Bast, zult, trip, sneukelen en feest - Variaties - Universiteit Gent
Bast, zult, trip, sneukelen en feest - Variaties - Universiteit Gent
Bast, zult, trip, sneukelen en feest - Variaties - Universiteit Gent
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Dialectb<strong>en</strong>aming<strong>en</strong><br />
u PEPERKOEK<br />
Op de dialectkaart valt mete<strong>en</strong> op dat peperkoek het<br />
meest gebruikte <strong>en</strong> wijdst verspreide dialectwoord is voor<br />
wat onze noorderbur<strong>en</strong> ontbijtkoek noem<strong>en</strong>. In Vlaander<strong>en</strong><br />
gebruikt m<strong>en</strong> dat woord echter weinig of niet. Voor ons<br />
is peperkoek het standaardtalige woord. Dat lez<strong>en</strong> we ook<br />
in Van Dale, dat peperkoek het label ‘algeme<strong>en</strong> Belgisch-<br />
Nederlands’ toek<strong>en</strong>t. Gooss<strong>en</strong>s schrijft in zijn artikel ‘Peperkoek’<br />
uit 1992: ‘De karakterisering van peperkoek in de<br />
betek<strong>en</strong>is ‘ontbijtkoek, honingkoek, snijkoek’ als algeme<strong>en</strong><br />
Vlaams is op het og<strong>en</strong>blik ongetwijfeld juist’. Volg<strong>en</strong>s hem<br />
had peperkoek in het begin van de twintigste eeuw ook<br />
in Nederland de algem<strong>en</strong>e betek<strong>en</strong>is ‘ontbijtkoek’, maar<br />
heeft het woord daar e<strong>en</strong> betek<strong>en</strong>is(her)specialisering ondergaan.<br />
We zoud<strong>en</strong> de betek<strong>en</strong>isevolutie van het woord<br />
(in Nederland) als volgt kunn<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>vatt<strong>en</strong>: peperkoek<br />
= ‘zoete koek bereid met peper’ > (begin 20ste eeuw) peperkoek<br />
= meer algeme<strong>en</strong> ‘zoete koek bereid met honing<br />
(zonder peper)’ > (eind 20ste eeuw) peperkoek = opnieuw<br />
specifieker ‘zoete koek bereid met peper’. Teg<strong>en</strong>woordig<br />
gebruikt m<strong>en</strong> in Nederland peperkoek dus voor ‘e<strong>en</strong> met<br />
peper gekruide koek’ <strong>en</strong> ontbijtkoek voor de zoete koek<br />
zonder peper. Die betek<strong>en</strong>is(her)specialisering in Nederland<br />
heeft er volg<strong>en</strong>s Gooss<strong>en</strong>s toe geleid dat het woord<br />
peperkoek ‘in het Zuid<strong>en</strong> tot belgicisme is afgezakt <strong>en</strong> tegelijk<br />
door zijn veralgem<strong>en</strong>ing hier tot Schoon Vlaams is verhev<strong>en</strong>’.<br />
Met Schoon Vlaams bedoelt Gooss<strong>en</strong>s ‘tuss<strong>en</strong>taal’,<br />
de Vlaamse informele spreektaal die ge<strong>en</strong> dialect is, maar<br />
ook ge<strong>en</strong> Algeme<strong>en</strong> Nederlands. Verderop in Gooss<strong>en</strong>s’<br />
artikel lez<strong>en</strong> we dat de Vlaamse standaardisering van de<br />
b<strong>en</strong>aming van de ontbijtkoek (d.w.z. het gebruik van één<br />
overkoepel<strong>en</strong>de term, nl. peperkoek) nog niet voltooid was<br />
eind 19de begin 20ste eeuw. Peperkoek concurreerde to<strong>en</strong><br />
nog met zoetekoek (zie verder), ‘hoewel peperkoek op<br />
weg was het pleit te winn<strong>en</strong>’. Er zoud<strong>en</strong> in de eerste helft<br />
van de twintigste eeuw dus twee b<strong>en</strong>aming<strong>en</strong> expansief<br />
geweest zijn: ‘in sterkere mate peperkoek, in mindere mate<br />
zoetekoek’ (Gooss<strong>en</strong>s 1992: 107-109).<br />
87
Change language