Koninklijke - Vereniging Rembrandt

Foto Maritiem Museum Rotterdam 2006
Verzamelaar op drie manieren
De redactie van dit Bulletin vroeg
Coen Schimmelpenninck naar zijn
mening over de betekenis van het
openbaar kunstbezit in het
algemeen, en die van de Vereniging
Rembrandt in het bijzonder. Hij was
zo vriendelijk dit te belichten vanuit
zijn verschillende hoedanigheden
als verzamelaar: als oudmuseumdirecteur,
als particulier
verzamelaar en als beoogd lid van
het bestuur van de Vereniging
Rembrandt. Drs C.O.A. baron
Schimmelpenninck van der Oije is
(onder andere) voorzitter van de
Raad van Toezicht van het Maritiem
Museum Rotterdam, lid van de Raad
van Adviseurs en kandidaatbestuurslid
van de Vereniging
Rembrandt.
5 VERENIGING REMBRANDT VOORJAAR 2006
COEN SCHIMMELPENNINCK
Bij het bespreken van het openbaar kunstbezit
wil ik twee zaken onderscheiden: het
kunstbezit van openbare instellingen en
dat van particulieren. De laatsten stellen
hun collectie soms tentoon als betrof het
een openbare instelling, of stellen materiaal
desgevraagd beschikbaar voor tentoonstellingen.
Daarmee verkrijgen deze bruiklenen
tijdelijk een openbaar karakter.
De openbare instelling stelt het kunstbezit
permanent of in wisselende exposities
tentoon. Sommige instellingen zijn gespecialiseerd
en voor een beperkt publiek
interessant. Andere instellingen hebben een
breed samengestelde collectie en trekken
daarmee een gestage stroom bezoekers.
Wisselende exposities vestigen de aandacht
op de instelling. Bovendien is het op die
manier mogelijk vanuit een andere invalshoek
reeds bekend materiaal te tonen,
aangevuld met objecten van andere musea,
van particulieren en soms van bedrijven.
De particuliere verzamelaar heeft een heel
ander startpunt. Iemand, de betrokkene
zelf of een voorganger, begint met het
aanleggen van een collectie, schoorvoetend
dan wel door een forse investering.
Bepalend is de eigen keuze, de liefde voor
een kunstenaar, een periode, een materiaal,
een techniek, een kleur, een onderwerp.
Soms komen beide lijnen bij elkaar: de
verzamelaar schenkt zijn collectie aan een
museum of een museum verwerft stukken
uit een particuliere verzameling tegen
betaling.
Er is nog een ander aspect. Het lukt lang
niet altijd de sfeer tussen beheerders van
openbare verzamelingen, beoefenaars van
de wetenschap en particuliere verzamelaars
goed te houden. De niet altijd rationele
beweegredenen tot verwerving door een
particulier, die ook nog geld heeft om zich
een object aan te schaffen, gevoegd bij zijn
soms heel gedetailleerde kennis, kunnen
niet altijd rekenen op begrip bij de andere
door mij genoemde groepen. Echter, er zijn
goede voorbeelden van particuliere verzamelaars
die regelmatig en ruimhartig
openbare collecties verrijken met hun eerder
verworven schatten. Ook staan zij wel eens
aan de basis van een museum, dat later als
stichting tot het toneel der openbare verzamelingen
toetreedt. Andere particuliere
verzamelaars worden door beroepsbeoefenaars
geraadpleegd, juist vanwege hun
specifieke kennis.
Deze beschouwing zal weinig nieuws brengen,
maar is voor mij de praktijk van alledag.
Ik beheerde tot 1 januari van dit jaar
musea en heb in het verleden de schenking
van een grote collectie ter vestiging van
een museum van nabij meegemaakt – in
1975 met het Museum Henriette Polak in
Zutphen. Ik heb zelf een collectie geschonken
aan een museum (in 1998, de collectie
tekeningen verzameld door mijn vader aan
De beschikbaarheid van
openbaar kunstbezit is
voor mij vanzelfsprekend
Museum Boijmans Van Beuningen) en ik
verzamel zelf. Uiteraard hield ik mij als
particuliere verzamelaar verre van objecten
die vielen binnen het bereik van het eigen
museum. Maar omdat ik de wereld van
de koop en verkoop van kunstbezit van
binnenuit kende, kon ik met meer inzicht
voor het museum optreden.
GENIETEN
De beschikbaarheid van openbaar kunstbezit
is voor mij zo vanzelfsprekend, dat ik
er nauwelijks bij stilsta waarom die beschikbaarheid
zo essentieel is. Het genieten van
artistieke scheppingen, hedendaags of van
hoge ouderdom, het leren kennen van de
inzichten van de maker, de artiest, de opdrachtgever,
de gebruiker, het kennisnemen
van de toegepaste technieken, er zijn nog
vele andere invalshoeken te bedenken.
Sommigen hebben het geluk het bezoeken
van musea als een onderdeel van hun op-