karbonaadje onder één paraplu wordt geregeld. Hier investeerde
zeugenhouder Mark van Sambeek de afgelopen jaren in. Geen kleinschalig vleesconcept.
Nee, zijn nieuwe stal voor 1.200 zeugen past er uitstekend bij.
Visie heeft Mark van Sambeek. De leus “van
zaadje tot karbonaadje” prijkt al jaren op de
gevel van de eerste varkensstal. Een teken
dat het ketendenken op dit bedrijf volledig
geïntegreerd is. Nu, 27 jaar na zijn vertrek
naar Friesland, is een wens uitgekomen.
Van Sambeek levert een eigen merk varkensvlees:
Friberne. Het betekent ‘in Friesland
geboren’. Het vlees wordt verkocht bij
slagers en in de horeca. Deze afzet heeft
Van Sambeek met het, mede door hem
opgerichte, samenwerkingsverband Frievar
weten te bewerkstelligen. “En mijn zoon,
vrouw en ons fantastische team van medewerkers
niet te vergeten”, zegt Van Sambeek
trots. “Zonder hen, was dit niet gelukt.”
grootschalig past in tussensegment
Bij het uitrijden van het pittoreske Friese
plaatsje Echtenerbrug springt de nieuwe
stal van de familie van Sambeek direct in
het oog. Midden in het gebied, waar bij
praktisch elke boerderij aan huis bloemen,
melk, eieren of jam wordt verkocht, is de
stal een opvallend fenomeen: een flinke kap,
54 meter breed en 85 meter lang. Plek voor
1.200 zeugen. Niet direct een formaat
waarbij de afzet van een speciaal soort
varkensvlees wordt verwacht. “Een groot
deel van de consumenten wil wel wat meer
uitgeven voor een ‘beter’ varken”, vertelt
Van Sambeek. “Wij richten ons niet op
een niche. De afzet van biologisch vlees is
bijvoorbeeld een niche en slechts beperkt
tot een selecte groep van circa vijf tot tien
procent van de consumenten. Naar een beter
betaalbaar tussensegment is veel meer
vraag, daarom past een grootschalige aanpak
hier prima bij.”
samenwerken is kennis
De opzet van een eigen keten kost veel
tijd en energie vertelt Van Sambeek, die al in
2006 samen met varkenshouder John Lorist
het samenwerkingsverband Frievar oprichtte.
Door samenwerking met meerdere
varkenshouders slaagden ze erin, inkoop-
voordelen te behalen. “Inkoopvoordeel
was in het begin ons belangrijkste doel,
maar uiteindelijk heeft me dat niet het
meeste opgeleverd”, vindt Mark. “Het is
ongelooflijk hoeveel je bij samenwerking
Tijdens de lancering van het merk Friberne, droeg voormalig sterkste man van Nederland, Wout Zijlstra,
twee halve varkenskarkassen de zaal in. Een indrukwekkend tafereel.
van elkaar leert. De kennis die je opdoet
is enorm waardevol. Het voordeel van ge-
zamenlijke in- en verkoop is daarnaast mooi
meegenomen.”
Inmiddels produceren er vijftien varkens-
bedrijven onder de vlag van Frievar. Deels
gesloten bedrijven, deels zeugen- of vleesvarkensbedrijven.
Gezamenlijk leveren zij
60.000 varkens op jaarbasis. Om op al deze
bedrijven de waardevolle kennis tot zijn recht
te laten komen, zijn er op gezette tijden bijeenkomsten
voor de deelnemende varkenshouders.
Daarbij spelen ook de centrale
partners: de specialist van ForFarmers, de
dierenarts, bemiddelaar en fokkerijadviseur
een belangrijke rol. De varkens hebben een
hoge gezondheidsstatus, door een strak
hygiëneregiem en doordat ze in een vrij
varkensarm gebied gehouden worden.
inspelen op consument
De basis stond inmiddels. Het duurde
vijf jaar voordat er een vaste groep van
Frievar-bedrijven was. De omvang was
daarmee voldoende groot om aan de slag
te gaan met de afzet voor een tussen-
segment. Mark: “Vinden van een structurele
afzet van ons Friberne Gaasterlands
kruidenvarken was een andere kunst.” Inmiddels
is het gelukt, bij Westfort wordt
geslacht en met vleesbedrijf Lunenburg
en de grossier wordt gezamenlijk de
marketing ingevuld. “Voor het eenmaal
zover was, ging er een wereld voor ons
open. Mij is vooral opgevallen dat we zo
weinig weten van de consument en anders-
om”, vertelt Van Sambeek verbaasd. “Ik heb
geleerd dat we veel beter naar consumenten
moeten luisteren. Alleen dan kunnen
we de markt goed bedienen. Daarom staat
bij ons ook de terugkoppeling van de klant
centraal.” De wens van de consument is
de basis voor het Friberne Gaasterlands
kruidenvarken. Consumenten vinden de
smaak van het vlees immers erg belangrijk.
Ook gezond eten is een duidelijke wens.

Dit is de reden dat de vleesvarkens die
gehouden worden voor Friberne een variatie
aan kruiden in het rantsoen krijgen.
“Duurzaam geteeld ruwvoer wordt aangevuld
met een mengsel met kruiden en
vruchten die varkens in de natuur graag
vreten, waaronder eikenbast, knofl ook,
jeneverbes, wilde tijm, oregano, vlierbessen,
fenegriek en kastanje.” Door de hoge
gezondheidsstatus van de bedrijven is het
gebruik van medicijnen bovendien nauwelijks
aan de orde.
Vijf cent meeropbrengst
Voor een doorsneevarkenshouder klinkt dit
alles wellicht wat zweverig. Toch is het een
feit dat dit vlees al in dertig winkels te koop
is en de afzet inmiddels opgeschaald wordt
naar 4.000 varkens in de week. “We hebben
op korte termijn al een tekort aan vleesvarkens
binnen dit concept. We zoeken daarom
nog nieuwe deelnemers voor Frievar.
De uitbreiding van ons eigen bedrijf komt
nu bovendien goed van pas.” Deelname
aan Frievar levert circa vijf cent extra opbrengst
per kilo op. “De vierkantsverwaarding
is en blijft lastig, maar doordat alle
partijen nauw samenwerken, komen we
hier uit.”
Marketing op orde
De publiciteit rondom het Friberne vlees
is enorm. Op radio 3 FM kwam de dag na
lancering een interview. Ook haalde het het
nieuws en verschillende vooraanstaande
kranten, zoals Trouw. Op social media, zoals
twitter is volop aandacht voor Friberne. Op
de beurs in Hardenberg van 23 tot 25 oktober
aanstaande kan de bezoeker dit vlees proeven.
Met de marketing zit het vooralsnog
dus wel snor. Friberne maakt een vliegende
start. Wie weet, verkoopt ook de slager bij u
op de hoek binnenkort dit vlees. Voor meer
informatie, kijk op www.friberne.nl.
oPeNiNg sTAL 1.200 zeUgeN oP 14 deCeMBer
De nieuwe zeugenstal van de familie van Sambeek wordt geopend op vrijdag
14 december. De open dag begint om 13.00 uur. U bent van harte welkom aan de
Koopmanweg 30 in Echtenerbrug.
De nieuwe zeugenstal huisvest alle 1.200 zeugen op dit bedrijf. Opvallend
aan deze stal is de lichtstraat aan de gehele zijgevel, gemaakt van matkunststof,
om te voorkomen dat de zon de stal te veel opwarmt in de zomer.
Er is voldoende ruimte voor de biggen bij de zeug om deze op 28 dagen te kunnen
spenen. In het midden van de centrale gang komt een weegplateau, zodat de
conditie van alle zeugen goed in de gaten gehouden wordt. Deze gegevens zijn
belangrijk, om de voerinstallatie goed te benutten. Deze is dusdanig fl exibel dat
de kraamzeugen twee voersoorten kunnen krijgen en de dragende zeugen drie.
Ook de dekstal heeft een aparte voerlijn. De dragende zeugen liggen in groepen
van vijftig per voerstation. Zieke of kreupele zeugen kunnen tijdelijk afgezonderd
worden. Elke weekgroep heeft daarvoor zes boxen beschikbaar. Boven deze boxen
hangt een voerlijn, zodat de dieren automatisch gevoerd worden. De luchtinlaat
komt onder de put de stal binnen en gaat via de centrale gang terug de afdeling in
waar deze onder de neus bij de zeugen binnen komt. Op de stal staat een chemische
luchtwasser.
Plattegrond van de nieuwe zeugenstal voor 1.200 zeugen. ForFarmers Bomap heeft
geadviseerd bij de ontwikkeling van de stal en de Maatlat Duurzame Veehouderij.
BedrijfsgegeVeNs
Mark van Sambeek.
Mark en Ellie van Sambeek, van oorsprong
afkomstig uit de plaatsen Sint Anthonis en
Boxmeer in Brabant, startten 27 jaar geleden
hun bedrijf in het Friese Echtenerbrug.
Zoon Wim is beoogd bedrijfsopvolger.
Het bedrijf groeide uit van de 40 zeugen
27 jaar geleden tot de 1.200 zeugen en
3.600 vleesvarkens die het bedrijf binnenkort
telt. Naast dit varkensbedrijf runt Van
Sambeek, samen met collega varkenshouder
John Lorist, het samenwerkingsverband
Frievar.
Het huidige bedrijf met 450 zeugen,
Topigs 20 x Piétrain, speent 30,4 biggen
per zeug per jaar. De bedrijfsworpindex is
2,42. Het aantal herinseminaties is 5% en
het afbigpercentage ligt op 93%. De groei
bij de vleesvarkens is 825 gram met een
vleespercentage van 57,2% met 63,3 spier
en 16,2 spek.
de ambitie van Van sambeek:
Op termijn een groep bedrijven managen
die een rechtstreekse lijn hebben naar
de consument.
17

18
extra aandacht voeropname
voor spenen loont
De biggenopfok is de basis voor het vleesvarkensbedrijf. Op
het vermeerderingsbedrijf is de biggenopfok echter vaak het
sluitstuk. Kansen voor een optimale opfok blijven vaak on-
benut, constateert Paulien Hogenkamp, biggenspecialist bij
ForFarmers.
De opfok van biggen na het spenen was
natuurlijk altijd al belangrijk, maar de laatste
jaren wordt een steeds zwaarder beroep
gedaan op de capaciteiten van de zeugenhouder.
De biggenproductie stijgt, terwijl
de opfokruimte op veel bedrijven niet evenredig
meegroeit. Daardoor neemt de bezettingsgraad
en indirect ook de infectiedruk
toe en past het aantal drink- en vreet-
plaatsen in de praktijk vaak niet bij het
aantal opgelegde biggen. Fouten in de
opfokperiode kunnen leiden tot een lagere
groei per dag, minder uniforme biggen,
hogere uitval en medicijngebruik.
ronde trog
In de praktijk stuiten de adviseurs van
ForFarmers nog te vaak op situaties waar-
in de eerste dagen na spenen onvoldoende
aandacht is voor een goede voeropname.
“Om de voeropname te stimuleren, dienen
zeugenhouders dagelijks meerdere malen
kleine hoeveelheden vers voer te verstrekken”,
legt Hogenkamp uit. Eventueel kan
daarnaast een paar keer per dag extra water
in een ronde trog worden gegeven. Want
ook voldoende vers en schoon drinkwater
draagt bij aan een hogere voeropname.
“Maak de gerealiseerde voeropname inzichtelijk.
Als de voeropname achterblijft,
is het belangrijk om kritisch te kijken naar
de voertoepassing en het gekozen assortiment.
Meten is weten.”
Biestmanagement
Een gezonde biggenopfok begint al in de
kraamstal, benadrukt Hogenkamp. “Met het
hoge aantal levend geboren biggen van
tegenwoordig, kun je niet zonder een goed
biestmanagement.” Datzelfde geldt voor
het overlegbeleid. Dit moet goed op orde
zijn om alle biggen maximale kansen te
geven zonder de kans op ziekteverspreiding
te vergroten. “Geef daarnaast ook voldoende
aandacht aan het bijvoeren van de biggen
bij de zeug. Hoe hoger de voeropname
vóór spenen, des te hoger zal deze na
spenen zijn. Ook hier geldt: jong geleerd
is oud gedaan.”
TiPs Voor eeN
gezoNde BiggeNoPfoK
• Werk aan een hoge melkgift bij
de zeugen en gezonde groei in
de kraamstal. Bespreek de moge-
lijkheden met uw specialist van
ForFarmers.
• Streef naar een hoge voeropname
van de biggen bij de zeug.
• Vang de biggen op in een goed
gereinigde en ontsmette afdeling.
• Hanteer indien mogelijk een week
sanitaire leegstand. Verwarm de
afdeling goed en tijdig voor. Dat
geeft minder stress bij pas ge-
speende biggen en daardoor min-
der indirect risico op darmschade.
• De variatie in speenleeftijd kan
behoorlijk groot zijn. Goed inzicht
hierin is noodzakelijk om het voer-
assortiment en de voertoepassing
juist in te zetten.
• Geef de eerste dagen na spenen
extra aandacht aan de biggen.
Verstrek vaker kleine voerhoeveel
heden om de speendip en daar
mee darmschade te voorkomen.
Dit gebeurt op veel bedrijven
onvoldoende en het belang wordt
vaak onderschat.
• Let goed op de drinkwatervoor-
ziening (juiste plek, diameter, druk,
systeem) en waterkwaliteit. Naast
voer zijn lucht (klimaat) en water
de belangrijkste factoren die het
resultaat van de biggenopfok beïn-
vloeden.
• Meng tomen na het spenen zo min
mogelijk. Maak al in de kraamstal
een duidelijk onderscheid tussen
tomen die niet zijn overgelegd,
tomen waaraan één big is toege-
voegd en tomen waaraan meerdere
biggen van meerdere zeugen zijn
toegevoegd. Hou na het spenen
tomen van deze drie categorieën
zoveel mogelijk bij elkaar.

Nieuwe kansen voor
fermentatie in varkensvoeding
ForFarmers en Hendrix UTD doen al geruime tijd onderzoek naar de mogelijkheden om fermentatie
toe te passen in varkensvoeding. Recente proeven bij vleesvarkens en biggen tonen onweerlegbaar
aan dat het voeren van gefermenteerd voer leidt tot een hogere darmgezondheid. Daardoor verbetert
de voederconversie en dalen de voerkosten.
Fermentatie is de omzetting van koolhydraten
in andere stoffen zoals melkzuur
of alcohol. Yoghurt, kaas, bier, wijn; het
zijn voorbeelden van gefermenteerde
voedingsmiddelen. Stuk voor stuk smakelijke
producten die een specifieke eigenschap
bevatten dankzij een micro-organisme. Al
vele honderden, zo niet duizenden jaren
wordt dit principe toegepast in de humane
voeding. Vanwege de positieve werking
op de darmgezondheid wil ForFarmers
fermentatie bruikbaar maken voor varkens-
voeding. “Onze proeven laten consequent
zien dat het medicijnverbruik en de uitval
duidelijk verminderen bij dieren die gefer-
menteerd voer eten”, vertelt bijproductenspecialist
Achim Tijkorte. In de huidige
en toekomstige markt is dit een groot
voordeel.
het principe
Fermenteren werkt globaal als volgt: eerst
worden droge, stapelbare producten
(bijvoorbeeld granen) vermengd met warm
water. Aan dit mengsel worden geactiveerde
melkzuurbacteriën toegevoegd. Deze
groeien en vermenigvuldigen zich op de kool-
hydraten uit de genoemde granen.
Hierbij wordt veel melkzuurgeproduceerd.
En dat is ook de technische uitdaging
van een fermentatieproces op een
brijbedrijf: zo snel mogelijk zo veel
mogelijk melkzuur produceren. Dit heeft
twee redenen: enerzijds stabiliseert dit
het fermentmengsel, anderzijds is melk-
zuur energierijk en bovendien bijzonder
smakelijk voor varkens. Het gefermenteerde
mengsel wordt uiteindelijk met andere
bijproducten en het aanvullend voer ge-
mengd. Op deze wijze ontstaat een zeer
smakelijk brijrantsoen dat de dieren met
graagte opnemen en dat bovendien zeer
gezond is. Niet alleen door de grote
hoeveelheid melkzuur, ook door de grote
aantallen melkzuurbacteriën die zich nog in
het fermentmengsel bevinden.
Praktijkkennis
In de markt zijn al diverse pogingen gedaan om
fermentatie op varkensbedrijven effectief
toe te passen. Tot nu toe met weinig succes.
Achim: “Dat komt onder andere doordat
de benodigde kennis bij varkenshouders
ontbreekt. Daarom investeert ForFarmers
actief in het genereren van praktijkkennis
die varkenshouders daadwerkelijk in staat
stelt om fermentatie op bedrijfsniveau toe
te passen.”
Vooralsnog is fermenteren van voer alleen
weggelegd voor brijbedrijven, omdat dit
fermentatieproces uitsluitend plaats kan
vinden in vloeibare mengsels met
een drogestofgehalte tot circa 35%.
De fermentatietanks zijn geïsoleerd, zodat ze voldoende
warm blijven.
Het opwekken van warmte is een andere
belangrijke voorwaarde. Net als bij het
maken van yoghurt gelden er strenge eisen
voor bedrijven die willen beginnen met
fermenteren. “Zoals werken volgens
een vast protocol. Daarmee staat of
valt het hele proces”, aldus Tijkorte.
”De varkenshouders moeten hygiënisch
werken, een aparte installatie - fermentor -
gebruiken en op het bedrijf de beschikking
hebben over voldoende warm water.”
Het fermentatieprincipe van ForFarmers
en Hendrix UTD is zo goed als klaar voor
de praktijk. Wij hopen daar binnen enkele
maanden meer over te kunnen vertellen.
Bent u geïnteresseerd in fermentatie en
heeft u nu al vragen, neem dan contact op
met uw brijspecialist.
Voor fermentatie is warmte nodig. Om de vloeistof
op te warmen is het mogelijk zonne-energie via een
warmtewisselaar te benutten. 19

20
CCM verhoogt opbrengst
Het gebruik van CCM bij varkens is goed voor uw portemonnee. Het levert ongeveer €2,15
op per afgeleverd vleesvarken per jaar. Maar hoe behaalt u dat voordeel?
Randvoorwaarden voor een waardevol
CCM-rantsoen zijn een goede teelt en
oogst, zodat er een maximale hoeveelheid
CCM van een goede kwaliteit van het land
komt. Vervolgens moet het op de juiste
manier geconserveerd worden om een optimale
voedingswaarde te creëren. Als dit
proces vlekkeloos verloopt (zie tips), levert
CCM €2,15 per afgeleverd vleesvarken per
jaar op.
Betere prestaties
Het extra financiële resultaat ontstaat door
betere prestaties van de varkens. Zo
stijgt de groei van vleesvarkens met
28 gram per dag en daalt de voederconversie.
De varkens vreten
0,07 kg voer minder per kg groei. Dit levert
ongeveer €2,15 voordeel per afgeleverd
vleesvarken.
Hier tegenover staan wel een aantal meerkosten.
Zo is er een sleufsilo, een voormenger
en een shovel met voorlader nodig. Daarnaast
kost het aanmaken van een CCMmengsel
extra tijd en vergt de aanleg van
een voorraad CCM extra kapitaal. De
kosten voor 3.000 vleesvarkens worden
hiermee geraamd op €1,80 per afgeleverd
vleesvarken. Netto blijft er in dit geval
dus circa 35 cent over.
Om CCM te voeren heeft u een voormenger en een shovel met voorlader nodig.
Niet alle voordelen van CCM zijn in geld uit
te drukken. De gezondere varkens, geven
meer werkplezier in de stal. Dat is ook van
waarde. Meestal zijn er bovendien inkoopvoordelen
te behalen bij het gebruik van
CCM. Daarnaast kunnen ook afspraken
over de afzet van mest gemaakt worden.
waardevol product
CCM is een waardevol product in het
rantsoen voor varkens vanwege de voeder-
Tabel 1: Varkens groeien harder met fijn gemalen dan met grof gemalen
CCM. Ook de voederconversie is beter bij fijn gemalen CCM.
deeltjesgrootte fijn grof
> 1,6 mm 16,9 67,7
1,0 - 1,6 mm 28,0 13,2
0,5 - 1,0 mm 28,6 10,6
< 0,5 mm 25,5 8,5
groei 825 797
voederconversie 2,66 2,74
waarde, maar ook omdat het de gezondheid
van de varkens bevordert. Bovendien
is het erg smakelijk. Zodoende stimuleert
CCM de voeropname. CCM is energierijk.
Zonder spil is de EW 1,47 in de drogestof.
Het is echter een eiwitarm product.
De gezondheid van de varkens wordt bevorderd
door melkzuur. Dit wordt gevormd
door melkzuurbacteriën die in de CCM
zorgen voor fermentatie. Een goede fer-
mentatie is afhankelijk van het vochtgehalte
(een lagere drogestof is beter) en de
temperatuur: oogsten bij een temperatuur
van vier graden is veel minder effectief dan
oogsten bij tien graden. Een ander voordeel
is dat daar waar melkzuurbacteriën
in de darmen zitten, geen plaats is voor
minder gewenste bacteriën, het zogenaamde
‘Yakult- effect’. Zo werken melkzuur-
bacteriën positief voor de darmgezondheid.
Monitoren belangrijk
Toch zijn er ook risico’s. Door goede moni-
toring blijven deze beperkt. Zo is het belang-
rijk de kuil te onderzoeken op mycotoxines
DON en ZEA. Mycotoxines zijn schadelijke
stoffen die gevormd worden door schimmels.
Deze zijn op het oog niet zichtbaar,
maar veroorzaken in sommige gevallen
wel veel schade. Zo veroorzaakt een te
hoog gehalte aan ZEA vruchtbaarheidspro-

TiPs Voor heT oogsTeN eN BewAreN VAN CCM
• Kies een ras dat past bij uw grondsoort in combinatie met de
oogstomstandigheden: ‘natte’ grond verdient een ras dat vroeg
geoogst moet worden.
• Oogst uw CCM het liefst zo vroeg mogelijk, maar wel pas
wanneer de maïskolf voldoende rijp is. Oogsttijdstip is af-
hankelijk van ras, tijdstip van inzaaien en conditie van het land.
Dit verschilt dus per perceel.
• Controleer daarom regelmatig de kolf op drogestof. Dit is
een goede graadmeter voor het bepalen van het oogsttijd-
stip. Een goede droogstoof levert hier snel geld op doordat
het inzicht geeft in het drogestofpercentage. Dit is ook belangrijk
bij het maken van het rantsoen.
• Zorg ervoor dat de drogestof ongeveer 65% is. Droger is
makkelijker te malen, voor een goede conservering is het
vocht echter nodig. Hoe droger de maïs hoe slechter er melk
zuur gevormd wordt. Stimuleer de vorming van melkzuur in
CCM met een hoog drogestofgehalte door de kuil te besproei
en met water. Het water is een voedingsbron voor melkzuur
bacteriën (zie tabel 2).
• Schat de opbrengst van een perceel door een tiental kolven te
wegen. Ook het aantal planten op het perceel is bepalend.
• Maal de maïs niet te grof. Grove CCM is slechter te verteren
door het varken dan fijngemalen CCM (zie tabel 1). Advies is
80% van de CCM kleiner dan twee millimeter te malen.
• Controleer direct bij de start van het malen of de molen vol-
doende fijn is afgesteld. Neem hiervoor een monster en gebruik
een graanzeef. Fijner malen duurt langer, daarom is het vaak
Tabel 2. de juiste toevoeging is
afhankelijk van de drogestof (ds)
van de CCM en de voersnelheid.
eventueel kan een bacteriecultuur
of zuur toegevoegd worden aan de
toplaag of de gehele kuil. de boven-
laag nat sproeien is ook een optie om
de bovenlaag beter luchtafsluitend
te krijgen.
blemen bij zeugen. Door DON vermindert
de voeropname en ontstaan er ontstekings-
reacties in het maagdarmkanaal. DON
onderdrukt bovendien het immuunsysteem.
Tevens is het een maat voor de aanwezig-
heid van andere mycotoxines. CCM die
later geoogst is, bevat meestal meer
mycotoxines. Waarschijnlijk doordat het
later in het seizoen natter wordt. Bij een
nat groeiseizoen en natte oogstomstandigheden
wordt meer DON en ZEA gevonden.
Vroeger oogsten kan dit mogelijk voor-
komen. Overleg hiervoor met uw akkerbouwvoorlichter.
Voersnelheid
< 1,0 m per week
Voersnelheid
> 1,0 m per week
verleidelijk de molen te grof af te stellen.
• Melkzuurbacteriën kunnen alleen groeien in een zuurstofarme
omgeving, rij de kuil daarom voldoende vast.
• Gebruik hiervoor een sleufsilo met een dichte betonnen vloer.
• Kuil de maïs liever hoog in dan breed. Problemen ontstaan altijd
in de bovenste laag.
• Rijd de CCM goed vast, en dek de kuil af met zand zodat er
geen lucht tussen plastic en CCM komt. Tevens wordt de
bovenste laag zo beter aangedrukt.
• Gebruik eventueel spanbanden wanneer de voersnelheid hoog
is en de kuil rond.
• Zorg voor een voersnelheid van meer dan een meter per week.
• Gebruik eventueel een bacteriecultuur om de vorming van melk-
zuur te stimuleren. Melkzuur ontstaat doordat er fermentatie in de
kuil plaatsvindt en gaat bederf van de kuil tegen. Voor de vorming
van melkzuur is voldoende vocht nodig. Gebruik dus alleen een
cultuur bij CCM die niet droger is dan 65%.
• Voeg bij een drogestof van meer dan 65% eventueel zuur toe,
bijvoorbeeld met het bij ForFarmers verkrijgbare Propionzuur
99%. Dit zorgt ervoor dat de pH voldoende snel daalt.
Gebruik echter geen zuur in combinatie met een bacteriecultuur.
Dit remt namelijk de vorming van melkzuurbacteriën.
• Zuur alleen de toplaag aan als de voersnelheid hoog is,
• Zuur de gehele kuil aan bij een lage voersnelheid.
ga naar www.brijportaal.nl voor meer informatie over
het voeren van CCM.
ds < 63% ds 63 - 65% ds 65 - 70% ds > 70%
Cultuur Cultuur of toplaag
aanzuren
Niets of
cultuur
Voorjaar bepaalt succes
Om het rendement uit CCM nog verder
te verhogen, moet de aandacht in het
voorjaar al op de teelt gevestigd zijn. Dit
begint met rassenkeuze en het bemestingsplan.
Stem het zaaimoment, het type maïs
en de bemesting af op de toestand van de
bodem en vergroot hiermee de potentiële
opbrengst. Bij veel varkenshouders verdient
dit extra aandacht.
Kuil aanzuren
en bovenlaag
nat sproeien
Cultuur Toplaag
aanzuren en
bovenlaag nat
sproeien
Kuil aanzuren
en bovenlaag
nat sproeien
Kuil aanzuren
en bovenlaag
nat sproeien
21

22
ForFarmers en Hendrix introduceren een nieuw assortiment opfokvoeders ter bevordering van een goed ontwikkelde opfokhen.
Nieuw assortiment
opfokvoeders voor legpluimvee
ForFarmers en Hendrix introduceren gezamenlijk een nieuw assortiment opfokvoeders voor
legpluimvee. Nieuw is dat in de opfokvoeders specifieke vezels zijn opgenomen die een
maag- en darmgezondheidsbevorderend effect hebben.
Het belangrijkste doel van een opfokprogramma
voor leghenkuikens is dat een
koppel opfokhennen op zeventien weken
leeftijd de best mogelijk kwaliteit heeft. We
streven in de meest optimale omstandig-
heden naar jonge hennen die goed en
uniform ontwikkeld zijn, een goede voer-
opname realiseren, een uitstekende darmgezondheid
hebben en ook nog eens perfect
in de veren zitten. Dit alles willen we bereiken
met de laagst mogelijke voerkosten
per opgefokte hen.
Behoefte van het kuiken
Om op zeventien weken leeftijd een goed
ontwikkelde opfokhen te krijgen is het
belangrijk dat de hen in alle fasen van de
opfokperiode de gewenste groei doormaakt.
Dit is te bereiken door de samenstelling van
het voer nauwkeurig af te stemmen op de

ehoefte van het kuiken. De ontwikkeling
van de kuikens in de eerste weken van de
opfok is daarbij in het bijzonder van belang.
Als in de eerste weken een achterstand
wordt opgelopen, is dat later erg moeilijk
in te halen. Het voer in de eerste drie
weken van de opfok is daarom van groot
belang. Dit voer dient garant te staan voor
een goede voeropname en alle noodzakelijke
ingrediënten te bevatten om de kuikens
een optimale start te geven.
optimale darmgezondheid
Het nieuwe assortiment opfokvoeders gaat
uit van het principe dat een goede ontwikkeling
van de spiermaag van de kuikens de
sleutel is tot een optimale darmgezondheid.
De functie van de spiermaag is het
verkleinen van grove voerdelen en het
mengen van de voedselbrij met maagzuur
en enzymen. De grofheid van het voer
bepaalt in grote mate de verblijfsduur van
het voer in de spiermaag. Als het voer
grover is blijft het langer in de maag en
neemt de zuur- en enzymproductie toe.
Daardoor wordt de maaginhoud zuurder
en kunnen bacteriën moeilijker overleven.
Dit zorgt voor een betere vertering, een
goede darmgezondheid en droge mest. De
inzet van specifi eke vezels versterken dit
effect in hoge mate.
In een proef met vleeskuikens is dit duidelijk
aangetoond. De foto rechtsboven
laat het effect zien van de spiermaagontwikkeling
bij vleeskuikens bij toenemende
gehaltes specifi eke vezels in het
voer. De linker maag is van een kuiken
die fi jngemalen voer heeft gehad zonder
vezels, terwijl de rechter maag van een
kuikens is dat een hoog gehalte vezels
in het voer had. Deze maag toont een
Spiermaagontwikkeling in beeld.
©Nutreco R&D PRRC, 2011
duidelijk beter ontwikkelde spierlaag dan
de linkermaag.
De aanwezigheid van extra vezels zorgt er
verder voor dat de dieren een verzadigder
gevoel hebben. Dit werkt preventief op
het voorkomen van verenpikken en veren
eten van de vloer en resulteert in beter
bevederde koppels jonge hennen op 17
weken leeftijd.
Nieuw: Vier-fasen voerschema
Nieuw in het opfok voerprogramma bij
ForFarmers en Hendrix is dat we een extra
voerfase hebben ingebouwd. We zijn dus
overgeschakeld van een drie- naar een vierfasen
voerschema. Omdat de voedingsbehoefte
van een groeiend kuiken continu
veranderd kun je met een extra fase
nauwkeuriger voeren met minder grote
voerovergangen.
het nieuwe voerschema ziet er als
volgt uit.
opfok start 0-3 weken leeftijd
opfok 1 3-6 weken leeftijd
opfok 2 6-12 weken leeftijd
opfok 3 12-17 weken leeftijd
De leeftijden zijn een richtlijn. Het is belangrijk
om de dieren regelmatig te wegen en
het gewicht van de hennen bepalend te
laten zijn voor het voer dat ze krijgen.
Een koppel hennen dat op 12 weken leeftijd
lichter is dan de norm moet bijvoorbeeld
langer met opfok 2 worden doorgevoerd.
Positief resultaat uit praktijkproef
Het nieuwe opfokprogramma is in de
praktijk getest en de koppels zijn gevolgd
in hun vervolgtraject (de legperiode). We
zien in de opfokperiode goed ontwikkelde
spiermagen, droge mest, goede voeropnames
en de gewenste groei. In de legperiode
een vlotte stijging van de voeropname
en een makkelijke start gecombineerd
met een hoge piekproductie, waarbij
de hennen goed in de veren zitten en blijven.
23

24
Reportage
Voetzoolscore door voorlichter Frans Duteweert en bedrijfsleider Peter Gunnink. Drinknippelcontrole door bedrijfsleider Matthijs Smit en Frans Duteweert.
Voetzoolkwaliteit monitoren
Vleeskuikenhouder Paul Grefte uit Hengevelde wilde meer inzicht in de voetzoolkwaliteit
van zijn vleeskuikens. Daarom neemt hij deel aan het project voetzoolmonitoring, waar
ForFarmers zich de afgelopen maanden volop voor inzet.
Vanaf 1 oktober beoordelen alle slachterijen
de voetzoolkwaliteit van binnengekomen
vleeskuikens. Eerst nog als proef, maar
vanaf 1 januari 2013 gaan de resultaten
meetellen. Scoort een bedrijf over een jaar
onvoldoende, dan moet de maximale stalbezetting
terug van 42 naar 39 per m². Om dit
te voorkomen is inzicht in het ontstaan en
de behandeling van voetzoolontstekingen
(voetzoollaesies) nodig. Dankzij het monitoringsproject
van ForFarmers is er meer
kennis over de mogelijke valkuilen, die de
kwaliteit van de voetzolen beïnvloeden.
Voeding en waterlijnmanagement
Bedrijfsadviseur Frans Duteweert beoordeelt
wekelijks – via de mestconsistentie –
hoe het met de vertering is gesteld. Ook kijkt
hij of het strooisel droog genoeg is en hoe
de voetzolen van een groep kuikens (veertig
per stal) eruit zien. Dit geeft inzicht in
de juiste managementmaatregelen om de
voetzoolkwaliteit van de kuikens optimaal
te houden. Frans: “Het begint al bij de opstart
van een nieuwe ronde vleeskuikens.
De stal moet voor die tijd warm genoeg
zijn en de relatieve luchtvochtigheid in de
eerste week is belangrijk. Condensvorming
dient voorkomen te worden. Verder speelt de
voeding een grote rol. Wanneer de kuikens
bijvoorbeeld selectief gaan vreten of de voer-
pannen niet leegvreten, dan raakt de darm-
vertering uit balans. De kuikens produceren
dan mest met meer agressieve stoffen,
waardoor de voetzolen worden aangetast.
Ook voerovergangen moeten zo geleidelijk
mogelijk verlopen. Tenslotte speelt ook
het waterlijnmanagement een grote rol. De
waterlijn moet op de juiste hoogte hangen,
zodat de kuikens zonder te morsen, water
kunnen drinken. Ook de druk op de leiding
moet continu bijgesteld worden, om lekkende
waternippels in de stal te voorkomen.”
Vooral in de achtste tot achttiende dag
van een nieuwe ronde hebben de kuikens
nog tere voetzolen. Wanneer het in die anderhalve
week mis gaat in de stal, kan de
schade groot zijn.
Kennis delen = kennisvermenigvuldiging
Doel van het project voetzoolmonitoring
is inzicht krijgen in welke managementmaatregelen
bijdragen aan een betere
score. De resultaten worden gedeeld met
de pluimveehouder en bedrijfsleiders. Dit
geeft interactie bij het verbeteren van de
voetzoolkwaliteit. Paul Grefte: “Ik ben
ervan overtuigd dat kennis delen, kennis
vermenigvuldigen is. Zo komen we gezamenlijk
tot een optimalere vleeskuikenhouderij.”

erVAriNg MeT VoorKoMeN VAN VoeTzooLoNTsTeKiNgeN
VoLgeNs deeNse PLUiMVeehoUder
In Denemarken wordt al meer dan tien
jaar gewerkt met voetzoolbeoordeling.
De systematiek van het scoren is gelijk
aan Nederland: de zolen van honderd
kuikens, worden in de slachterij, handmatig
gescoord. De gewenste norm lag
in Denemarken tien jaar geleden op 120
punten, maar bedraagt nu al zes jaar onder
de 40 punten. De norm in Nederland
komt te liggen op maximaal 80 punten.
Pluimveehouder Willem Dekker is tien
jaar geleden met vrouw en kinderen naar
Denemarken verhuisd. Hij heeft daar
een bedrijf met 160.000 vleeskuikens en
akkerbouw (graan, tarwe, gerst en
haver). De tarwe wordt voor circa 22 tot
23% bij het aanvullend voer ingezet.
In Nederland leeft bij veel pluimveehouders
het idee dat de voetzoolkwaliteit
voor honderd procent van de voerkwaliteit
afhangt en niet van het management.
Volgens Dekker is de voetzoolkwaliteit
een balans tussen beiden. “Met goed
voer en slecht management krijg je geen
goede voetzolen en met slecht voer en
goed management ook niet. Het grijpt allemaal
op elkaar in. Goed voer is wel erg
belangrijk.”
Hierop aansluitend vertelt Dekker over
de effecten die hij ziet van het verwarmingssysteem.
“Centrale verwarming
geeft geen CO 2 en drogere lucht in de
stal. “We maken gebruik van verwarmingsbuizen
onder de ventielen. Vaak
wordt er nog verwarmd tot aan het uitladen,
behalve in de zomer.” In de stal
maakt Dekker gebruik van een dunne
laag strooisel, dit voorkomt condens op
de vloer en de kuikens houden het rul en
los. Let erop dat het strooisel op dag 1
niet te droog is, in verband met het uitdrogen
van de huidzolen.” Dekker gebruikt
een dunne laag turf als strooisel.
Dit voorkomt beschadiging van de tere
huid onder de voetzolen door te scherpe
delen in het strooisel.
De waterdruk houdt Dekker tot 25 dagen
zo laag mogelijk, aan het einde van
de leiding is het net droog. Na 25 dagen
wordt de druk opgevoerd. De waterleiding
hangt op circa 25 tot 30 centimeter
hoogte en hij maakt gebruik van nippels
met lekcups. Het systeem wordt om de
acht á negen jaar vervangen.
Als lichtsysteem hanteert Dekker acht
uur donker in twee blokken van vier uur,
vanaf dag 1. Vanaf dag 10 wordt de intensiteit
verlaagd, met het laagste punt
rond 28 dagen. Daarna gaat de lichtintensiteit
langzaam omhoog. De laatste
twee dagen wordt het lichtschema weer
afgebouwd.
Voor wat betreft het seizoenseffect
merkt Dekker op dat het realiseren van
een goede voetzoolkwaliteit in de zomer
en winter gemakkelijker gaat dan in de
herfst en het voorjaar. “Dit komt omdat
de relatieve luchtvochtigheid en de temperaturen
in herfst en voorjaar buiten
nog hoog zijn. Stoken lost dit op.”
Dekker besluit zijn verhaal: “Een optimale
voetzoolkwaliteit realiseren we door
een goede lichtverdeling in de stal. Want
een verdeling van de kuikens door de stal
is het voornaamste. Verder moet de vertering
perfect zijn, hierbij geldt een gewenste
water-/voerverhouding van rond
de 1,7. Dit sturen we indien nodig bij met
extra tarwe.”
Willem Dekker
BedrijfsgegeVeNs
Paul Gunnink (bedrijfsleider Markelo), Matthijs
Smit (bedrijfsleider Ruurlo) en Paul Grefte (v.l.n.r).
Paul Grefte is eigenaar van Grefte
Vleeskuikens, een bedrijf met 350.000
vleeskuikens, verspreid over drie locaties.
Zelf woont hij met zijn gezin in
Hengevelde. Ook in Markelo en Ruurlo
heeft Grefte een bedrijf, elk gerund door
een bedrijfsleider.
De vleeskuikens worden geleverd door
handelsonderneming Haanstra en gaan
via pluimveeverwerker Heijs naar verschillende
slachterijen in Nederland.
In december 2009 is op de locatie in
Ruurlo een duurzame stal in gebruik
genomen. Komend jaar wordt op de locatie
in Markelo een vergelijkbare stal
gebouwd. Hiermee komt het aandeel
duurzame huisvesting op circa veertig
procent. De duurzame stal is gebouwd
volgens het Terra Sea concept, beschikt
over een luchtwasser en voldoet aan de
Maatlat Duurzame Veehouderij. Om ook
andere pluimveehouders de mogelijkheid
te geven zo’n stal te bouwen, heeft
Grefte het projectbureau Sunbro opgericht.
Hij coördineert het totale bouwproject,
de pluimveehouder heeft er zelf
geen werk mee.
In een Terra Sea stal wordt de buitenlucht,
voordat hij de stal ingaat, geconditioneerd.
Afhankelijk van de buitentemperatuur
en de gewenste staltemperatuur,
wordt de lucht voorgekoeld of voorverwarmd.
Hiervoor wordt gebruik gemaakt
van een warmtepomp in combinatie met
aardwarmte. Deze combinatie staat garant
voor een laag energieverbruik. Ook
is het mogelijk om de restwarmte uit de
ventilatielucht terug te winnen, om hier
vervolgens de binnenkomende lucht
weer mee op te warmen.
de ambitie van grefte:
Op een duurzame wijze kwalitatief hoogwaardige
vleeskuikens produceren.
25

26
Buitendienst bezoekt
fokkerijorganisatie Lohmann
11 en 12 september 2012 heeft de legpluimveegroep van ForFarmers en Hendrix een
training gevolgd bij pluimveefokkerijorganisatie Lohmann Tierzucht in Cuxhaven. Belangrijke
zaken zoals fokkerij, voeding, management en gezondheid zijn gedurende het bezoek aan bod
gekomen.
Lohmann Tierzucht gevestigd in Cuxhaven
heeft zich in de 80 jaar dat het bedrijf
bestaat wereldwijd ontwikkeld tot één van
de grootste fokkerijorganisaties in de leghennen.
Naast het fokken van legkippen
houdt Lohmann zich ook bezig met de pro-
ductie van en onderzoek naar vaccineieren.
geschiedenis Lohmann Tierzucht
In 1932 werd het bedrijf door Heinz
Lohmann opgericht als een Duitse GmbH
voor de productie van vismeel uit visafval.
In 1957 is het bedrijf uitgebreid en zijn
er activiteiten gestart in de vleeskuiken-
fokkerij, daarna kocht Lohmann in 1959 de
licenties van Heisdorf & Nelson (leghennen
fokkerijorganisatie in Amerika). Met als doel
een leghen te fokken voor de Europese leghennenmarkt.
Na afloop van de twintig jaar
geldige licentie heeft Lohmann zijn eigen ras
ontwikkeld. In 1987 neemt Paul Wesjohan
het bedrijf Lohmann over. Vanaf 1999 vallen
alle ondernemingen onder de EW-Group,
die voor honderd procent in bezit is van de
familie Wesjohan. De EW-Group telt inmiddels
55 dochterondernemingen, is verdeeld
over 22 landen en er werken 3.500
medewerkers.
Activiteiten wereldwijd
Lohmann levert wereldwijd 29% van de
legouderdieren, aan zowel broederijen als
grote integraties. Vooral in West-Europa
en het Midden-Oosten is het bedrijf marktleider
in de verkoop van legouderdieren. Al
deze legouderdieren komen van Lohmann’s
eigen grootouderdieren, die rond een straal
van 40 kilometer om Cuxhaven gehuisvest
zijn. Om risico’s te vermijden zijn er over
vijf landen wereldwijd verschillende backup
bedrijven.
Alle Nederlandse, Duitse en Belgische legpluimveemedewerkers van ForFarmers en Hendrix hebben in het kader van de integratie een bezoek gebracht aan
Lohmann Tierzucht voor training en bijscholing.

genetische selectie
Lohmann is dagelijks bezig met genetische
vooruitgang bij de kippen die zij verkopen.
Dit vraagt tijd, na drie jaar kan de eind-
gebruiker van de leghennen effect zien op
fokkerijgebied. Lohmann heeft per ras
5.000 fokdieren, die dagelijks individueel
voer verstrekt krijgen en waarbij de technische
resultaten per hen nauwkeurig bijgehouden
worden. Lohmann selecteert en
indexeert op legpercentage, eigewicht, ei-
kwaliteit, alternatieve huisvesting (gedrag),
mortaliteit en voerverbruik. Lohmann doet
op dit moment onderzoek naar het aantonen
van vrouwelijk hormonen in negendaagse
broedeieren. Hierdoor kan de problematiek
met eendagshaantjes verminderd worden.
Managementtips Lohmann
De wereldwijde kennis die Lohmann verzamelt
geeft een schat aan informatie, waar
de buitendienst van ForFarmers en Hendrix
gebruik van kan maken op het boerenerf.
• In de opfok zijn de drie r’s rust, reinheid
en regelmaat uitermate belangrijk;
Voer tien dagen voor omstallen geen
entingen meer uit;
• Wees secuur op een goede verdeling
van de leghennen in de stal;
• Zet bruine leghennen op met maxi-
maal licht om activiteit te stimuleren.
Aanbevolen aantallen lux per systeem
bij de voerbak:
Verrijkte kooi 5
Volière 20
Scharrel 10
27

28
Duist komt met name op kleigronden voor.
grassenbestrijding in
wintergranen
Windhalm, straatgras (tuintjesgras) en duist zijn éénjarige grassen die in wintergranen grote
problemen kunnen geven. Bestrijding kan in voor- of najaar, maar vooral op onkruidrijke
percelen is een grassenbestrijding in het najaar zinvol.
Windhalm is een onkruid dat goed gedijt op zandgronden en
lichte kleigronden. Straatgras komt op alle grondsoorten voor.
Duist komt met name op de kleigronden voor.
Bestrijding in het najaar
Een grassenbestrijding in het najaar is met name zinvol op onkruidrijke
percelen. Meerjarig onderzoek gaf een jaarlijkse meeropbrengst
van ruim 500 kg wintertarwe bij een onkruidbestrijding
in het najaar in vergelijking met een bestrijding in het vroege voorjaar.
Na een onkruidbestrijding in het najaar is de toediening van
organische mest met de sleepslang in het voorjaar ook gemakkelijker
uit te voeren.
Een bestrijding in het voorjaar is ook goed mogelijk. Het risico bij
voorjaarsbestrijding is echter dat de grassen op het moment van
de onkruidbestrijding in het voorjaar al te groot zijn voor een goed
bestrijdingseffect.
Bodemherbicide javelin
Een grassenbestrijding in het najaar met Javelin kan een goed resultaat
geven. Javelin is een bodemherbicide. Het heeft een snelle
aanvangswerking met enige contactwerking.
Het advies is twee tot drie liter Javelin per hectare. De dosering
is afhankelijk van het humusgehalte en het percentage slib. Op
zware rivierklei is de hoogste dosering nodig.
Als toepassingstijdstip kunt u vanaf zaai tot opkomst of vanaf
het tweebladstadium na opkomst van het graangewas hanteren.
Javelin is alleen toegelaten in wintertarwe en wintergerst. Voor
een goede werking van Javelin is het belangrijk dat er geen grove
kluiten in het zaaibed voorkomen. Dergelijke kluiten breken in de
loop van het groeiseizoen uit elkaar. Op dit breekvlak ligt geen
middel, waardoor er een grotere kans op kieming van de genoemde
grassen is.
Javelin heeft naast een goede grassenwerking (tegen duist, windhalm
en straatgras) ook een goede werking tegen onder andere
ereprijs, akkerviooltje, paarse dovenetel, kamille en muur. Tegen
kleefkruid geeft Javelin een goede onderdrukking. Straatgras die
voor het zaaien al zichtbaar is wordt niet bestreden.
Javelin heeft een aantal beperkingen voor wat betreft een spuitvrije
zone en driftreducerende spuitdoppen langs watervoerende
sloten. Zie voor uitgebreidere informatie het etiket.
Windhalm gedijt goed op zandgronden en lichte kleigronden.

goede slakkenbestrijding
Slakken kunnen met name op kleigronden grote
schade in percelen koolzaad en wintergranen
aanrichten. Meteen na de zaai kunnen slakken
al zorgen voor een grote uitdunning van het
gewas. Na opkomst is slakkenschade te her-
kennen aan een rafelig blad van het gewas.
Een goede slakkenbestrijding verloopt via het strooien van slakkenkorrels.
Dit kan gelijk met het zaaien of vanaf het moment dat
het zaad begint te kiemen. Toepassing na opkomst van het gewas
is ook mogelijk.
Caragoal Slakkenkorrel is toegestaan van 1 maart tot en met
31 augustus. Daarnaast heeft Caragoal een vrijstelling voor
toepassing op gronden met > 25% slib in koolzaad, granen
en graszaad van 1 september tot en met 31 december 2012.
Met uitzondering van grondwaterbeschermingsgebieden.
Dosering: 6,5 kg per hectare (maximaal twee keer per teelt).
grondonderzoek: meten is weten
Een goede bemestingstoestand van uw grond is het belangrijkste
Bekalken loont
Ook afgelopen jaar zagen wij
gewassen met (pleksgewijs)
een slechte opkomst / stand.
In veel gevallen werd dit ver-
oorzaakt door een zeer lage
pH. Vanwege de gewasopna-
me en de verzurende werking
van (sommige) meststoffen
vraagt de kalkvoorziening van
de bodem de nodige aandacht.
uitgangspunt voor het komende teeltjaar. Een te lage pH is tijdens het
groeiseizoen vaak de oorzaak van groeistoornissen.
Naast een lage pH, zien wij ook steeds vaker een laag K-getal (maat voor de kaliumtoestand van
de bodem). Door een totaal grondonderzoek uit te voeren kan de bemestingstoestand van het
perceel in beeld worden gebracht. Het is nu een goed moment om na te gaan of de percelen
in goede conditie zijn voor het volgende teeltseizoen. Door in het najaar te bemonsteren, heeft u nog
voldoende tijd om verbeteringen in de bemestingstoestand uit te voeren.
Een goede pH is de basis voor een goede gewasopbrengst. Om van de grond voldoende
rendement te behalen moet niet op kalk worden bezuinigd. Het najaar is een ideaal tijdstip
voor het uitvoeren van een bekalking. Dat kan bijvoorbeeld door een bekalking met
Dolokal, Ankal of Limkal.
29

30
Productierechten
Specialisten productierechten v.l.n.r.: Clemens Goselink, Roel Visscher en Ria Zieverink.
In dit artikel staan cijfers van 4 oktober 2012 vermeld en prijzen zijn excl. BTW
Koopmelk
De prijzen van koopmelk blijven op niveau.
De huidige marktprijs van €11,60 per kg
vet is redelijk stabiel. Vraag en aanbod van
melkquotum houden elkaar goed in evenwicht.
Het melkquotum moet tot 2015 afgeschreven
worden. De bovengenoemde
koopprijs is in verhouding tot de prijzen van
leasemelk. We zien dit jaar dat een deel
van onze vaste quotum-leasers een hoeveelheid
quotum gaan aankopen, om daarmee
een stuk zekerheid tot 2015 in te dekken.
De huidige melkaanvoer is redelijk op
peil. In het algemeen is de opbrengst van
kuilvoer beter in vergelijking met vorig jaar.
Wanneer we geen calamiteiten krijgen,
zoals het afgelopen jaar met het Smallenbergvirus,
zal de melkaanvoer redelijk op
peil kunnen blijven.
Leasemelk
Er is een gezonde belangstelling voor
leasemelk. Ook hierin is een redelijk evenwicht
in vraag en aanbod. Tot half augustus
was het aanbod aan de krappe kant. De
laatste maand kwam er wat meer aanbod,
zodat wij de leasers goed konden voorzien.
De prijzen variëren de laatste maanden van
€0,039 tot €0,041 per kg vet. De huidige
prijs in termijnbetaling is bijgesteld naar
circa €0,0385 per kg vet. Er is een voorkeur
voor de betaling in termijnen.
Varkensrechten koop/lease
De laatste maand is de belangstelling
in varkensrechten betreffende koop wat
toegenomen. Dit komt door de hogere
varkensprijzen en door het bericht dat
het stelsel van verantwoorde mestafzet
waarschijnlijk niet gaat werken zoals men
verwacht in het wetsvoorstel ‘Afschaffen
stelsel productierechten’. In dit wetsvoorstel
is opgenomen dat het stelsel van varkens-
en pluimveerechten niet uiterlijk op
1 januari 2015 vervalt, maar op een nader
bij koninklijk besluit te bepalen tijdstip. Op
dit moment wordt er bemiddeld voor prij-
Prijsverloop koopmelk 2010-2011-2012 prijs per % vet, excl btw
Bron: Gerealiseerde omzet ForFarmers BOMAP
Prijs in centen per % vet (excl. BTW)
Week
2010
2011
2012
zen van circa €63,00 per varkenseenheid
(kooprechten in regio Oost) voor middelgrote
partijen. In regio Overige liggen de
prijzen van koop nagenoeg op hetzelfde
niveau, in Zuid op een wat hoger niveau.
De leaserechten in de regio Oost worden
voor prijzen van circa €11,00 per varkenseenheid
verleased. De prijzen voor lease/
verlease in de regio Overige zijn gelijk aan
Oost en in de regio Zuid zijn ze duidelijk
lager van €6,00 tot €7,00 per varkenseenheid,
dit afhankelijk van de partijgrootte.
Pluimveerechten koop/lease
In de bemiddeling van pluimveerechten is
het rustig. Af en toe vindt er een transactie
plaats in zowel koop als lease. De
kooprechten wordt bemiddeld voor prijzen
van circa €6,00 per pluimvee-eenheid in de
regio Oost (afhankelijk van de partijgrootte).
De koopprijzen in regio Zuid liggen nagenoeg
op hetzelfde niveau en in de regio
Overig zijn ze een fractie lager op circa
€5,75 per pluimvee-eenheid. De prijs van
leaserechten is in de regio Oost €1,20 tot
€1,25 per pluimvee-eenheid, in de regio
Overig liggen de prijzen op circa €1,10 en
de regio Zuid rond de €0,75. Geïnteresseerden
voor zowel koop als lease zijn afwachtend.
Toeslagrechten
De bemiddeling van toeslagrechten loopt
rustig door. Er is een redelijke belangstelling
voor toeslagrechten met waarden boven de
€600,-.
Heeft u nog rechten, welke u niet kunt
benutten of komen er nog rechten vrij dit
jaar? Laat het ons weten. Ook voor rechten
met een lagere waarde is er nog regelmatig
vraag. Overdrachten met betrekking tot
het jaar 2013 moeten voor 31 maart
2013 bij Dienst Regelingen gemeld zijn.
Let er wel op dat rechten vervallen als u
onder een totaal uitbetalingsbedrag van
€ 500,- op jaarbasis komt!
heeft u vraag naar of aanbod van
melkquota, varkens-, pluimveerechten
of toeslagrechten, bel met
BoMAP, tel. +31 (0)573 28 89 89,
of kijk op: www.forfarmers.eu

eendenkroosteelt wint
innovatieprijs
EDV Consortium, een samenwerkingsverband van het Beltrumse
bedrijf Groot Zevert Vergisting BV samen met CC Advies uit
Ulft en Thecogas en ForFarmers uit Lochem, heeft vrijdag 21
september de Achterhoek Innovatieprijs gewonnen. De prijs,
een bedrag van 10.000 euro, werd door VNO-NCW-voorzitter
Bernard Wientjes uitgereikt in de Dru Cultuurfabriek in Ulft.
Eendenkroos heeft een eiwitgehalte van
ongeveer 38 procent. De eiwitsamenstelling
ligt tussen die van raap en soja.
Eendenkroos groeit op water en mest. Bij
Groot Zevert Vergisting in Beltrum wordt
een productievijver van een hectare groot
gerealiseerd voor de productie van eendenkroos.
Ook is er een speciale mestdoseerinstallatie
en oogstmachine ontwikkeld.
Op vrijdag 7 september 2012 heeft
Gelderse gedeputeerde mevrouw
Annemieke Traag de offi ciële start van
de aanleg van een bijna één hectare
grote eendenkroosvijver. Deze vijver
wordt volgend jaar in productie genomen.
Het is de laatste stap in de opschaling en
dient om het concept van eendenkroos
voor veevoer met mest als voedingsbron
op praktijkschaal te bewijzen.
De Achterhoek Innovatieprijs is uitgereikt
om de vele innovatieve bedrijven in de
Achterhoekse industrie een steuntje in de
rug te geven en om de Achterhoek steviger
als innovatieve regio op de kaart te zetten.
Begin dit jaar is het project bovendien door
TEDxBinnenhof uitgeroepen tot het meest
innovatieve project in de Nederlandse
Agrofood sector.
Gelderse gedeputeerde Annemieke Traag verricht de openingshandeling voor de aanleg van een één
hectare grote eendenkroosvijver.
31

forfarmers
Klantenservice T: +31 (0)573 28 88 11
BoMAP T: +31 (0)573 28 89 89
subli paardenvoeders T: +31 (0)900 20 25 321
farmfeed
rundveehouderij T: +31 (0)573 40 84 50
Varkenshouderij T: +31 (0)573 40 84 61
forfarmers verkoopleiders
Rundveehouderij Noord Wilfred Jonkman T: +31 (0)6 22 24 67 99
Rundveehouderij Midden en Vleesvee Henk van der Vegt T: +31 (0)6 51 34 43 25
Rundveehouderij Zuid en Geiten en Schapen Gertie Klein Hegeman T: +31 (0)6 53 31 35 88
Varkenshouderij Noord Richard Orriëns T: +31 (0)6 53 40 08 55
Varkenshouderij Midden Rinze Exterkate T: +31 (0)6 22 37 33 09
Varkenshouderij Brabant, Limburg, België Marleen van Sleuwen T: +31 (0)6 10 41 27 63
Pluimveehouderij Jan Tjassens T: +31 (0)6 53 40 40 46
Plantaardig Erik Schieven T: +31 (0)6 51 64 04 73
ForFarmers, Postbus 91, 7240 AB Lochem, T: +31 (0)573 28 88 00, F: +31 (0)573 28 88 99, info@forfarmers.eu, www.forfarmers.eu