Inhoud - De Boeck

INHOUD 

Inhoud 

Inleiding Jij en economie 5 

Thema 1 Ik consumeer en ik spaar 9 

1. Ik consumeer 9 

2. Ik spaar 71 

Thema 2 Om te leven heb ik geld nodig 85 

1 Mensen gaan werken 85 

2 Ik kan of mag niet werken. Wie helpt mij? 113 

3 Ik heb meer uitgaven. Wie helpt mij ? 113 

4 Andere inkomsten 130 

5 Mijn inkomen volstaat niet 137 

Thema 3 Waarom zijn er bedrijven 155 

1. De weg naar de winkel 155 

2. Niet elk bedrijf doet hetzelfde 165 

3. Kan ik kiezen waar ik mijn aankopen doe ? 173 

4. Een onderneming heeft geld nodig 182 

5. De verkoop verhogen via reclame 189 

3

4 

OVUR 

ICOONTJES 

Tijdens je ontdekkingstocht door de fascinerende wereld van de economie zul je 

in je handboek deze icoontjes terugvinden: 

Info en analyse Aan de hand van teksten, foto’s, grafieken, tekeningen … en 

Info & analyse 

onderzoeksopdrachten verken je de wereld van de economie. 

Kernleerstof 

Hier vind je de sleutelwoorden, een samenvatting van de leerstof 

in de vorm van een tekst, een oefening of een schema. 

Opdrachten Hier vind je oefeningen, toepassingen of uitdieping van de 

Oefeningen 

leerstof. 

Wat-en-hoe-overzicht 

Na ieder item vind je hier wat je moet kennen en kunnen en 

hoe je de leerstof kunt herhalen. 

Wist je dat … In deze rubriek vind je extra informatie bij het onderwerp. 

Meestal gaat het om leuke weetjes. 

LF 1 

O 

V 

U 

R 

Dit logo verwijst naar oefeningen of extra informatie op de 

methodesite www.optimumsite.be. 

Dit symbool verwijst naar de lesfiches die terug te vinden zijn 

op www.optimumsite.be. Op die lesfiches worden zaken opgefrist 

die je nodig hebt om de oefening op te lossen. 

De OVUR-methode: een wetenschappelijk stappenplan dat je 

gedurende je hele schoolcarrière zult gebruiken. 

ORIENTEREN Wat ga je onderzoeken? 

Je formuleert je onderzoeksvraag. 

VOORBEREIDEN Je bereidt je onderzoek voor. Je maakt een 

te volgen plan. 

• Welke methode zul je gebruiken ? 

Bv. enquête 

• Welke vragen zul je stellen ? 

• Hoe zul je de resultaten verwerken? 

UITVOEREN Je voert het onderzoek uit. 

• Je verzamelt de informatie. 

• Je verzamelt en verwerkt de resultaten. 

Bv. verslag, grafieken … 

• Je trekt je besluit(en) 

• Je rapporteert 

REFLECTEREN Je evalueert jezelf. 

• Wat heb je goed gedaan? 

• Wat kun je een volgende keer anders 

doen?


Je buren Maarten, Laura en Nono Wijsneus en hun 

ouders komen terug uit vakantie. Ze hebben 14 

dagen lang Spanje doorkruist met de motorhome. 

De motorhome uitladen, alles netjes opbergen, nog 

wat uitrusten en volgende week terug naar school. 

Maarten en Laura gaan naar het 2de leerjaar A. Voor 

ze hun boekentas klaarmaken voor de eerste 

schooldag brengen zij hun tijd door met het 

oplossen van onderstaande woordpuzzel om nog 

wat in vakantiestemming te blijven. 

INLEIDING JIJ EN ECONOMIE 

Zoek onderstaande woorden in de woordpuzzel. 

Je vindt de woorden horizontaal (?) en vertikaal (?) 

Adressenboek 

Bandenplakset 

Bankkaart 

Barbecue 

Bekers 

Bestek 

Borden 

Bril 

Detergent 

Gel 

Geld 

Glas 

Gsm 

Handdoek 

Houtskool 

Kaarsen 

Ketel 

Kleding 

Koffers 

Koffie 

Pleisters 

Reservelens 

Schoenen 

Slaapzakken 

Slippers 

Spel 

Stoelen 

Tent 

Tafel 

Wegenkaart 

Zaklamp 

Zeep 

Zonnecrème 

InleidingJij 

en economie 

Welke zin vormen de overgebleven letters? 

________________________________________________________________________________ 

5

6 

a b c 

d e f 

Welke van deze zaken zou je wel willen hebben? Waarom? 

________________________________________________________________________________ 

Deze producten moeten gemaakt worden. Wie doet dat? Waar? 

________________________________________________________________________________ 

Zoek deze woorden op in de woordpuzzel (van links naar rechts en van boven 

naar onder): 

Arbeid 

Auto 

Bank 

Bankkaart 

Belastingen 

Betalen 

Computer 

Dienst 

Dollar 

Dvd 

Euro 

Fabriek 

Gebruiken 

Geld 

Goederen 

Gsm 

Huren 

Inkomen 

Internet 

Invoer 

iPod 

Kleding 

Kopen 

Lenen 

Loon 

Maken 

Markt 

Merk 

Munt 

Overheid 

Prijs 

Reclame 

Spaarrekening 

Sparen 

Uitvoer 

Vakantie 

Verdienen 

Verlangen 

VISA 

Warenhuis 

Werken 

Winkel 

Zakgeld 

INLEIDING JIJ EN ECONOMIE

INLEIDING JIJ EN ECONOMIE 

Al deze woorden hebben te maken met ‘economie’. Gebruik deze woorden om 

het begrip economie te omschrijven: 

verlangen – arbeid – geld – kopen – betalen – goederen – dienst 

________________________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

Kernleerstof 

Jouw leefwereld draait rond economie. 

Economie is overal en is een belangrijk onderdeel van je dagelijkse leven. 

Economie kun je omschrijven als ________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

Oefeningen 

1 Vind je puzzelen fijn? Los dan eens een sudoku op. 

Je kunt dit spel spelen met cijfers of met letters. Daarvoor hoef je geen genie te 

zijn. Je hebt alleen een dosis logica en geduld nodig. Je kunt beginnen met een 

deze gemakkelijke versie. 

Gebruik de letters die voorkomen in het 

woord ECONOMIE. 

Elke letter wordt één keer gebruikt: 

E, C, O, N, M, I. 

Op elke horizontale regel moeten de letters 

E, C, O, N, M, I één keer voorkomen. 

Dat geldt ook voor elke verticale regel en elk 

rechthoekje van 2 x 3 vakjes. 

7

8 

2 Een moeilijkere sudoku met het thema ‘op vakantie’. Iedere letter wordt 1 keer 

gebruikt. 

Naar: Sanders Puzzelhobby 

3 Geef nog woorden uit je leefwereld die volgens jou te maken hebben met 

economie en leg uit waarom. 

______________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________ 

4 Je legt voor economie een documentatiemap aan. Hoe je dat gaat doen 

verneem je van je leraar. Voor de eerste oefening in je documentatiemap 

verzamel je 5 krantenkoppen die volgens jou te maken hebben met economie. 

In de titel onderstreep je de economische woorden. 

B.v. ‘De auto moet tegen 2008 minder koolstofdioxide (CO 2 ) uitstoten om de 

Kyoto-norm te behalen.’ 

auto: - kost geld 

- verschaft werk 

INLEIDING JIJ EN ECONOMIE

1 Ik consumeer 

U 

THEMA 1 IK CONSUMEER EN SPAAR | 1 IK CONSUMEER 

Thema 1 

Ik consumeer en ik spaar 

1.1 Koopgedrag is individueel 

O 

V 


Wat doen jullie met je geld? 

Wat doen mijn klasgenoten met hun geld? 

Hier kiezen we voor de onderzoeksmethode enquête. 

Vul deze enquête in. 

Jongeren tussen 12 en 14 jaar 

beschikken over 129 miljoen EUR 

per jaar, waarvan ze 57,7 % 

uitgeven en de rest sparen. 

Bron: www.rmb.be 

Vragen Antwoorden 

1 Je bent een meisje 

jongen 

2 Hoe ga je met je geld om? Ik geef het onmiddellijk uit. 

Ik bewaar het thuis in mijn spaarpot voor een aankoop 

later. 

Ik gebruik een deel en het overige bewaar ik in mijn 

spaarpot thuis. 

Ik breng alles naar de bank. 

Ik gebruik onmiddellijk een deel en de rest breng ik naar 

de bank. 

3 Wat koop je met je geld? Snoep, koekjes, chips 

Kruis aan wat bij jou Uitstapjes (bv. bioscoop) 

van toepassing is. Oplaadkaart gsm 

Cadeaus 

Tijdschriften, boeken en strips 

Multimedia (cd, dvd, PSP … ) 

Kleding/schoenen 

Hobby’s en sport 

Schoonheids- of verzorgingsproducten 

Andere: ____________________________________ 

9

OVUR 

10 

LF 1 

Verzamel de klasresultaten. 

Antwoorden 

1 

Aantal leerlingen 

• Meisje • ____________ 

• Jongen • ____________ 

Totaal: ________ 

2 

• Ik geef het onmiddellijk uit • ____________ 

• Ik bewaar het thuis in mijn spaarpot • ____________ 

voor een grotere aankoop • ____________ 

• Ik gebruik een deel, het overige 

bewaar ik in mijn spaarpot thuis 

• ____________ 

• Ik breng alles naar de bank • ____________ 

• Ik gebruik onmiddellijk een deel, 

de rest zet ik op de bank 

• ____________ 

Totaal: ________ 

3 

• Snoep, koekjes, chips • ____________ 

• Uitstapjes vb bioscoop • ____________ 

• Oplaadkaart gsm • ____________ 

• Cadeaus • ____________ 

• Tijdschriften, boeken en strips • ____________ 

• Multimedia ( cd, dvd, PSP … ) • ____________ 

• Kleding/schoenen • ____________ 

• Hobby’s en sport • ____________ 

• Schoonheids- of verzorgingsproducten • ____________ 

• Andere: __________________________ • ____________ 

Totaal: ________ 

Verwerk de resultaten. 

1aHoeveel procent jongens en meisjes zitten er in jouw klas? Noteer op een 

apart blad. 

Voorbeeld: 

In een klas van 22 leerlingen zitten 9 jongens en 13 meisjes. 

22 leerlingen ? 100 % 

1 leerling ? 100 % : 22 

9 leerlingen ? 100 % : 22 . 9 = 40,91 % 

13 leerlingen ? 100 % : 22 . 13 = 59,09 % 

Antwoord: In de klas zitten 40,91 % jongens en 59,09 % meisjes. 

THEMA 1 IK CONSUMEER EN IK SPAAR | 1 IK CONSUMEER

LF 1 

LF 1 

b Stel het aantal jongens en meisjes van je klas voor in een strookdiagram. Een 

strookdiagram gebruiken we om een verdeling grafisch voor te stellen. Je 

gebruikt de schaal 10 cm = 100 %. Voor de legende kun je kleuren gebruiken. 

2 Hoeveel procent van je klasgenoten 

a geven hun maandinkomen onmiddellijk uit? _____________ % 

b bewaren hun maandinkomen thuis voor later? _____________ % 

c gebruiken een deel en sparen de rest? _____________ % 

d brengen hun volledige maandinkomen naar de bank? _____________ % 

e gebruiken een deel en zetten de rest op de bank? _____________ % 

3 Maak van de resultaten uit vraag 3 van de enquête een staafdiagram. 

Een staafdiagram gebruiken we als de gegevens niet doorlopend zijn. 

Je leerkracht bepaalt of je dat manueel of met de computer doet. 

Veel leerlingen van mijn klas beschikken over een inkomen. 

In mijn klas wordt een deel van de inkomsten uitgegeven. 

In mijn klas koopt niet iedereen dezelfde artikelen. 

THEMA 1 IK CONSUMEER EN IK SPAAR | 1 IK CONSUMEER 

4 Wat is de top 3 van de 

uitgaven bij je 

klasgenoten? 

1 ________________________ 

2 ________________________ 

3 ________________________ 

Je kunt dus besluiten dat de manier waarop je koopt, je koopgedrag 

___________________________________ is. 

Kernleerstof 

: jongens 

: meisjes 

Je koopgedrag (= de manier waarop je koopt) verschilt van persoon tot persoon 

en is dus individueel. 

11

12 

O 

V 

U 

Oefeningen 

1 Je wilt wel eens weten hoe jouw leeftijdsgenoten denken over het invullen van 

vrije tijd. Welke onderzoeksvraag zou je dan formuleren? 

______________________________________________________________________________ 

2 Stel volgende gegevens voor in een strookdiagram. Vergeet de legende niet. 

77 % van de jongeren tussen 9 en 18 jaar krijgen zakgeld. 

23 % van de jongeren tussen 9 en 18 jaar krijgen geen zakgeld. 

Bron: OIVO 

3 Ga nu zelf op onderzoek! 

Waar halen je klasgenoten hun inkomsten vandaan? 

Hoe ga je dit onderzoek aanpakken? 

• Je kiest voor een enquête over het inkomen van je 12- tot 14- jarige klasgenoten. 

• Je gebruikt onderstaande enquête. 

• Je verwerkt de resultaten in grafieken. 

Onderzoeksmethode: enquête 

Vragen Antwoorden 

1 Je leeftijd ____________________ jaar 

2 Je bent een meisje 

jongen 

3 Krijg je zakgeld? Ja 

Neen. 

4 Doe je soms betaalde werkjes? Ja 

Neen. Ga verder met vraag 6. 

5 Welke betaalde baantjes doe soms Auto’s wassen 

eens om wat geld te verdienen? Babysitten 

Meehelpen in het huishouden 

(Bv. de vaat doen, poetsen … ) 

Boodschappen doen 

(Bv. voor een oudere persoon, je buur … ) 

Gras maaien 

Kranten bezorgen 

6 Leen je geld? Soms 

Geregeld 

Nooit 

7 Bij wie leen je geld? Je ouders 

Je grootouders 

Broer of zus 

Vrienden 

Andere 

8 Beschik jij nog over andere Ja, ga verder met vraag 9 

inkomensbronnen? Neen 

9 Som je andere inkomensbronnen op. ____________________________ 


LF 1 

Verzamelen van de klasresultaten 

Geef de klasresultaten zelf gestructureerd weer op een apart blad. 

Verwerking van de klasresultaten: 

1 Bereken de gemiddelde leeftijd van de ondervraagden. 

Som van alle leeftijden 

Aantal ondervraagden 

2 Bereken het percentage meisjes en jongens uit je klas. 

______________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________ 

3 Hoeveel percent van je klasgenoten krijgt zakgeld? 

Hoeveel percent van je klasgenoten krijgt geen zakgeld? 

Stel deze gegevens voor in een strookdiagram. Leg een kleurlegende aan. 

4 Hoeveel percent van je klasgenoten heeft een betaald baantje? 

______________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________ 

5 Geef in dalende volgorde de top 3 van betaalde baantjes bij je klasgenoten. 

________________________________ 

________________________________ 

________________________________ 

6 Verwerk de resultaten van 

vraag 5 uit de enquête in een 

staafdiagram. 

Welk baantje wordt door de leerlingen 

in je klas het meest 

gedaan? 

_________________________________ 

Welke job wordt door de leerlingen 

in je klas het minst gedaan? 

_________________________________ 


= 

___________________________ 

= ______________________ jaar 

= gemiddelde leeftijd 

13

14 

7 Hoeveel percent van je klasgenoten leent 

soms: ___________ 

geregeld: ___________ 

nooit: ___________ 

8 Hoeveel percent van je klasgenoten heeft nog andere inkomstensbronnen dan 

uit zakgeld en/of betaalde werkjes? __________________________________________ 

9 Onze klasgenootjes beschikken over een bepaald inkomen. 

De inkomsten zijn vooral afkomstig uit: ______________________________________ 

______________________________________________________________________________ 


Wat? 

1 Een enquête invullen. 

2 Een gemiddelde 

berekenen. 

3 Percenten berekenen. 

4 Zelf een strookdiagram 

kunnen maken. 

5 Een staafdiagram maken. 

6 Een grafiek lezen en 

interpreteren. 

7 Een onderzoeksvraag 

formuleren. 

8 Volgens het opgegeven 

stappenplan de stelling ‘het 

koopgedrag is individueel’ 

onderzoeken. 

Hoe? 

1 Lees aandachtig de vragen van de enquête en 

vul zo volledig mogelijk in wat op jou van 

toepassing is. 

2 Raadpleeg de werkwijze zoals vermeld in de 

verwerking en op lesfiche 1. Maak de oefeningen 

opnieuw. 

3 Raadpleeg lesfiche 1 en oefen de percentberekening. 

4 Raadpleeg de lesfiche en maak de oefening 

opnieuw. 

5 Raadpleeg de lesfiche en maak de oefeningen 

opnieuw op papier en/of op de computer. 

6 Je stelt vragen bij de grafiek en beantwoordt ze. 

7 Herlees de onderzoeksvragen. Bedenk zelf 

een onderzoeksvraag. 

8 Herlees het stappenplan. Beantwoord 

daarna vragen: 

Hoe luidde de onderzoeksvraag? 

Waaruit bestond de voorbereiding? 

Hoe werden de resultaten verwerkt? 

Wat waren de conclusies? 


1.2 Het koopgedrag wordt door vele factoren bepaald. 

O 

V 

U 


Per groep staan 4 glaasjes met verschillende merken cola opgesteld. 

De groepsverantwoordelijke proeft geblinddoekt van elk glas en kiest de cola die hij 

het lekkerste vindt. Verzamel de resultaten en formuleer hieronder je bevindingen. 

________________________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

Welke cola kopen de proefpersonen thuis? 

________________________________________________________________________________ 

Wat kun je hieruit besluiten? 

________________________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

Je kunt je nu de volgende vraag stellen. 

“Wat bepaalt het koopgedrag van je klasgenoten?” 

Je probeert een antwoord te vinden d.m.v. een STELLINGENSPEL. 

• Je leerkracht heeft 10 stellingen die hij/zij voorleest en toelicht d.m.v. voorbeelden. 

• Na elke stelling ga je in groep staan volgens de stelling waarmee je akkoord gaat. 

• Elke groep motiveert zijn keuze tegenover de andere groep(en). 

• De resultaten van elk item komen op het bord. 

• Uitvoeren van het stellingenspel in de klas. 

• Uit de resultaten formuleren jullie algemene conclusies. 

• Voor de handige computertechneuten: verwerk de conclusie van je klas in een 

PowerPointpresentatie. 

• Voor de creatieve leerling: verwerk de conclusies in een collage of maak een 

cartoon. 


Stellingenspel 

1 Ik koop enkel merkkleding. 

2 Ik koop enkel kleding die ik zelf ‘cool’ vind, ongeacht wat mijn 

vrienden zeggen. 

3 Reclame zet me aan tot willen kopen. 

4 Ik ga alleen shoppen wanneer mijn ouders betalen. 

5 Ik ben een impulskoper. (Bv. aan de kassa snel nog wat snoep 

kopen) 

6 Ik draag nooit kleding of schoenen waarvan ik weet dat ze door 

kinderen gemaakt zijn. 

7 Ik wil altijd meer kopen dan mijn portemonnee toelaat. 

8 Voor ik iets koop, kijk ik naar de prijs. Ik vergelijk gelijkaardige 

artikels in meerdere winkels. 

9 Ik koop kleding die mijn vrienden ook mooi vinden. 

10 Ik koop alleen zaken die ik kan betalen. 

15

OVUR 

gaat de 

Ga jij 

meerderheid 

akkoord? 

akkoord? 

Stelling Ja Nee Motiveer je eigen antwoord Ja Nee Geef 1 andere motivatie dan de jouwe 

16 

1 ______________________________________________________________ ___________________________________________________ 

______________________________________________________________ ___________________________________________________ 

2 ______________________________________________________________ ___________________________________________________ 

______________________________________________________________ ___________________________________________________ 

3 ______________________________________________________________ ___________________________________________________ 

______________________________________________________________ ___________________________________________________ 

4 ______________________________________________________________ ___________________________________________________ 

______________________________________________________________ ___________________________________________________ 

5 ______________________________________________________________ ___________________________________________________ 

______________________________________________________________ ___________________________________________________ 

6 ______________________________________________________________ ___________________________________________________ 

______________________________________________________________ ___________________________________________________ 

7 ______________________________________________________________ ___________________________________________________ 

______________________________________________________________ ___________________________________________________ 

8 ______________________________________________________________ ___________________________________________________ 

______________________________________________________________ ___________________________________________________ 

9 ______________________________________________________________ ___________________________________________________ 

______________________________________________________________ ___________________________________________________ 

10 ______________________________________________________________ ___________________________________________________ 

______________________________________________________________ ___________________________________________________ 


Factoren die het koopgedrag van de leerlingen van onze klas kunnen beïnvloeden 

zijn: 

________________________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

Uit je onderzoek is gebleken dat wat je koopt, wordt beïnvloed door tal van 

factoren. 

Je onderzoek is natuurlijk beperkt gebleven tot je klas. Algemeen kun je stellen 

dat volgende factoren ons koopgedrag kunnen beïnvloeden: 

• Het verlangen naar een product. 

• De groep: hebben anderen (bv. je vrienden ) invloed op je koopgedrag? 

• De reclame: ga je een product kopen nadat je er reclame van hebt gezien of 

gehoord? 

• Het beschikbare geld: je beperkt je tot het kopen van producten waarvoor je 

geld hebt of leent bij ouders, vrienden, bank … ? 

• De prijs van het product: ga je de prijs van een producten vergelijken in 

verschillende winkels? 

• Ethisch of bewust kopen: houd je rekening met milieu, de werkomstandigheden 

van de personen die het product maken … ? 

Kernleerstof 

Sleutelwoorden: 

Koopgedrag - ethisch kopen 

Het koopgedrag kan beïnvloed worden door: 

• Het verlangen naar een product 

• De groep 

• De reclame 

• Het beschikbaar geld ( = inkomen ) 

• De prijs van het product 

• Ethisch of bewust kopen 

Oefeningen 

1 Formuleer je standpunt bij dit artikel. 

Ethisch verantwoorde make-up zonder dierproeven 

Beeld je in dat je, elke keer als je make-up of een verzorgingsproduct gebruikt, je 

huisdier om de oren slaat. Absurd? Voor heel wat proefdieren is het nochtans de 

dagelijkse realiteit: ze lijden omdat wij behoefte hebben aan nieuwe cosmetica met 

meer beloftes ... 

Bron: www.infotalia.be 

Zoek eerst op wat het woord ethisch betekent. ________________________________ 

Je standpunt bij het artikel: ___________________________________________________ 

______________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________ 


17

18 

2 Feiten: 

Wist je dat … 

Op - stap -spel 

15 

Je moeder heeft geld nodig. 

Je verkoopt fruit op straat. 

Sla een beurt over 

14 

1 

Kinderen in India maken voetballen voor 

voetbalclubs in België en Nederland. 

Over heel de wereld zijn er maar liefst 250 miljoen kinderen onder 

14 jaar die gedwongen worden te werken. 

In Afrika werkt 1 op de 3 kinderen. 

Per dag komen er zo’n 80 000 werkende kinderen bij. 

Van alle mensen ter wereld die werken zijn 17 % kinderen. 

Als India kinderarbeid ongedaan wil maken tegen 2015, moet het aantal werkende 

kinderen per jaar met 700 000 verminderen. 

Bron: De Tijd 16-12-2006 

Ondervind aan de hand van een spel wat kinderarbeid precies inhoudt. 

2 

Je loopt mee met de Wereldwijde 

Mars. Je houdt een toespraak. 

Stap op de ladder ... 

3 

4 

Vandaag moet je voor je kleine 

zusje zorgen. Als je een even 

getal gooit mag je verder. 

13 

12 

Iemand steelt geld dat je verdiend 

hebt. Ga twee voetstappen terug 

Je bent heel moe. 

Sla een beurt over. 

Je hoort dat je ook rechten hebt. 

Ga naar voetstap 15. 

11 

5 

6 

Je wilt naar school maar deze ligt 

te ver weg. 

Ge terug naat voetstap 1. 

Je ontmoet andere werkende kinderen. 

Je mag nog een keer gooien 

10 

Bron: FNV 

Je leert lezen op de avondschool. 

Je mag nog eens gooien. 


8 

9 

7

3 Lees onderstaande krantenkoppen. 

De Belgische douane nam in 2005 bijna 19 miljoen 

nagemaakte goederen in beslag. 


Bron: De Standaard 15-11-2006 

“De helft van de online verkochte medicijnen is fake 

en bedreigt de gezondheid.” 

Christophe Zimmermann (werelddouaneorganisatie) 

Namaakproducten kunnen perfect misbruikt worden 

om mensen te doden. 

Belgische warenhuizen staan vol namaak. 

Namaakgoederen ontwrichten economie 

en samenleving. 

Wat is de hoofdgedachte van de verschillende krantenkoppen? 

______________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________ 

Waarom ontwrichten namaakgoederen onze economie? 

______________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________ 

Waarom ontwrichten namaakgoederen onze samenleving? 

______________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________ 

4 Welke boodschap wil 

deze reclame meegeven? 

__________________________________________________ 

__________________________________________________ 

__________________________________________________ 

__________________________________________________ 

__________________________________________________ 

__________________________________________________ 

__________________________________________________ 

Bron: De Standaard, 15-11-2006 

19

20 

5 Zet de juiste reclameboodschap bij het juiste product. 

1 Ik keer tevreden terug. A 1 

2 Deel de passie! B 2 

3 De mooiste tijd van het jaar! C 3 

4 Gebeten om te weten D 4 

5 Ieder z’n één E 5 

6 Zoek 3 reclameadvertenties die jou zouden kunnen aansporen tot kopen. Kleef 

ze in je documentatiemap en motiveer waarom ze je aansporen tot kopen. 

7 Zoek 1 krantenartikel dat gaat over een van de factoren die ons koopgedrag 

kunnen beïnvloeden. Verklaar de moeilijke woorden en vat de tekst in 3 zinnen 

samen. Kleef alles in je documentatiemap. 


Wat? 

1 Inzien dat verschillende factoren 

het koopgedrag van de jongeren 

bepalen. 

2 Een standpunt formuleren en 

motiveren. 

3 Op een beleefde manier opkomen 

voor je eigen mening. 

Openstaan voor de mening van 

anderen. 

4 Conclusies i.v.m. het koopgedrag 

van jongeren kunnen formuleren. 

5 Je eigen koopgedrag analyseren. 

Hoe? 

1 Herlees het onderzoek over het 

koopgedrag van je klasgenoten. 

2 Overloop het stellingenspel en 

formuleer bij iedere stelling je eigen 

mening en geef je motivatie. 

3 Herneem het stellingenspel met 

enkele vriend(in)en. 

4 Herneem de kernleerstof en geef bij 

elke factor een woordje uitleg. 

5 Onderzoek voor jezelf welke factoren 

je koopgedrag beïnvloeden. 


1.3 Behoeften zijn verschillend 


Maarten droomt erop los … 


1 

Noteer hieronder vijf artikelen die je graag wilt hebben. 

Rangschik ze onmiddellijk in volgorde van belangrijkheid. Het eerste is voor jou 

het belangrijkste product (wat je echt wilt hebben) het vijfde is het minst belangrijke 

product. Schrijf in de tweede kolom waarom je naar dat artikel verlangt. 

Artikel Waarom wil je dit product graag hebben? 

1 ____________________________ ______________________________________________ 

______________________________________________ 

2 ____________________________ ______________________________________________ 

______________________________________________ 

3 ____________________________ ______________________________________________ 

______________________________________________ 

4 ____________________________ ______________________________________________ 

______________________________________________ 

5 ____________________________ ______________________________________________ 

______________________________________________ 

Je hebt veel wensen en verlangens. Dat noem je behoeften. Je hebt ook de wil om 

die behoeften te bevredigen. Niet iedereen heeft dezelfde behoeften. 

21

22 


2 

Bekijk – in groepjes van twee – deze foto’s en lees de tekst eronder. 

Behoeften volgens belang voor de mens Behoeften volgens doelgroep 

Behoeften die noodzakelijk zijn om in 

leven te blijven, zijn de primaire of 

levensnoodzakelijke behoeften. 

Zijn de behoeften niet noodzakelijk om 

te overleven, dan zijn het niet-levensnoodzakelijke 

of luxebehoeften. 

Behoeften van toepassing voor één 

persoon zijn individuele behoeften. 

Behoeften die van toepassing zijn voor 

meer dan één persoon zijn gemeenschappelijke 

of collectieve behoeften. 

Het is best mogelijk dat voor de ene persoon een bepaalde behoefte primair is en 

voor een andere niet. 

Geef een voorbeeld uit bovenvermelde afbeeldingen? ___________________________ 

Uit dit voorbeeld kun je afleiden dat behoeften individueel of persoonlijk zijn. 


Welk van bovenstaande producten heb je nodig om in leven te blijven? 

Kleir het vierkant de foto met groen. 

Dat zijn de ___________________________ of ___________________________ behoeften. 

Welk van bovenstaande producten heb je helemaal niet nodig om in leven te 

blijven? Kleur met blauw. 


Welk van bovenstaande producten worden maar door één persoon gebruikt? 

Kleur met zwart. 

Dat zijn de ___________________________ behoeften. 

Welk van bovenstaande producten worden door meer dan één persoon gebruikt? 

Kleur met geel. 


Kernleerstof 


Behoeften – primaire of levensnoodzakelijke behoeften – luxebehoeften – 

individuele behoeften – gemeenschappelijke of collectieve behoeften 

Mensen hebben vele wensen of verlangens die ze willen bevredigen. 

Die wensen zijn behoeften. 

Onder behoeften versta je het aanvoelen van een tekort en het verlangen of de 

wil om dat tekort ongedaan te maken. 

Niet iedereen heeft dezelfde behoeften. Behoeften zijn individueel. 

Indeling van de behoeften: 

Behoeften 

Indeling naar 


Belangrijkheid 

Doelgroep 

_________ of _________ 

_________ of _________ 

_________ of _________ 

_________ of _________ 

23

24 

Oefeningen 

1 Woordzoeker 

Zoek de 26 woorden in de woordzoeker die te maken hebben met behoeften. 

(horizontaal en verticaal) 

2 Welke soort behoeften worden bevredigd door volgende producten? 

Zet een kruisje in de juiste kolom. 

Producten Primaire of Luxe behoeften of 

levensnoodzakelijke niet-levensnoodzakelijke 

Glas water 

behoeften behoeften 

Broek 

Tv-toestel 

Winterjas 

Appartement 

Fiets 

Dvd 

Frietjes 

Telefoon 

iPod 

Skireis 


3 Welke behoeften worden bevredigd met deze producten? Kruis aan. 

Auto 

Privézwembad in je tuin 

Buitenverblijf in de Ardennen 

Jas 

Je gsm 

Woning 

Jeansbroek 

Uitzending 

Stedelijk zwembad 

Trein 

Politie 

Je snowboard 

Mp3-speler 


Individuele Collectieve of 

behoeften gemeenschappelijke 

behoeften 

4 Welke soorten behoeften worden bevredigd met onderstaande producten? 

Zet kruisjes in de juiste kolommen. 

Bromfiets 

Je gsm 

Stedelijk 

zwembad 

Je joggingpak 

Dvd-speler 

Politie 

Cruise in 

Caraïben 

Je iPod 

Schoenen 

Auto 

Primaire of Luxe- Individuele Collectieve of 

levensnood- behoeften behoeften gemeenschappelijke 

zakelijke 

behoeften 

behoeften 

25

26 

5 Herneem even je verlanglijstje in het begin van dit hoofdstuk. 

Met welk probleem zou je te kampen kunnen hebben als je alle artikelen 

onmiddellijk wilt kopen? 

______________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________ 

Hoe kun je dit probleem oplossen? Geef enkele voorstellen. 

______________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________ 

6 Zelfstandige opdracht: zet volgende woorden op de juiste plaats: 

beheren – nut – schaarsteprobleem – sparen – uitgaven – schulden – 

verhouding prijs/kwaliteit – niet alle artikelen – moeten kiezen – inkomsten – evenwicht 

– meer – onmiddellijk – inkomen 

Je kunt stellen dat je met je inkomen _______________________________ van jouw 

verlanglijstje __________________________________ kunt kopen. 

Je zult ___________________________________________ en geld ________________ om 

eventueel de overige gewenste artikelen te kopen. 

Je gaat je geld __________________________________ . Je zorgt er m.a.w. voor dat je 

je geld goed besteedt. Dat is niet zo gemakkelijk. Sommigen hebben het moei- 

lijk om hun _________________ en ___________________ in ____________________ te 

houden. Ze geraken in ____________________ (ze geven dan _____________ uit dan 

ze hebben). Om niet meer geld uit te geven dan je inkomsten toelaten ga je het 

__________________ van het product (d.w.z. hoe belangrijk is dit product voor 

mij), de ______________________________________________ ( is de kwaliteit van een 

product zijn prijs wel waard?) en je ___________________________________________ 

onder de loep moeten nemen. Daarna maak je een keuze. Niet alles onmiddellijk 

kunnen kopen wat je wilt, noem je het ______________________________ . 


7 Hersengymnastiek. Puzzel je graag? Maak dan deze woordsudoku. 

Het gebruikte economische woord is consumptie (gebruik de e niet). 


Wat? Hoe? 

1 Het begrip behoefte omschrijven. 

2 Voorbeelden geven van behoeften. 

3 De behoeften kunnen indelen 

in individueel, collectief, primair 

en luxe. 


1 Herneem je kernleerstof. 

2 Wat zou je graag kopen met je zakgeld? 

3 Bestudeer het schema uit je kernleerstof 

en hermaak je oefeningen. 

27

28 

1.4 Er zijn vele soorten goederen en diensten 


1 

Maarten en Laura dromen al lang van een PS3. Welke stappen gaan zij nemen om 

hun behoeften te kunnen bevredigen? 

Zet volgende stappen in de juiste volgorde en maak er een zin van. 

Goederen en diensten – werken – behoeften – geld – behoeften bevredigd 

__________________________ 

__________________________ 

__________________________ 

__________________________ 

__________________________ 

__________________________ 

________________________________________________________________________________ 

Wat heb je nodig om je behoeften te bevredigen? _______________________________ 

Alle tastbare zaken die onze behoeften bevredigen, noemen we goederen. 

Alle handelingen die iemand voor je doet (bv. kapper, tandarts, leraar … ) 

noemen we diensten. 

? 

__________________________ 

__________________________ 

__________________________ 

__________________________ 




2 

Bekijk de foto’s en vul de schema’s aan met volgende begrippen: kosten geld – 

kosten geen geld – economische goederen – vrije goederen – boterbloem – tv – 

fiets – beek – pc – productiegoederen 

a b c d e 

_______________________ 

Voorbeelden 

_______________________ 

Deze goederen zijn: 

_______________________ 

f g h i 

Goederen die geen 

verbruikt worden. 

Voorbeelden 

_______________________ 

Deze goederen zijn 

consumptiegoederen. 

goederen 

Economische 

goederen 

_______________________ 

Voorbeelden 

_______________________ 


_______________________ 

Goederen die door de 

bedrijven gebruikt worden 

om andere goederen 

te maken. 

Voorbeelden 

_______________________ 


_______________________ 

29

30 

Vul in: 

levensnoodzakelijke begrippen – gebruiksgoederen – luxegoederen – verbruiksgoederen 

– appel – auto – boterham – halssnoer – villa – sportwagen 

j k l m 

Zijn na 1 keer 

opgebruikt. 

Voorbeelden 

_______________________ 

Dit zijn: 

_______________________ 

Consumptiegoederen 

n o p q 

_________________________ 

_________________________ 

_________________________ 

Voorbeelden 

eten, woning 

Dit zijn 

_______________________ 

Goederen 

Kunnen meer dan 1 keer 

gebruikt worden. 

Voorbeelden 

_______________________ 

Dit zijn: 

_______________________ 

_________________________ 

_________________________ 

_________________________ 

Voorbeelden 

_______________________ 

Dit zijn luxegoederen. 


Personen die goederen en diensten kopen om hun behoeften te bevredigen 

noemen we consumenten. Zij consumeren goederen en diensten. 

Bedrijven die goederen creëren zijn producenten. Zij produceren goederen. 

Kernleerstof 


Goederen – diensten – economische goederen – vrije goederen - productiegoederen 

– consumptiegoederen – verbruiksgoederen - gebruiksgoederen – levensnoodzakelijke 

en luxegoederen – consumeren – produceren – consument – 

producent 

Schema: 

Behoeften 

bevredigen 

door: 

Diensten 

Goederen 


Vrije 

goederen 

Economische 

goederen 

Productiegoederen 

Consumptiegoederen 

Gebruiksgoederen 

Verbruiksgoederen 

31

32 

Oefeningen 

1 Om welke soort goederen gaat het? Kruis aan wat van toepassing is. 

Verbruiksgoed Gebruiksgoed Vrij goed Levens- Productiegoed Luxegoed 

noodzakelijkgoed 

Jouw boekentas 

Kassa supermarkt 

Lucifer 

Jeansbroek met trui 

Vel toiletpapier 

Gezonde berglucht 

Krant van vandaag 

Boterham 

Koffiezet in taverne 

Sportauto 


2 Zet het woord in de puzzel. 

1 Ge- en verbruiken = …………… 

2 Goederen die de gemeenschap geld kosten zijn …………… 

goederen. 

3 Koffie is een voorbeeld van een …………… goed. 

4 …………… die iemand anders voor ons doen zijn (5) …………… . 

6 Alle tastbare zaken die ons helpen om onze behoeften te bevredigen 

noemen we …………… . 

7 Goederen die de gemeenschap geen geld kosten zijn …………… goederen. 

8 Een persoon die goederen en diensten koopt is een …………… . 

9 Goederen die we geen verbruiken om in leven te blijven zijn …………… 

goederen. 

10 Een iPod is een voorbeeld van een gebruiksgoed en een …………… . 

11 Met ……………goederen vervaardig je andere goederen. 

12 Persoon die goederen creëert of diensten levert is een …………… 

13 Goederen of diensten creëren = …………… 

4 

9 

6 

10 


1 

12 

5 

11 

8 

7 

3 

13 

33

34 

3 Zoek van volgende soorten goederen (economische, vrije, consumptie, 

productie, gebruiks en verbruiks goederen ) en diensten telkens 2 afbeeldingen 

en kleef ze op een apart blad. Teken eerst het schema van de indeling van de 

goederen. 

Kleef je afbeeldingen onder de juiste begrippen. Berg de opdracht op in je 

documentatiemap. 

4 Los deze woordsudoku op. De letters zijn afkomstig van een gekend economisch 

woord. Welk? 

_________________________________________ 


Uitbreiding: ben je een bewust consument? 


Mama Tine is ziek en vraagt aan Maarten en Laura om op een woensdagnamiddag 

boodschappen te doen. 

Zelf kiezen en kopen, wat een luxe! 

Het boodschappenlijstje ziet er als volgt uit: 

Maarten en Laura leggen volgende artikelen in hun winkelkarretje: 


De tweeling vertrekt met de fiets richting 

supermarkt. Mama Tine geeft hen elk een 

herbruikbare boodschappentas mee, zodat 

ze geen plastic zakken moeten meebrengen. 

35

36 

De ouders van Maarten en Laura zijn heel bewuste en ethische consumenten. 

Wat betekent ‘ethisch consumeren’? 

________________________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

Waaraan kun je dat zien? 

Vul volgend woordweb aan met behulp van de goederen die Maarten en Laura in 

hun boodschappentas hebben zitten: 

_____________________________________ 

_____________________________________ 

_____________________________________ 

_____________________________________ 

Op de aangekochte boodschappen tref je tal van logo’s aan. 

Zoek de betekenis van deze logo’s op het internet op. Noteer je antwoord op de 

volgende pagina. 

1 

2 

3 

Gezin Wijsneus 

Verklaring 

_____________________________________ 

_____________________________________ 

_____________________________________ 

_____________________________________ 

A Ofwel is de verpakking recycleerbaar ofwel 

bevat het product gerecycleerd papier of 

karton 

B Afval hoort niet op de straat maar in het 

vuilbakje 

C Onafhankelijk keurmerk voor eerlijke 

handel. 


4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 


D Het product kan gerecycleerd worden 

E Voor de verwerking moet er eventueel extra 

taksen betaald worden. (Bv.: recyclagebijdrage 

bij computers) 

F De producent levert een financiële bijdrage 

voor de selectieve ophaling en verwerking 

van huishoudelijk afval. 

G Het product is biologisch geteeld. D.w.z. 

zonder pesticiden en scheikundige meststoffen. 

Het product wordt gecontroleerd 

door een erkende organisatie. 

H Garandeert dat de kleine boeren in ontwikkelingslanden 

een eerlijke prijs krijgen voor 

hun product. 

I Dit staat op elke fles waar je voor het leeggoed 

geld terugkrijgt. 

J Dit product bevat geen stoffen die de ozonlaag 

aantasten 

K Groothandel in voedingsproducten van 

eerlijke handel. 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 

37

38 


... je al shoppend de wereld kunt verbeteren? Door het juiste product in je winkelkar te 

laden, help je kleine boeren in de Derde Wereld aan een eerlijk inkomen. Nu het assortiment 

fair trade-producten gevoelig uitbreidt, kan iedereen eerlijk kopen. 

Waar hoort het afval van onze boodschappen nu thuis? 

Restafval 

_____________________________________ 

_____________________________________ 

_____________________________________ 

Compostvat 

_____________________________________ 

_____________________________________ 

_____________________________________ 

Kernleerstof 


Eerlijke handel – biogarantie – Max Havelaer – Oxfam – ozonvriendelijk – ecotaks 

– groene punt – product met statiegeld – zonder cfk’s – vuilnisbakje – pmd - kga 

Bewust consumeren houdt onder andere in dat je: 

• rekening houdt met het _________________________________ . 

• _________________________________ correct sorteert. 

• _________________________________ materialen gebruiken. 

• rekening houdt met de _________________________________ en 

_________________________________ van de producenten. 

• seizoensgebonden ____________________________ en __________________________ 

eet. 

• _________________________________ consumeert (bv. biologisch). 

• eerlijke handel steunen. 

• … 

Papier en karton 

_____________________________________ 

_____________________________________ 

_____________________________________ 

Glascontainer 

_____________________________________ 

_____________________________________ 

_____________________________________ 



het aanvliegen van 150 Nieuw- 

Zeelandse kiwi's even schadelijk zijn 

voor het milieu als jaarlijks 15 000 km 

rijden in een nieuwe wagen. 

Oefeningen 

Naar: de standaard 04-11-06 

1 Zou je zelfbewust kopen als je weet dat bv. een banaan van een ethische 

producent je 10 % meer kost? 

2 Los volgende woordsudoku op met het begrip wereldwinkels. In een wereldwinkel 

kun je alle producten kopen die afkomstig zijn van eerlijke handel. 

3 Kies 1 opdracht. 

a Maak een collage over fair trade. 

b Ontwerp een boodschappentas voor de wereldwinkels. 

c Interview een medewerker van de wereldwinkel in je buurt. 

d Maak een advertentie voor een tijdschrift over eerlijke handel of fair tradehandel. 

e ... 

4 Verzamel documentatie over de producten die te koop zijn in de wereldwinkel. 

Berg ze op in je documentatiemap. 


39

40 

1.5 Een gezin heeft veel uitgaven 

____________________________ 

Waaraan geeft een gezin haar geld uit? 

1 

Werk in groepjes van twee. Leef je in deze situatie in. 

Je bent ouder van een gezin met 3 kinderen (3, 7 en 16 jaar oud). Op een vrijdagavond 

wil je met je partner een avond uitgaan. Zijn of haar reactie is: “Sorry, 

maar onze portemonnee is bijna leeg. We moeten zuinig zijn.” 

Waaraan heeft je gezin al dat geld uitgegeven? 

Noteer alle uitgaven in een woordenweb. 

Daarna wordt een van jullie spion bij 3 andere groepen. Je gaat kijken wat zij 

hebben genoteerd en vul dan jullie woordenweb verder aan. 

Verzamel alle uitgaven van de klas en noteer ze in onderstaand woordenweb. 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

gezinsuitgaven 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 


Probeer deze uitgaven in het woordenweb in te delen volgens de kenmerken die 

je terugvindt in dit kader. 

UITGAVEN KENMERKEN 

Vaste uitgaven Dit zijn uitgaven die op regelmatige 

tijdstippen terugkomen 

(bv. per maand, per 2 maand, per 

jaar). Meestal heb je met de 

producent een overeenkomst 

gesloten. 

Bv.: huur, abonnement telefoon … 

Veranderlijke Deze uitgaven zijn gekend, 

of variabele maar je weet niet juist 

uitgaven wanneer we ze gaan betalen en 

kent het bedrag niet op voorhand. 

Daarvoor heb je geen overeenkomst 

gesloten. 

Bv.: kleding, verzorgingsproducten 

… 

Onvoorziene Deze uitgaven kun je 

of toevallige niet voorspellen. Zij komen 

uitgaven onverwacht. 

Bv.: herstellingskosten aan het 

huis, kosten voor de tandarts … 

Buitengewone Deze uitgaven komen sporadisch 

uitgaven (= af en toe , zonder enige regelmaat) 

voor en het gaat om duurzame 

goederen. 

Een auto aankopen is een dure 

zaak. Meestal gaan de gezinnen 

daarvoor een lange tijd sparen. 

Bv.: auto, meubelen … 

Wat is een duurzaam goed? 

________________________________________________________________________________ 

Een gezin plant haar uitgaven 


2 

Waarom kan het nuttig zijn om je uitgaven in de tijd te plannen? 

________________________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

Welke informatie heb je nodig om je inkomen te plannen? 

VOORBEELDEN UIT JE 

WOORDENWEB 

________________________________________ 

________________________________________ 

________________________________________ 

________________________________________ 

________________________________________ 

________________________________________ 

________________________________________ 

________________________________________ 

________________________________________ 

________________________________________ 

________________________________________ 

________________________________________ 

________________________________________ 

________________________________________ 

________________________________________ 

________________________________________ 

________________________________________ 

________________________________________ 

________________________________________ 

________________________________________ 

________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

41

42 

Bekijk nu de inkomsten en de geschatte 

uitgaven van het gezin Wijsneus 

(2 ouders en 3 kinderen). 

Inkomsten en uitgaven Bedrag 

Voeding en drank 1 000,00 EUR / maand 

Loon ouders 3 317,00 EUR /maand 

Kleding 

ouders 500,00 EUR / 6 maanden 

kinderen 300,00 EUR / 6 maanden per kind 

Verzekering auto 360,00 EUR / jaar 

Gas, elektriciteit 150,00 EUR / maand 

Schoolkosten 25,00 EUR / maand per kind 

Water 125,00 EUR / jaar 

Internet 40,00 EUR / maand 

Gsm 50,00 EUR / maand 

ouders 25,00 EUR / maand 

kinderen 10,00 EUR / maand per kind 

Tankbeurt auto 40,00 EUR / week 

Cultuur en ontspanning 75,00 EUR / maand 

Vakantie 3 000,00 EUR / jaar 

Busabonnement kinderen 147,00 EUR / jaar/kind 

Belastingen auto 210,00 EUR / jaar 

Onderhoud auto 75,00 EUR / maand 

Gezinsverzekering 68,00 EUR / jaar 

Afbetaling lening 750,00 EUR / maand 

Geschenken 500,00 EUR / jaar 

Onderhoud woning 400,00 EUR / jaar 

Medische kosten (dokter, tandarts) 750,00 EUR / jaar 

Zakgeld kinderen 60,00 EUR / maand 

Belastingen huis 625,00 EUR / jaar 

Vul nu het maandbudget op de bladzijde hiernaast in aan de hand van bovenstaande 

gegevens. In een budget noteer je alle inkomsten en geschatte 

toekomstige uitgaven voor een bepaalde en toekomstige periode. 



Gezinsbudget per maand 

Familie Wijsneus 

Inkomsten EUR Uitgaven EUR 

Loon ouders Voeding en drank 

Kleding 

- ouders 

- kinderen 

Auto 

- verzekering 

- tankbeurt 

- belastingen 

- onderhoud (geschat) 

Gas en elektriciteit 

Schoolkosten 

Water 

Internet 

Gsm 

- ouders 

- kinderen 

Cultuur en ontspanning 

Vakantie 

Busabonnement 

Gezinsverzekering 

Woning 

Onderhoud (geschat) 

Afbetaling lening 

belastingen 

Totaal Totaal 

Geschenken (geschat) 

Medische kosten 

(dokter, tandarts) 

Zakgeld kinderen 

43

44 

LF 1 

LF 1 

LF 1 

In dit budget zijn de inkomsten ___________________ dan de uitgaven. 

Het verschil kun je ___________________________________ voor onvoorziene en/of 

buitengewone uitgaven. 

Welke uitgavenposten uit ons gezinsbudget bevredigen de primaire behoeften? 

Zij vertegenwoordigen een totaal van ________________ EUR. 

Hoeveel procent van het gezamenlijke inkomen is dat? 

Werkwijze: ___________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

Welke uitgavenposten, uit ons gezinsbudget, bevredigen de luxebehoeften? 

________________________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

Zij vertegenwoordigen een totaal van ________________ EUR. 


Werkwijze: ___________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

Waarop zouden ze besparen? 

________________________________________________________________________________ 

Hoeveel geld kunnen zij per maand sparen? 

________________________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 


Werkwijze: ___________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

Verwerk bovenstaande procenten in een taartdiagram. 

Gebruik een kleurenlegende en vermeld de percentages in het taartdiagram. 

Legende: Primair Luxe Sparen 


De bestedingen veranderen 


3 

Evolutie van het huishoudbudget in de voorbije jaren in % 

( 1995/1996 – 2004 ) 

Uitgaven 95/96 96/97 97/98 99 2000 2001 2002 2004 

Voeding/ drank 17.5 1.8 16.4 15.8 15.6 15.9 16.0 15.8 

Kleding/schoeisel 6.1 6.0 5.7 5.3 4.9 4.7 4.8 4.7 

huur 21.2 22.5 21.7 21.2 20.8 21.0 21.0 21.0 

Verwarming, 5.2 5.6 5.3 4.9 5.3 5.5 5.3 4.9 

verlichting, water 

Inrichting huis 6.7 6.5 6.3 6.5 6.6 6.1 5.8 5.7 

en tuin 

Gezondheid 4.5 4.2 4.3 4.7 4.2 4.7 4.6 4.7 

Vervoer 10.9 10.6 11.9 12.4 14.0 13.2 13.1 13.4 

Communicatie 1.7 1.8 1.9 2.1 2.3 2.4 2.6 2.9 

Cultuur en vrije tijd 8.1 9.0 9.2 9.0 8.8 8.8 8.6 8.6 

Hotel en restaurant 4.9 4.3 4.4 5.0 5.0 4.9 5.0 5.1 

Toeristische reizen 3.3 2.8 3.1 3.1 3.0 3.0 3.0 2.9 

Financiële diensten 4.9 5.0 4.8 4.8 4.7 4.7 4.9 4.7 

en verzekeringen 

Overige 5.0 4.9 5.0 5.2 4.8 5.1 5.3 5.6 

Geef enkele voorbeelden van: 

Bron: www.statbel.fgov.be 

communicatie: ___________________________________________________________ 

cultuur en vrije tijd: ___________________________________________________________ 

financiële diensten: ___________________________________________________________ 

verzekeringen: ___________________________________________________________ 

toeristische reizen: ___________________________________________________________ 

inrichting huis: ___________________________________________________________ 

Neem in de tabel het vergelijkingsjaar 1978/79 t.o.v. 2004. 

Welke posten van de uitgaven zijn gedaald? 

________________________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

Welke posten van de uitgaven zijn gestegen? 

________________________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

45

46 

LF 1 

Met hoeveel percent zijn de posten die de primaire behoeften bevredigen 

gestegen of gedaald? Vergeet de werkwijze niet te noteren! 

________________________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

________________________________________________________________________________ 

Maak van de vergelijkende jaren 2 schijfdiagrammen. 


LF 1 


Vaste uitgaven – veranderlijke of variabele uitgaven – onvoorziene of toevallige 

uitgaven – buitengewone uitgaven – budget - sparen 

Uitgaven 


Vast. Bv. huur 

Veranderlijk of variabel. Bv. kleding 

Onvoorziene of toevallige. Bv. dokter 

Buitengewone. Bv. auto 

De uitgaven van de Belgische gezinnen zijn door de jaren heen sterk veranderd. 

De gezinnen besteden nu ___________________________ geld aan de primaire 

goederen en meer aan ___________________________ . 

1 Om welke soorten uitgaven gaat het? 

Uitgaven vast variabel toevallig buitengewoon 

Tandarts 

Nieuwe keuken 

Schoolkosten 

Klein onderhoud auto 

Jas en schoenen 

Brood 

Skivakantie 

Huur autostaanplaats 

Gsm-factuur 

Opname ziekenhuis 

spoedoperatie 

2 Stel het gezinsbudget op per maand aan de hand van volgende gegevens op 

een volgend blad en los de vragen op. 

• Hoeveel spaart de familie Struyf volgende maand? 

1 De familie bestaat uit 1 kind, de vader en zijn vriendin Delfine. 

2 Vader verdient met zijn voltijdse job 1225,00 EUR terwijl Delfine met haar 

deeltijdse job 780,00 EUR verdient. 

3 De schoolkosten (incl. vervoer) bedragen 250,00 EUR per kind per jaar . 

4 Maandelijks betaalt de familie voor nutsvoorzieningen 80,00 EUR. 

5 De brandverzekering bedraagt 540,00 EUR per jaar. 

6 Wekelijks gaan ze voor 33,00 EUR brandstof tanken. 

7 De autoverzekering bedraagt 670,00 EUR op jaarbasis. 

8 De algemene kosten (voeding, kleding) bedragen 850,00 EUR. 

9 Ontspanning is goed voor 250,00 EUR per twee maanden. 

• Hoeveel percent van hun inkomen sparen ze? 

____________________________________________________________________________ 

47

48 

LF 1 

• Hoeveel percent van het maandelijkse budget gaat naar primaire behoeften? 

____________________________________________________________________________ 

____________________________________________________________________________ 

____________________________________________________________________________ 

Inkomsten EURO 


Uitgaven EURO 


3 Stel het jaarbudget op van Shana en Gil aan de hand van onderstaande gegevens. 

Shana en Gil zijn een gelukkig koppel. Hun 3 kinderen Cinzia, Jounes en Kathy 

maken hun geluk volledig. Zij kunnen voor hun gezin beschikken over 

52491,65 EUR per maand. 

Zoveel inkomsten? Ja, dat is ook nodig. Kijk maar eens naar al de uitgaven! 

Benzine: gemiddeld 105,00 EUR /maand 

Gas, elektriciteit, water: 288, 94 EUR /maand 

Ziekenfondsbijdrage: 50,00 EUR /jaar/gezin 

Afbetaling huis: 750,00 EUR /maand 

Telefoonrekening: raming 53 EUR /maand 

Kabeltelevisie: 180,00 EUR /jaar 

Afbetaling auto: 279,67 EUR /jaar 

Wegenbelasting: 259,89 EUR /jaar 

Touring wegenhulp: 67,89 EUR /jaar 

Voeding: 1000,00 EUR /jaar 

Schoolkosten: Cinzia ? 1540,00 EUR /jaar 

Verzekeringen per jaar: 


Jounes ? 889,67 EUR /jaar 

Kathy ? 145,00 EUR /3 maand 

- auto: 345,89 EUR 

- huis: 278,56 EUR 

- gezinsverzekering: 48,11 EUR 

Bedrag voorzien voor geschenken: 1345,00 EUR /jaar 

Buitengewone kosten: 

- vakantie: jaarlijks 3400,00 EUR /jaar 

- auto: 260 EUR /maand 

- medische kosten: 75 EUR /maand 

- kosten huis: 110,00 EUR /maand 

Internetabonnement: 33,79 EUR /maand 

Voorziening voor kleding: 

- Gil: per jaar ? 260,00 EUR 

- Shana: per maand ? 70,00 EUR 

- Cinzia: per 3 maand ? 120,00 EUR 

- Jounes: per 3 maand ? 110,00 EUR 

- Kathy: per semester ? 180,00 EUR 

Hun inkomsten zijn groter/kleiner dan hun uitgaven. 

Daardoor zullen zij sparen of geld opnemen van de spaarrekening. 

Hoeveel percent van het gezinsbudget wordt jaarlijks besteed aan de primaire 

behoeften? ________ % 

49

50 


Inkomsten EURO Uitgaven EURO 


LF 1 

LF 1 

LF 1 

4 Bestudeer onderstaande grafiek en los de vragen op. 

bedrag 

35 000 

30 000 

25 000 

20 000 

15 000 

10 000 

5000 

0 

12491,45 

18015,14 

Welke informatie vind je terug op de verticale as? 

______________________________________________________________________________ 

Welke informatie vind je terug op de horizontale as? 

______________________________________________________________________________ 

Welke evolutie wordt weergegeven op bovenstaand staafdiagram? 

______________________________________________________________________________ 

Hoeveel euro besteedden de gezinnen in 1978-1979? 

______________________________________________________________________________ 

Hoeveel euro besteedden de gezinnen in 2004? 

______________________________________________________________________________ 

Met hoeveel percent zijn de uitgaven van de gezinnen gestegen tussen 1978 en 

2004? 

Werkwijze: __________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________ 

Antwoord: ___________________________________________________________________ 

5 Stel de evolutie van de uitgaven per huishouden in België voor in een lijngrafiek. 

Kleef de grafiek in je documentatiemap. Vergeet niet de assen te benoemen 

en een legende op te stellen. 


Evolutie van de uitgaven per huishouden in België 

24781,12 25062,46 

26313,77 

27308,07 

28343,67 28653,34 29422,92 

30607,47 

jaar 

1978 - 1987 - 1995 - 1997 - 1999 2000 2001 2001 2002 2004 

1979 1988 1996 1998 

Bron: FOD economie 

51

52 

6 De organisatie ‘Jongerenplaneet’ deed in België een onderzoek naar de evolutie 

van het gsm-gebruik in België bij jongeren. 

Heb je een gsm? 

Zo ja, betaal je met een betaalkaart of heb je een abonnement? 

RESULTATEN 2005 

Leeftijd allen 12-15jaar 16-19jaar 20-24jaar 25-35jaar 

Ja, ik heb een gsm. 94,01% 87,30 % 95,98 % 97,94 % 95,90 % 

Nee, ik heb geen gsm 5,99 % 12,70 % 4,02 % 2,06 % 4,10 % 

Betaalkaart 70,80 % 88,10 % 81,94 % 65,09 % 42,43 % 

Abonnement 29,20 % 11,90 % 18,06 % 34,91 % 57,57 % 

Leeftijd 

Resultaten 2003 

allen 12-15jaar 16-19jaar 20-24jaar 25-35jaar 

Ja, ik heb een gsm 92,30 % 83,17 % 91,10 % 95,18 % 96,55 % 

Nee, ik heb geen gsm 7,70 % 16,83 % 8,90 % 4,82 % 3,45 % 

Betaalkaart 68,00 % 85,71 % 81,6 1% 64,06 % 41,07 % 

Abonnement 32,00 % 14,29 % 18,39 % 35,94 % 58,93 % 

Hoeveel precent van de leeftijdsgenoten beschikte over een gsm? 

Bron: www.jongerenplaneet.be 

In 2003: ______________________________________________________________________ 

In 2005: ______________________________________________________________________ 

Dat betekent een stijging/daling van ____________ % 

Welke van de onderzochte groepen is het meeste gestegen? ___________________ 

Wat? Hoe? 

1 De uitgaven indelen in vaste, 

variabele, onvoorziene en buitengewone 

uitgaven. 

2 Voorbeelden geven van de 

verschillende soorten uitgaven. 

3 Een eenvoudig gezinsbudget 

opstellen. 

4 Een eenvoudig gezinsbudget 

ontleden en bespreken. 

5 Uit statistische gegevens van een 

budgetenquête de evolutie van 

de gezinsuitgaven afleiden. 

6 Uit statistische gegevens van een 

budgetenquête de evolutie van de 

gezinsuitgaven grafisch voorstellen. 

1 Zorg dat je de kernleerstof goed onder de 

knie hebt. 

2 Maak oefening 1 opnieuw. 

3 Maak de oefeningen i.v.m. het 

gezinsbudget opnieuw. 

4 Beantwoord de extra vragen bij de 

oefeningen van het gezinsbudget. 

5 Bij de opdrachten vind je gegevens 

waaruit je de evolutie kunt afleiden. 

Herhaal deze oefening. 

6 Bij de opdrachten vind je een oefening om 

gegevens over het budget grafisch voor te 

stellen. Maak die oefening opnieuw.

Inhoud - De Boeck

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?