humus - Humanistisch Verbond

02
ledenblad
juni
2008
Illigalen horen niet thuis
in de gevangenis
pagina 6
Vrijheid maak je
met elkaar
pagina 8
Het humanisme van
Benno Premsela
pagina 11
EN VERDER:
p 2 Korte berichten
p 3 Mensenrechten zijn
altijd actueel
p 7 Dialoog over homo­
seksualiteit in volle gang
p 8 Column Joep Schrijvers
p 9 Weigerambtenaren
terecht in ongelijk gesteld
p 10 De kunst van zelf­
bezinning
p 12 Rita van Gelder: van
Dolle Mina tot wethouder
p 14 Van de leden moeten
we het hebben
p 15 Het antwoord op
werkstress
p 16 Onder ons
Foto Liesbeth List:
Enno Rijpma
HUMUS
‘ Het
leven
is van
Liesbeth List, pagina 4
jou’

Surf ook eens naar
onze website!
Smaken de artikelen in Humus naar meer? Kijk dan ook eens op
de website van het Humanistisch Verbond.
Het laatste nieuws over humanisme en het Humanistisch Verbond,
een agenda met humanistische activiteiten en evenementen, en een
poll waarmee u uw mening kunt geven over actuele onderwerpen.
Het is allemaal te zien op de openingspagina van de website van het
Humanistisch Verbond. En het is de moeite waard om er regelmatig
een kijkje te nemen. Op www.humanistischverbond.nl vindt u
namelijk iedere week nieuwe berichten over de activiteiten van het
Humanistisch Verbond, impressies van bijeenkomsten, lezingen
en gespreksgroepen die plaatsvinden in de 41 afdelingen van het
Humanistisch Verbond, en interviews met actieve humanisten. Ook
verschijnen er regelmatig columns, bijvoorbeeld van Humanistisch
Verbond­voorzitter Rein Zunderdorp, en krijgt u een voorproefje van
tijdschriften zoals Spino en HUMAN.
Kunstenaars, stuur nu
uw werk in!
Het Humanistisch Verbond nodigt kunstenaars van humanistische
signatuur uit om vanaf dit najaar op de website van het HV
enkele voorbeelden uit hun werk te tonen, vergezeld van een
korte en persoonlijke verantwoording waarin het humanistische
karakter wordt toegelicht.
Wij zijn er vooral aan gewend dat mensen die een levenshouding
ontwikkeld hebben hun ideeën op schrift stellen, maar die manier is
niet voor iedereen vanzelfsprekend wanneer gebruik wordt gemaakt
van een andere uitingsvorm dan woorden. Een kunstwerk kan een
bijzondere reactie bij de beschouwer teweegbrengen, variërend van
schoonheidsbeleving tot rammelen aan de ziel; het kan het denken
en voelen een nieuwe impuls geven. De werkgroep die dit initiatief
gaat begeleiden, verwacht dat dit nieuwe artistieke podium een
positieve bijdrage zal leveren aan de doelstellingen van de landelijke
vereniging. Het is de bedoeling om later ook andere kunstvormen
aan bod te laten komen.
Oproep aan alle beeldende kunstenaars onder de humanisten: stuur
enkele foto’s (maximaal 5, in jpeg) van uw werk, vergezeld van een
korte toelichting, per e­mail naar ons toe (annetteb@dds.nl). U krijgt
dan zo spoedig mogelijk antwoord van ons.
De werkgroep Humanisme en kunst bestaat uit:
Annette Brattinga (coördinator, annetteb@dds.nl), Marije van Wieringen,
Christine van Stralen, Joyce Hes, Petter Brouwers en Jan Schrauwen, bijgestaan
door Roeland Ensie (landelijk bureau).
Op de website vindt u ook dertien webdossiers: thematisch gebundelde
informatie over onderwerpen waarmee het Humanistisch
Verbond zich bezighoudt. In de dossiers leest u alles over de standpunten
van het Verbond over bijvoorbeeld mensenrechten, autonomie,
homoseksualiteit en levensbeschouwing, islam en zelfbeschikking
rond de dood. De webdossiers bevatten ook achtergronden bij het
nieuws, verwijzingen naar relevante films en boeken, en informatie
ter inspiratie van debat en dialoog, zoals columns van onder andere
Harry Kunneman en Joop Tiedemann.
De website van het Humanistisch Verbond mag zich in groeiende
belangstelling verheugen. Dagelijks vinden ongeveer 600 websitebezoekers
de weg naar www.humanistischverbond.nl. En iedere
maand nemen de bezoekersaantallen weer toe.
Komt u ook eens?
Weekend Humanisme
en kunst
Het traditionele weekend rond
een voor humanisten belangwekkend
thema vindt dit jaar plaats
op 21, 22 en 23 november in
Oisterwijk (Noord­Brabant). Het
thema is Humanisme en kunst
en wordt nog nader uitgewerkt.
Een weekend vol kunstzinnigheid
en creativiteit.
Voor meer informatie of aanmelden:
Leo Walters, tel. 073-5210226,
walte270@planet.nl.
Dvd Mag ik dood nu
te bestellen
Op 29 mei was de eerste publieksvertoning van de documentaire
Mag ik dood. Een bijzondere film over de dilemma’s rond het
gebrek aan hulp bij zelfdoding voor mensen met chronisch
psychiatrische klachten die het leven niet meer verdragen.
Op 4 juni werd deze film van Eveline van Dijck, gemaakt in
opdracht van de Human en het Humanistisch Verbond, op televisie
uitgezonden. Wilt u de film (nog eens) zien of een publieksvertoning
organiseren dan kunt u de dvd van de film bestellen
door overmaking van € 10,­ op ING banknummer 69.55.97.124
van het Humanistisch Verbond, o.v.v. dvd Mag ik dood en uw
naam en adresgegevens.
HUMUS no. 2 | 2008

Mensenrechten
zijn altijd actueel
Sinds enkele maanden is het HV in het
gelukkige bezit van een tentoonstelling over
de geschiedenis van de mensenrechten.
Deze UNESCO-tentoonstelling is uitgebracht
in 1951 ter gelegenheid van de aanvaarding
van de Universele Verklaring van de Rechten
van de Mens (UVRM), nu zestig jaar geleden.
De tentoonstelling geeft een historisch beeld van de strijd, de
offers en de overwinningen die er aan vooraf zijn gegaan. De
prenten en teksten laten zien dat de mensenrechten geen willekeurige
afspraken zijn, maar voorwaarden voor iedere vorm
van samenleven waarin de waardigheid van mensen wordt
gerespecteerd.
De lange weg die is afgelegd om tot de UVRM te komen staat in
scherp contrast met de geringe belangstelling daarvoor in Nederland.
Met uitzondering van de vrijheid van godsdienst (Art. 18)
en de vrijheid van meningsuiting (Art. 19) zijn we geneigd nogal
lichtvaardig om te springen met de zwaar bevochten voorrechten
die we vandaag de dag als vanzelfsprekend genieten.
Te vaak denken we dat mensenrechten, de UVRM en de verdragen
die daarvan zijn afgeleid – het Anti-Discriminatieverdrag, het
Vrouwenverdrag, het Europese Verdrag inzake de Rechten van de
Mens –, vooral iets zijn voor landen waar de democratie ontbreekt
of de rechtstaat wordt geschonden. Zonder afbreuk te doen aan de
ernst van deze schendingen, is het belangrijk dat we ook onszelf
kritisch blijven bevragen. Waar we ons internationaal graag als
voorvechter van de mensenrechten presenteren, reageren we onthand
wanneer het over de universele mensenrechten in Nederland
gaat. We vinden het al gauw te zwaar aangezet, nogal overdreven
om die woorden te gebruiken voor onze eigen situatie.
Maar het kan geen kwaad beter en vaker stil te staan bij de
betekenis van de universele mensenrechten in ons eigen land.
Bijvoorbeeld wanneer het gaat om ons vreemdelingenbeleid
(zie het artikel van Paulien Boogaard in deze Humus). Of om te
verkennen wat de betekenis kan zijn van de UVRM voor euthanasieverzoeken
van zogenoemde ‘controversiële groepen’: psychiatrische
patiënten of dementen die nu geen gehoor krijgen
bij hun hulpvraag voor euthanasie. Te denken valt aan het
universele recht op vrijwaring van inmenging in ons persoonlijk
leven (Art. 12) of het recht om als persoon voor de wet te worden
erkend (Art. 6).
HUMUS no. 2 | 2008
Redactioneel door Ineke de Vries,
directeur landelijk bureau
Foto: Anna van Kooij
Het besef dat de universele mensenrechten ons toebehoren en
door ons steeds opnieuw worden bepaald, is een bron van inspiratie
voor vragen over het goede leven en een instrument voor
maatschappijkritiek.
Neem de discussie over de Olympische Spelen en de mensenrechtensituatie
in China en Tibet. We horen regelmatig dat je
sport en politiek niet door elkaar moet laten lopen; laat sporters
gewoon sporten.
Maar mensenrechten zijn niet alleen of vooral politiek. Het zijn
idealen en principes van, voor en door burgers, niet van, door en
voor politici. En sporters zijn burgers die de vrijheid hebben zich
uit te spreken en te handelen overeenkomstig hun eigen waarden.
Kritiek op het gastland van de Spelen wordt vaker gehoord. Het
optreden van China maakt het mijn inziens ook onmogelijk om
de Olympische Spelen niet aan te grijpen als een uitgelezen
moment voor protest. Niet meedoen met de feestelijkheden bijvoorbeeld
of – voor Nederlanders eenvoudig – de kleur oranje
dragen, de kleur van protest tegen mensenrechtenschendingen
tijdens de Olympische Spelen (zie www.thecolororange.com).
Ook als gewone burgers kunnen we de mensenrechten actief
ondersteunen. Door bijvoorbeeld na te gaan of de producten die
we kopen op een verantwoorde manier gemaakt zijn. Of bedrijven
vragen ons te informeren over de relatie tussen hun product
en mensenrechten.
Zo heeft het Steunfonds Humanisme het initiatief genomen om
de fondsen waarin HV-vermogen is belegd te laten screenen op
investeringen in bedrijven die mogelijk mensenrechten schenden.
Dat blijkt makkelijker gezegd dan gedaan. Een teken dat we nog
een lange weg te gaan hebben om mensenrechten in allerlei
opzichten een plaats in ons denken te geven.
Van humanisten mag worden verwacht dat ze pal staan voor de
mensenrechten. Niet voor niets kent de humanistische beweging
een Aim for human rights en een Hivos. Maar ook van ons
persoonlijk mag worden verwacht dat we de mensenrechten
bewaken. Vandaar dat de Humanistische Alliantie en het HV de
mensenrechten meer in de activiteiten zullen betrekken. Ook de
mensenrechten beginnen bij onszelf.
Ineke de Vries

Liesbeth List
‘Ik hou zo verschrikkelijk veel
van het leven!’
Liesbeth List heeft een heftige jeugd gehad.
Met haar moeder zat ze in een Japans interneringskamp
tot haar vierde, daarna pleegde
haar moeder zelfmoord. Vervolgens werd ze
toevertrouwd aan een stiefmoeder die niet
voor haar wilde zorgen, uiteindelijk werd ze
‘weggegeven’ aan pleegouders op Vlieland.
Daar bracht ze goede jaren door. Op haar
achttiende toog ze naar Amsterdam en kwam
terecht bij Shaffy Cantate.
In welke zin hebben de gebeurtenissen uit je jeugd invloed op je
levensloop gehad?
Als kind heb ik veel niet beseft, gelukkig was ik nog klein en heb
ik geen uitgesproken herinneringen aan het kamp. Ik wende eraan
van het ene huis naar het andere te gaan en dat ik in 1948 na een
vakantie op Vlieland niet met mijn vader en stiefmoeder mee
terug naar huis ging maar achterbleef bij de vuurtorenwachter
vond ik normaal. ‘Zo zit de wereld in elkaar’, dacht ik. Maar zo’n
onveilige vroege jeugd werkt natuurlijk door. Tijdens mijn tienerjaren
heb ik enorm naar mijn eigen moeder verlangd. Mijn vader
verweet ik dat hij me zomaar had weggeven maar later heb ik
begrepen dat hij me daarmee een nog veel groter verdriet had
bespaard; hij wilde mij niet langer blootstellen aan de liefdeloosheid
van mijn stiefmoeder. Ik heb er nooit met hem over kunnen
praten. Toen ik, herstellend van een ernstig auto-ongeluk, in
1963 eindelijk naar hem op zoek ging, bleek hij kort daarvóór te
zijn overleden. Ik heb hem vergeven maar heb toen veel verdriet
gehad en het lot vervloekt.
Toen ik in 1981 Les uns et les autres zag van Claude Lelouch, die
de overlevingsstrijd tijdens en na de Tweede Wereldoorlog van
oorlogsslachtoffers uit vier families in beeld brengt, kon ik niet
meer stoppen met huilen. ‘Ik ben een van hen’, wist ik. Daarna
heb ik veel boeken gelezen en ben bewust gaan nadenken over
mijn jeugd. Op een goed moment heb ik tegen mezelf gezegd:
‘Luister eens even, je kunt nu heel erg ongelukkig en depressief
worden maar dat zal je niet helpen want je krijgt er je vader en
moeder niet mee terug. Aan Vlieland denk ik soms met enige
melancholie terug, ik ken er iedere steen maar kom er niet vaak.
Je hebt een grote persoonlijke ontwikkeling doorgemaakt. Op
het punt waar je nu bent: hoe kijk je naar het leven, de zin ervan?
Ik hou zo verschrikkelijk veel van het leven! Ik weet niet of ik een
taak heb in dit leven, daar houd ik me niet mee bezig, maar ik
leef heel bewust. Gezondheid, dat vind ik samen met mijn gezin
het belangrijkste. Ik heb veel gehad aan de Indiase filosoof
Krishnamurti. Hij heeft mij van mijn schuldcomplexen afgeholpen,
mij geleerd dat je je leven in eigen hand kunt nemen en van
jezelf kunt houden. Dat je kan én mag zeggen dit is mijn lichaam
en mijn leven, ik kan en mag er zijn. Dat besef maakt gelukkig.
Mensen die hun ongeluk koesteren en kritiek hebben op iedereen
heb ik leren loslaten. Ik laat hun in hun negativiteit, want mijn
leven mag er niet door geïnfecteerd worden. Als je dat hebt
geleerd voel je je vrij.
Hoe sta je tegenover de humanistische waarde van keuzevrijheid
gekoppeld aan eigen verantwoordelijkheid?
Daar ben ik een groot voorstander van. Godsdienst heb ik afgeschaft,
dat is mijn keuze. Mijn pleegouders waren Nederlands
Hervormd, maar in de kerk en op de zondagsschool kreeg ik nooit
antwoorden op mijn vragen en kwam ik in opstand tegen het
schuldgevoel dat ons werd aangepraat. ‘Vreest met grote vreze’.
Hoezo, ik doe toch niets? En al die treurige gezichten, op mijn
21 ste viel ik definitief van mijn geloof af. Met de gedachte: als
er wel een god is, zal ik nu wel goed gestraft worden, maar er
gebeurde niets. Toen ik ging reizen en kennis maakte met zoveel
andere godsdiensten verdween dat laatste restje schuldgevoel.
‘Godsdienst heb
ik afgeschaft’
Ben je voor de scheiding tussen kerk en staat?
Absoluut! Vermenging van politiek en godsdienst is altijd
gevaarlijk geweest, blijkt door de eeuwen heen. Je ziet het in
islamitische staten, maar ook christenen worden weer strenger
in de leer. De nieuwe generatie gelovigen, Nederland heeft zijn
eigen biblebelt. De bof is weer uitgebroken en ambtenaren en
politici nemen stelling tegen abortus, het homohuwelijk en
euthanasie. Dat vind ik nou ‘het kwaad’, dat je uit naam van je
religie anderen veracht en soms zelfs uit naam van jouw god
denkt te mogen doden. Ieder mens is vrij om wel of niet te
geloven, maar je mag nooit, nooit iemand veroordelen uit naam
van je geloof. En dat gebeurt voortdurend. Vroeger hoorde ik
HUMUS no. 2 | 2008

Foto’s: Roeland Ensie
wel: ‘Zulke aardige mensen, hè, jammer dat het katholieken zijn.
Terwijl een goed protestant zou moeten weten dat je schuldig
bent als je mensen om die reden veroordeelt. Aan de andere kant
houd ik wel van de godsdienstige rituelen die ik tijdens mijn
reizen heb leren kennen. De processies in Indonesië bijvoorbeeld
zijn heel rijk.
Wat betekent het recht op zelfbeschikking en autonomie
voor je?
Alles, het is voor mij het belangrijkste. Ik kan niet functioneren
als ik iets krijg opgelegd. Negatieve vibraties, ik duw ze weg.
Niemand heeft het recht om voor een ander te beslissen. Het
leven is van jou! Het begint al bij de opvoeding van je kinderen.
Hoe klein ze ook zijn, ook zij hebben het recht om hun eigen
besluiten te nemen, daar leren ze van.
Hoe sta je tegenover euthanasie?
Ik heb een wilsbeschikking getekend. Ik vind dat een ieder over
zijn eigen levenseinde moet beschikken. Het is wreed dat een
leven in pijn en angst moet eindigen. Mijn pleegvader heeft drie
weken op sterven gelegen doordat hij met allerlei kunstgrepen
in leven werd gehouden. Ik heb de dokters in het christelijke
ziekenhuis op hun eigen geloof aangesproken door ze te vragen:
‘Wat doet u, God heeft hem geroepen en u laat hem in leven.’
Maar ze luisterden niet. Bij psychisch leed vind ik een zelfgekozen
dood moeilijker. Je gooit jezelf niet zomaar voor een trein, dan
moet je wel heel ver heen zijn. Mensen die dat doen voelen hun
eigen eenzaamheid zelfs niet meer, ze zijn totaal in de war. Maar
toch: als mensen echt niet meer willen, het leven niet meer aan
kunnen om wat voor reden dan ook, hebben ze het recht om zelf
te bepalen waar hun grens ligt. Mijn moeder heeft gewacht tot
mijn vader er was en toen stapte ze er uit. Ik heb lange tijd
gedacht: ‘Ze heeft me in de steek gelaten.’ Maar op mijn vijfendertigste
hoorde ik dat ze waarschijnlijk ook nog is misbruikt
door de Jappen. Er zijn dingen waar je gewoon niet overheen
komt, ze was kapot gemaakt en helemaal murw, ik begreep dat,
ze zou de rest van haar leven slachtoffer zijn geweest.
Kunstenaars leven vaak voort via hun werk. Is zo’n gedachte
troostrijk voor jou?
Ach… ik denk vaak bij mezelf: zolang ik aan de weg timmer,
bestaat Liesbeth List! Maar mensen kunnen je heel snel vergeten
zijn. Kijk maar naar een Conny Stuart, een topartiest, niemand
heeft het nog over haar en ze wordt niet meer gedraaid. Jacques
Brel onttrekt zich aan deze wetmatigheid. Maar hij was wereldberoemd.
Als je internationaal bekend bent, maakt dat toch een
verschil. Maar bij elke uitnodiging om op te treden denk ik:
heerlijk, ik mag nog buiten spelen, ik ben er nog! Applaus krijgen
vind ik zeker niet vanzelfsprekend. Mijn vak is altijd mijn anker
geweest in woelige tijden.
HUMUS no. 2 | 2008
Wat versta jij onder levenskunst?
De kunst om liefde te geven en te ontvangen. En ik vind het ook
een levenskunst om uit de mensen die je in je leven tegenkomt
gelijkgezinden te herkennen. Dat heb ik moeten leren. Het helpt
om bij alle ellende die je in de kranten leest te beseffen dat er
nog heel veel mensen zijn die goedwillend zijn en liefde in zich
dragen, die nadenken en iets van hun leven maken. Ik zie het als
een soort gilde.
‘Jullie grondbeginselen:
ik zou ze zelf verzonnen
kunnen hebben’
Waar geniet je van en waardoor laat je je inspireren?
Ik liet me inspireren door Bécaud, Gréco en Aznavour, mijn
generatie was francofiel, we gingen naar Parijs. Op Shaffy was
ik verliefd, iedereen was verliefd op Shaffy! Ik geniet heel veel
van muziek, klassiek, modern en ook wereldmuziek. Ik doe aan
yoga om tot mezelf te komen. Bijvoorbeeld als ik ’s nachts wakker
lig of vlak voor een voorstelling begint. Als ik op het toneel
sta, geef ik me over. Dat is iets wat je kunt leren.
Hoe zie je het Humanistisch Verbond?
Als ik jullie grondbeginselen hoor dan denk ik: ik zou ze zelf
verzonnen kunnen hebben. Als meer mensen van jullie levensbeschouwing
afwisten en ernaar zouden leven zou Nederland er
misschien wel anders uitzien. Misschien zou het Humanistisch
Verbond zich nog meer of beter kenbaar moeten maken, geef mij
maar op als lid.
Roeland Ensie en Machteld Bouman

Illegalen horen niet thuis
in de gevangenis
In 2008, het jaar waarin het zestigjarig bestaan
van de Universele Verklaring voor de Rechten
van de Mens wordt gememoreerd, vragen
humanisten aandacht voor de behandeling
van illegale vreemdelingen in Nederland en
Europa. Het Verbond vindt het voor langere
en onbepaalde tijd vasthouden van mensen
zonder geldige verblijfspapieren in detentie,
onder omstandigheden die vaak slechter zijn
dan voor criminelen, inhumaan en is bezorgd
over de bescherming van mensenrechten van
illegalen.
In Nederland kijken we graag kritisch naar de situatie in het buitenland
– bijvoorbeeld naar China en Afghanistan – als het gaat
om mensenrechten. Maar ook in ons eigen land is er reden tot
zorg, zoals op het gebied van vreemdelingendetentie.
Voor wie gelegaliseerd werd door het Generaal Pardon kwam
recent een einde aan vaak jarenlange onzekerheid. Maar wie niet
aan de eisen voldeed of na 2001 aankwam en geen verblijfsvergunning
kreeg kan te maken krijgen met lange perioden van
inhumane detentie. In februari overleed een man die gedetineerd
was op de Rotterdamse detentieboot Stockholm, waarop illegale
vreemdelingen die wachten op uitzetting worden vastgehouden.
Hij had hartklachten gemeld maar volgens medegevangenen kwam
medische hulp uren te laat. Twee dagen later publiceerde het
Europese Comité ter Voorkoming van Foltering en Onmenselijke
Behandeling en Bestraffing (CPT) een kritisch rapport over de
Rotterdamse bajesboot. Gesteld werd dat medische en psychische
zorg ter plaatse onvoldoende zijn. Het ministerie van Justitie
heeft inmiddels aangegeven dat het gebruik van deze detentieboot
in de loop van 2008 zal worden gestaakt.
Maar intussen wordt de capaciteit in de vreemdelingenbewaring
uitgebreid en worden illegalen onder meer gevangen gehouden
op detentieboten in Dordrecht en Zaandam. Onder beroerde
omstandigheden, melden kritische rapporten van nationale en
Europese inspectiediensten. Meerpersoonscellen, geen zicht op
de duur van de detentie, nauwelijks ontspanningsmogelijkheden
en personeel dat niet is opgeleid om te werken met mensen van
alle nationaliteiten en culturen en om te gaan met de psychische
stress die voortkomt uit kwellende onzekerheid over de toekomst:
Hoe lang moet ik hier blijven? Word ik daadwerkelijk uitgezet
en wat staat me dan te wachten? Of word ik weer illegaal op
straat gezet? Met het risico hier later opnieuw terecht te komen.
Hoe redt mijn familie het intussen? Zal ik die terugzien en wanneer?
Door die combinatie van factoren raken veel mensen in
vreemdelingendetentie getraumatiseerd, zo stellen humanistisch
geestelijk verzorgers die er werken vast.
Het Humanistisch Verbond vindt een gevangenisregime dat is
afgestemd op bestraffing van criminelen geen humaan middel
om vreemdelingen zonder verblijfstitel beschikbaar te houden
voor uitzetting. De bewaring is immers niet bedoeld als straf,
maar alleen om te voorkomen dat mensen onderduiken terwijl
de overheid hun uitzetting probeert te regelen. Het Verbond is
van mening dat alternatieven voor vreemdelingenbewaring beter
moeten worden verkend, zoals bijvoorbeeld een meldplicht. En
dat mensen, wanneer er wel reden is voor tijdelijke vrijheidsberoving,
moeten verblijven in centra zonder gevangenisregime,
met adequate zorg en onder humane omstandigheden en alleen
voor de tijd die werkelijk nodig is om uitzetting te regelen.
Als gevolg van de door het Humanistisch Verbond gesteunde
actie ‘Geen kind in de cel’ van Vluchtelingenwerk Nederland,
Amnesty International, Unicef en de Stichting alleenstaande
minderjarige asielzoekers (SAMAH) mogen minderjarige kinderen
van uitgeprocedeerde asielzoekers sinds januari 2008 maximaal
twee weken worden vastgezet, mits het hele gezin op korte termijn
kan worden uitgezet. Onderzocht moet worden of dit beleid ook
op volwassenen kan worden toegepast, vindt het Humanistisch
Verbond. Want niet alleen kinderen ondergaan psychische schade
door detentie. Misschien kan niet iedereen in Nederland blijven
wonen, maar toch al kwetsbare mensen onnodig beschadigen
past niet bij een land dat pretendeert mensenrechten hoog in het
vaandel te hebben.
Ook vroeg het Verbond dit voorjaar tijdens een door het ministerie
van Justitie georganiseerde conferentie over modern migratiebeleid
aandacht voor ‘klinkeren’. Dat is de Nederlandse praktijk
waarbij mensen zonder verblijfsvergunning na een periode in
vreemdelingendetentie – als blijkt dat ze niet uitzetbaar zijn –
zonder vergunning en voorzieningen op straat worden gezet,
opnieuw de illegaliteit in. Deze niet-uitzetbaren worden soms
herhaaldelijk opgepakt, vervolgens in vreemdelingenbewaring
gehouden en opnieuw op straat gezet. Deze draaideurdetentie is
zinloos in termen van uitzetting, waarvan al eerder duidelijk is
geworden dat die niet lukt, en fnuikend voor de mensen die haar
moeten ondergaan. Het probleem wordt erkend door het ministerie,
dat meldt dat Justitie ‘probeert humanitaire knelpunten op te lossen’
en mensenrechten te waarborgen. Ook op Europees niveau is
het zaak ontwikkelingen in de gaten te houden. Het Europese
HUMUS no. 2 | 2008

parlement stemt in juni over de ‘Return Directive’, een voorstel
voor Europese regelgeving over detentie en uitzetting van illegalen.
Daarin zitten twee omstreden voorstellen: de maximale
detentieduur ten behoeve van uitzetting wordt verhoogd tot
achttien maanden en elke uitgezette vreemdeling krijgt een
inreisverbod voor de Europese Unie gedurende vijf jaar.
Anderhalf jaar gevangenis – voor een uitzetprocedure – is
onmenselijk lang, zeker in vergelijking met de strafmaat voor
criminele handelingen. En dat voor mensen wier enig ‘vergrijp’
is dat zij genoopt door gevaar of gebrek aan perspectief op zoek
gaan naar een kans op een beter leven. Zo wordt migratie gecriminaliseerd.
Ruim de helft van de gevangen vreemdelingen is
bovendien buiten hun schuld onuitzetbaar, bijvoorbeeld omdat
het land van herkomst de persoon niet meer wil accepteren. Veel
Europese landen houden mensen nu niet in detentie als duidelijk
is dat ze niet (op korte termijn) kunnen worden uitgezet.
Nederland doet dit tot nu toe wel. In Frankrijk is de maximum
duur van vreemdelingendetentie 32 dagen, in Nederland is geen
maximum vastgelegd en komt detentie van meer dan een jaar
regelmatig voor. Het risico van de voorgestelde nieuwe Europese
wetgeving is dat het meest inhumane beleid standaard wordt
voor alle lidstaten en dat meer mensen voor lange tijd achter de
tralies terechtkomen.
Ook het inreisverbod van vijf jaar is een verharding. Nu kan
iemand die uitgezet wordt in het land van herkomst opnieuw een
procedure starten voor legaal verblijf in Europa, als zich nieuwe
omstandigheden voordoen, die bijvoorbeeld een (nieuw) asielverzoek
rechtvaardigen. Als de ‘Return Directive’ wordt geaccepteerd
kan dat vijf jaar lang niet, waarmee het asielrecht op de
tocht komt te staan.
Veel maatschappelijke organisaties uit heel Europa uiten kritiek op
de richtlijn en roepen op die te verwerpen. Ook het Humanistisch
Verbond en de Humanistische Alliantie ondertekenden in mei een
petitie waarin tegen invoering van de voorgestelde richtlijn wordt
geprotesteerd en Europa wordt opgeroepen over alternatieven na
te denken. Want in de pogingen de migratiestroom in te dammen
en te beheersen dreigen mensenrechten in Nederland en Europa
uit het oog te worden verloren.
Paulien Boogaard
HUMUS no. 2 | 2008
Dialoog over
homoseksualiteit
in volle gang
Het mede door het Humanistisch Verbond geïnitieerde project
De Dialoog over Homoseksualiteit, Religie, Levensbeschouwing,
Cultuur en Ethiek gaat na de zomer een derde fase in. Het
ministerie van OCW financiert het vervolg tot 2011 en wil er
gemeenten en meer levensbeschouwelijke organisaties bij
betrekken.
Het Verbond komt al jaren op voor homorechten in het maatschappelijk
debat. Wettelijk zijn de rechten van homo’s in Nederland
inmiddels vrij goed geregeld maar het gevoel van onveiligheid
onder homo’s en lesbo’s groeit. Bepaalde groepen allochtonen en
autochtonen vinden homoseksualiteit nog steeds vies en onacceptabel,
vaak vanuit culturele en levensbeschouwelijke opvattingen.
Daarom startte het Verbond in 2002 het project De Dialoog, over
Homoseksualiteit, Religie, Levensbeschouwing, Cultuur en Ethiek,
samen met COC Nederland en de Stichting Yoesuf. Er worden
dialoogbijeenkomsten georganiseerd met mensen van diverse
levensbeschouwelijke en culturele achtergronden om homoseksualiteit
bespreekbaar te maken. De dialoog is een gesprek, en
geen debat of discussie, vanuit respect en openheid voor elkaars
ervaringen en meningen.
Op 17 april werd op de landelijke dag van De Dialoog in Den Haag,
in het bijzijn van minister Plasterk, de aftrap gegeven voor de
derde fase die beoogt meer levensbeschouwelijke groepen bij
het project te betrekken, en de binding met gemeentelijk homoemancipatiebeleid
te versterken. Vertegenwoordigers van oudgedienden
HV, COC en Stichting Yoesuf deden verslag van de
ervaringen tot nu toe. Wethouders van twaalf middelgrote steden
ondertekenden ter plaatse met minister Plasterk de koploperovereenkomst
lesbisch en homo­emancipatiebeleid om het rijksbeleid
Gewoon Homo Zijn handen en voeten te geven. De vier grote
steden ondertekenden op 5 maart al een convenant met minister
Plasterk.
Paulien Boogaard
Sharon Polak is aangesteld als nieuwe Dialoog-medewerker voor het HV.
Zij volgde Ralph Dulong op. Contact: s.polak@humanistischverbond.nl
Een dubbelnummer van het Tijdschrift voor Humanistiek over homorechten en
mensenrechten is eind mei verschenen. Het komt ook uit als Nederlandstalig
boek bij uitgeverij SWP in de tweede week van juni 2008.
In het webdossier ‘homoseksualiteit en levensbeschouwing’ leest u meer
over de positie en activiteiten van het Humanistisch Verbond ten aanzien
van humanisme, religie, levensbeschouwing en homoseksualiteit:
www.humanistischverbond.nl/dossierhomoseksualiteit

De vijanden
van de open
samenleving
De rechtse, reli-restauratie van Hirsch Ballin, Balkenende en
Donner woedt in volle hevigheid. Stukje bij beetje wordt de
open samenleving ingeperkt door obscure aanvallen van orthodoxe
christenen en moslims. Nu eens met zalvende woorden,
dan weer met de dreiging van het mes. Helaas worden deze
vijanden van de open samenleving nog steeds gesteund door
humanisten.
Nog maar eens: Van Gogh is vermoord, Soorah Hera moest
onderduiken, Hirsi Ali is verjaagd en Gregorius Nekschot is
gearresteerd, omdat zij critici waren van religie. Dit moet bij
elke humanist duidelijk op het netvlies staan: religie is geen
onschuldige beleving of ervaring. De christelijke en islamitische
religie zijn politieke ideologieën met allerlei opvattingen over
hoe mensen moeten leven. Ook de vrijzinnige interpretaties
ervan doen daar niets aan af. In religie gaat het niet om de
heiligheid van de allerhoogste maar uiteindelijk om de heiligheid
van aardse macht. Is dat ongenuanceerd? Zeker, maar de
religieus geïnspireerde gewelddadige en justitiële intimidaties
zijn ook niet subtiel.
We moeten stoppen om religies vooral te zien als prachtige ervaringen
van het transcendente waar iedereen respect voor dient
te hebben. Religie is ook geen identiteit of een persoonlijk kenmerk
zoals haarkleur, huidskleur, geslacht of seksuele voorkeur.
Religie is niets anders dan een mening, een politieke mening.
God, Allah en Jezus zijn opinies, slechte opinies. Humanisten
moeten weer kritisch worden. We doen dat te weinig omdat
we te lief zijn en het machtskarakter van religies ontkennen.
Laten we beginnen met ons terug te trekken uit al die halfzachte
raden voor religie en levensbeschouwingen. Vaak zijn
dat niet anders dan promotiekanalen voor de christelijke en islamitische
ideologie. Zolang het HV een seculiere, niet-religieuze
organisatie is mag zij nooit spiritualiteit promoten. We weten
inmiddels dat discriminatiemeldpunten besmet zijn omdat zij
als wapen gebruikt worden om religiekritiek te smoren.
Religie is politiek, humanisme is dat ook. Ook wij bedrijven
politiek met onze opvattingen over zelfbeschikkingsrecht, gelijkwaardigheid
van mannen en vrouwen, vrijheid van meningsuiting
en expressie. Met onze idealen vinden we medestanders
op onze weg, vooral in vrijzinnige kringen, maar ook veel tegenstanders.
Nu vooral in christelijke en islamitische kringen.
Het slechtste wat we kunnen doen is denken dat onze tegenstanders
onze medestanders zijn. Balkenende, Hirsch Ballin,
Donner, Rouvoet, Fawaz Jneid, Van de Ven zijn onze vrienden
niet. Ze zijn de vijanden van de open samenleving.
Joep Schrijvers
Vrijheid maak
je met elkaar
5 Mei is een dag waarop men aangeeft vooral
stil te staan bij het gegeven dat vrijheid niet
vanzelfsprekend is, maar verantwoordelijkheid
vraagt.
Hoe vrijheid wordt geïnterpreteerd, is echter niet in iedere cultuur
hetzelfde. De socioloog Geert Hofstede heeft het onderscheid tussen
individualistische culturen en collectivistische als één van de
belangrijkste dimensies benoemd. In individualistische culturen
gaat het primair om de vrijheid van het individu, in collectivistische
culturen gaat het over de vrijheid van de eigen gemeenschap
en om het handhaven van de eigen cultuur. Het individu is alleen
vrij binnen de marges van die cultuur.
Wat voor ons een vanzelfsprekende interpretatie van vrijheid is
– individuele vrijheid –, is ook in het licht van de geschiedenis
allerminst vanzelfsprekend. Na enkele filosofische vingeroefeningen
in de klassieke oudheid duurde het toch wel tot de tijd
van de Verlichting voordat filosofen als John Locke en Baruch
de Spinoza de individuele vrijheid en verantwoordelijkheid boven
de collectieve vormen plaatsten.
In ons land lopen de interpretaties van vrijheid uiteen en de
emoties op. Ik noem twee voorbeelden: de spanning tussen de
vrijheid van meningsuiting en die van godsdienst en levensbeschouwing
en het recht op beschikking over het eigen leven
en de taboes daarop die doorwerken in wetgeving.
Het eerste punt. De spanning tussen vrijheid van meningsuiting
en van godsdienst/levensbeschouwing en de plek van religie en
levensbeschouwing in de samenleving. In die discussie ontwikkelen
zich drie posities.
Ten eerste die van de laïcité, strikte scheiding van kerk en staat,
met godsdienst beperkt tot achter de voordeur. Ten tweede is er
de compartimenterings- of verzuilingsaanpak. Godsdienst en
levensbeschouwingen mogen een publieke rol spelen, maar op
voet van gelijkheid. Voor de vrijheid van de betreffende groepen
is dit aantrekkelijker dan de laïcité-situatie, maar voor de individuen
die lijden onder groepsdruk weer niet: solidariteit met de
eigen groep of zuil is een norm. Ten derde is er een scenario van
het open debat. Ook hier is levensbeschouwing geaccepteerd in
het publieke domein. Maar het echte debat wordt niet uit de weg
gegaan; zowel groepen als individuen daarbinnen en daarbuiten
kiezen eigen posities, vaak afhankelijk van het onderwerp. Hier
betekent godsdienstvrijheid een individueel recht om godsdiensten
en andere levensbeschouwingen te gaan aanhangen, te verlaten
of nieuwe op te richten, ze te prijzen en te verwerpen.
HUMUS no. 2 | 2008

Een humanistisch pleidooi
voor openheid en diepgang
Mijn waarneming, ook in kringen van vertegenwoordigers van
allerlei geestelijke stromingen, is dat scheidslijnen niet langs de
grenzen van de godsdiensten lopen – verzuild zijn – maar er
dwars doorheen. Ik denk dat het in het belang is van de meeste
geestelijke stromingen om te kiezen voor de genoemde derde
optie: actieve pluriformiteit op individuele basis.
Dan is er een tweede kwestie, namelijk die van de vrijheden die
nog wel degelijk door groepsspecifieke, vaak godsdienstige, morele
oordelen beperkt worden. Dit betreft de zogenoemde politiekethische
kwesties zoals het recht op abortus, een zelfgekozen
humaan levenseinde en de homorechten. Ik neem het zelfgekozen
levenseinde en de daarmee verbonden hulp bij zelfdoding als
voorbeeld.
Hoewel Nederland met de wet op de euthanasie in de wereld een
voorloper is, blijven er in de praktijk veel problemen met het
realiseren van deze burgerlijke vrijheid bestaan. De tegenstanders
hebben vaak godsdienstige of persoonlijke overtuigingen waarin
vormen van zelfdoding en euthanasie onder alle omstandigheden
verwerpelijk zijn. Respectabele overwegingen die mensen in vrijheid
mogen hebben en op zichzelf mogen toepassen. Maar geen
argumenten om het recht op zelfbeschikking aan anderen te
ontzeggen.
Ik kies voor het ontwikkelen van een cultuur van openlijke uitwisseling
van desgewenst pittige standpunten. Of zoals de filosoof
Pekelharing het uitdrukt: respect hoef je niet hebben voor de
overtuiging van de ander, maar wel voor het zelfstandig denk-
en oordeelsvermogen van het individu, voor het feit dat hij een
mening kan vormen en kan herzien.
Dit gedragspatroon met elkaar ontwikkelen vraagt nog wat
oefening: vrijheid maak je met elkaar. Het is wennen, hard werken,
dingen uitpraten. Laten we naast het – ook nuttige – mediaspektakel
over vrijheid en democratie, wat systematischer werken
aan een inhoudelijke dialoog. Het Humanistisch Verbond blijft
daaraan graag bijdragen en de wetenschap kan ons daarbij
helpen.
Rein Zunderdorp
Dit is een sterk ingekorte versie van de lezing van Rein Zunderdorp, voorzitter van
het Humanistisch Verbond, uitgesproken ter gelegenheid van het Herdenkings-
concert van het Studium Generale van de TU Delft op 5 mei 2008. De gehele tekst
is te vinden op: http://www.humanistischverbond.nl/doc/actueel/lezing%20rein%
20zunderdorp%20herdenkingsconcert%2005-05-08.pdf
HUMUS no. 2 | 2008
Weigerambtenaren
terecht in het ongelijk
gesteld
Gemeenten mogen trouwambtenaren weigeren die geen homohuwelijk
willen voltrekken. De uitspraak van de Commissie Gelijke
Behandeling van 15 april, laat aan duidelijkheid niets te wensen
over. Het verbod op discriminatie op grond van seksuele voorkeur
gaat hier boven de persoonlijke overtuiging van de ambtenaar.
Ik ben bijzonder gelukkig met deze uitspraak van de Commissie.
Het is een helder voorbeeld waar de scheiding van kerk (godsdienst,
levensovertuiging of andere fundamentele overtuiging)
en staat (publieke voorzieningen) van toepassing is.
Religieuze gedragsvoorschriften, morele keuzen en taboes kunnen,
zolang ze binnen de wet blijven, richtsnoer zijn voor het persoonlijke
handelen, maar mogen de vrijheid van anderen niet beperken.
Nederland kent een grote verscheidenheid aan religieuze, levensbeschouwelijke­
ideologische en politieke overtuigingen. Als
ambtenaren met een beroep op gewetensnood zouden mogen
discrimineren, zou het recht op vrijheid en gelijkheid van veel
burgers geregeld in het geding zijn.
Het is te hopen dat de regering de uitspraak van de Commissie
respecteert en een andere wending geeft aan het regeerakkoord.
Dat biedt trouwambtenaren nu de ruimte om het voltrekken van
een homohuwelijk te weigeren, omdat dit niet overeenkomt met
hun geweten.
Taken die onlosmakelijk bij een ambt horen, waaronder het voltrekken
van een huwelijk tussen mensen van gelijke sekse, kunnen
niet vrijelijk aan andere ambtenaren worden overgelaten. Dat kan
pragmatisch lijken, maar is principieel niet toelaatbaar. Als ambtenaren
niet in staat zijn een homohuwelijk te sluiten, zouden ze er
beter aan doen een andere functie te zoeken.
Ineke de Vries
Directeur Humanistisch Verbond
Dit stuk verscheen eerder als open brief in NRC Handelsblad van 22 april 2008.

De kunst van zelfbezinning
Humanistisch raadslieden schrijven een serie columns over hun werk.
Menno Mensonides, humanistisch raadsman bij Justitie, schrijft over de kunst van zelfbezinning.
Ik vraag het wel eens, zo aan het einde van een groepsgesprek
met gedetineerden. ‘Wat ga je zo dadelijk doen op cel? Heb je
plannen?’ Een vraag die ik bedoel ter oriëntatie op de overgang
van ‘groep’ en ‘gesprek’, naar ‘alleen’ en ‘stilte’. De meeste aanwezigen
kijken mij dan wat verbaasd aan. En ja, het is een vrij
intieme vraag. Maar na enige aarzeling wordt zij toch meestal
wel beantwoord. Een enkeling valt dan op door uitgebreid zijn
voornemens voor die avond te ontvouwen. Hij is een van de
weinigen die zeggen niet vanzelfsprekend de afstandsbediening
op te pakken. Hij leest een boek, schrijft een brief, vertrouwt zijn
diepere roerselen toe aan een dagboek of kiest welk programma
hij gaat bekijken op tv.
Evert is zo’n man. Nogal teruggetrokken en eigenzinnig. Evert
zegt zichzelf te zijn en dat ook te willen blijven. Laatst, in een
één-op-één gesprek, vertelde hij mij dat wanneer het tijd is om
op cel te gaan, hij meestal een van de eersten is. Hij wil niet dat
bewaarders hem moeten roepen. ‘Er zijn er altijd die tot het laatste
moment nog van alles willen. Altijd hoor je weer om kwart voor
vijf dezelfde namen roepen.’ Evert vindt het vernederend en kleinerend
om geroepen te moeten worden. Binnen de zeer afhankelijke
leefstructuur van de gevangenis wil hij dus toch nog iets
van zijn zelfbeschikking en zelfrespect overeind houden.
‘Wat ga je zo dadelijk
doen op cel?
Heb je plannen?’
Zo leeft Evert ook ‘buiten’, zegt hij. In een van onze eerste gesprekken
zegt hij te kiezen voor het leven dat hij leidt en te genieten
van harddrugs en alcohol. De zichtbare negatieve tekenen van
het gebruik noemt hij ‘bijkomende, praktische bezwaren’. Evert
vertelt mij met enthousiasme over de spanning en humor in zijn
leven, over zijn vrienden en dat hij er echt niet mee zit wanneer
hij weer eens aangehouden wordt of voor korte tijd gedetineerd
wordt. Een dergelijke optimistische levensinstelling roept bij mij
verbazing op. Vaker is het immers mijn ervaring dat drugsverslaafden
– eenmaal gedetineerd en zonder harddrugs – zich
moedeloos en slachtofferachtig beklagen.
Dus dringt de vraag zich aan mij op: hoe kan ik als humanistisch
geestelijk verzorger reageren op de uitspraken van Evert over
kiezen en genieten? Want zelfbeschikking is – onder de bekende
randvoorwaarden – in de ogen van humanistisch raadslieden een
groot goed. Bovendien roept het onwillekeurig waardering bij
mij op wanneer iemand zich zo eerlijk en recht door zee uit.
Evert lijkt op een waardige manier aan het roer van zijn leven te
staan.
Mag ik bijvoorbeeld de door Evert gebezigde woorden in twijfel
trekken? Ik denk immers te weten dat in het leven van verslaafden
– het woord zegt het al – de drugs de leiding over zowel de
inhoud, de vorm als de richting van het eigen leven grotendeels
hebben overgenomen. Het gehaast zoeken naar mogelijkheden om
de allesoverheersende behoefte te kunnen bevredigen, bepaalt hun
dagen en nachten in hoge mate. Dus voor een ‘genieten’ is dan
volgens mij weinig plaats meer. Laat staan een samen genieten.
En ‘kiezen’? Kiezen doe je uit verschillende alternatieven die zich
aandienen. En die alternatieven lijken mij eerlijk gezegd niet reëel
aanwezig als ik mij voorstel dat de drugs het leidende motief in
het leven van een verslaafde vormen. Op een welhaast dierlijk
niveau draait alles elke dag opnieuw om het verkrijgen van het
benodigde.
Eenmaal bekomen van mijn verbazing, besluit ik dan ook in een
vervolggesprek mijn inmiddels doordachte twijfels aan Evert voor
te leggen. Ik vertel Evert over mijn verbazing en breng mijn
twijfels naar voren. Nadat ik ben uitgesproken is hij stil, lacht
wat. Uiteindelijk zegt hij dat hij ‘die woorden’ misschien al heel
lang gebruikt, omdat hij het gevoel heeft zich altijd maar weer
te moeten verdedigen vanwege zijn drugsverslaving. Ik zeg hem
daarop dat hij zo inderdaad doet voorkomen alsof hij zijn leven
op de rails heeft, maar dat hij geen onwaarheden moet vertellen
– zeker niet aan zichzelf, omdat alles wat je uitspreekt ook het
eigen denken bepaalt. Ik vraag hem de waarheid van zijn verslaving
en levensstijl onder ogen te gaan zien. En dan zelf te bepalen
of hij dat leven als een zinvol bestaan ervaart.
Vervolgens raken we in gesprek over vragen als wat ‘leven’,
‘kwaliteit van leven’ en ‘mens-zijn’ inhouden, maar dan is het
alweer kwart voor vijf. Ik, breng hem terug naar de afdeling en
de deur gaat achter hem dicht.
Menno Mensonides
10 HUMUS no. 2 | 2008

Het humanisme van Benno Premsela
Seksuele zelfontplooiing
is een mensenrecht
Show yourself, laat zien wie je bent, was het
devies van Benno Premsela (1920-1997),
vernieuwend binnenhuisarchitect en industrieel
vormgever, voorvechter van homo-emancipatie
en nadrukkelijk zelfbenoemd humanist. Vele
jaren was hij lid van het Humanistisch Verbond
en donateur van het Steunfonds Humanisme.
Dit voorjaar is Premsela’s biografie van Bert
Boelaars verschenen, onder auspiciën van het
Humanistisch Archief.
Na de Tweede Wereldoorlog volgde geleidelijk eer- en rechtsherstel
voor joden en andere slachtoffergroepen. Echter niet voor homoseksuelen
die eveneens onder het juk van het nationaalsocialisme
gebukt zijn gegaan. De nieuwe samenleving verachtte homo’s
nauwelijks minder. Tot ver in de jaren zestig zag ook het naoorlogse
Nederland homoseksuele mannen en vrouwen overwegend
als minderwaardige mensen, zondige lui of halve criminelen.
Voor Benno Premsela, opgevoed als humanist en vanwege zijn
joodse afkomst tijdens de oorlog ondergedoken, onaanvaardbaar.
Zijn biografie maakt duidelijk dat de bezetting abrupt een einde
heeft gemaakt aan de zorgeloze jeugd van de vrolijke, veelbelovende
student aan de Nieuwe Kunstschool in Amsterdam. Als
tiener was hij zelfs al geïnteresseerd geraakt in de theosofie van
Krishnamurti waarin het vrije denken en het zelfstandig zoeken
naar waarheid, los van organisaties of liturgisch ceremonieel,
centraal stond. Een filosofie die naadloos aansloot bij de sfeer
van individuele vrijheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid
die het gezin Premsela kenmerkte. Een kunst- en cultuurminnend
huishouden bovendien waardoor Benno een liberale opvoeding
en onderwijs heeft genoten in de richting die hem van meet af
aan trok: moderne vormgeving.
Thuis voelde als een warm nest met ruimte voor twijfel en onzekerheid,
wat hij de beste basis voor ontwikkeling noemde. In verschillende
interviews karakteriseerde hij dit expliciet als een
humanistisch milieu. Zijn joodse achtergrond speelde voor de
Duitsers een grotere rol dan voor hemzelf: ‘Wij zijn helemaal
niet joods opgevoed’, stelde hij vast. Wél ‘in de geest dat je voor
jezélf moest opkomen, dat je je eigen verantwoordelijkheid moest
nemen, en daarnaar moest handelen’.
Als jongetje van zeven ging Benno naar de openbare Reguliersschool
op de hoek Weteringschans/Reguliersgracht. Vorig jaar is
dit historische pand omgebouwd tot bedrijfsgebouw, waarin
tegenwoordig een aantal humanistische organisaties waaronder
het Humanistisch Verbond zijn gevestigd.
Na het drama van de oorlog heeft hij de mogelijkheid om verder
te kunnen leven gewetensvol en energiek opgepakt. ‘Ik had dus
die oorlog overleefd’, legde hij uit in een radiointerview. ‘Toen
voelde ik me heel vrij. Vogelvrij, maar dan op een positieve
manier. (…) In plaats van naar achteren te vluchten deed ik een
stap naar voren. Ik vlucht naar voren.’
Toeval
Bovendien meende hij dat toeval een belangrijke rol speelt, een
opvatting die hij in verband bracht met zijn humanisme: ‘Waarom
zijn mijn neefjes wel in de gaskamers omgekomen en kon ik onderduiken?
(…) Ik kan het alleen oplossen met mijn humanistisch
standpunt. Door te denken: zo is het leven, het hangt van toeval
aan elkaar.’ Deze agnostische beschouwing getuigde pregnant
van een persoonlijk inzicht waarin een sturende almacht die het
goed met mens en wereld voorheeft ten enenmale ontbreekt.
In zijn beroepsmatige leven was Premsela beroemd geworden om
zijn vernieuwende etalages voor de Amsterdamse Bijenkorf. Hij
heeft daarmee een uniek persoonlijk stempel op het imago van
het warenhuis gedrukt. Zijn stijl van etaleren heeft vervolgens de
trend gezet voor tal van andere grootwinkelbedrijven. De visie
die hij ook in zijn werk hanteerde sloot naadloos aan bij zijn
opvatting van humanisme: maak van het leven een kunstwerk
en geniet daarvan. Na de Bijenkorf heeft hij een ontwerpbureau
opgezet dat zich bezighield met de inrichting van interieurs en
de ontwikkeling van duurzame gebruiksgoederen. De praktische
Loteklamp en het gedurfde katoenen lusjestapijt waren de meest
succesvolle producten.
De ontwerpstijl van Benno Premsela is ‘humanistisch functionalisme’
genoemd. De menselijke maat nam hij tot uitgangspunt,
vertelde hij in het Tijdschrift voor Humanistiek: ‘Binnenhuisarchitectuur
is een dienend vak, je moet mensen helpen met het
oplossen van hun problemen door ze helder te formuleren. (…)
Mensen zijn belangrijker dan modieuze kantoorpanden, ze
hebben behoefte aan een zekere rust in deze tijd van postmodernistisch
visueel geweld.’
Bert Boelaars, Benno Premsela 1920-1997. Voorvechter van homo-emancipatie is
een uitgave van het Humanistisch Archief en uitgeverij THOTH. Bronvermelding
van de hier gebruikte citaten is verantwoord in dit boek.
HUMUS no. 2 | 2008 11

Uitvaartbegeleidster Rita van Gelder, dochter van Leon
‘Het is het contact met mensen
dat ik zo plezierig vind’
Rita van Gelder is opgegroeid in een
humanistisch nest. Haar vader, Leon van
Gelder, was na de oorlog samen met Jaap
van Praag een van de initiatiefnemers van het
Humanistisch Verbond. Deze achtergrond
heeft haar gemaakt tot een vrouw van de
wereld, met een veelzijdig, arbeidzaam leven
dat voortduurt tot op de dag van vandaag.
De humanistische waarden zijn haar met de paplepel ingegoten.
‘Maar’, zo zegt de nu 68-jarige Rita van Gelder met de haar kenmerkende
nuchterheid, ‘het werd allemaal niet zo benoemd. We
groeiden op in een sfeer van vernieuwing, maar wij wisten niet
beter. Mijn vader kwam uit een joods-socialistisch milieu, waarin
men het altijd al belangrijk vond dat de kinderen het beter kregen,
dus er mocht geleerd worden. Bij ons thuis waren de meisjes en
jongens gelijk. Dat was toen uitzonderlijk. Mijn ouders oefenden
geen drang of dwang uit. Nee, eerder probeerden ze je te begeleiden
op je weg door het leven. Je mocht zelf kiezen. En daar gingen
ze behoorlijk ver in. Zo vond ik het een tijdje leuk om naar de
zondagsschool te gaan, want met kerstmis kreeg je een boek en
een sinaasappel. Dat was me nogal niet wat! Dus ik probeerde
ook mijn broer en zus mee te krijgen. Daar maakten mijn ouders
absoluut geen probleem van, want dat moest je zelf weten. In hart
en nieren humanistisch dus. Wat trouwens niet wil zeggen dat ze
ons aan ons lot overlieten. Als we ergens mee zaten, konden we
altijd bij hen terecht, maar ze gaven ons veel ruimte en lieten
ons onze eigen beslissingen nemen.’
Veranderingsgezind
‘Mijn ouders zijn van de generatie die heel bewust de oorlog heeft
meegemaakt. Mijn vader was joods en heeft tijdens de oorlog
ondergedoken gezeten. Zijn hele familie is weggehaald en hij
heeft deze – op een oudoom na – nooit meer teruggezien. Maar
daar werden niet veel woorden aan vuil gemaakt. Wij wisten als
kinderen niet beter dan dat we helemaal geen opa’s of oma’s en
andere familie hadden. Alleen die ene oudoom, die dan ook erg
belangrijk was. Mijn ouders zijn, zoals veel mensen van hun
generatie, met veel energie en moed aan de slag gegaan om opnieuw
te beginnen. De wereld zou anders worden. Daar stopten
ze al hun energie in, niet in achterom kijken of het verwerken
van het doorstane leed. Ze waren erg veranderingsgezind en zijn
van daaruit betrokken geraakt bij allerlei nieuwe bewegingen die
na de oorlog ontstonden: niet alleen het Humanistisch Verbond en
Humanitas, maar ook de PvdA. Juist door hun oorlogservaringen
waren ze extra gemotiveerd om zich in te zetten voor een nieuwe
1 HUMUS no. 2 | 2008
maatschappij. Achteraf gezien is dat natuurlijk ook een overlevingsstrategie
geweest. Je met alle inzet op het positieve en
nieuwe richten in plaats van stil te staan bij de doorstane narigheid.’
Vader Van Gelder was een veelzijdig mens. Ooit begonnen
als leraar wiskunde is hij later psychologie en pedagogie gaan
studeren. Ook was hij een tijdlang beleidsmedewerker bij de
voormalige ABOP (Algemene Bond voor Onderwijzend Personeel).
En in 1964 werd hij in Groningen hoogleraar Onderwijskunde.
Van Gelder: ‘Dit alles bereikte hij niet in zijn eentje. Mijn
moeder ondersteunde en hielp hem waar ze maar kon. Zij was
de drijvende kracht op de achtergrond. Zo is zij op een gegeven
moment Russisch gaan studeren, zodat zij wetenschappelijke
artikelen voor hem kon vertalen.’
Schaduwzijde
‘Mijn vader was altijd bezig met: hoe kun je kinderen dingen
laten leren, hoe kun je waarden en normen overbrengen? Dat
vond hij heel belangrijk. Hij heeft daar ook cursussen in gegeven
en is de initiatiefnemer geweest van het Humanistisch Vormings-
‘Mijn moeder was de
drijvende kracht op de
achtergrond’
Onderwijs (HVO). Daarnaast hield hij zich in zijn vrije tijd veel
met zijn kinderen bezig. Hij trok met ons de natuur in, we gingen
vogeltjes kijken, maakten wandelingen en fietstochten. Hij ging
zelfs een zomer met mijn zus en mij op fietsvakantie in de
Ardennen. Dat was voor die tijd behoorlijk vooruitstrevend.’
Leon van Gelder was veelzijdig, initiatiefrijk en spraakmakend,
altijd bezig met nieuwe ideeën en activiteiten. Maar hij had ook
een andere kant, die misschien wel mede als gevolg van zijn
oorlogservaringen niet altijd even gemakkelijk was. Rita: ‘Als
kind hadden we daar natuurlijk mee te maken. Hij eiste veel op
voor zichzelf, kon soms behoorlijk driftig worden. In 1981 is hij
overleden. Pas toen heeft mijn moeder het hele verhaal over de
oorlog op papier gezet.’
Het humanisme dat Rita van Gelder als meisje dagelijks inademde
– zij heeft ook nog een tijdje in de Humanistische Jeugd Beweging
gezeten – heeft ervoor gezorgd dat ze een zelfstandig en mondig
mens is geworden. Van Gelder: ‘Na eerst een tijdje de kweekschool

‘Pas na zijn overlijden
heeft mijn moeder het hele
verhaal over de oorlog
op papier gezet’
te hebben gedaan – het onderwijs zit de familie in het bloed –
ben ik de verpleging in gegaan, waarin vooral het praktische
me aansprak. Ik liep daar met mijn mondigheid echter wel eens
spaak. Ik was het van huis uit niet gewend dat iemand mij iets
kon zeggen. Maar in die tijd was het in de verpleging absoluut niet
de gewoonte dat je een weerwoord gaf. Zo moest ik bijvoorbeeld
de buik van een patiënt voor de operatie met jodium insmeren,
het was blijkbaar niet genoeg, vond de anesthesist, met dat soort
commentaar had ik moeite. Ik ging wel eens naar de hoofdzuster
om mijn beklag te doen, maar ze hielp me dan uit de droom: ‘Jij
mag helemaal niet zelfstandig beslissen.’ Dat was wel even slikken
en heel andere koek dan thuis.’
Dolle Mina
In 1961 trouwde Rita van Gelder. Ze kreeg drie zonen en bleef er
al die jaren bij werken. Later volgde ook nog een studie pedagogiek
– het bloed kruipt blijkbaar waar het niet gaan kan. ‘Eind
jaren zestig werd ik actief bij Dolle Mina in Friesland. Vrouwen
hadden ook rechten, dat was voor mij zo klaar als een klontje.
Daarnaast heb ik me vooral ingespannen voor het opzetten van
kinderopvang. Dat stelde vrouwen immers in staat om te werken
en zelfstandig te worden... Mijn zus hield zich bezig met feministische
oefen- en therapiegroepen, maar dat persoonlijke trok mij
niet zo. Ik ben altijd meer maatschappelijk gericht geweest.’
Het is dan ook niet toevallig dat ze in 1970 gemeenteraadslid
werd in Heerenveen en in 1981 wethouder. Dat is ze tot 1994
gebleven. ‘Toen had ik behoefte om een tijdje niets te doen en
me af te vragen: wat vind ik nu eigenlijk belangrijk in het leven?
Waar heb ik plezier in? Dat bracht me bij Vluchtelingenwerk. En
later bij de Humanistische Uitvaartbegeleiding. Ik heb uiteindelijk
ook de cursus gedaan. Het paste wonderwel bij me. Het spreken
in het openbaar ging me goed af, ik had per slot van rekening
tijdens mijn Dolle Mina-tijd al voor zalen van tweehonderd
mensen gestaan. En verhalen schrijven is zo’n beetje mijn tweede
natuur. Het is het contact met mensen dat ik zo plezierig vind.
Dat je het hen in een moeilijke situatie wat makkelijker kunt
maken. Je levert een stukje dienstbaarheid met de kwaliteiten die
je hebt.’
Maar ook organisatorisch is Rita van Gelder actief geworden in
de HUB. Zo is zij sinds het voorjaar secretaris van het landelijk
bestuur. Een functie die haar uitstekend past. ‘Ik vind het fijn om
nieuwe dingen te bedenken. Het zit in mijn genen: welke verandering
is er nodig en wat kan ik daaraan bijdragen? Zo ben ik
momenteel met een groepje enthousiaste mensen bezig om op
22 oktober in Friesland een grote manifestatie te organiseren
voor jongere ouderen. Wat kunnen mensen tussen de zestig en
zeventig jaar na hun werkzame leven allemaal doen en oppakken:
aan vrijwilligerswerk, zingeving, maar ook aan artistieke en muzikale
activiteiten. Het is belangrijk dat die generatie haar kennis
en kunde inbrengt in de samenleving, dat hun zilveren kracht
zichtbaar wordt.’
Mirre Bots
HUMUS no. 2 | 2008 1

Van de leden moeten we het hebben
Werk in uitvoering
Kunst en humanisme, humanisme en duurzaamheid en humanistische
scholing. Dit zijn enkele voorbeelden van de ambitieuze
initiatieven van leden van het Humanistisch Verbond. Op 12 april
kwamen zo’n vijftig werkgroepdeelnemers bijeen om met elkaar
en met medewerkers van het Verbond van gedachten te wisselen
over hun plannen. Het Humanistisch Verbond, een organisatie in
beweging.
‘Voor een vereniging zijn leden van vitaal belang’, zei Ineke de
Vries, directeur van het Humanistisch Verbond, in de lezing waarmee
ze de bijeenkomst inleidde. Maar de klassieke manier waarop
verenigingen zich organiseren – in afdelingen, met afdelingsbesturen
en een algemene ledenvergadering – staat onder druk.
‘In het verenigingsleven blijkt dat leden en andere belangstellenden
zich makkelijker binden op basis van inhoudelijke en thematische
activiteiten die een overzichtelijk beroep doen op hun tijd,
dan toe te treden tot een bestuur.’
Dat hebben actieve leden van het Humanistisch Verbond al
begrepen. De bijeenkomst van 12 april 2008 in schuilkerk In de
Driehoek in Utrecht was een vervolg op een bijeenkomst over
ledeninitiatieven in 2007. Net als in 2007 bevonden zich onder
de deelnemers weer een flink aantal humanisten die recent lid
zijn geworden van het Humanistisch Verbond.
Overzicht
De werkgroep Humanisme in de Kunst gaat hedendaagse kunst
met humanistische signatuur breed onder de aandacht te brengen.
Dit najaar gaat er een webtentoonstelling van start met werk van
leden. Kunstenaars worden uitgenodigd om werk met een humanistisch
karakter voor dit doel beschikbaar te stellen. Verschillende
disciplines zullen aan bod komen, te beginnen met beeldend
werk (zie ook pagina 2).
De werkgroep Humanisme en Duurzaamheid begint met het
begrip duurzaamheid (ecologisch, sociaal en economisch) uit te
diepen vanuit humanistische waarden. Met dat uitgangsstuk in
de hand worden deskundige leden uit de vereniging uitgenodigd
om mee te doen. Centraal kader wordt kwaliteit van leven, goed
leven & levenskunst in relatie tot de (eigen) mondiale voetafdruk.
De groep werkt toe naar een reader met thema’s, korte toelichtingen
en mogelijke sprekers voor afdelingen, input aan het project
Scholing voor een cursus Humanisme en Duurzaamheid, een
webdossier waar contactadressen en informatielinks te vinden
zijn en een rubriek ‘Veelgestelde vragen’ (zie ook pagina 16).
De werkgroep Scholing ontwikkelt een serie cursussen die elk een
korte inspanning vergen van de deelnemers. Het idee is dat de
cursussen, van elk drie avonden, zowel in serie als afzonderlijk
gevolgd kunnen worden. Naast cursussen existentieel humanisme
en publiek humanisme denkt de groep aan ‘geschiedenis van het
humanisme/kopstukken/de humanistische canon’, ‘humanistische
organisaties en praktisch humanisme’, ‘persoonlijke verdieping/
levenskunst’. De groep maakt een format voor de cursussen,
zoekt een team van deskundige docenten en doet handreikingen
aan de afdelingen voor de organisatie. Concrete doelstelling is
om in het najaar van 2007 vijf cursussen ‘existentieel (persoonlijk)
humanisme’ te laten verzorgen.
De werkgroep Profilering onderzoekt wat de mogelijkheden zijn
voor bepaalde producten, zoals nieuwjaarskaarten. Verder bekijkt
de groep de mogelijkheid van provinciale netwerken die vanuit
humanistisch perspectief reageren op de actualiteit. Voor dat
doel wil men een persberichtformat maken. Voor humanisten
die zich willen presenteren op internet maakt de groep een handleiding
digitale identiteit (Hyves).
De werkgroep Nieuwe leden bekijkt de afstemming van het aanbod
aan nieuwe leden op hun behoeften, die in samenwerking
met het landelijk bureau in kaart zullen worden gebracht. Verder
kijkt de groep naar de mogelijkheden om de website optimaal in
te zetten voor de aanmeldingsprocedure.
De werkgroep De Europese humanistische traditie gaat eerst de
verschillende tradities binnen het Europese humanisme en de
verbindende elementen daarin inventariseren en bekijken welke
invloed humanisten kunnen hebben op de richting waarin Europa
zich nu ontwikkelt. Doel is te komen tot een internationale werkconferentie
of forumdiscussie.
De werkgroep Inhoud concentreert zich op de bruikbaarheid van
de afzonderlijke thema’s ten behoeve van bijvoorbeeld de werkgroepen
Scholing, Humanisme en Duurzaamheid en Humanisme
in de Kunst.
De werkgroep Islam en dialoog haakt aan bij een bestaand initiatief
van moslims, waar de afdeling Alkmaar zich bij aangesloten
heeft. Doel is om een dialoog te voeren tussen humanisten en
islamieten. De groep zoekt mogelijkheden van landelijke verbreding,
maar concentreert zich vooralsnog op het Noord-Hollandse
initiatief en verjonging van de humanistische deelname.
Alle groepen kunnen uw inbreng en medewerking goed gebruiken.
Als u daarvoor voelt, aarzel dan niet om uw vaardigheden ten
dienste van één of meer van de initiatieven te stellen.
Pieter de Vrijer
1 HUMUS no. 2 | 2008
Reageer via regio@humanistischverbond.nl of tel. 020-5219000.

Jong HV
Het antwoord
op werkstress
Stress op het werk is tegenwoordig meer regel
dan uitzondering. Martin Los vertelt hoe dat
komt en hoe je zelf de baas blijft over de
informatiestromen die je belagen.
Waarom zijn we zo gestrest?
Na de industriële revolutie, die mogelijk maakte dat personen en
goederen gemotoriseerd en vervoerd konden worden, is het verkeer
snel drukker geworden. Hoewel dit ongetwijfeld een bron
van stress is voor veel mensen, bestaat ook de beleving dat onze
werkdruk sterk is toegenomen.
Met werkstress is wel wat vreemds aan de hand. De werkweek
was vroeger langer en het werk vaak saaier en fysiek zwaarder.
Je zou dus verwachten dat toen de kans op vermoeidheid door
te hard werken groter was.
Waarom zijn we tegenwoordig met ons allen dan zo gestrest?
Worden we geestelijk meer belast dan vroeger? Is filerijden en
politiek gekonkel tijdens je werk geestelijk zwaarder dan flessen
sorteren in een fabriek op loopafstand van je huis? Ik denk dat
er meer aan de hand is.
De industriële revolutie is vanaf de jaren negentig opgevolgd
door de informatierevolutie: het uitwisselen van informatie is nu
dominant over het verplaatsen van personen en goederen. Zo
groeit het Internet met 10 miljoen pagina’s per dag en bevat een
zaterdagkrant nu ongeveer evenveel informatie als een burger
in de zeventiende eeuw gedurende zijn hele leven verwerkte.
Overdag is informatie vaak belangrijk voor ons werk. Het zijn
gegevens die we snel moeten kunnen begrijpen, controleren en
delen met anderen. Kortom, we zijn tegenwoordig tijdens werktijd
vooral bezig met het verwerken van informatie over informatie.
E-mail, sms en internet zijn communicatiekanalen die een alsmaar
grotere rol spelen. Zonder daarvan gebruik te maken hoor
je er professioneel én privé niet meer bij. Je bent overal en altijd
bereikbaar voor iedereen die je kent, want het kan, dus het moet.
Negeren
Maar: overal en altijd bereikbaar zijn geeft wel stress. Een bericht
op je antwoordapparaat doet je verplicht voelen om snel terug te
bellen, en er wordt van je verwacht dat je altijd op de hoogte
bent van de laatste informatie: ‘Je hebt toch wel dat mailtje gelezen
dat ik je gisteren nog heb gestuurd?’
Zelfs spelletjes zijn informatie-intensief geworden. Vroeger speelde
je ‘Mens Erger Je Niet’ waarbij het toeval (de dobbelstenen)
denkwerk grotendeels overbodig maakte. Anno 2008 vraagt de
Wii-spelcomputer hand/oog coördinatie in combinatie met strategisch
denken.
Onze informatiemaatschappij krijgt steeds meer dimensies en
vraagt om interactiviteit, waarmee we in de toekomst zullen
spelen, leren én werken. Daardoor zal langzamerhand de grens
tussen werk en vrije tijd vervagen.
Het probleem is niet alleen dat de hoeveelheid informatie en de
complexiteit daarvan toeneemt, maar ook dat die steeds sneller
blijft toenemen. Zo snel dat ‘jong geleerd is oud gedaan’ niet
meer mogelijk is. We lijken niet de tijd te krijgen om te evolueren
van Homo Sapiens naar Homo Informaticus.
Is de situatie hopeloos en zullen we steeds meer gestrest raken
door de almaar groeiende informatiestroom die we niet meer
kunnen bijbenen? Als je probeert op alle kanalen volledig bij te
blijven, ja. Als je zaken kunt (en durft) te negeren, nee.
Intelligent negeren is het scheiden van hoofd- en bijzaken. Per
communicatiekanaal bestaan daar gelukkig trucs voor. Ik voorzie
een grootse toekomst voor persoonlijke trainingen op dit gebied,
evenals voor aanbieders van communicatieloze vakanties waarin
je echt onbereikbaar bent!
Martin Los
E-mailtips voor de Homo Informaticus
• Negeer ontvangen e­mails waarin je in de cc staat, ze zijn
tenslotte slechts ter informatie.
• Terugbellen is vaak sneller dan een antwoord typen en leidt
tot minder heen­en­weergemail, dit geldt met name voor als
belangrijk gemarkeerde e­mails.
• Nog niet beantwoorde e­mails die meer dan 2 weken oud
zijn kun je weggooien of archiveren (echt waar!).
• Beperk het aantal geadresseerden van je e­mail, dit beperkt
het aantal mogelijk (conflicterende) antwoorden dat je kunt
krijgen.
• Als je per se van meerdere mensen antwoord wilt, e­mail
dan ieder van hen apart. Bij veel geadresseerden zijn mensen
minder geneigd om te antwoorden omdat een ander dat wel
zal doen.
HUMUS no. 2 | 2008 1

onder
ons
Aan bestuursvoorzitter Aleida
Mosselman (65) hebben de
humanisten in De Grift Vallei in
oostelijk Midden­Nederland een
goeie. ‘Het bevalt me wel, maar
het is niet mijn natuurlijke vaardigheid’,
zegt ze. ‘Onze leden
hebben vooral behoefte om elkaar
als gelijkgestemden in een
ongedwongen sfeer te treffen.
Dat is het uitgangspunt van veel
van onze maandelijkse activiteiten
in verschillende steden, van
de koffieochtend, de boekenclub
en het avondje bios met voor­
en nabespreking tot onze dineravond.
Ze worden druk bezocht.
Want welke leeftijd je ook hebt,
je wil toch gewoon af en toe wel
eens een paar leuke bomen kunnen
opzetten en dat lukt niet met
elke buurman.’
De Grift Vallei, gelegen in het hart
van de biblebelt van Nederland,
maakt veel werk van interculturele
samenwerking in de streek.
‘Vooral in Wageningen, een stad
met 167 nationaliteiten die de
naam heeft liberaal te zijn maar
Als nalaten
u een zorg is
Na een overlijden moet er in korte tijd veel geregeld worden.
Dat gaat gemakkelijker als u zelf al maatregelen heeft genomen.
Veel mensen vinden het moeilijk of onaangenaam om daar over
na te denken. Toch is het belangrijk dat op tijd te doen, want het
geeft veel rust als deze zaken van tevoren goed geregeld zijn.
U kunt de Stichting Steunfonds Humanisme benoemen als
executeur. Het Steunfonds heeft deskundige mensen in dienst
die uw laatste wens kunnen uitvoeren. Een jarenlange ervaring
met deze vorm van dienstverlening staat borg voor zorgvuldigheid
en integriteit.
JA, Ik wil meer informatie over een executeur
van het Steunfonds Humanisme
naam
In het hele land houden leden van het Humanistisch Verbond
de plaatselijke afdelingen draaiende. Wie zijn die leden, wat
doen ze en waar doen ze het voor? In deze Humus een portret
van de afdeling De Grift Vallei.
in de praktijk nogal behoudend
is, is er veel belangstelling voor
door ons georganiseerde discussiebijeenkomsten.
In maart stond
antidiscriminatie op het programma
en in december gaan we het
samen met migranten en autochtonen
uit de streek over de mensenrechten
hebben. Waar mogelijk
haken we in op de actualiteit.
Zo houd je idealisten op de been!’
Aan idealisten geen gebrek bij de
afdeling De Grift Vallei. Ook aan
Scola Mundo, een weekendschool
in Wageningse vorm, waar kansarme
kinderen hun achterstand
kunnen wegwerken en waar in
samenwerking met buurtcentra
ook het contact met hun ouders
wordt aangehaald, dragen humanisten
hun steentje bij.
Men maakt er echt werk van een
open contact met andersdenkenden,
van vrijgemaakt­gereformeerden
en vrijmetselaars tot islamieten.
Aleida: ‘We leven tenslotte
allemaal met elkaar samen, dus
gaan we met elkaar aan de gang.’
m v
Steunfonds Humanisme
pc/woonplaats
Naast haar bestuurstaken en het
verzorgen van de website, het
afdelingsblad Griftvallei Info, het
Koffiekrantje en de pr van de
afdeling in het bijzonder en het
humanisme in het algemeen,
spant Aleida zich met collegahumanisten
in om duurzaamheid
op de landelijke agenda van het
Humanistisch Verbond te krijgen.
‘Hoe valt duurzaamheid in humanistische
termen te vertalen?
Met onze leden, waarvan er
velen een band hebben met de
Wageningen Universiteit, moet
daar wel uit te komen zijn.’
Binnenkort zullen we er meer
van horen. Initiatiefrijk zijn ze,
de humanisten in De Grift Vallei.
Machteld Bouman
adres
telefoon
Stuur de bon in een envelop zonder postzegel naar: Steunfonds Humanisme, Antwoordnummer 10938, 1000 RA Amsterdam
De Grift Vallei is de afdeling van
en voor humanisten in Ede,
Veenendaal, Wageningen,
Renkum/Heelsum, Rhenen en
een deel van de Betuwe.
Het Steunfonds Humanisme is een werkstichting van het
Humanistisch Verbond. Het Humanistisch Verbond zet zich
in voor een humane, tolerante samenleving.
Vraag gerust meer informatie, telefonisch via nummer
020 521 90 36 of met behulp van de bon. U kunt ook kijken op:
www.humanistischverbond.nl/steunfonds.
1 HUMUS no. 2 | 2008
Colofon
Humus is het ledenblad van het
Humanistisch Verbond. Het verschijnt
vier keer per jaar.
Zelf denken samen leven is de lijfspreuk
van het HV. Het ledenblad informeert over
ontwikkelingen binnen het Humanistisch
Verbond, de humanistische beweging in het
algemeen – op nationaal en internationaal
niveau – en de invloed van de humanistische
levensbeschouwing op de samenleving.
Een HV­lidmaatschap inclusief ledenblad
Humus (4x p jr) bedraagt € 52,50 per jaar
(mensen met een minimuminkomen betalen
€ 28,- per jaar en jongeren tot 27 jaar
betalen € 23,50). Lidmaatschappen
worden automatisch verlengd tenzij voor
1 november schriftelijk wordt opgezegd.
Bereikbaarheid landelijk bureau:
tel.: (020) 521 90 00
e-mail: info@humanistischverbond.nl
Aan deze uitgave werkten mee:
Bert Boelaars, Paulien Boogaard, Mirre Bots,
Annette Brattinga, Lynsey Dubbeld, Anna van
Kooij, Menno Mensonides, Martin Los, Joep
Schrijvers, Ineke de Vries, Pieter de Vrijer,
Esther Wit, Rein Zunderdorp
Hoofdredactie: Roeland Ensie
Eindredactie: Machteld Bouman
Vormgeving: www.dezagerij-ontwerp.nl
Foto omslag: Enno Rijpma
Druk: De Raat & De Vries
Uitgave: Humanistisch Verbond
(Redactie)adres: Postbus 75490,
1070 AL Amsterdam, tel. (020) 521 90 93
of humus@humanistischverbond.nl
website: www.humanistischverbond.nl
Het Humanistisch Verbond is lid van de
Humanistische Alliantie
Volgende Humus verschijnt: september 2008
Kopij inleveren tot: 8 augustus 2008