Over heeroom en tante zuster - t schoor udenhout - biezenmortel

10
jongetje was warm aangekleed, want het was gewikkeld in doeken en soldatenstof. De
vader was een onbekende soldaat, een van de velen, die in Tilburg gelegerd waren na de
Belgische Revolutie van 1830. Goverdina Melis legde het kind op de stoep van de pastorie
van de Heikese kerk, waar Johannes Zwijsen, later bisschop van ’s-Hertogenbosch, toen
pastoor was. Het kind werd bij de burgerlijke stand aangegeven als Antonius van der Straat.
De voornaam herinnerde ongetwijfeld aan de heilige uit Padua, patroon van verloren en
gevonden voorwerpen. In datzelfde jaar, 1832, waarin pastoor Zwijsen Antonius op zijn
stoep vond, stichtte hij een associatie van juffrouwen, elf jaar later gevolgd door een voor
jonge mannen. Later leren we deze kennen als de Congregatie van de zusters van Liefde,
ook wel genoemd: de zusters van O.L.Vrouw Moeder van Barmhartigheid ofwel de zusters
van de Oude Dijk en als de Congregatie van de fraters van O.L.Vrouw Moeder van
Barmhartigheid ofwel de fraters van Tilburg. Er is geen aantoonbaar bewijs dat de actie van
Goverdina Melis de onmiddellijke aanleiding is geweest tot de stichting van deze, later
tienduizenden leden omvattende, congregaties, hoewel die zich wel op kinderen richtten. Zij
hielden zich in hoofdzaak bezig met onderwijs, aanvankelijk vooral aan arme kinderen.
Zwijsen en vele anderen waren bewogen door de schrikbarende nood van een omvangrijke
onderklasse van mensen: bittere armoede, vaak levenslange werkloosheid, gebrek aan
elementair onderwijs, verkrotte huisvesting, sociale uitstoting, epidemieën en
gezinsproblemen.
Zo ontstonden ook de congregaties van de zusters van ondermeer Oirschot, Dongen, ’s-
Hertogenbosch, Etten, Breda, Tilburg, Roosendaal, Oosterhout, Heythuysen, Schijndel,
Oudenbosch, Bergen op Zoom, Oisterwijk, Veghel, Gemert en Neerbosch, en van de fraters
van Tilburg en bijvoorbeeld ook van de broeders Penitenten in Boekel.
Daarnaast vestigden zich tientallen buitenlandse congregaties in Nederland. We noemen er
enkele. De zusters van Carolus Borromeüs kwamen uit Trier naar Den Bosch en namen de
zorg voor de zieken op zich. Ook de broeders van Joannes de Deo kwamen uit Duitsland
hier naar toe. Vanuit het Belgische Ronse kwamen de zusters van Goede Werken, die vanaf
1853 de zorg op zich namen voor de krankzinnigen in Reinier van Arkel, de oudste
psychiatrische inrichting van ons land, en later ook in Vught (Coudewater en Voorburg). In
Vught arriveerden een halve eeuw later uit Frankrijk de chanoises regulières de Sint-
Augustin (Regina Coeli) en de broeders de la Salle, verdreven door antiklerikale wetten in
Frankrijk in 1903. Zowel de chanoises als de broeders hielden zich bezig met onderwijs.
Na de Tweede Wereldoorlog kwamen er alle mogelijke maatschappelijke verbeteringen op
initiatief van de overheid: de bejaardenzorg, het onderwijs, de gezondheidszorg en de
sociale voorzieningen, zoals AOW. De noodzaak van de congregaties en hun taak, nadat ze
die anderhalve eeuw hadden vervuld, werd ingehaald door de van overheidswege
georganiseerde maatschappelijke zorg. Dat viel samen met de terugval van roepingen tot
een religieus leven na het Tweede Vaticaans concilie.
Een leven van gebed
In de negentiende eeuw kozen veel jongelui voor de actieve congregaties en minder voor de
beschouwende kloosterordes. Maar anno 2006 worden nog altijd mensen geroepen tot een
leven in gebed in een kloostergemeenschap. Wereldwijd zijn er zo’n 1300 communiteiten
met 35.000 monniken en tienduizenden met deze communiteiten verbonden oblaten, die
leven volgens de oude regel van Benedictus. Dit wereldwijde net van monastiek leven doet
dagelijks als het ware een golf van lofzang over de aardbol gaan. Wanneer in onze eigen
buurt de monniken van Berkel-Enschot de dag afsluiten met het zingen van de completen,
zingt men in de abdijen van Amerika het middaggebed en beginnen de monniken in
Vietnam net hun dag met de lauden. Dit wereldwijde netwerk is tegenwoordig virtueel
gemakkelijk te bezoeken op internet. Dagelijks zijn er tienduizenden bezoekers die de
laatste preek van de abt downlaoden, luisteren naar het gezongen getijdengebed, spirituele