Voorlichtingsblad van ForFarmers OKTOBER 2012 jaargang 36
Voorlichtingsblad van ForFarmers OKTOBER 2012 jaargang 36
Voorlichtingsblad van ForFarmers OKTOBER 2012 jaargang 36
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Voorlichtingsblad</strong> <strong>van</strong> <strong>ForFarmers</strong> <strong>OKTOBER</strong> <strong>2012</strong> <strong>jaargang</strong> <strong>36</strong><br />
VoerTAAL
2<br />
innovatiefonds<br />
farmers for farmers<br />
Stuur innovaties in vóór 1 november <strong>2012</strong><br />
Innovatiefonds Farmers for Farmers 2<br />
Beursbezoek <strong>ForFarmers</strong> en Hendrix 3<br />
Nieuwe melkveevoeders 4<br />
Reportage: Tevreden over ProtiBoost 6<br />
Gouden certifi caat en themaochtend 8<br />
Goatcare Lammerscan 10<br />
Interview sectormanagers varkens 11<br />
CoLofoN<br />
<strong>ForFarmers</strong> stimuleert innovaties in<br />
de landbouw. Daarom heeft zij het<br />
Innovatiefonds Farmers for Farmers in het<br />
leven geroepen. Agrarisch ondernemers<br />
die een innovatie aanmelden, maken kans<br />
op een geldbedrag, die kan oplopen tot<br />
€5.000,-. Het hoeven geen ingewikkelde<br />
innovaties te zijn, het mogen eenvoudige<br />
zaken zijn, zolang het idee maar innovatief<br />
en praktisch uitvoerbaar is.<br />
Nu volgen willekeurig een aantal beloonde<br />
innovaties:<br />
• Infraroodverwarming bij de melkrobot;<br />
• Een biggenbox voor pasgeboren biggen;<br />
Een op hoogte scharnierbare<br />
biggenbehandelwagen voor het werken<br />
met rechte rug;<br />
• Een graanstrooier met servicehulp bij<br />
vleeskuikenouderdieren.<br />
inzenden voor 1 november <strong>2012</strong><br />
De inzendingstermijn voor de komende<br />
innovatieronde loopt af op 1 november<br />
<strong>2012</strong>. Stuur uw innovatie in via<br />
www.farmersforfarmers.eu Op de<br />
website staat een aanmeldformulier en kunt<br />
u de voorwaarden voor deelname lezen.<br />
Bovendien kunt u er eerder bekroonde<br />
innovaties terugvinden.<br />
Mineralen en vitamines in varkensvoer 12<br />
Diergezondheid meten via PigMAP 14<br />
Reportage: Nieuw merk varkensvlees 16<br />
Voeropname voor spenen 18<br />
Fermentatie in varkensvoeding 19<br />
CCM verhoogt opbrengst 20<br />
Nieuw assortiment opfokvoeders 22<br />
Redactieadres: <strong>ForFarmers</strong>, Postbus 91, 7240 AB Lochem, T: +31(0)573 28 88 00, F: +31 (0)573 28 88 99<br />
Eindredactie: Afdeling communicatie.<br />
Scan de QR-code voor een link naar het aanmeld-<br />
formulier.<br />
iNhoUd<br />
Reportage: Voetzoolmonitoring 24<br />
Training bij Lohmann Tierzucht 26<br />
Korte berichten Plantaardig 28<br />
Productierechten 30<br />
Eendenkroosteelt wint innovatieprijs 31
samen op beurzen<br />
Binnenkort staan <strong>ForFarmers</strong> en Hendrix UTD gezamenlijk<br />
op een drietal beurzen. Als thema hanteren we: ‘Samen klaar<br />
voor de toekomst’. Daarmee blikken we vooruit op de nieuwe<br />
organisatie en de voordelen die u daar<strong>van</strong> kunt verwachten.<br />
Van 23 tot en met 25 oktober worden de<br />
Landbouwdagen Intensieve Veehouderij en<br />
<strong>van</strong> 30 oktober tot en met 1 november de<br />
Rundvee Vakdagen in Hardenberg gehouden.<br />
Van 13 tot en met 16 november vindt de internationale beurs EuroTier in Hannover plaats.<br />
Hier presenteren <strong>ForFarmers</strong>, Hendrix en BOCM PAULS zich voor het eerst in de nieuwe<br />
huisstijlkleuren en een nieuwe stand!<br />
Van dinsdag 20 tot en met donderdag 22<br />
november vinden de Rundvee- en Akkerbouwdagen<br />
in Gorinchem plaats. Wij ontmoeten<br />
u graag op onze stand!<br />
Nieuwe stand op euroTier<br />
Tijdens de beurs presenteren we een aantal innovaties, waaronder de ‘FF Bestellen’-app. Hiermee kunt u snel en eenvoudig voer<br />
bestellen. De app is onder de naam <strong>ForFarmers</strong> te downloaden via de App Store / Google Play. Ook is er aandacht voor ProtiBoost, een<br />
voerproduct voor melkkoeien, dat zorgt voor verhoging <strong>van</strong> het vet- en eiwitgehalte <strong>van</strong> de melk. In de reportage op bladzijde 6-7 leest<br />
u een gebruikerservaring over dit product.<br />
3
4<br />
Uitdagende graskuilen in <strong>2012</strong><br />
Natter, veel meer zuur en<br />
lagere suikergehaltes dan in<br />
2011. Dat zijn in vogelvlucht<br />
de drie kenmerken <strong>van</strong> de<br />
graskuilen <strong>van</strong> afgelopen<br />
groeiseizoen. “Met de juiste<br />
gebruiksaanwijzing en een cor-<br />
recte toepassing er<strong>van</strong>, kom<br />
je een heel eind, maar het is<br />
niet het makkelijkste jaar”,<br />
zegt Rob Rutgers, nutritionist<br />
bij <strong>ForFarmers</strong>.<br />
De eerste snede kwam dit jaar veel later<br />
<strong>van</strong> het land dan normaal. Grofweg hanteren<br />
we drie typeringen: de vroege kuilen<br />
<strong>van</strong> 5 tot 10 mei, de kuilen uit de periode<br />
15 tot en met 20 mei en vervolgens de<br />
zomerkuilen. Rob: “De eerste snede was<br />
vrij vochtig en ook het suikergehalte was<br />
aan de lage kant. Veel suikers zijn omgezet<br />
tijdens het conserveringsproces.<br />
Hierdoor is er met name meer melkzuur<br />
gevormd. Veel <strong>van</strong> deze kenmerken zijn<br />
onder andere afhankelijk <strong>van</strong> het weer,<br />
we hebben immers minder zon gehad.<br />
Daarnaast geldt: hoe droger de kuil, hoe<br />
meer suikers bewaard zijn gebleven.”<br />
Aandacht voor zuur<br />
De vroege kuilen zullen over het algemeen<br />
wel goed worden opgenomen, maar<br />
hebben aanvullend krachtvoer nodig voor<br />
Toepasbaarheid nieuwe assortiment op basis <strong>van</strong> kuilkwaliteit <strong>2012</strong><br />
Maximareeks<br />
de nodige energie. Deze vochtige kuilen<br />
kenmerken zich door een relatief lage<br />
pH doordat er veel conserveringszuren<br />
zijn gevormd. Zo is vooral melkzuur een<br />
sterk zuur dat zorgt voor een goede conservering.<br />
Melkzuur is voor de koe een<br />
goede energiebron, alleen een hoge concentratie<br />
verhoogt de zuurbelasting in de<br />
pens. Dit geeft dus een verhoogde kans<br />
op pensverzuring.<br />
Kuiltypering Vroeg/Nat Laat/droog Laat/nat<br />
Maximbrok Gluco +++ + ++<br />
Maximabrok Super + +++ ++<br />
Optimareeks<br />
Optimabrok Injectie +++ + ++<br />
Optimabrok Primeur + +++ ++<br />
Correctiereeks<br />
Supplement Magnifiek + +++ ++<br />
Supplement Ultra +++ + ++
Om koeien gezond te houden dient de<br />
pens voldoende gebufferd te worden. Een<br />
belangrijke voorwaarde hiervoor is dat<br />
het rantsoen voldoende structuur bevat.<br />
Structuur zet aan tot herkauwen en het<br />
gevormde bicarbonaat, dat via speeksel<br />
in de pens komt, heeft een neutraliserende<br />
werking op de pH.<br />
Rob: “Een toevoeging <strong>van</strong> graszaadhooi<br />
of koolzaadstro geeft dit effect. Ook<br />
pensbuffers als Univit Buffer en natriumbicarbonaat<br />
zorgen hiervoor. Toch is een<br />
investering in bufferende voeders om de<br />
zuurgraad <strong>van</strong> de pens op peil te houden<br />
geen onverstandige beslissing. Met gezonde<br />
koeien bereik je immers veel meer.”<br />
Veel verschil<br />
Bij de wat latere kuilen uit de periode <strong>van</strong><br />
15 tot 20 mei zijn er veel verschillen waar<br />
te nemen: te nat of juist droog. Wat ze<br />
wel gemeen hebben is dat bij beide typen<br />
de voederwaarde is teruggelopen. “Het<br />
was een zwaar gewas waardoor deze<br />
kuilen een hoge NDF-fractie hebben, <strong>van</strong><br />
boven de 500. En dat gaat ten koste <strong>van</strong><br />
energie en eiwit. Dat vraagt dus om de<br />
juiste aanvulling <strong>van</strong>uit krachtvoer. Om<br />
het lage eiwitniveau te corrigeren dient er<br />
meer eiwit bijgevoerd te worden. Zo zal<br />
bij natte kuilen de nadruk meer liggen op<br />
het aanvullen <strong>van</strong> bestendig eiwit terwijl<br />
er bij droge kuilen meer behoefte is aan<br />
eiwit op pensniveau, oftewel onbestendig<br />
eiwit.”<br />
Late kuilen<br />
Ook op de (late) zomerkuilen is een correctie<br />
nodig <strong>van</strong> energie en eiwit. Deze<br />
zijn bovendien broeigevoelig. Zeker bij de<br />
late kuilen die droger zijn ingekuild, moet<br />
je hierop letten. Het voeren <strong>van</strong> deze<br />
kuilen heeft de voorkeur in de periode<br />
met lage buitentemperatuur en een hoge<br />
voersnelheid.<br />
Al met al ligt er een grote variatie kuilen<br />
in de praktijk, die op verschillende manieren<br />
gecorrigeerd dienen te worden. De<br />
nieuwe voeders voor het winterrantsoen<br />
(zie kader) kunnen hierbij ingezet worden.<br />
NieUwe Voeders Voor heT wiNTerrANTsoeN<br />
<strong>ForFarmers</strong> en Hendrix introduceren voor het komende<br />
winterseizoen zes nieuwe unieke voeders die helemaal zijn<br />
afgestemd op de kuilen <strong>van</strong> <strong>2012</strong>. Het eerste resultaat<br />
<strong>van</strong> het beste <strong>van</strong> beide organisaties.<br />
Maximabrok Gluco (1080 MELK 120 WDE 10 EKB)<br />
Voordelen/toepasbaarheid<br />
• Maximaal eiwitpercentage door hoog aandeel glucogene energie<br />
• Langzaam verbeerbaar<br />
• Minimaal conditieverlies en snel conditieherstel<br />
• Breed inzetbaar<br />
• Zeer geschikt voor de natte eerste snede met veel melkzuur<br />
Maximabrok Super (1150 MELK 125WDE 10 EKB)<br />
Voordelen/toepasbaarheid<br />
• Sterk melkdrijvend<br />
• Super geconcentreerd, dus scherp voerverbruik<br />
• Gunstig voor bedrijven in de BEX<br />
• Geschikt voor droge kuilen met lage VEM en ruw eiwit<br />
Optimabrok Primeur (1020 MELK 120WDE 10 EKB)<br />
Voordelen/toepasbaarheid<br />
• Geconcentreerde brok<br />
• Stimuleert melk- en eiwitproductie<br />
• Corrigeert deels basisrantsoen<br />
• Geschikt voor de droge, latere eerste snede<br />
Optimabrok Injectie (1000 MELK 110 WDE -5 EKB)<br />
Voordelen/toepasbaarheid<br />
• Stimuleert pensfermentatie = stimulering eiwitpercentage<br />
• Breed toepasbaar<br />
• Gunstig voor bedrijven in de BEX<br />
• Passend op zowel vroege als late eerste snede<br />
Supplement Magnifiek (720 MELK 180 WDE 150 EKB)<br />
Voordelen/toepasbaarheid<br />
• Geconcentreerd eiwit: penseiwit en bestendig eiwit<br />
• Breed toepasbaar daar waar eiwit gecorrigeerd moet worden<br />
• Past goed bij de kuilen <strong>van</strong> <strong>2012</strong> die minder eiwit bevatten<br />
Supplement Ultra (907 MELK 180WDE 20 EKB)<br />
Voordelen/toepasbaarheid<br />
• Melk en melkeiwit stimulerend<br />
• Sturen op lager ureum<br />
• Gemak: energie en eiwit in één product<br />
• Sluit zeer goed aan bij de vroege eerste snede <strong>van</strong> dit jaar<br />
5
6<br />
Reportage<br />
“de vet- en eiwitgehaltes <strong>van</strong> de<br />
tankmelk stijgen sterk”<br />
Het ruikt naar cacao en de koeien geven een hoger percentage<br />
vet en eiwit. Dat zijn de eerste ervaringen <strong>van</strong> melkveehouder<br />
Arjan Schrijver uit Dalfsen met het product ProtiBoost.<br />
“Ik heb over ProtiBoost gelezen en sprak<br />
een tevreden gebruiker, een melkveehouder<br />
die klant is bij Hendrix UTD. Ik heb<br />
een maand terug twee ton <strong>van</strong> het product<br />
in meelvorm besteld. Dit verstrek<br />
ik door het basisrantsoen, bestaande<br />
uit onder andere gras, mais, luzerne,<br />
perspulp en aardappelpersvezel. En sindsdien<br />
blijven de tankmelkgehaltes maar stijgen.<br />
Een maand terug zat er 3,76% eiwit in<br />
de tankmelk. Nu ligt deze al op 4,16%. En de<br />
hoeveelheid melk is nauwelijks gezakt. Ook<br />
het vetpercentage is bijna tien procent gestegen.<br />
In zijn geheel geeft het een mooiere<br />
vet- eiwitverhouding in de melk”, Arjan<br />
Schrijver is een tevreden gebruiker <strong>van</strong> het<br />
nieuwe voerproduct. Het product past prima<br />
bij zijn bedrijfsmanagement en de doelstellingen<br />
die hij met zijn melkveehouderij<br />
wil realiseren.<br />
intensieve bedrijfsvoering<br />
Schrijver runt met 1,2 miljoen kg melk op 38<br />
hectare grond een zeer intensief bedrijf. Hij<br />
moet voer aankopen en mest afvoeren. Dit<br />
geeft een risico, maar aan de andere kant<br />
maakt het hem ook flexibel. Arjan: “Ik moet<br />
toch voer aankopen. Prijstechnisch rekenen<br />
bijproducten meestal gunstiger dan mais of<br />
krachtvoer. Bovendien kan ik het rantsoen<br />
via bijproducten gemakkelijker bijsturen en<br />
loopt de melkproductie soepel. ProtiBoost<br />
voer ik in meelvorm, samen met de andere<br />
bijproducten (onder andere aardappelpersvezels<br />
en perspulp) via een blokkendoseerwagen<br />
voor het voerhek.” ProtiBoost is ook<br />
in brokvorm verkrijgbaar.<br />
rust op pensniveau<br />
Wat is nu het geheim <strong>van</strong> het product?<br />
<strong>ForFarmers</strong>-bedrijfsadviseur Bas Haarhuis<br />
vertelt: “Het ruikt lekker (naar cacao),<br />
bevat veel ruwe celstof en een mooi ruw<br />
eiwitgehalte <strong>van</strong> 174 gram. Dit geeft rust<br />
op pensniveau. Het is bovendien een veilig<br />
product richting klauwgezondheid. De<br />
investering bedraagt €27,20 per 100 kg.”<br />
Arjan: “Dit is naar verhouding niet duur,<br />
temeer omdat ik daar aankoop <strong>van</strong> mais<br />
voor kan laten en omdat het een duidelijke<br />
verbetering <strong>van</strong> de vet- en eiwitgehalten<br />
geeft. Het enige wat een nadeel kan zijn<br />
is dat het lactosegehalte daalt. Het is nog<br />
niet bekend wat de gevolgen zijn <strong>van</strong> een<br />
lactosegehalte die over een langere tijd la-
ger dan 4,5 uitkomt, maar ik verwacht er<br />
geen grote nadeel <strong>van</strong>.”<br />
Bedrijfsvoering optimaliseren<br />
Arjan zit op dit moment in een drukke<br />
periode. Hij is bezig met optimaliseren <strong>van</strong><br />
het bedrijf. In tien jaar tijd is de melkveehouderij<br />
gegroeid <strong>van</strong> veertig koeien en<br />
280.000 kg melk naar een bedrijf met 156<br />
koeien en 1,2 miljoen kg melk. Vier jaar<br />
geleden is een eerste melkrobot geïnstalleerd,<br />
in een stal met een capaciteit voor<br />
maximaal 190 koeien. “We hebben toen<br />
gekozen voor één robot, om geen te zware<br />
financiering te krijgen. En deze keuze was<br />
achteraf maar goed ook, want dat jaar was<br />
de melkprijs extreem laag. We hebben nu<br />
vier jaar met één robot gemolken, ons bedrijf<br />
verder uitgebreid in aantal koeien en een<br />
deel <strong>van</strong> de veestapel in de bestaande<br />
melkveestal gemolken. Maar nu is het tijd<br />
voor de tweede robot. We starten hier binnenkort<br />
mee.”<br />
Herman, Arjan en voorlichter Bas Haarhuis bij het voer voor het melkvee.<br />
Tevreden gebruiker<br />
Alles bij elkaar hoopt Arjan dat zijn melkvee<br />
een keer de voor hem gestelde magische<br />
grens <strong>van</strong> een rollend jaargemiddelde <strong>van</strong><br />
8.500 kg melk met een eiwitpercentage <strong>van</strong><br />
vier of hoger behalen. “Zoals het nu loopt,<br />
gaat dit vast lukken. Ik ben in ieder geval<br />
tevreden met de mogelijkheid die Proti-<br />
Boost biedt en zolang het product geen<br />
negatieve effecten op de veestapel geeft,<br />
blijf ik het inzetten.”<br />
BedrijfsgegeVeNs<br />
Herman en zoon Arjan Schrijver hebben<br />
in maatschap een melkveebedrijf met<br />
156 melkkoeien en 38 hectare grond.<br />
Van deze 38 hectare is tien hectare voor<br />
mais en drie hectare wordt na 15 juni<br />
gemaaid (beheersgras). Ze melken een<br />
quotum <strong>van</strong> 1,2 miljoen kg melk.<br />
Vier jaar geleden heeft Schrijver een<br />
Lely melkrobot aangeschaft en sindsdien<br />
wordt een deel <strong>van</strong> de veestapel met de<br />
robot gemolken. De overige koeien tot<br />
op heden nog in de melkstal, maar de<br />
tweede melkrobot is onlangs ook in de<br />
stal geplaatst, dus daar wordt binnenkort<br />
op overgeschakeld. Het rollend jaargemiddelde<br />
bedraagt 8.012 kg melk met<br />
4,76% vet en 3,84% eiwit.<br />
Het rantsoen <strong>van</strong> de melkkoeien bestaat<br />
voor ongeveer 9 kg drogestof uit ruwvoer,<br />
het overige drogestofaandeel<br />
komt uit bijproducten. Schrijver<br />
koopt producten als geplette tarwe,<br />
bierbostel, perspulp, Corngold en aardappelpersvezels.<br />
Medio september bestond het rantsoen<br />
uit tweede snede kuilgras<br />
<strong>2012</strong>, beheersgras, mais, luzerne,<br />
perspulp, aardappelpersvezel, Univit<br />
Mobiel, Supplement Populair (nu<br />
Magnifiek). Naast dit basisrantsoen<br />
wordt er Super Topbalansbrok verstrekt.<br />
de ambitie <strong>van</strong> schrijver:<br />
Het bedrijf toekomstbestendig maken<br />
en een jaarproductie <strong>van</strong> 8.500 kg melk<br />
met 4% eiwit realiseren.<br />
7
8<br />
forfarmers eerste<br />
mengvoerbedrijf<br />
met gouden<br />
Certifi caat<br />
Recentelijk ontving <strong>ForFarmers</strong> als eerste<br />
mengvoerleverancier het Gouden Certifi caat<br />
Dynamisch Voeren. Agrovision introduceert<br />
per 1 oktober <strong>2012</strong> de Gouden Certifi cering Dynamisch<br />
Voeren voor mengvoerleveranciers die de kennis en het<br />
ambitieniveau hebben om Dynamisch Voeren succesvol in<br />
de markt te zetten.<br />
<strong>ForFarmers</strong> ont<strong>van</strong>gt het certifi caat omdat zij achter het concept Dynamisch Voeren<br />
staat en dit actief promoot. De bedrijfsadviseurs worden opgeleid in Dynamisch<br />
Voeren. Hierdoor beschikken de adviseurs over voldoende kennis om de melkveehouder<br />
met Dynamisch Voeren te ondersteunen en <strong>van</strong> goede adviezen te voorzien.<br />
Daardoor kan het hoogst mogelijke saldo worden behaald.<br />
Dynamisch Voeren is een voersysteem waarbij de individuele krachtvoergift per<br />
koe dagelijks wordt vastgesteld aan de hand <strong>van</strong> de melkproductie, melkopbrengst<br />
en krachtvoerkosten. De kracht <strong>van</strong> het systeem is dat de krachtvoergift wordt<br />
geoptimaliseerd, waardoor een hoger saldo wordt behaald.<br />
In 2008 stond <strong>ForFarmers</strong> als partner aan de wieg bij de introductie <strong>van</strong><br />
Dynamisch Voeren in de melkveehouderij. Inmiddels voeren meer dan zeshonderd<br />
melkveebedrijven in Nederland dynamisch waar<strong>van</strong> ruim tweehonderd klant zijn bij<br />
<strong>ForFarmers</strong>. Het programma is de afgelopen jaren fl ink doorontwikkeld en heeft bewezen<br />
succesvol te werken op bedrijven die kiezen voor het hoogst haalbare saldo.<br />
Productmanager Richard Dijkstra en Gerrit Braakman (r.) <strong>van</strong> Agrovision.<br />
“een mooie<br />
“Een mooie dag om te venti-<br />
leren” was het onderwerp <strong>van</strong><br />
de vrijdag 14 september ge-<br />
organiseerde themaochtend<br />
bij rosékalverhouder Hag in<br />
Haaksbergen. De rode draad<br />
<strong>van</strong> deze ochtend was dat er<br />
vier invloedsfactoren zijn om<br />
het rendement op een rosé-<br />
kalverhouderij te verbeteren:<br />
huisvesting/klimaat, voeding,<br />
kwaliteit <strong>van</strong> het kalf en het ma-<br />
nagement <strong>van</strong> de veehouder.
dag om te ventileren”<br />
Ventileren gaat natuurlijk over het klimaat<br />
in de stal, maar ventileren is ook synoniem<br />
voor kennis delen. 175 vleesveehouders en<br />
geïnteresseerden uit de sector namen deel.<br />
Onno Hidding, verkoopleider <strong>ForFarmers</strong><br />
Hendrix opende de dag en stelde meteen<br />
het nieuwe vleesveeteam voor. Aansluitend<br />
lichtte Erik Hag de ontwikkelingen <strong>van</strong> zijn<br />
bedrijf toe. Het bedrijf <strong>van</strong> de familie Hag<br />
bestaat uit opfok en afmest <strong>van</strong> jonge rosé’s<br />
(1.300 dieren). Voor de familie Hag zijn goede<br />
resultaten en arbeidsplezier <strong>van</strong> groot<br />
belang. Zij realiseren dit door goed uitgangsmateriaal,<br />
goede voeding en een samen-<br />
werking met de juiste mensen. Sinds kort<br />
worden de kalveren afgeleverd onder<br />
het ‘Beter Leven’-keurmerk. De opfokstal<br />
die een aantal jaren geleden is gebouwd,<br />
beschikt over mechanische ventilatie. Dit<br />
beviel zo goed dat op de afmeststal sinds<br />
kort ook een mechanisch ventilatiesysteem<br />
is aangebracht.<br />
Klimaatspecialist Jan <strong>van</strong> de Brink sloot<br />
met zijn presentatie aan bij het verhaal<br />
<strong>van</strong> Hag. Volgens Van de Brink kan met<br />
mechanische ventilatie al snel €30,- per<br />
kalf worden verdiend. Juist toegepaste<br />
mechanische ventilatie geeft een hoger<br />
geslacht gewicht en een halvering <strong>van</strong> het<br />
medicijngebruik, er<strong>van</strong> uitgaande dat de<br />
voeding en het management gelijk blijven,<br />
want deze zijn namelijk ook <strong>van</strong> invloed<br />
op de gezondheid <strong>van</strong> het dier en<br />
de bedrijfsresultaten. De rosésector loopt<br />
volgens Van de Brink met betrekking tot<br />
mechanische ventilatie twintig jaar achter<br />
op de varkenssector. Zijn oproep is dan ook<br />
om het wiel niet opnieuw uit te vinden maar<br />
gebruik te maken <strong>van</strong> de ervaringen uit de<br />
varkenssector.<br />
Enkele adviezen <strong>van</strong> Jan:<br />
• Houd bij het ventileren rekening met<br />
dierspecifieke factoren zoals optimale<br />
temperatuur.<br />
• Breng de mechanische ventilatie op de<br />
juiste manier in de stal.<br />
• Zorg voor een goede afstelling <strong>van</strong> de<br />
klimaatcomputer. Laat een klimaat-<br />
specialist het systeem instellen.<br />
• Maak bij nieuwbouw of verbouw een<br />
klimaatplan. De dieren vertellen hoe<br />
het klimaat is.<br />
De laatste spreker <strong>van</strong> de morgen was<br />
Kees <strong>van</strong> Reenen, Senior onderzoeker bij<br />
Wageningen UR Livestock Research. Van<br />
Reenen heeft het onderdeel diergezondheid<br />
toegelicht, waarbij de welzijnsmonitor<br />
Rosékalverhouder Erik Hag ligt de ontwikkelingen <strong>van</strong> zijn bedrijf toe.<br />
een belangrijk instrument is. De monitor<br />
beoordeelt het welzijn <strong>van</strong> het kalf door dit<br />
af te lezen aan de dieren! Er wordt gekeken<br />
naar het gedrag, de gezondheid en pathologische<br />
veranderingen op het slachthuis.<br />
Doel <strong>van</strong> het WUR-onderzoek is om welzijn<br />
eenduidig en betrouwbaar vast te stellen.<br />
Welzijn beïnvloed uiteindelijk het resultaat.<br />
Na de sprekers was er tijd voor discussie.<br />
De belangrijkste stelling was: “kan een<br />
optimale ventilatie het antibioticagebruik<br />
reduceren?” De zaal was het er unaniem<br />
over eens dat dit zo is. Alleen hoeveel, dat<br />
hangt <strong>van</strong> de bedrijfssituatie af.<br />
De ochtend werd afgesloten met een zeer<br />
goede lunch, kalf <strong>van</strong> de BBQ, verzorgd<br />
door de Pali Group. ’s Middags was het<br />
bedrijf <strong>van</strong> de familie Hag toegangelijk voor<br />
belangstellenden. Er zijn 600 bezoekers<br />
geweest.<br />
9
10<br />
ontwikkel de jeugd,<br />
verbeter de toekomst<br />
De nieuwste tool in de geitenhouderij is een feit: Goatcare<br />
Lammerscan. Geitenhouders die hun opfok willen verbete-<br />
ren, kunnen beter dan ooit bepalen hoe ze dat precies moeten<br />
doen om tot de beste technische en fi nanciële resultaten te<br />
komen.<br />
Een verbetering <strong>van</strong> de opfok geeft een<br />
gezondere opfok, met meer werkplezier.<br />
Daarnaast resulteert dit in een gezonde<br />
melkgeit die gemakkelijker méér melk produceert<br />
en dus een hoger rendement behaalt.<br />
Bij een productie <strong>van</strong> 1.000 kg melk<br />
per geit per jaar en een ver<strong>van</strong>ging <strong>van</strong><br />
25%, kost de opfok €0,0625 per kilogram<br />
melk (Bron: Bestra). Wanneer u betere<br />
technische resultaten bereikt in de opfok,<br />
zal de levensproductie <strong>van</strong> de toekomstige<br />
geitenstapel stijgen. De opfokkosten worden<br />
dan uitgesmeerd over meer kilo’s melk.<br />
De Goatcare Lammercan wordt uitgevoerd<br />
door een voorlichter. Hij of zij loopt samen<br />
met u de gehele opfokperiode door. De opfok<br />
bestaat uit verschillende fasen met per<br />
fase specifi eke kritische controlepunten. In<br />
het fi guur hiernaast staan ze vermeld. De<br />
voorlichter controleert de opfokstal vóór<br />
afl ammeren, de hoogdrachtige geiten, het<br />
afl ammer- en biestmanagement, voeding<br />
en gezondheid gedurende de melkperiode<br />
en huisvestings- en klimaat-factoren. Deze<br />
checkpunten worden beoordeeld met<br />
goed, aandacht of risico.<br />
Uiteindelijk krijgt uw opfok per onderdeel een<br />
eindcijfer, zie fi guur. Zo ziet u in één oogopslag<br />
waar de sterke punten en verbeterpunten<br />
in de lammeropfok op uw bedrijf liggen.<br />
U krijgt een rapport met de uitslag. Het<br />
rapport is een leidraad voor u en uw voorlichter<br />
om samen een plan <strong>van</strong> aanpak op<br />
te stellen.<br />
In onderstaand fi guur is te zien dat het onderdeel<br />
huisvesting en klimaat en het afl ammer- en biestmanagement<br />
aandacht verdienen.<br />
Huisvesting<br />
en klimaat<br />
Melkperiode: voeding en<br />
gezondheid<br />
Opfokstal vóór afl ammeren<br />
Hoogdrachtige<br />
geiten<br />
Afl ammer- en biestmanagement<br />
VAN der PAAUw: “de<br />
oPfoKsCAN VoorKoMT<br />
BedrijfsBLiNdheid”<br />
Simon <strong>van</strong> der Paauw (r.) en zoon Jeroen.<br />
Voorlichter Armanda Boersma heeft bij<br />
geitenhouder Simon <strong>van</strong> der Paauw uit<br />
Vreeland een Goatcare Lammerscan uitgevoerd.<br />
Simon vertelt hierover: “Ik heb<br />
de scan laten uitvoeren om bedrijfsblindheid<br />
te voorkomen. Het is goed wanneer<br />
iemand anders bekijkt of er op het bedrijf<br />
geen zaken blijven liggen.”<br />
Doel <strong>van</strong> de Lammerscan is optimalisatie<br />
<strong>van</strong> het bedrijfsmanagement. Zodat<br />
uiteindelijk de beste technische en fi -<br />
nanciële resultaten op het bedrijf worden<br />
gerealiseerd. Bij Van der Paauw duurde<br />
de bedrijfsscan ongeveer drie kwartier.<br />
Simon: “Armanda heeft het management<br />
beoordeeld aan de hand <strong>van</strong> een<br />
checklist. Er is vooral aandacht geschonken<br />
aan het onderdeel stalventilatie,<br />
<strong>van</strong>wege twijfels over het functioneren<br />
hier<strong>van</strong>. Met een rookapparaat is de<br />
ventilatie beoordeeld. Hieruit blijkt dat<br />
de opfokstal meer ventilatieopeningen<br />
nodig heeft. Deze hebben we gemaakt<br />
en voorzien <strong>van</strong> een luchtgeleider in de<br />
vorm <strong>van</strong> een schuine plank, waardoor<br />
de lucht naar binnen en boven wordt geleid<br />
en minder snel/hard op de lammeren<br />
valt. Deze oplossing heeft ons weinig<br />
geld gekost.” Een ander voordeel <strong>van</strong> de<br />
Lammerscan vindt Simon dat bij hem alle<br />
kennis rondom geboorte en opfok weer is<br />
opgefrist. “De Lammerscan is een goede<br />
aanvulling <strong>van</strong> de kennisuitwisseling tussen<br />
voorlichter en veehouder. Voor mij<br />
als veehouder heb ik nu overzichtelijk in<br />
beeld hoe het met de diverse managementfactoren<br />
gesteld is. Het is aan mij in<br />
hoeverre ik actie onderneem om de verbeterpunten<br />
aan te pakken. Met als doel<br />
een optimaler bedrijfsresultaat. Komend<br />
jaar zal ik de resultaten <strong>van</strong> de aanpassingen<br />
ervaren.”
“de beste waarde/prijs-<br />
verhouding <strong>van</strong> Nederland”<br />
Achter de schermen zijn de voorbereidingen voor de in-<br />
tegratie <strong>van</strong> <strong>ForFarmers</strong> en Hendrix UTD in volle gang.<br />
De ambities <strong>van</strong> de nieuwe organisatie zijn groot. En<br />
klanten moeten daar straks als eerste <strong>van</strong> gaan profiteren.<br />
Harrie Kouwenberg en Jan Baan, sectormanager Varkens<br />
bij respectievelijk Hendrix UTD en <strong>ForFarmers</strong>, geven alvast<br />
een voorproefje.<br />
wat zijn de sterke punten <strong>van</strong><br />
forfarmers en hendrix UTd?<br />
Jan: “Het sterkste punt <strong>van</strong> <strong>ForFarmers</strong><br />
is toch wel onze scherpe waarde/prijs-<br />
verhouding. Verder werken we doelgericht<br />
en zijn de lijnen kort, waardoor we snel kunnen<br />
schakelen.”<br />
Harrie: “Hendrix UTD is – zéker de laatste<br />
jaren – als totale organisatie sterk klantgericht<br />
en voergericht. We onderscheiden ons<br />
door de verkoop via dealers. Hun kennis<br />
<strong>van</strong> de regionale markt en verbondenheid<br />
met de regio heeft echt meerwaarde voor<br />
onze klanten. En niet te vergeten de passie<br />
en de kennis <strong>van</strong> onze medewerkers; daarmee<br />
maken we het verschil.”<br />
waar zit de synergie?<br />
Harrie: “Dat zit op heel veel vlakken. Juist<br />
omdat we verschillend zijn, vullen we elkaar<br />
goed aan. We zitten nu middenin het integratieproces<br />
en proberen daarin continu<br />
het beste <strong>van</strong> beide bedrijven te combineren.<br />
Dit doen we met voersamenstellingen,<br />
maar ook op het gebied <strong>van</strong> hulpmiddelen.<br />
Zo gaan we bijvoorbeeld Agroscoop ® <strong>van</strong><br />
<strong>ForFarmers</strong> gebruiken, een data-analysesysteem<br />
voor technische en financiële kengetallen<br />
dat de klant en zijn adviseur <strong>van</strong><br />
waardevolle informatie voorziet.”<br />
Jan: “Hendrix UTD heeft een heel goede<br />
aanpak voor rantsoenoptimalisatie voor<br />
brijvoerbedrijven waar straks ook de<br />
<strong>ForFarmers</strong>-klanten <strong>van</strong> kunnen profiteren.<br />
Ook qua logistiek zijn er veel voordelen te<br />
behalen. <strong>ForFarmers</strong> had vergevorderde<br />
plannen voor een nieuwe fabriek in Oss.<br />
Die zijn geschrapt, want met de productielocaties<br />
<strong>van</strong> Hendrix UTD in Zuid-Nederland<br />
hebben we nu een goede landelijke<br />
dekking.”<br />
en wat merkt de klant <strong>van</strong> dit alles?<br />
“De beste waarde/prijs-verhouding <strong>van</strong><br />
Nederland, daar gaan wij voor.”<br />
wat gaat er met de assortimenten<br />
gebeuren?<br />
Jan: “We bouwen momenteel samen aan<br />
één nieuw assortiment. De centrale vraag<br />
daarbij is ‘wat wil de markt?’ De specialisten<br />
en adviseurs <strong>van</strong> beide bedrijven zijn<br />
daarvoor een belangrijke bron <strong>van</strong> informatie.<br />
Zij kennen de wensen en behoeftes<br />
<strong>van</strong> onze klanten. Samen met de onderzoekers<br />
<strong>van</strong> het Nutrition Innovation Centre<br />
vertalen we die kennis in een assortiment<br />
dat tegemoet komt aan de diversiteit <strong>van</strong><br />
ons klantenbestand. Zowel de ondernemer<br />
die streeft naar maximaal resultaat als de<br />
varkenshouder die vooral let op de kostprijs<br />
vindt hiervoor een passend voer. De<br />
voeders worden nu getest op praktijkbedrijven,<br />
want voorspelbaar resultaat is een<br />
belangrijke voorwaarde.”<br />
Harrie: “Voor de hulpmiddelen en de advies-<br />
aanpak volgen we een vergelijkbare route.<br />
Het is een zeer intensief proces, maar vooral<br />
ook een grote uitdaging waar we met<br />
respect voor elkaars inbreng aan werken.”<br />
wanneer ziet de markt resultaat?<br />
Harrie: “We streven ernaar om het nieuwe<br />
assortiment en het bijbehorende prijsbe-<br />
Harrie Kouwenberg en Jan Baan.<br />
leid in de loop <strong>van</strong> 2013 te introduceren.<br />
Het exacte moment is afhankelijk <strong>van</strong> een<br />
aantal factoren, waaronder de invoering<br />
<strong>van</strong> een nieuwe automatisering. Klanten<br />
worden daarover tijdig geïnformeerd en<br />
uiteraard kunnen zij met vragen altijd bij de<br />
voorlichter terecht.”<br />
wat zijn de grootste kansen en uitdagingen<br />
voor de nieuwe organisatie?<br />
“De grootste uitdaging nu is de integratie<br />
<strong>van</strong> twee bedrijven tot één sterke partij die<br />
nog beter dan de oorspronkelijke organisaties<br />
kan voldoen aan de behoeftes <strong>van</strong><br />
de klant. Dan kunnen we ook onze ambitie<br />
waarmaken om ons marktaandeel in<br />
Nederland uit te breiden. Kansen zien we<br />
bijvoorbeeld in de combinatie <strong>van</strong> de beide<br />
onderzoeksafdelingen. Daar verwachten<br />
we veel <strong>van</strong>, mede omdat we op onderzoeksgebied<br />
met Nutreco blijven samenwerken<br />
en daardoor toegang houden tot<br />
kennis en onderzoek op wereldniveau. Dat<br />
maakt ons ook een aantrekkelijke partner<br />
voor bijvoorbeeld Wageningen UR, slachterijen<br />
en andere partijen in de markt. En dat<br />
biedt weer tal <strong>van</strong> perspectieven.”<br />
en welke kansen biedt dit de klant?<br />
“<strong>ForFarmers</strong> Hendrix biedt een voorspelbaar<br />
resultaat en de beste waarde-prijsverhouding<br />
<strong>van</strong> Nederland. Dat moet een<br />
varkenshouder die zaken met ons doet, direct<br />
terugzien in zijn technische én in zijn<br />
financiële resultaat.”<br />
11
12<br />
Mineralen in varkensvoer zorgen voor een goede botontwikkeling en maximale melkproductie.<br />
Mineralen en vitamines maken<br />
varkensvoer compleet<br />
Elk biggen-, zeugen- en vleesvarkensvoer is aangevuld met<br />
een uitgebalanceerde combinatie <strong>van</strong> mineralen en vitamines.<br />
Vitamines zijn stoffen die het lichaam niet zelf aanmaakt<br />
maar die wel noodzakelijk zijn voor een goed functioneren<br />
<strong>van</strong> het lichaam. Zeer kleine toevoegingen aan de voeding<br />
zijn al voldoende voor een gezonde en goede groei, goede<br />
vruchtbaarheid en hoge bigproductie.<br />
Een varken heeft meer dan twintig vitamines<br />
nodig. Elke vitamine heeft een andere<br />
werking. De meeste zijn onmisbaar voor<br />
een goed functioneren <strong>van</strong> de stofwisseling<br />
en vrijwel alle vitamines hebben meerdere<br />
functies in het lichaam. Soms zijn de effecten<br />
<strong>van</strong> een vitamine duidelijk waarneembaar.<br />
Enkele voorbeelden:<br />
• Biotine is noodzakelijk voor een goede<br />
huid- en klauwconditie. Een overmaat<br />
geeft te harde klauwen. Bij een tekort<br />
kunnen huidschilfers ontstaan en slijten<br />
de klauwen te snel doordat het hoorn-<br />
weefsel te zacht is.<br />
• Choline is een belangrijke vitamine<br />
voor de vruchtbaarheid. Toevoeging<br />
<strong>van</strong> choline in zeugenvoeders heeft een<br />
positief effect op aantal en kwaliteit<br />
<strong>van</strong> de biggen.<br />
• Vitamine E beschermt lichaamscellen<br />
en is noodzakelijke voor de stofwisse-<br />
ling. Extra vitamine E in combinatie<br />
met het mineraal selenium wordt in-<br />
gezet in situaties met veel moerbei-<br />
hartziekte.<br />
• Vitamine D zorgt voor een goede<br />
opname <strong>van</strong> calcium <strong>van</strong>uit de darmen.<br />
Voor een goede groei en melk-<br />
productie is een goede calciumopname<br />
essentieel.<br />
• Vitamine K is nodig voor een goede<br />
bloedstolling. Jonge biggen hebben<br />
een gebrek aan deze vitamine. Zonder<br />
extra vitamine K is er risico op over-<br />
matig bloedverlies bij onder andere<br />
het couperen <strong>van</strong> staarten.
wettelijke normen<br />
Vitamines B en C zijn in water oplosbaar.<br />
Een varken kan er niet teveel <strong>van</strong> opnemen,<br />
omdat een overmaat met de urine<br />
wordt uitgescheiden. Dat is anders voor<br />
de in vet oplosbare vitamines A, D, E en K.<br />
Een teveel hier<strong>van</strong> wordt in het lichaamsvet<br />
opgeslagen. Een te hoge consumptie <strong>van</strong><br />
vitamine A en D kan bij de mens ziekte-<br />
verschijnselen veroorzaken. Om te voorkomen<br />
dat varkensvlees te veel <strong>van</strong> deze<br />
vitamines bevat, zijn er wettelijke normen<br />
voor de maximum hoeveelheid vitamine A<br />
en D in varkensvoeders.<br />
Uitgebalanceerde combinatie<br />
Alle biggen-, zeugen- en varkensvoeders<br />
bevatten een uitgebalanceerde combinatie<br />
<strong>van</strong> vitamines en mineralen. Aan specifieke<br />
doelvoeders voegen we een extra hoeveelheid<br />
<strong>van</strong> bepaalde vitamines of mineralen<br />
toe. De fabrieken zijn ingericht op flexibiliteit,<br />
zodat veel vitamines en mineralen als<br />
enkelvoudige grondstof op verzoek <strong>van</strong> de<br />
klant aan het voer kunnen worden toegevoegd.<br />
Naast voer zijn de darmbacteriën een<br />
belangrijke bron <strong>van</strong> vitamines uit het<br />
B-complex. Een gezonde darmflora pro-<br />
duceert voldoende <strong>van</strong> deze vitamines. In<br />
perioden <strong>van</strong> stress of na een antibioticumbehandeling<br />
loopt de productie echter<br />
terug en dan is een extra vitamine-<br />
verstrekking zinvol.<br />
Vitamine C<br />
In tegenstelling tot de mens kan een varken<br />
zelf vitamine C aanmaken. Een toevoeging<br />
<strong>van</strong> extra vitamine C aan varkensvoer is<br />
daardoor in theorie overbodig. In de praktijk<br />
wordt echter wel een positief effect<br />
gezien <strong>van</strong> een aanvulling met vitamine C.<br />
Zo heeft het een positief effect op de stofwisseling<br />
en vermindert het bijvoorbeeld<br />
celschade.<br />
goede verhouding mineralen<br />
Voor een goede botontwikkeling en maximale<br />
melkproductie is niet alleen het<br />
aanbod aan calcium, fosfor en magnesium<br />
<strong>van</strong> belang, maar moeten ook microcomponenten<br />
als zink en mangaan in de goede<br />
verhouding aanwezig zijn.<br />
Regelmatig verschijnen in de media berichten<br />
over de positieve effecten <strong>van</strong> organisch<br />
gebonden mineralen. Vaak betreft het<br />
een mineraal dat is ingebouwd in een eiwit.<br />
Het zijn dure producten, waar<strong>van</strong> het effect<br />
vaak wordt overschat. Als de voeding een<br />
Tabel. Vitamines en hun werking<br />
Vitamine Naam Belangrijkste werking<br />
A retinol Huidkwaliteit en vruchtbaarheid<br />
B1 thiamine Celstofwisseling<br />
B2 riboflavine Celstofwisseling<br />
B3 niacine Energiebenutting<br />
B5 pantotheenzuur Benutting <strong>van</strong> vetten en suikers<br />
B6 pyridoxine Celstofwisseling<br />
B7 biotine Kwaliteit huid en hoorn (klauwen)<br />
B11 foliumzuur Embryo-ontwikkeling en bloedvorming<br />
B12 cobalamine Bloedvorming<br />
C ascorbinezuur Stofwisseling<br />
D calciferol Calciumstofwisseling<br />
E tocopherol Bescherming celweefsel en energiebenutting<br />
K farnochinon Bloedstolling<br />
goed uitgebalanceerde combinatie <strong>van</strong><br />
mineralen bevat, zijn dergelijke producten<br />
in principe overbodig. Een overmaat aan<br />
één mineraal heeft bovendien meestal<br />
een negatief effect op de opname <strong>van</strong> een<br />
ander mineraal.<br />
weeTjes oVer MiNerALeN eN ViTAMiNes<br />
• Het woord vitamine komt <strong>van</strong> het Latijnse ‘vita amine’ en betekent ‘gezond leven’.<br />
• Vitamines zijn in de eerste helft <strong>van</strong> de twintigste eeuw ontdekt.<br />
• In de periode tot 1970 zijn methoden ontwikkeld om vitamines na te maken.<br />
• Vitamines komen uit de levende natuur en worden door sommige planten of dieren<br />
zelf aangemaakt. Mineralen komen uit de dode natuur; ze moeten door planten<br />
worden opgenomen uit de aarde en door dieren uit voeding of water.<br />
• Het verschil tussen mineralen en sporenelementen zit in de hoeveelheid waarin het<br />
lichaam ze nodig heeft. Van mineralen is meer nodig dan <strong>van</strong> sporenelementen.<br />
• Nog niet <strong>van</strong> alle mineralen en sporenelementen is aangetoond dat ze essentieel<br />
zijn. Dit is wel het geval voor de mineralen calcium, magnesium, kalium, natrium,<br />
chloride en fosfor. Evenals voor de sporenelementen jodium, ijzer, chroom, koper,<br />
zink, mangaan, seleen en molybdeen.<br />
13
14<br />
Bij biggen in een leeftijd <strong>van</strong> acht á negen weken zijn bloedmonsters genomen om het aandeel acute fase-eiwitten in het bloed te bepalen.<br />
PigMAP maakt<br />
diergezondheid meetbaar<br />
PigMAP is bij varkens het best aantoonbare acute fase-eiwit<br />
om de basisgezondheid <strong>van</strong> varkens te meten. <strong>ForFarmers</strong><br />
heeft een onderzoek gedaan naar het praktische nut <strong>van</strong> het<br />
meten <strong>van</strong> de PigMAP-waarde. Met als belangrijkste uit-<br />
komst dat een goede interne biosecurity werkelijk bijdraagt<br />
aan gezondere varkens.<br />
<strong>ForFarmers</strong> dierenarts Rutger Jansen legt<br />
uit: “Hoe lager de PigMAP-waarde (MAP =<br />
Major Acute phase Protein), des te gezonder<br />
de dieren. PigMAP maakt diergezondheid<br />
meetbaar. We willen varkenshouders,<br />
die afvragen of het wel mogelijk is dat<br />
hygiënemaatregelen en overige biosecurity-<br />
verbeteringen leiden tot weerstandsverho-<br />
ging bij varkens, via de uitkomsten <strong>van</strong> het<br />
onderzoek motiveren om te komen tot een<br />
gezondere bedrijfssituatie.”<br />
Meer PigMAP bij ziekte<br />
Wetenschappelijk is bewezen dat een<br />
ziek varken een hogere concentratie Pig-<br />
MAP (acute fase-eiwit) in zijn bloed heeft.<br />
<strong>ForFarmers</strong> heeft vervolgens een praktijkonderzoek<br />
gedaan. Op twaalf bedrijven zijn<br />
bij tien gespeende biggen, met een leeftijd<br />
<strong>van</strong> acht á negen weken, bloedmonsters<br />
genomen en onderzocht op de aanwezigheid<br />
<strong>van</strong> acute fase-eiwitten. “We hebben<br />
bekeken of er een verschil te zien is in de<br />
aanwezigheid <strong>van</strong> acute fase-eiwitten op<br />
SPF-bedrijven ten opzichte <strong>van</strong> gangbare<br />
bedrijven met een lage biosecurity. De conclusie<br />
is dat hygiëne in alle gevallen belangrijk<br />
blijft. De resultaten uit het onderzoek<br />
geven inzicht in de actuele ziektedruk. Met<br />
de uitkomsten kunnen we ieder bedrijf<br />
gericht adviseren. Het voordeel <strong>van</strong> Pig-<br />
MAP onderzoek is dat we nu niet wachten<br />
tot de dieren ziek zijn en ons focussen op<br />
een ziekteverwekker, maar dat we in een<br />
vroeg stadium al bezig zijn met de vraag<br />
waarom een varken ziek wordt. Door mana-<br />
gementaspecten als voeding, huisvesting,<br />
klimaat en de aanwezigheid <strong>van</strong> stress
te analyseren en dit naast de uitkomsten<br />
<strong>van</strong> de PigMAP-screening te leggen, kunnen<br />
we in de toekomst gerichte adviezen<br />
geven om te komen tot een hogere<br />
diergezondheid. Verder kan <strong>ForFarmers</strong><br />
met de uitkomsten een bedrijfsspeci-<br />
fieke voerstrategie formuleren. Momenteel<br />
brengen we de relatie tussen voeding en<br />
het effect op acute fase-eiwitten en groei/<br />
voederconversie verder in kaart.”<br />
rol <strong>van</strong> voeding<br />
De voeding <strong>van</strong> varkens speelt een grote<br />
rol bij diergezondheid. Een gezond varken<br />
heeft gezonde darmen. Rutger: “De darm is<br />
een fabriek die aan het werk moet blijven.<br />
Dit lukt, door het dier voldoende voeding<br />
aan te bieden. Diergezondheid begint al<br />
voor de geboorte. Dan is het zaak om te<br />
zorgen dat er biggen worden geboren met<br />
een biggewicht <strong>van</strong> minimaal een kilo.<br />
Verder moet een pasgeboren big zo gauw<br />
mogelijk biest opnemen voor een goede<br />
opname <strong>van</strong> de antistoffen. Dit is de eerste<br />
start <strong>van</strong> de immuniteitsopbouw. Deze<br />
rugzak met antistoffen geeft immuniteit die<br />
tot na het spenen duurt. Het moment <strong>van</strong><br />
spenen is een cruciaal punt, waar het vaak<br />
misgaat. Tot aan spenen neemt een big<br />
gemiddeld 200 tot 250 gram drogestof<br />
uit melk én uit préstarter op. Na spenen<br />
worden de meeste biggen maar twee keer<br />
daags gecontroleerd (dus geactiveerd om<br />
te gaan eten). De voeropname zakt hierdoor<br />
in de eerste week na spenen terug<br />
naar 100 tot 150 gram drogestof. Dit<br />
betekent, dat er minder voeding op darmniveau<br />
wordt aangeboden dan dat er<br />
nodig is: de big valt af. Ruim een week<br />
na spenen stijgt de voeropname behoorlijk.<br />
De darm wordt aan het werk gezet,<br />
maar is net gewend geraakt aan de lagere<br />
voeropname. De verteringscapaciteit<br />
<strong>van</strong> de darm blijft vervolgens achter met<br />
het aanbod aan voer, met als gevolg dat<br />
bacteriën toe kunnen slaan. Dit geeft<br />
stress in zowel de darm als in het lichaam.<br />
Als gevolg <strong>van</strong> de immuunreactie maakt de<br />
lever acute fase-eiwitten in het bloed aan,<br />
die je kunt meten. De gevolgen voor het<br />
varken uiten zich in een verminderde voeropname<br />
en een verhoogde voederconversie.<br />
Naast de speendip geven ook andere<br />
ziekteverwekkers een verhoging <strong>van</strong> de<br />
acute fase-eiwitten. Het in kaart brengen<br />
<strong>van</strong> acute fase-eiwitten kun je zien als een<br />
soort koortsthermometer op bloedniveau.”<br />
Zie ook het groene kader ‘wat zijn acute<br />
fase-eiwitten?’<br />
Trainen <strong>van</strong> de darmen<br />
Blijkt nu dat bij varkens op een bedrijf een<br />
hoge concentratie acute fase-eiwitten voor-<br />
komen, dan is het dus noodzaak om ervoor<br />
te zorgen dat de cyclus wordt doorbroken<br />
en de dieren weer gaan vreten. Gezonde<br />
varkens hebben gezonde darmen, daardoor<br />
een betere voeropname en een betere voederconversie.<br />
Wat kunt u als varkenshouder doen? De<br />
darmen <strong>van</strong> de biggen zijn te trainen door<br />
voor het spenen te zorgen voor voldoende<br />
voeropname. Dit lukt met producten als<br />
préstarters (Bambig). In de eerst week na<br />
spenen is het ook belangrijk dat een big<br />
vaker dan tweemaal daags voer opneemt.<br />
Rutger adviseert: “Loop in die week vijf<br />
keer per dag door de afdelingen, zodat de<br />
dieren in beweging komen en naar de voerbak<br />
gaan.”<br />
wAT zijN ACUTe fAse-eiwiTTeN?<br />
Management belangrijk<br />
Een goede voeropname staat in relatie tot<br />
een fijne huisvesting en een optimaal stalklimaat.<br />
Daarom zijn deze managementmaatregelen<br />
belangrijk. <strong>ForFarmers</strong> biedt<br />
varkenshouders de mogelijkheid om deel te<br />
nemen aan de Pigcare ® -Scan. Deze bedrijfs-<br />
scan geeft inzicht in het bedrijfsmanagement<br />
en bekijkt waar er binnen het bedrijf<br />
de meeste risico op ziekte-overdracht is.<br />
Uit de scan volgen tips, die – wanneer u ze<br />
opvolgt – het risico op ziekte verkleinen en<br />
de dierprestaties verbeteren. Dit resulteert<br />
uiteindelijk in betere technische en economische<br />
resultaten, maar vooral ook meer<br />
werkplezier. “Ik adviseer om minimaal twee<br />
keer per jaar een Pigcare ® -Scan uit te voeren.<br />
Dan krijgt u enigszins een beeld <strong>van</strong><br />
de gezondheid <strong>van</strong> uw varkens”, besluit<br />
Rutger.<br />
Acute fase-eiwitten zijn speciale eiwitten die door de lever geproduceerd worden<br />
tijdens een ontstekingsreactie of stress. Je kunt ze het beste vergelijken met een<br />
soort thermometer. Door de ontstekingsreactie krijg je namelijk koorts. De acute<br />
fase-eiwitten zijn echter gevoeliger dan de lichaamstemperatuur, waardoor ze<br />
nauwkeuriger aangeven, hoe de status <strong>van</strong> het immuunsysteem is. Door het meten<br />
<strong>van</strong> acute fase-eiwitten kun je een inschatting krijgen <strong>van</strong> de gezondheid <strong>van</strong> de<br />
biggen. In de humane gezondheidszorg worden ook acute fase-eiwitten bepaald<br />
om in te schatten hoe ziek een patiënt is en of er behandeld moet worden.<br />
CUrsUsseN iN de<br />
VArKeNshoUderij<br />
Goed personeel in de varkenshouderij<br />
is schaars. Een goede opleiding is<br />
daarom erg belangrijk. De Stichting<br />
Kwalitatief Personeel Varkenshouderij<br />
(KPV) heeft een aanbod aan cursussen<br />
beschikbaar voor varkenshouders, die<br />
met personeel werken en voor personeel<br />
in de varkenshouderij. Zie hiervoor<br />
de website www.stichtingkpv.nl.<br />
De cursussen zijn opgezet, omdat er<br />
nauwelijks opleidingsmogelijkheden zijn<br />
om personeel op varkensbedrijven bij te<br />
scholen. De insteek is dan ook zeer praktisch.<br />
Vorig jaar startte de stichting voor<br />
het eerst met het aanbieden <strong>van</strong> cursussen<br />
en deze zijn zeer positief beoordeeld door<br />
de deelnemers.<br />
De training kraamstalmanagement,<br />
welke wordt gehouden op 19 december<br />
<strong>2012</strong> tussen 16.00 uur en 21.00 uur,<br />
wordt onder andere ingevuld door zeugenspecialist<br />
Edy Bouman <strong>van</strong> <strong>ForFarmers</strong>.<br />
15
16<br />
Reportage<br />
fries merk varkensvlees<br />
Friberne Gaasterlands kruidenvarken: een eigen merk, op authentieke wijze geproduceerd<br />
waarbij alles <strong>van</strong> zaadje tot karbonaadje onder één paraplu wordt geregeld. Hier investeerde<br />
zeugenhouder Mark <strong>van</strong> Sambeek de afgelopen jaren in. Geen kleinschalig vleesconcept.<br />
Nee, zijn nieuwe stal voor 1.200 zeugen past er uitstekend bij.<br />
Visie heeft Mark <strong>van</strong> Sambeek. De leus “<strong>van</strong><br />
zaadje tot karbonaadje” prijkt al jaren op de<br />
gevel <strong>van</strong> de eerste varkensstal. Een teken<br />
dat het ketendenken op dit bedrijf volledig<br />
geïntegreerd is. Nu, 27 jaar na zijn vertrek<br />
naar Friesland, is een wens uitgekomen.<br />
Van Sambeek levert een eigen merk varkensvlees:<br />
Friberne. Het betekent ‘in Friesland<br />
geboren’. Het vlees wordt verkocht bij<br />
slagers en in de horeca. Deze afzet heeft<br />
Van Sambeek met het, mede door hem<br />
opgerichte, samenwerkingsverband Frievar<br />
weten te bewerkstelligen. “En mijn zoon,<br />
vrouw en ons fantastische team <strong>van</strong> medewerkers<br />
niet te vergeten”, zegt Van Sambeek<br />
trots. “Zonder hen, was dit niet gelukt.”<br />
grootschalig past in tussensegment<br />
Bij het uitrijden <strong>van</strong> het pittoreske Friese<br />
plaatsje Echtenerbrug springt de nieuwe<br />
stal <strong>van</strong> de familie <strong>van</strong> Sambeek direct in<br />
het oog. Midden in het gebied, waar bij<br />
praktisch elke boerderij aan huis bloemen,<br />
melk, eieren of jam wordt verkocht, is de<br />
stal een opvallend fenomeen: een flinke kap,<br />
54 meter breed en 85 meter lang. Plek voor<br />
1.200 zeugen. Niet direct een formaat<br />
waarbij de afzet <strong>van</strong> een speciaal soort<br />
varkensvlees wordt verwacht. “Een groot<br />
deel <strong>van</strong> de consumenten wil wel wat meer<br />
uitgeven voor een ‘beter’ varken”, vertelt<br />
Van Sambeek. “Wij richten ons niet op<br />
een niche. De afzet <strong>van</strong> biologisch vlees is<br />
bijvoorbeeld een niche en slechts beperkt<br />
tot een selecte groep <strong>van</strong> circa vijf tot tien<br />
procent <strong>van</strong> de consumenten. Naar een beter<br />
betaalbaar tussensegment is veel meer<br />
vraag, daarom past een grootschalige aanpak<br />
hier prima bij.”<br />
samenwerken is kennis<br />
De opzet <strong>van</strong> een eigen keten kost veel<br />
tijd en energie vertelt Van Sambeek, die al in<br />
2006 samen met varkenshouder John Lorist<br />
het samenwerkingsverband Frievar oprichtte.<br />
Door samenwerking met meerdere<br />
varkenshouders slaagden ze erin, inkoop-<br />
voordelen te behalen. “Inkoopvoordeel<br />
was in het begin ons belangrijkste doel,<br />
maar uiteindelijk heeft me dat niet het<br />
meeste opgeleverd”, vindt Mark. “Het is<br />
ongelooflijk hoeveel je bij samenwerking<br />
Tijdens de lancering <strong>van</strong> het merk Friberne, droeg voormalig sterkste man <strong>van</strong> Nederland, Wout Zijlstra,<br />
twee halve varkenskarkassen de zaal in. Een indrukwekkend tafereel.<br />
<strong>van</strong> elkaar leert. De kennis die je opdoet<br />
is enorm waardevol. Het voordeel <strong>van</strong> ge-<br />
zamenlijke in- en verkoop is daarnaast mooi<br />
meegenomen.”<br />
Inmiddels produceren er vijftien varkens-<br />
bedrijven onder de vlag <strong>van</strong> Frievar. Deels<br />
gesloten bedrijven, deels zeugen- of vleesvarkensbedrijven.<br />
Gezamenlijk leveren zij<br />
60.000 varkens op jaarbasis. Om op al deze<br />
bedrijven de waardevolle kennis tot zijn recht<br />
te laten komen, zijn er op gezette tijden bijeenkomsten<br />
voor de deelnemende varkenshouders.<br />
Daarbij spelen ook de centrale<br />
partners: de specialist <strong>van</strong> <strong>ForFarmers</strong>, de<br />
dierenarts, bemiddelaar en fokkerijadviseur<br />
een belangrijke rol. De varkens hebben een<br />
hoge gezondheidsstatus, door een strak<br />
hygiëneregiem en doordat ze in een vrij<br />
varkensarm gebied gehouden worden.<br />
inspelen op consument<br />
De basis stond inmiddels. Het duurde<br />
vijf jaar voordat er een vaste groep <strong>van</strong><br />
Frievar-bedrijven was. De om<strong>van</strong>g was<br />
daarmee voldoende groot om aan de slag<br />
te gaan met de afzet voor een tussen-<br />
segment. Mark: “Vinden <strong>van</strong> een structurele<br />
afzet <strong>van</strong> ons Friberne Gaasterlands<br />
kruidenvarken was een andere kunst.” Inmiddels<br />
is het gelukt, bij Westfort wordt<br />
geslacht en met vleesbedrijf Lunenburg<br />
en de grossier wordt gezamenlijk de<br />
marketing ingevuld. “Voor het eenmaal<br />
zover was, ging er een wereld voor ons<br />
open. Mij is vooral opgevallen dat we zo<br />
weinig weten <strong>van</strong> de consument en anders-<br />
om”, vertelt Van Sambeek verbaasd. “Ik heb<br />
geleerd dat we veel beter naar consumenten<br />
moeten luisteren. Alleen dan kunnen<br />
we de markt goed bedienen. Daarom staat<br />
bij ons ook de terugkoppeling <strong>van</strong> de klant<br />
centraal.” De wens <strong>van</strong> de consument is<br />
de basis voor het Friberne Gaasterlands<br />
kruidenvarken. Consumenten vinden de<br />
smaak <strong>van</strong> het vlees immers erg belangrijk.<br />
Ook gezond eten is een duidelijke wens.
Dit is de reden dat de vleesvarkens die<br />
gehouden worden voor Friberne een variatie<br />
aan kruiden in het rantsoen krijgen.<br />
“Duurzaam geteeld ruwvoer wordt aangevuld<br />
met een mengsel met kruiden en<br />
vruchten die varkens in de natuur graag<br />
vreten, waaronder eikenbast, knofl ook,<br />
jeneverbes, wilde tijm, oregano, vlierbessen,<br />
fenegriek en kastanje.” Door de hoge<br />
gezondheidsstatus <strong>van</strong> de bedrijven is het<br />
gebruik <strong>van</strong> medicijnen bovendien nauwelijks<br />
aan de orde.<br />
Vijf cent meeropbrengst<br />
Voor een doorsneevarkenshouder klinkt dit<br />
alles wellicht wat zweverig. Toch is het een<br />
feit dat dit vlees al in dertig winkels te koop<br />
is en de afzet inmiddels opgeschaald wordt<br />
naar 4.000 varkens in de week. “We hebben<br />
op korte termijn al een tekort aan vleesvarkens<br />
binnen dit concept. We zoeken daarom<br />
nog nieuwe deelnemers voor Frievar.<br />
De uitbreiding <strong>van</strong> ons eigen bedrijf komt<br />
nu bovendien goed <strong>van</strong> pas.” Deelname<br />
aan Frievar levert circa vijf cent extra opbrengst<br />
per kilo op. “De vierkantsverwaarding<br />
is en blijft lastig, maar doordat alle<br />
partijen nauw samenwerken, komen we<br />
hier uit.”<br />
Marketing op orde<br />
De publiciteit rondom het Friberne vlees<br />
is enorm. Op radio 3 FM kwam de dag na<br />
lancering een interview. Ook haalde het het<br />
nieuws en verschillende vooraanstaande<br />
kranten, zoals Trouw. Op social media, zoals<br />
twitter is volop aandacht voor Friberne. Op<br />
de beurs in Hardenberg <strong>van</strong> 23 tot 25 oktober<br />
aanstaande kan de bezoeker dit vlees proeven.<br />
Met de marketing zit het vooralsnog<br />
dus wel snor. Friberne maakt een vliegende<br />
start. Wie weet, verkoopt ook de slager bij u<br />
op de hoek binnenkort dit vlees. Voor meer<br />
informatie, kijk op www.friberne.nl.<br />
oPeNiNg sTAL 1.200 zeUgeN oP 14 deCeMBer<br />
De nieuwe zeugenstal <strong>van</strong> de familie <strong>van</strong> Sambeek wordt geopend op vrijdag<br />
14 december. De open dag begint om 13.00 uur. U bent <strong>van</strong> harte welkom aan de<br />
Koopmanweg 30 in Echtenerbrug.<br />
De nieuwe zeugenstal huisvest alle 1.200 zeugen op dit bedrijf. Opvallend<br />
aan deze stal is de lichtstraat aan de gehele zijgevel, gemaakt <strong>van</strong> matkunststof,<br />
om te voorkomen dat de zon de stal te veel opwarmt in de zomer.<br />
Er is voldoende ruimte voor de biggen bij de zeug om deze op 28 dagen te kunnen<br />
spenen. In het midden <strong>van</strong> de centrale gang komt een weegplateau, zodat de<br />
conditie <strong>van</strong> alle zeugen goed in de gaten gehouden wordt. Deze gegevens zijn<br />
belangrijk, om de voerinstallatie goed te benutten. Deze is dusdanig fl exibel dat<br />
de kraamzeugen twee voersoorten kunnen krijgen en de dragende zeugen drie.<br />
Ook de dekstal heeft een aparte voerlijn. De dragende zeugen liggen in groepen<br />
<strong>van</strong> vijftig per voerstation. Zieke of kreupele zeugen kunnen tijdelijk afgezonderd<br />
worden. Elke weekgroep heeft daarvoor zes boxen beschikbaar. Boven deze boxen<br />
hangt een voerlijn, zodat de dieren automatisch gevoerd worden. De luchtinlaat<br />
komt onder de put de stal binnen en gaat via de centrale gang terug de afdeling in<br />
waar deze onder de neus bij de zeugen binnen komt. Op de stal staat een chemische<br />
luchtwasser.<br />
Plattegrond <strong>van</strong> de nieuwe zeugenstal voor 1.200 zeugen. <strong>ForFarmers</strong> Bomap heeft<br />
geadviseerd bij de ontwikkeling <strong>van</strong> de stal en de Maatlat Duurzame Veehouderij.<br />
BedrijfsgegeVeNs<br />
Mark <strong>van</strong> Sambeek.<br />
Mark en Ellie <strong>van</strong> Sambeek, <strong>van</strong> oorsprong<br />
afkomstig uit de plaatsen Sint Anthonis en<br />
Boxmeer in Brabant, startten 27 jaar geleden<br />
hun bedrijf in het Friese Echtenerbrug.<br />
Zoon Wim is beoogd bedrijfsopvolger.<br />
Het bedrijf groeide uit <strong>van</strong> de 40 zeugen<br />
27 jaar geleden tot de 1.200 zeugen en<br />
3.600 vleesvarkens die het bedrijf binnenkort<br />
telt. Naast dit varkensbedrijf runt Van<br />
Sambeek, samen met collega varkenshouder<br />
John Lorist, het samenwerkingsverband<br />
Frievar.<br />
Het huidige bedrijf met 450 zeugen,<br />
Topigs 20 x Piétrain, speent 30,4 biggen<br />
per zeug per jaar. De bedrijfsworpindex is<br />
2,42. Het aantal herinseminaties is 5% en<br />
het afbigpercentage ligt op 93%. De groei<br />
bij de vleesvarkens is 825 gram met een<br />
vleespercentage <strong>van</strong> 57,2% met 63,3 spier<br />
en 16,2 spek.<br />
de ambitie <strong>van</strong> Van sambeek:<br />
Op termijn een groep bedrijven managen<br />
die een rechtstreekse lijn hebben naar<br />
de consument.<br />
17
18<br />
extra aandacht voeropname<br />
voor spenen loont<br />
De biggenopfok is de basis voor het vleesvarkensbedrijf. Op<br />
het vermeerderingsbedrijf is de biggenopfok echter vaak het<br />
sluitstuk. Kansen voor een optimale opfok blijven vaak on-<br />
benut, constateert Paulien Hogenkamp, biggenspecialist bij<br />
<strong>ForFarmers</strong>.<br />
De opfok <strong>van</strong> biggen na het spenen was<br />
natuurlijk altijd al belangrijk, maar de laatste<br />
jaren wordt een steeds zwaarder beroep<br />
gedaan op de capaciteiten <strong>van</strong> de zeugenhouder.<br />
De biggenproductie stijgt, terwijl<br />
de opfokruimte op veel bedrijven niet evenredig<br />
meegroeit. Daardoor neemt de bezettingsgraad<br />
en indirect ook de infectiedruk<br />
toe en past het aantal drink- en vreet-<br />
plaatsen in de praktijk vaak niet bij het<br />
aantal opgelegde biggen. Fouten in de<br />
opfokperiode kunnen leiden tot een lagere<br />
groei per dag, minder uniforme biggen,<br />
hogere uitval en medicijngebruik.<br />
ronde trog<br />
In de praktijk stuiten de adviseurs <strong>van</strong><br />
<strong>ForFarmers</strong> nog te vaak op situaties waar-<br />
in de eerste dagen na spenen onvoldoende<br />
aandacht is voor een goede voeropname.<br />
“Om de voeropname te stimuleren, dienen<br />
zeugenhouders dagelijks meerdere malen<br />
kleine hoeveelheden vers voer te verstrekken”,<br />
legt Hogenkamp uit. Eventueel kan<br />
daarnaast een paar keer per dag extra water<br />
in een ronde trog worden gegeven. Want<br />
ook voldoende vers en schoon drinkwater<br />
draagt bij aan een hogere voeropname.<br />
“Maak de gerealiseerde voeropname inzichtelijk.<br />
Als de voeropname achterblijft,<br />
is het belangrijk om kritisch te kijken naar<br />
de voertoepassing en het gekozen assortiment.<br />
Meten is weten.”<br />
Biestmanagement<br />
Een gezonde biggenopfok begint al in de<br />
kraamstal, benadrukt Hogenkamp. “Met het<br />
hoge aantal levend geboren biggen <strong>van</strong><br />
tegenwoordig, kun je niet zonder een goed<br />
biestmanagement.” Datzelfde geldt voor<br />
het overlegbeleid. Dit moet goed op orde<br />
zijn om alle biggen maximale kansen te<br />
geven zonder de kans op ziekteverspreiding<br />
te vergroten. “Geef daarnaast ook voldoende<br />
aandacht aan het bijvoeren <strong>van</strong> de biggen<br />
bij de zeug. Hoe hoger de voeropname<br />
vóór spenen, des te hoger zal deze na<br />
spenen zijn. Ook hier geldt: jong geleerd<br />
is oud gedaan.”<br />
TiPs Voor eeN<br />
gezoNde BiggeNoPfoK<br />
• Werk aan een hoge melkgift bij<br />
de zeugen en gezonde groei in<br />
de kraamstal. Bespreek de moge-<br />
lijkheden met uw specialist <strong>van</strong><br />
<strong>ForFarmers</strong>.<br />
• Streef naar een hoge voeropname<br />
<strong>van</strong> de biggen bij de zeug.<br />
• Vang de biggen op in een goed<br />
gereinigde en ontsmette afdeling.<br />
• Hanteer indien mogelijk een week<br />
sanitaire leegstand. Verwarm de<br />
afdeling goed en tijdig voor. Dat<br />
geeft minder stress bij pas ge-<br />
speende biggen en daardoor min-<br />
der indirect risico op darmschade.<br />
• De variatie in speenleeftijd kan<br />
behoorlijk groot zijn. Goed inzicht<br />
hierin is noodzakelijk om het voer-<br />
assortiment en de voertoepassing<br />
juist in te zetten.<br />
• Geef de eerste dagen na spenen<br />
extra aandacht aan de biggen.<br />
Verstrek vaker kleine voerhoeveel<br />
heden om de speendip en daar<br />
mee darmschade te voorkomen.<br />
Dit gebeurt op veel bedrijven<br />
onvoldoende en het belang wordt<br />
vaak onderschat.<br />
• Let goed op de drinkwatervoor-<br />
ziening (juiste plek, diameter, druk,<br />
systeem) en waterkwaliteit. Naast<br />
voer zijn lucht (klimaat) en water<br />
de belangrijkste factoren die het<br />
resultaat <strong>van</strong> de biggenopfok beïn-<br />
vloeden.<br />
• Meng tomen na het spenen zo min<br />
mogelijk. Maak al in de kraamstal<br />
een duidelijk onderscheid tussen<br />
tomen die niet zijn overgelegd,<br />
tomen waaraan één big is toege-<br />
voegd en tomen waaraan meerdere<br />
biggen <strong>van</strong> meerdere zeugen zijn<br />
toegevoegd. Hou na het spenen<br />
tomen <strong>van</strong> deze drie categorieën<br />
zoveel mogelijk bij elkaar.
Nieuwe kansen voor<br />
fermentatie in varkensvoeding<br />
<strong>ForFarmers</strong> en Hendrix UTD doen al geruime tijd onderzoek naar de mogelijkheden om fermentatie<br />
toe te passen in varkensvoeding. Recente proeven bij vleesvarkens en biggen tonen onweerlegbaar<br />
aan dat het voeren <strong>van</strong> gefermenteerd voer leidt tot een hogere darmgezondheid. Daardoor verbetert<br />
de voederconversie en dalen de voerkosten.<br />
Fermentatie is de omzetting <strong>van</strong> koolhydraten<br />
in andere stoffen zoals melkzuur<br />
of alcohol. Yoghurt, kaas, bier, wijn; het<br />
zijn voorbeelden <strong>van</strong> gefermenteerde<br />
voedingsmiddelen. Stuk voor stuk smakelijke<br />
producten die een specifieke eigenschap<br />
bevatten dankzij een micro-organisme. Al<br />
vele honderden, zo niet duizenden jaren<br />
wordt dit principe toegepast in de humane<br />
voeding. Vanwege de positieve werking<br />
op de darmgezondheid wil <strong>ForFarmers</strong><br />
fermentatie bruikbaar maken voor varkens-<br />
voeding. “Onze proeven laten consequent<br />
zien dat het medicijnverbruik en de uitval<br />
duidelijk verminderen bij dieren die gefer-<br />
menteerd voer eten”, vertelt bijproductenspecialist<br />
Achim Tijkorte. In de huidige<br />
en toekomstige markt is dit een groot<br />
voordeel.<br />
het principe<br />
Fermenteren werkt globaal als volgt: eerst<br />
worden droge, stapelbare producten<br />
(bijvoorbeeld granen) vermengd met warm<br />
water. Aan dit mengsel worden geactiveerde<br />
melkzuurbacteriën toegevoegd. Deze<br />
groeien en vermenigvuldigen zich op de kool-<br />
hydraten uit de genoemde granen.<br />
Hierbij wordt veel melkzuurgeproduceerd.<br />
En dat is ook de technische uitdaging<br />
<strong>van</strong> een fermentatieproces op een<br />
brijbedrijf: zo snel mogelijk zo veel<br />
mogelijk melkzuur produceren. Dit heeft<br />
twee redenen: enerzijds stabiliseert dit<br />
het fermentmengsel, anderzijds is melk-<br />
zuur energierijk en bovendien bijzonder<br />
smakelijk voor varkens. Het gefermenteerde<br />
mengsel wordt uiteindelijk met andere<br />
bijproducten en het aanvullend voer ge-<br />
mengd. Op deze wijze ontstaat een zeer<br />
smakelijk brijrantsoen dat de dieren met<br />
graagte opnemen en dat bovendien zeer<br />
gezond is. Niet alleen door de grote<br />
hoeveelheid melkzuur, ook door de grote<br />
aantallen melkzuurbacteriën die zich nog in<br />
het fermentmengsel bevinden.<br />
Praktijkkennis<br />
In de markt zijn al diverse pogingen gedaan om<br />
fermentatie op varkensbedrijven effectief<br />
toe te passen. Tot nu toe met weinig succes.<br />
Achim: “Dat komt onder andere doordat<br />
de benodigde kennis bij varkenshouders<br />
ontbreekt. Daarom investeert <strong>ForFarmers</strong><br />
actief in het genereren <strong>van</strong> praktijkkennis<br />
die varkenshouders daadwerkelijk in staat<br />
stelt om fermentatie op bedrijfsniveau toe<br />
te passen.”<br />
Vooralsnog is fermenteren <strong>van</strong> voer alleen<br />
weggelegd voor brijbedrijven, omdat dit<br />
fermentatieproces uitsluitend plaats kan<br />
vinden in vloeibare mengsels met<br />
een drogestofgehalte tot circa 35%.<br />
De fermentatietanks zijn geïsoleerd, zodat ze voldoende<br />
warm blijven.<br />
Het opwekken <strong>van</strong> warmte is een andere<br />
belangrijke voorwaarde. Net als bij het<br />
maken <strong>van</strong> yoghurt gelden er strenge eisen<br />
voor bedrijven die willen beginnen met<br />
fermenteren. “Zoals werken volgens<br />
een vast protocol. Daarmee staat of<br />
valt het hele proces”, aldus Tijkorte.<br />
”De varkenshouders moeten hygiënisch<br />
werken, een aparte installatie - fermentor -<br />
gebruiken en op het bedrijf de beschikking<br />
hebben over voldoende warm water.”<br />
Het fermentatieprincipe <strong>van</strong> <strong>ForFarmers</strong><br />
en Hendrix UTD is zo goed als klaar voor<br />
de praktijk. Wij hopen daar binnen enkele<br />
maanden meer over te kunnen vertellen.<br />
Bent u geïnteresseerd in fermentatie en<br />
heeft u nu al vragen, neem dan contact op<br />
met uw brijspecialist.<br />
Voor fermentatie is warmte nodig. Om de vloeistof<br />
op te warmen is het mogelijk zonne-energie via een<br />
warmtewisselaar te benutten. 19
20<br />
CCM verhoogt opbrengst<br />
Het gebruik <strong>van</strong> CCM bij varkens is goed voor uw portemonnee. Het levert ongeveer €2,15<br />
op per afgeleverd vleesvarken per jaar. Maar hoe behaalt u dat voordeel?<br />
Randvoorwaarden voor een waardevol<br />
CCM-rantsoen zijn een goede teelt en<br />
oogst, zodat er een maximale hoeveelheid<br />
CCM <strong>van</strong> een goede kwaliteit <strong>van</strong> het land<br />
komt. Vervolgens moet het op de juiste<br />
manier geconserveerd worden om een optimale<br />
voedingswaarde te creëren. Als dit<br />
proces vlekkeloos verloopt (zie tips), levert<br />
CCM €2,15 per afgeleverd vleesvarken per<br />
jaar op.<br />
Betere prestaties<br />
Het extra financiële resultaat ontstaat door<br />
betere prestaties <strong>van</strong> de varkens. Zo<br />
stijgt de groei <strong>van</strong> vleesvarkens met<br />
28 gram per dag en daalt de voederconversie.<br />
De varkens vreten<br />
0,07 kg voer minder per kg groei. Dit levert<br />
ongeveer €2,15 voordeel per afgeleverd<br />
vleesvarken.<br />
Hier tegenover staan wel een aantal meerkosten.<br />
Zo is er een sleufsilo, een voormenger<br />
en een shovel met voorlader nodig. Daarnaast<br />
kost het aanmaken <strong>van</strong> een CCMmengsel<br />
extra tijd en vergt de aanleg <strong>van</strong><br />
een voorraad CCM extra kapitaal. De<br />
kosten voor 3.000 vleesvarkens worden<br />
hiermee geraamd op €1,80 per afgeleverd<br />
vleesvarken. Netto blijft er in dit geval<br />
dus circa 35 cent over.<br />
Om CCM te voeren heeft u een voormenger en een shovel met voorlader nodig.<br />
Niet alle voordelen <strong>van</strong> CCM zijn in geld uit<br />
te drukken. De gezondere varkens, geven<br />
meer werkplezier in de stal. Dat is ook <strong>van</strong><br />
waarde. Meestal zijn er bovendien inkoopvoordelen<br />
te behalen bij het gebruik <strong>van</strong><br />
CCM. Daarnaast kunnen ook afspraken<br />
over de afzet <strong>van</strong> mest gemaakt worden.<br />
waardevol product<br />
CCM is een waardevol product in het<br />
rantsoen voor varkens <strong>van</strong>wege de voeder-<br />
Tabel 1: Varkens groeien harder met fijn gemalen dan met grof gemalen<br />
CCM. Ook de voederconversie is beter bij fijn gemalen CCM.<br />
deeltjesgrootte fijn grof<br />
> 1,6 mm 16,9 67,7<br />
1,0 - 1,6 mm 28,0 13,2<br />
0,5 - 1,0 mm 28,6 10,6<br />
< 0,5 mm 25,5 8,5<br />
groei 825 797<br />
voederconversie 2,66 2,74<br />
waarde, maar ook omdat het de gezondheid<br />
<strong>van</strong> de varkens bevordert. Bovendien<br />
is het erg smakelijk. Zodoende stimuleert<br />
CCM de voeropname. CCM is energierijk.<br />
Zonder spil is de EW 1,47 in de drogestof.<br />
Het is echter een eiwitarm product.<br />
De gezondheid <strong>van</strong> de varkens wordt bevorderd<br />
door melkzuur. Dit wordt gevormd<br />
door melkzuurbacteriën die in de CCM<br />
zorgen voor fermentatie. Een goede fer-<br />
mentatie is afhankelijk <strong>van</strong> het vochtgehalte<br />
(een lagere drogestof is beter) en de<br />
temperatuur: oogsten bij een temperatuur<br />
<strong>van</strong> vier graden is veel minder effectief dan<br />
oogsten bij tien graden. Een ander voordeel<br />
is dat daar waar melkzuurbacteriën<br />
in de darmen zitten, geen plaats is voor<br />
minder gewenste bacteriën, het zogenaamde<br />
‘Yakult- effect’. Zo werken melkzuur-<br />
bacteriën positief voor de darmgezondheid.<br />
Monitoren belangrijk<br />
Toch zijn er ook risico’s. Door goede moni-<br />
toring blijven deze beperkt. Zo is het belang-<br />
rijk de kuil te onderzoeken op mycotoxines<br />
DON en ZEA. Mycotoxines zijn schadelijke<br />
stoffen die gevormd worden door schimmels.<br />
Deze zijn op het oog niet zichtbaar,<br />
maar veroorzaken in sommige gevallen<br />
wel veel schade. Zo veroorzaakt een te<br />
hoog gehalte aan ZEA vruchtbaarheidspro-
TiPs Voor heT oogsTeN eN BewAreN VAN CCM<br />
• Kies een ras dat past bij uw grondsoort in combinatie met de<br />
oogstomstandigheden: ‘natte’ grond verdient een ras dat vroeg<br />
geoogst moet worden.<br />
• Oogst uw CCM het liefst zo vroeg mogelijk, maar wel pas<br />
wanneer de maïskolf voldoende rijp is. Oogsttijdstip is af-<br />
hankelijk <strong>van</strong> ras, tijdstip <strong>van</strong> inzaaien en conditie <strong>van</strong> het land.<br />
Dit verschilt dus per perceel.<br />
• Controleer daarom regelmatig de kolf op drogestof. Dit is<br />
een goede graadmeter voor het bepalen <strong>van</strong> het oogsttijd-<br />
stip. Een goede droogstoof levert hier snel geld op doordat<br />
het inzicht geeft in het drogestofpercentage. Dit is ook belangrijk<br />
bij het maken <strong>van</strong> het rantsoen.<br />
• Zorg ervoor dat de drogestof ongeveer 65% is. Droger is<br />
makkelijker te malen, voor een goede conservering is het<br />
vocht echter nodig. Hoe droger de maïs hoe slechter er melk<br />
zuur gevormd wordt. Stimuleer de vorming <strong>van</strong> melkzuur in<br />
CCM met een hoog drogestofgehalte door de kuil te besproei<br />
en met water. Het water is een voedingsbron voor melkzuur<br />
bacteriën (zie tabel 2).<br />
• Schat de opbrengst <strong>van</strong> een perceel door een tiental kolven te<br />
wegen. Ook het aantal planten op het perceel is bepalend.<br />
• Maal de maïs niet te grof. Grove CCM is slechter te verteren<br />
door het varken dan fijngemalen CCM (zie tabel 1). Advies is<br />
80% <strong>van</strong> de CCM kleiner dan twee millimeter te malen.<br />
• Controleer direct bij de start <strong>van</strong> het malen of de molen vol-<br />
doende fijn is afgesteld. Neem hiervoor een monster en gebruik<br />
een graanzeef. Fijner malen duurt langer, daarom is het vaak<br />
Tabel 2. de juiste toevoeging is<br />
afhankelijk <strong>van</strong> de drogestof (ds)<br />
<strong>van</strong> de CCM en de voersnelheid.<br />
eventueel kan een bacteriecultuur<br />
of zuur toegevoegd worden aan de<br />
toplaag of de gehele kuil. de boven-<br />
laag nat sproeien is ook een optie om<br />
de bovenlaag beter luchtafsluitend<br />
te krijgen.<br />
blemen bij zeugen. Door DON vermindert<br />
de voeropname en ontstaan er ontstekings-<br />
reacties in het maagdarmkanaal. DON<br />
onderdrukt bovendien het immuunsysteem.<br />
Tevens is het een maat voor de aanwezig-<br />
heid <strong>van</strong> andere mycotoxines. CCM die<br />
later geoogst is, bevat meestal meer<br />
mycotoxines. Waarschijnlijk doordat het<br />
later in het seizoen natter wordt. Bij een<br />
nat groeiseizoen en natte oogstomstandigheden<br />
wordt meer DON en ZEA gevonden.<br />
Vroeger oogsten kan dit mogelijk voor-<br />
komen. Overleg hiervoor met uw akkerbouwvoorlichter.<br />
Voersnelheid<br />
< 1,0 m per week<br />
Voersnelheid<br />
> 1,0 m per week<br />
verleidelijk de molen te grof af te stellen.<br />
• Melkzuurbacteriën kunnen alleen groeien in een zuurstofarme<br />
omgeving, rij de kuil daarom voldoende vast.<br />
• Gebruik hiervoor een sleufsilo met een dichte betonnen vloer.<br />
• Kuil de maïs liever hoog in dan breed. Problemen ontstaan altijd<br />
in de bovenste laag.<br />
• Rijd de CCM goed vast, en dek de kuil af met zand zodat er<br />
geen lucht tussen plastic en CCM komt. Tevens wordt de<br />
bovenste laag zo beter aangedrukt.<br />
• Gebruik eventueel spanbanden wanneer de voersnelheid hoog<br />
is en de kuil rond.<br />
• Zorg voor een voersnelheid <strong>van</strong> meer dan een meter per week.<br />
• Gebruik eventueel een bacteriecultuur om de vorming <strong>van</strong> melk-<br />
zuur te stimuleren. Melkzuur ontstaat doordat er fermentatie in de<br />
kuil plaatsvindt en gaat bederf <strong>van</strong> de kuil tegen. Voor de vorming<br />
<strong>van</strong> melkzuur is voldoende vocht nodig. Gebruik dus alleen een<br />
cultuur bij CCM die niet droger is dan 65%.<br />
• Voeg bij een drogestof <strong>van</strong> meer dan 65% eventueel zuur toe,<br />
bijvoorbeeld met het bij <strong>ForFarmers</strong> verkrijgbare Propionzuur<br />
99%. Dit zorgt ervoor dat de pH voldoende snel daalt.<br />
Gebruik echter geen zuur in combinatie met een bacteriecultuur.<br />
Dit remt namelijk de vorming <strong>van</strong> melkzuurbacteriën.<br />
• Zuur alleen de toplaag aan als de voersnelheid hoog is,<br />
• Zuur de gehele kuil aan bij een lage voersnelheid.<br />
ga naar www.brijportaal.nl voor meer informatie over<br />
het voeren <strong>van</strong> CCM.<br />
ds < 63% ds 63 - 65% ds 65 - 70% ds > 70%<br />
Cultuur Cultuur of toplaag<br />
aanzuren<br />
Niets of<br />
cultuur<br />
Voorjaar bepaalt succes<br />
Om het rendement uit CCM nog verder<br />
te verhogen, moet de aandacht in het<br />
voorjaar al op de teelt gevestigd zijn. Dit<br />
begint met rassenkeuze en het bemestingsplan.<br />
Stem het zaaimoment, het type maïs<br />
en de bemesting af op de toestand <strong>van</strong> de<br />
bodem en vergroot hiermee de potentiële<br />
opbrengst. Bij veel varkenshouders verdient<br />
dit extra aandacht.<br />
Kuil aanzuren<br />
en bovenlaag<br />
nat sproeien<br />
Cultuur Toplaag<br />
aanzuren en<br />
bovenlaag nat<br />
sproeien<br />
Kuil aanzuren<br />
en bovenlaag<br />
nat sproeien<br />
Kuil aanzuren<br />
en bovenlaag<br />
nat sproeien<br />
21
22<br />
<strong>ForFarmers</strong> en Hendrix introduceren een nieuw assortiment opfokvoeders ter bevordering <strong>van</strong> een goed ontwikkelde opfokhen.<br />
Nieuw assortiment<br />
opfokvoeders voor legpluimvee<br />
<strong>ForFarmers</strong> en Hendrix introduceren gezamenlijk een nieuw assortiment opfokvoeders voor<br />
legpluimvee. Nieuw is dat in de opfokvoeders specifieke vezels zijn opgenomen die een<br />
maag- en darmgezondheidsbevorderend effect hebben.<br />
Het belangrijkste doel <strong>van</strong> een opfokprogramma<br />
voor leghenkuikens is dat een<br />
koppel opfokhennen op zeventien weken<br />
leeftijd de best mogelijk kwaliteit heeft. We<br />
streven in de meest optimale omstandig-<br />
heden naar jonge hennen die goed en<br />
uniform ontwikkeld zijn, een goede voer-<br />
opname realiseren, een uitstekende darmgezondheid<br />
hebben en ook nog eens perfect<br />
in de veren zitten. Dit alles willen we bereiken<br />
met de laagst mogelijke voerkosten<br />
per opgefokte hen.<br />
Behoefte <strong>van</strong> het kuiken<br />
Om op zeventien weken leeftijd een goed<br />
ontwikkelde opfokhen te krijgen is het<br />
belangrijk dat de hen in alle fasen <strong>van</strong> de<br />
opfokperiode de gewenste groei doormaakt.<br />
Dit is te bereiken door de samenstelling <strong>van</strong><br />
het voer nauwkeurig af te stemmen op de
ehoefte <strong>van</strong> het kuiken. De ontwikkeling<br />
<strong>van</strong> de kuikens in de eerste weken <strong>van</strong> de<br />
opfok is daarbij in het bijzonder <strong>van</strong> belang.<br />
Als in de eerste weken een achterstand<br />
wordt opgelopen, is dat later erg moeilijk<br />
in te halen. Het voer in de eerste drie<br />
weken <strong>van</strong> de opfok is daarom <strong>van</strong> groot<br />
belang. Dit voer dient garant te staan voor<br />
een goede voeropname en alle noodzakelijke<br />
ingrediënten te bevatten om de kuikens<br />
een optimale start te geven.<br />
optimale darmgezondheid<br />
Het nieuwe assortiment opfokvoeders gaat<br />
uit <strong>van</strong> het principe dat een goede ontwikkeling<br />
<strong>van</strong> de spiermaag <strong>van</strong> de kuikens de<br />
sleutel is tot een optimale darmgezondheid.<br />
De functie <strong>van</strong> de spiermaag is het<br />
verkleinen <strong>van</strong> grove voerdelen en het<br />
mengen <strong>van</strong> de voedselbrij met maagzuur<br />
en enzymen. De grofheid <strong>van</strong> het voer<br />
bepaalt in grote mate de verblijfsduur <strong>van</strong><br />
het voer in de spiermaag. Als het voer<br />
grover is blijft het langer in de maag en<br />
neemt de zuur- en enzymproductie toe.<br />
Daardoor wordt de maaginhoud zuurder<br />
en kunnen bacteriën moeilijker overleven.<br />
Dit zorgt voor een betere vertering, een<br />
goede darmgezondheid en droge mest. De<br />
inzet <strong>van</strong> specifi eke vezels versterken dit<br />
effect in hoge mate.<br />
In een proef met vleeskuikens is dit duidelijk<br />
aangetoond. De foto rechtsboven<br />
laat het effect zien <strong>van</strong> de spiermaagontwikkeling<br />
bij vleeskuikens bij toenemende<br />
gehaltes specifi eke vezels in het<br />
voer. De linker maag is <strong>van</strong> een kuiken<br />
die fi jngemalen voer heeft gehad zonder<br />
vezels, terwijl de rechter maag <strong>van</strong> een<br />
kuikens is dat een hoog gehalte vezels<br />
in het voer had. Deze maag toont een<br />
Spiermaagontwikkeling in beeld.<br />
©Nutreco R&D PRRC, 2011<br />
duidelijk beter ontwikkelde spierlaag dan<br />
de linkermaag.<br />
De aanwezigheid <strong>van</strong> extra vezels zorgt er<br />
verder voor dat de dieren een verzadigder<br />
gevoel hebben. Dit werkt preventief op<br />
het voorkomen <strong>van</strong> verenpikken en veren<br />
eten <strong>van</strong> de vloer en resulteert in beter<br />
bevederde koppels jonge hennen op 17<br />
weken leeftijd.<br />
Nieuw: Vier-fasen voerschema<br />
Nieuw in het opfok voerprogramma bij<br />
<strong>ForFarmers</strong> en Hendrix is dat we een extra<br />
voerfase hebben ingebouwd. We zijn dus<br />
overgeschakeld <strong>van</strong> een drie- naar een vierfasen<br />
voerschema. Omdat de voedingsbehoefte<br />
<strong>van</strong> een groeiend kuiken continu<br />
veranderd kun je met een extra fase<br />
nauwkeuriger voeren met minder grote<br />
voerovergangen.<br />
het nieuwe voerschema ziet er als<br />
volgt uit.<br />
opfok start 0-3 weken leeftijd<br />
opfok 1 3-6 weken leeftijd<br />
opfok 2 6-12 weken leeftijd<br />
opfok 3 12-17 weken leeftijd<br />
De leeftijden zijn een richtlijn. Het is belangrijk<br />
om de dieren regelmatig te wegen en<br />
het gewicht <strong>van</strong> de hennen bepalend te<br />
laten zijn voor het voer dat ze krijgen.<br />
Een koppel hennen dat op 12 weken leeftijd<br />
lichter is dan de norm moet bijvoorbeeld<br />
langer met opfok 2 worden doorgevoerd.<br />
Positief resultaat uit praktijkproef<br />
Het nieuwe opfokprogramma is in de<br />
praktijk getest en de koppels zijn gevolgd<br />
in hun vervolgtraject (de legperiode). We<br />
zien in de opfokperiode goed ontwikkelde<br />
spiermagen, droge mest, goede voeropnames<br />
en de gewenste groei. In de legperiode<br />
een vlotte stijging <strong>van</strong> de voeropname<br />
en een makkelijke start gecombineerd<br />
met een hoge piekproductie, waarbij<br />
de hennen goed in de veren zitten en blijven.<br />
23
24<br />
Reportage<br />
Voetzoolscore door voorlichter Frans Duteweert en bedrijfsleider Peter Gunnink. Drinknippelcontrole door bedrijfsleider Matthijs Smit en Frans Duteweert.<br />
Voetzoolkwaliteit monitoren<br />
Vleeskuikenhouder Paul Grefte uit Hengevelde wilde meer inzicht in de voetzoolkwaliteit<br />
<strong>van</strong> zijn vleeskuikens. Daarom neemt hij deel aan het project voetzoolmonitoring, waar<br />
<strong>ForFarmers</strong> zich de afgelopen maanden volop voor inzet.<br />
Vanaf 1 oktober beoordelen alle slachterijen<br />
de voetzoolkwaliteit <strong>van</strong> binnengekomen<br />
vleeskuikens. Eerst nog als proef, maar<br />
<strong>van</strong>af 1 januari 2013 gaan de resultaten<br />
meetellen. Scoort een bedrijf over een jaar<br />
onvoldoende, dan moet de maximale stalbezetting<br />
terug <strong>van</strong> 42 naar 39 per m². Om dit<br />
te voorkomen is inzicht in het ontstaan en<br />
de behandeling <strong>van</strong> voetzoolontstekingen<br />
(voetzoollaesies) nodig. Dankzij het monitoringsproject<br />
<strong>van</strong> <strong>ForFarmers</strong> is er meer<br />
kennis over de mogelijke valkuilen, die de<br />
kwaliteit <strong>van</strong> de voetzolen beïnvloeden.<br />
Voeding en waterlijnmanagement<br />
Bedrijfsadviseur Frans Duteweert beoordeelt<br />
wekelijks – via de mestconsistentie –<br />
hoe het met de vertering is gesteld. Ook kijkt<br />
hij of het strooisel droog genoeg is en hoe<br />
de voetzolen <strong>van</strong> een groep kuikens (veertig<br />
per stal) eruit zien. Dit geeft inzicht in<br />
de juiste managementmaatregelen om de<br />
voetzoolkwaliteit <strong>van</strong> de kuikens optimaal<br />
te houden. Frans: “Het begint al bij de opstart<br />
<strong>van</strong> een nieuwe ronde vleeskuikens.<br />
De stal moet voor die tijd warm genoeg<br />
zijn en de relatieve luchtvochtigheid in de<br />
eerste week is belangrijk. Condensvorming<br />
dient voorkomen te worden. Verder speelt de<br />
voeding een grote rol. Wanneer de kuikens<br />
bijvoorbeeld selectief gaan vreten of de voer-<br />
pannen niet leegvreten, dan raakt de darm-<br />
vertering uit balans. De kuikens produceren<br />
dan mest met meer agressieve stoffen,<br />
waardoor de voetzolen worden aangetast.<br />
Ook voerovergangen moeten zo geleidelijk<br />
mogelijk verlopen. Tenslotte speelt ook<br />
het waterlijnmanagement een grote rol. De<br />
waterlijn moet op de juiste hoogte hangen,<br />
zodat de kuikens zonder te morsen, water<br />
kunnen drinken. Ook de druk op de leiding<br />
moet continu bijgesteld worden, om lekkende<br />
waternippels in de stal te voorkomen.”<br />
Vooral in de achtste tot achttiende dag<br />
<strong>van</strong> een nieuwe ronde hebben de kuikens<br />
nog tere voetzolen. Wanneer het in die anderhalve<br />
week mis gaat in de stal, kan de<br />
schade groot zijn.<br />
Kennis delen = kennisvermenigvuldiging<br />
Doel <strong>van</strong> het project voetzoolmonitoring<br />
is inzicht krijgen in welke managementmaatregelen<br />
bijdragen aan een betere<br />
score. De resultaten worden gedeeld met<br />
de pluimveehouder en bedrijfsleiders. Dit<br />
geeft interactie bij het verbeteren <strong>van</strong> de<br />
voetzoolkwaliteit. Paul Grefte: “Ik ben<br />
er<strong>van</strong> overtuigd dat kennis delen, kennis<br />
vermenigvuldigen is. Zo komen we gezamenlijk<br />
tot een optimalere vleeskuikenhouderij.”
erVAriNg MeT VoorKoMeN VAN VoeTzooLoNTsTeKiNgeN<br />
VoLgeNs deeNse PLUiMVeehoUder<br />
In Denemarken wordt al meer dan tien<br />
jaar gewerkt met voetzoolbeoordeling.<br />
De systematiek <strong>van</strong> het scoren is gelijk<br />
aan Nederland: de zolen <strong>van</strong> honderd<br />
kuikens, worden in de slachterij, handmatig<br />
gescoord. De gewenste norm lag<br />
in Denemarken tien jaar geleden op 120<br />
punten, maar bedraagt nu al zes jaar onder<br />
de 40 punten. De norm in Nederland<br />
komt te liggen op maximaal 80 punten.<br />
Pluimveehouder Willem Dekker is tien<br />
jaar geleden met vrouw en kinderen naar<br />
Denemarken verhuisd. Hij heeft daar<br />
een bedrijf met 160.000 vleeskuikens en<br />
akkerbouw (graan, tarwe, gerst en<br />
haver). De tarwe wordt voor circa 22 tot<br />
23% bij het aanvullend voer ingezet.<br />
In Nederland leeft bij veel pluimveehouders<br />
het idee dat de voetzoolkwaliteit<br />
voor honderd procent <strong>van</strong> de voerkwaliteit<br />
afhangt en niet <strong>van</strong> het management.<br />
Volgens Dekker is de voetzoolkwaliteit<br />
een balans tussen beiden. “Met goed<br />
voer en slecht management krijg je geen<br />
goede voetzolen en met slecht voer en<br />
goed management ook niet. Het grijpt allemaal<br />
op elkaar in. Goed voer is wel erg<br />
belangrijk.”<br />
Hierop aansluitend vertelt Dekker over<br />
de effecten die hij ziet <strong>van</strong> het verwarmingssysteem.<br />
“Centrale verwarming<br />
geeft geen CO 2 en drogere lucht in de<br />
stal. “We maken gebruik <strong>van</strong> verwarmingsbuizen<br />
onder de ventielen. Vaak<br />
wordt er nog verwarmd tot aan het uitladen,<br />
behalve in de zomer.” In de stal<br />
maakt Dekker gebruik <strong>van</strong> een dunne<br />
laag strooisel, dit voorkomt condens op<br />
de vloer en de kuikens houden het rul en<br />
los. Let erop dat het strooisel op dag 1<br />
niet te droog is, in verband met het uitdrogen<br />
<strong>van</strong> de huidzolen.” Dekker gebruikt<br />
een dunne laag turf als strooisel.<br />
Dit voorkomt beschadiging <strong>van</strong> de tere<br />
huid onder de voetzolen door te scherpe<br />
delen in het strooisel.<br />
De waterdruk houdt Dekker tot 25 dagen<br />
zo laag mogelijk, aan het einde <strong>van</strong><br />
de leiding is het net droog. Na 25 dagen<br />
wordt de druk opgevoerd. De waterleiding<br />
hangt op circa 25 tot 30 centimeter<br />
hoogte en hij maakt gebruik <strong>van</strong> nippels<br />
met lekcups. Het systeem wordt om de<br />
acht á negen jaar ver<strong>van</strong>gen.<br />
Als lichtsysteem hanteert Dekker acht<br />
uur donker in twee blokken <strong>van</strong> vier uur,<br />
<strong>van</strong>af dag 1. Vanaf dag 10 wordt de intensiteit<br />
verlaagd, met het laagste punt<br />
rond 28 dagen. Daarna gaat de lichtintensiteit<br />
langzaam omhoog. De laatste<br />
twee dagen wordt het lichtschema weer<br />
afgebouwd.<br />
Voor wat betreft het seizoenseffect<br />
merkt Dekker op dat het realiseren <strong>van</strong><br />
een goede voetzoolkwaliteit in de zomer<br />
en winter gemakkelijker gaat dan in de<br />
herfst en het voorjaar. “Dit komt omdat<br />
de relatieve luchtvochtigheid en de temperaturen<br />
in herfst en voorjaar buiten<br />
nog hoog zijn. Stoken lost dit op.”<br />
Dekker besluit zijn verhaal: “Een optimale<br />
voetzoolkwaliteit realiseren we door<br />
een goede lichtverdeling in de stal. Want<br />
een verdeling <strong>van</strong> de kuikens door de stal<br />
is het voornaamste. Verder moet de vertering<br />
perfect zijn, hierbij geldt een gewenste<br />
water-/voerverhouding <strong>van</strong> rond<br />
de 1,7. Dit sturen we indien nodig bij met<br />
extra tarwe.”<br />
Willem Dekker<br />
BedrijfsgegeVeNs<br />
Paul Gunnink (bedrijfsleider Markelo), Matthijs<br />
Smit (bedrijfsleider Ruurlo) en Paul Grefte (v.l.n.r).<br />
Paul Grefte is eigenaar <strong>van</strong> Grefte<br />
Vleeskuikens, een bedrijf met 350.000<br />
vleeskuikens, verspreid over drie locaties.<br />
Zelf woont hij met zijn gezin in<br />
Hengevelde. Ook in Markelo en Ruurlo<br />
heeft Grefte een bedrijf, elk gerund door<br />
een bedrijfsleider.<br />
De vleeskuikens worden geleverd door<br />
handelsonderneming Haanstra en gaan<br />
via pluimveeverwerker Heijs naar verschillende<br />
slachterijen in Nederland.<br />
In december 2009 is op de locatie in<br />
Ruurlo een duurzame stal in gebruik<br />
genomen. Komend jaar wordt op de locatie<br />
in Markelo een vergelijkbare stal<br />
gebouwd. Hiermee komt het aandeel<br />
duurzame huisvesting op circa veertig<br />
procent. De duurzame stal is gebouwd<br />
volgens het Terra Sea concept, beschikt<br />
over een luchtwasser en voldoet aan de<br />
Maatlat Duurzame Veehouderij. Om ook<br />
andere pluimveehouders de mogelijkheid<br />
te geven zo’n stal te bouwen, heeft<br />
Grefte het projectbureau Sunbro opgericht.<br />
Hij coördineert het totale bouwproject,<br />
de pluimveehouder heeft er zelf<br />
geen werk mee.<br />
In een Terra Sea stal wordt de buitenlucht,<br />
voordat hij de stal ingaat, geconditioneerd.<br />
Afhankelijk <strong>van</strong> de buitentemperatuur<br />
en de gewenste staltemperatuur,<br />
wordt de lucht voorgekoeld of voorverwarmd.<br />
Hiervoor wordt gebruik gemaakt<br />
<strong>van</strong> een warmtepomp in combinatie met<br />
aardwarmte. Deze combinatie staat garant<br />
voor een laag energieverbruik. Ook<br />
is het mogelijk om de restwarmte uit de<br />
ventilatielucht terug te winnen, om hier<br />
vervolgens de binnenkomende lucht<br />
weer mee op te warmen.<br />
de ambitie <strong>van</strong> grefte:<br />
Op een duurzame wijze kwalitatief hoogwaardige<br />
vleeskuikens produceren.<br />
25
26<br />
Buitendienst bezoekt<br />
fokkerijorganisatie Lohmann<br />
11 en 12 september <strong>2012</strong> heeft de legpluimveegroep <strong>van</strong> <strong>ForFarmers</strong> en Hendrix een<br />
training gevolgd bij pluimveefokkerijorganisatie Lohmann Tierzucht in Cuxhaven. Belangrijke<br />
zaken zoals fokkerij, voeding, management en gezondheid zijn gedurende het bezoek aan bod<br />
gekomen.<br />
Lohmann Tierzucht gevestigd in Cuxhaven<br />
heeft zich in de 80 jaar dat het bedrijf<br />
bestaat wereldwijd ontwikkeld tot één <strong>van</strong><br />
de grootste fokkerijorganisaties in de leghennen.<br />
Naast het fokken <strong>van</strong> legkippen<br />
houdt Lohmann zich ook bezig met de pro-<br />
ductie <strong>van</strong> en onderzoek naar vaccineieren.<br />
geschiedenis Lohmann Tierzucht<br />
In 1932 werd het bedrijf door Heinz<br />
Lohmann opgericht als een Duitse GmbH<br />
voor de productie <strong>van</strong> vismeel uit visafval.<br />
In 1957 is het bedrijf uitgebreid en zijn<br />
er activiteiten gestart in de vleeskuiken-<br />
fokkerij, daarna kocht Lohmann in 1959 de<br />
licenties <strong>van</strong> Heisdorf & Nelson (leghennen<br />
fokkerijorganisatie in Amerika). Met als doel<br />
een leghen te fokken voor de Europese leghennenmarkt.<br />
Na afloop <strong>van</strong> de twintig jaar<br />
geldige licentie heeft Lohmann zijn eigen ras<br />
ontwikkeld. In 1987 neemt Paul Wesjohan<br />
het bedrijf Lohmann over. Vanaf 1999 vallen<br />
alle ondernemingen onder de EW-Group,<br />
die voor honderd procent in bezit is <strong>van</strong> de<br />
familie Wesjohan. De EW-Group telt inmiddels<br />
55 dochterondernemingen, is verdeeld<br />
over 22 landen en er werken 3.500<br />
medewerkers.<br />
Activiteiten wereldwijd<br />
Lohmann levert wereldwijd 29% <strong>van</strong> de<br />
legouderdieren, aan zowel broederijen als<br />
grote integraties. Vooral in West-Europa<br />
en het Midden-Oosten is het bedrijf marktleider<br />
in de verkoop <strong>van</strong> legouderdieren. Al<br />
deze legouderdieren komen <strong>van</strong> Lohmann’s<br />
eigen grootouderdieren, die rond een straal<br />
<strong>van</strong> 40 kilometer om Cuxhaven gehuisvest<br />
zijn. Om risico’s te vermijden zijn er over<br />
vijf landen wereldwijd verschillende backup<br />
bedrijven.<br />
Alle Nederlandse, Duitse en Belgische legpluimveemedewerkers <strong>van</strong> <strong>ForFarmers</strong> en Hendrix hebben in het kader <strong>van</strong> de integratie een bezoek gebracht aan<br />
Lohmann Tierzucht voor training en bijscholing.
genetische selectie<br />
Lohmann is dagelijks bezig met genetische<br />
vooruitgang bij de kippen die zij verkopen.<br />
Dit vraagt tijd, na drie jaar kan de eind-<br />
gebruiker <strong>van</strong> de leghennen effect zien op<br />
fokkerijgebied. Lohmann heeft per ras<br />
5.000 fokdieren, die dagelijks individueel<br />
voer verstrekt krijgen en waarbij de technische<br />
resultaten per hen nauwkeurig bijgehouden<br />
worden. Lohmann selecteert en<br />
indexeert op legpercentage, eigewicht, ei-<br />
kwaliteit, alternatieve huisvesting (gedrag),<br />
mortaliteit en voerverbruik. Lohmann doet<br />
op dit moment onderzoek naar het aantonen<br />
<strong>van</strong> vrouwelijk hormonen in negendaagse<br />
broedeieren. Hierdoor kan de problematiek<br />
met eendagshaantjes verminderd worden.<br />
Managementtips Lohmann<br />
De wereldwijde kennis die Lohmann verzamelt<br />
geeft een schat aan informatie, waar<br />
de buitendienst <strong>van</strong> <strong>ForFarmers</strong> en Hendrix<br />
gebruik <strong>van</strong> kan maken op het boerenerf.<br />
• In de opfok zijn de drie r’s rust, reinheid<br />
en regelmaat uitermate belangrijk;<br />
Voer tien dagen voor omstallen geen<br />
entingen meer uit;<br />
• Wees secuur op een goede verdeling<br />
<strong>van</strong> de leghennen in de stal;<br />
• Zet bruine leghennen op met maxi-<br />
maal licht om activiteit te stimuleren.<br />
Aanbevolen aantallen lux per systeem<br />
bij de voerbak:<br />
Verrijkte kooi 5<br />
Volière 20<br />
Scharrel 10<br />
27
28<br />
Duist komt met name op kleigronden voor.<br />
grassenbestrijding in<br />
wintergranen<br />
Windhalm, straatgras (tuintjesgras) en duist zijn éénjarige grassen die in wintergranen grote<br />
problemen kunnen geven. Bestrijding kan in voor- of najaar, maar vooral op onkruidrijke<br />
percelen is een grassenbestrijding in het najaar zinvol.<br />
Windhalm is een onkruid dat goed gedijt op zandgronden en<br />
lichte kleigronden. Straatgras komt op alle grondsoorten voor.<br />
Duist komt met name op de kleigronden voor.<br />
Bestrijding in het najaar<br />
Een grassenbestrijding in het najaar is met name zinvol op onkruidrijke<br />
percelen. Meerjarig onderzoek gaf een jaarlijkse meeropbrengst<br />
<strong>van</strong> ruim 500 kg wintertarwe bij een onkruidbestrijding<br />
in het najaar in vergelijking met een bestrijding in het vroege voorjaar.<br />
Na een onkruidbestrijding in het najaar is de toediening <strong>van</strong><br />
organische mest met de sleepslang in het voorjaar ook gemakkelijker<br />
uit te voeren.<br />
Een bestrijding in het voorjaar is ook goed mogelijk. Het risico bij<br />
voorjaarsbestrijding is echter dat de grassen op het moment <strong>van</strong><br />
de onkruidbestrijding in het voorjaar al te groot zijn voor een goed<br />
bestrijdingseffect.<br />
Bodemherbicide javelin<br />
Een grassenbestrijding in het najaar met Javelin kan een goed resultaat<br />
geven. Javelin is een bodemherbicide. Het heeft een snelle<br />
aan<strong>van</strong>gswerking met enige contactwerking.<br />
Het advies is twee tot drie liter Javelin per hectare. De dosering<br />
is afhankelijk <strong>van</strong> het humusgehalte en het percentage slib. Op<br />
zware rivierklei is de hoogste dosering nodig.<br />
Als toepassingstijdstip kunt u <strong>van</strong>af zaai tot opkomst of <strong>van</strong>af<br />
het tweebladstadium na opkomst <strong>van</strong> het graangewas hanteren.<br />
Javelin is alleen toegelaten in wintertarwe en wintergerst. Voor<br />
een goede werking <strong>van</strong> Javelin is het belangrijk dat er geen grove<br />
kluiten in het zaaibed voorkomen. Dergelijke kluiten breken in de<br />
loop <strong>van</strong> het groeiseizoen uit elkaar. Op dit breekvlak ligt geen<br />
middel, waardoor er een grotere kans op kieming <strong>van</strong> de genoemde<br />
grassen is.<br />
Javelin heeft naast een goede grassenwerking (tegen duist, windhalm<br />
en straatgras) ook een goede werking tegen onder andere<br />
ereprijs, akkerviooltje, paarse dovenetel, kamille en muur. Tegen<br />
kleefkruid geeft Javelin een goede onderdrukking. Straatgras die<br />
voor het zaaien al zichtbaar is wordt niet bestreden.<br />
Javelin heeft een aantal beperkingen voor wat betreft een spuitvrije<br />
zone en driftreducerende spuitdoppen langs watervoerende<br />
sloten. Zie voor uitgebreidere informatie het etiket.<br />
Windhalm gedijt goed op zandgronden en lichte kleigronden.
goede slakkenbestrijding<br />
Slakken kunnen met name op kleigronden grote<br />
schade in percelen koolzaad en wintergranen<br />
aanrichten. Meteen na de zaai kunnen slakken<br />
al zorgen voor een grote uitdunning <strong>van</strong> het<br />
gewas. Na opkomst is slakkenschade te her-<br />
kennen aan een rafelig blad <strong>van</strong> het gewas.<br />
Een goede slakkenbestrijding verloopt via het strooien <strong>van</strong> slakkenkorrels.<br />
Dit kan gelijk met het zaaien of <strong>van</strong>af het moment dat<br />
het zaad begint te kiemen. Toepassing na opkomst <strong>van</strong> het gewas<br />
is ook mogelijk.<br />
Caragoal Slakkenkorrel is toegestaan <strong>van</strong> 1 maart tot en met<br />
31 augustus. Daarnaast heeft Caragoal een vrijstelling voor<br />
toepassing op gronden met > 25% slib in koolzaad, granen<br />
en graszaad <strong>van</strong> 1 september tot en met 31 december <strong>2012</strong>.<br />
Met uitzondering <strong>van</strong> grondwaterbeschermingsgebieden.<br />
Dosering: 6,5 kg per hectare (maximaal twee keer per teelt).<br />
grondonderzoek: meten is weten<br />
Een goede bemestingstoestand <strong>van</strong> uw grond is het belangrijkste<br />
Bekalken loont<br />
Ook afgelopen jaar zagen wij<br />
gewassen met (pleksgewijs)<br />
een slechte opkomst / stand.<br />
In veel gevallen werd dit ver-<br />
oorzaakt door een zeer lage<br />
pH. Vanwege de gewasopna-<br />
me en de verzurende werking<br />
<strong>van</strong> (sommige) meststoffen<br />
vraagt de kalkvoorziening <strong>van</strong><br />
de bodem de nodige aandacht.<br />
uitgangspunt voor het komende teeltjaar. Een te lage pH is tijdens het<br />
groeiseizoen vaak de oorzaak <strong>van</strong> groeistoornissen.<br />
Naast een lage pH, zien wij ook steeds vaker een laag K-getal (maat voor de kaliumtoestand <strong>van</strong><br />
de bodem). Door een totaal grondonderzoek uit te voeren kan de bemestingstoestand <strong>van</strong> het<br />
perceel in beeld worden gebracht. Het is nu een goed moment om na te gaan of de percelen<br />
in goede conditie zijn voor het volgende teeltseizoen. Door in het najaar te bemonsteren, heeft u nog<br />
voldoende tijd om verbeteringen in de bemestingstoestand uit te voeren.<br />
Een goede pH is de basis voor een goede gewasopbrengst. Om <strong>van</strong> de grond voldoende<br />
rendement te behalen moet niet op kalk worden bezuinigd. Het najaar is een ideaal tijdstip<br />
voor het uitvoeren <strong>van</strong> een bekalking. Dat kan bijvoorbeeld door een bekalking met<br />
Dolokal, Ankal of Limkal.<br />
29
30<br />
Productierechten<br />
Specialisten productierechten v.l.n.r.: Clemens Goselink, Roel Visscher en Ria Zieverink.<br />
In dit artikel staan cijfers <strong>van</strong> 4 oktober <strong>2012</strong> vermeld en prijzen zijn excl. BTW<br />
Koopmelk<br />
De prijzen <strong>van</strong> koopmelk blijven op niveau.<br />
De huidige marktprijs <strong>van</strong> €11,60 per kg<br />
vet is redelijk stabiel. Vraag en aanbod <strong>van</strong><br />
melkquotum houden elkaar goed in evenwicht.<br />
Het melkquotum moet tot 2015 afgeschreven<br />
worden. De bovengenoemde<br />
koopprijs is in verhouding tot de prijzen <strong>van</strong><br />
leasemelk. We zien dit jaar dat een deel<br />
<strong>van</strong> onze vaste quotum-leasers een hoeveelheid<br />
quotum gaan aankopen, om daarmee<br />
een stuk zekerheid tot 2015 in te dekken.<br />
De huidige melkaanvoer is redelijk op<br />
peil. In het algemeen is de opbrengst <strong>van</strong><br />
kuilvoer beter in vergelijking met vorig jaar.<br />
Wanneer we geen calamiteiten krijgen,<br />
zoals het afgelopen jaar met het Smallenbergvirus,<br />
zal de melkaanvoer redelijk op<br />
peil kunnen blijven.<br />
Leasemelk<br />
Er is een gezonde belangstelling voor<br />
leasemelk. Ook hierin is een redelijk evenwicht<br />
in vraag en aanbod. Tot half augustus<br />
was het aanbod aan de krappe kant. De<br />
laatste maand kwam er wat meer aanbod,<br />
zodat wij de leasers goed konden voorzien.<br />
De prijzen variëren de laatste maanden <strong>van</strong><br />
€0,039 tot €0,041 per kg vet. De huidige<br />
prijs in termijnbetaling is bijgesteld naar<br />
circa €0,0385 per kg vet. Er is een voorkeur<br />
voor de betaling in termijnen.<br />
Varkensrechten koop/lease<br />
De laatste maand is de belangstelling<br />
in varkensrechten betreffende koop wat<br />
toegenomen. Dit komt door de hogere<br />
varkensprijzen en door het bericht dat<br />
het stelsel <strong>van</strong> verantwoorde mestafzet<br />
waarschijnlijk niet gaat werken zoals men<br />
verwacht in het wetsvoorstel ‘Afschaffen<br />
stelsel productierechten’. In dit wetsvoorstel<br />
is opgenomen dat het stelsel <strong>van</strong> varkens-<br />
en pluimveerechten niet uiterlijk op<br />
1 januari 2015 vervalt, maar op een nader<br />
bij koninklijk besluit te bepalen tijdstip. Op<br />
dit moment wordt er bemiddeld voor prij-<br />
Prijsverloop koopmelk 2010-2011-<strong>2012</strong> prijs per % vet, excl btw<br />
Bron: Gerealiseerde omzet <strong>ForFarmers</strong> BOMAP<br />
Prijs in centen per % vet (excl. BTW)<br />
Week<br />
2010<br />
2011<br />
<strong>2012</strong><br />
zen <strong>van</strong> circa €63,00 per varkenseenheid<br />
(kooprechten in regio Oost) voor middelgrote<br />
partijen. In regio Overige liggen de<br />
prijzen <strong>van</strong> koop nagenoeg op hetzelfde<br />
niveau, in Zuid op een wat hoger niveau.<br />
De leaserechten in de regio Oost worden<br />
voor prijzen <strong>van</strong> circa €11,00 per varkenseenheid<br />
verleased. De prijzen voor lease/<br />
verlease in de regio Overige zijn gelijk aan<br />
Oost en in de regio Zuid zijn ze duidelijk<br />
lager <strong>van</strong> €6,00 tot €7,00 per varkenseenheid,<br />
dit afhankelijk <strong>van</strong> de partijgrootte.<br />
Pluimveerechten koop/lease<br />
In de bemiddeling <strong>van</strong> pluimveerechten is<br />
het rustig. Af en toe vindt er een transactie<br />
plaats in zowel koop als lease. De<br />
kooprechten wordt bemiddeld voor prijzen<br />
<strong>van</strong> circa €6,00 per pluimvee-eenheid in de<br />
regio Oost (afhankelijk <strong>van</strong> de partijgrootte).<br />
De koopprijzen in regio Zuid liggen nagenoeg<br />
op hetzelfde niveau en in de regio<br />
Overig zijn ze een fractie lager op circa<br />
€5,75 per pluimvee-eenheid. De prijs <strong>van</strong><br />
leaserechten is in de regio Oost €1,20 tot<br />
€1,25 per pluimvee-eenheid, in de regio<br />
Overig liggen de prijzen op circa €1,10 en<br />
de regio Zuid rond de €0,75. Geïnteresseerden<br />
voor zowel koop als lease zijn afwachtend.<br />
Toeslagrechten<br />
De bemiddeling <strong>van</strong> toeslagrechten loopt<br />
rustig door. Er is een redelijke belangstelling<br />
voor toeslagrechten met waarden boven de<br />
€600,-.<br />
Heeft u nog rechten, welke u niet kunt<br />
benutten of komen er nog rechten vrij dit<br />
jaar? Laat het ons weten. Ook voor rechten<br />
met een lagere waarde is er nog regelmatig<br />
vraag. Overdrachten met betrekking tot<br />
het jaar 2013 moeten voor 31 maart<br />
2013 bij Dienst Regelingen gemeld zijn.<br />
Let er wel op dat rechten vervallen als u<br />
onder een totaal uitbetalingsbedrag <strong>van</strong><br />
€ 500,- op jaarbasis komt!<br />
heeft u vraag naar of aanbod <strong>van</strong><br />
melkquota, varkens-, pluimveerechten<br />
of toeslagrechten, bel met<br />
BoMAP, tel. +31 (0)573 28 89 89,<br />
of kijk op: www.forfarmers.eu
eendenkroosteelt wint<br />
innovatieprijs<br />
EDV Consortium, een samenwerkingsverband <strong>van</strong> het Beltrumse<br />
bedrijf Groot Zevert Vergisting BV samen met CC Advies uit<br />
Ulft en Thecogas en <strong>ForFarmers</strong> uit Lochem, heeft vrijdag 21<br />
september de Achterhoek Innovatieprijs gewonnen. De prijs,<br />
een bedrag <strong>van</strong> 10.000 euro, werd door VNO-NCW-voorzitter<br />
Bernard Wientjes uitgereikt in de Dru Cultuurfabriek in Ulft.<br />
Eendenkroos heeft een eiwitgehalte <strong>van</strong><br />
ongeveer 38 procent. De eiwitsamenstelling<br />
ligt tussen die <strong>van</strong> raap en soja.<br />
Eendenkroos groeit op water en mest. Bij<br />
Groot Zevert Vergisting in Beltrum wordt<br />
een productievijver <strong>van</strong> een hectare groot<br />
gerealiseerd voor de productie <strong>van</strong> eendenkroos.<br />
Ook is er een speciale mestdoseerinstallatie<br />
en oogstmachine ontwikkeld.<br />
Op vrijdag 7 september <strong>2012</strong> heeft<br />
Gelderse gedeputeerde mevrouw<br />
Annemieke Traag de offi ciële start <strong>van</strong><br />
de aanleg <strong>van</strong> een bijna één hectare<br />
grote eendenkroosvijver. Deze vijver<br />
wordt volgend jaar in productie genomen.<br />
Het is de laatste stap in de opschaling en<br />
dient om het concept <strong>van</strong> eendenkroos<br />
voor veevoer met mest als voedingsbron<br />
op praktijkschaal te bewijzen.<br />
De Achterhoek Innovatieprijs is uitgereikt<br />
om de vele innovatieve bedrijven in de<br />
Achterhoekse industrie een steuntje in de<br />
rug te geven en om de Achterhoek steviger<br />
als innovatieve regio op de kaart te zetten.<br />
Begin dit jaar is het project bovendien door<br />
TEDxBinnenhof uitgeroepen tot het meest<br />
innovatieve project in de Nederlandse<br />
Agrofood sector.<br />
Gelderse gedeputeerde Annemieke Traag verricht de openingshandeling voor de aanleg <strong>van</strong> een één<br />
hectare grote eendenkroosvijver.<br />
31
forfarmers<br />
Klantenservice T: +31 (0)573 28 88 11<br />
BoMAP T: +31 (0)573 28 89 89<br />
subli paardenvoeders T: +31 (0)900 20 25 321<br />
farmfeed<br />
rundveehouderij T: +31 (0)573 40 84 50<br />
Varkenshouderij T: +31 (0)573 40 84 61<br />
forfarmers verkoopleiders<br />
Rundveehouderij Noord Wilfred Jonkman T: +31 (0)6 22 24 67 99<br />
Rundveehouderij Midden en Vleesvee Henk <strong>van</strong> der Vegt T: +31 (0)6 51 34 43 25<br />
Rundveehouderij Zuid en Geiten en Schapen Gertie Klein Hegeman T: +31 (0)6 53 31 35 88<br />
Varkenshouderij Noord Richard Orriëns T: +31 (0)6 53 40 08 55<br />
Varkenshouderij Midden Rinze Exterkate T: +31 (0)6 22 37 33 09<br />
Varkenshouderij Brabant, Limburg, België Marleen <strong>van</strong> Sleuwen T: +31 (0)6 10 41 27 63<br />
Pluimveehouderij Jan Tjassens T: +31 (0)6 53 40 40 46<br />
Plantaardig Erik Schieven T: +31 (0)6 51 64 04 73<br />
<strong>ForFarmers</strong>, Postbus 91, 7240 AB Lochem, T: +31 (0)573 28 88 00, F: +31 (0)573 28 88 99, info@forfarmers.eu, www.forfarmers.eu