vlaanderen moet zich durven meten met internationale ... - Aquafin

Aqua
DRIEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD VAN AQUAFIN 2010/1
werken aan zuiver water
MINISTER VAN LEEFMILIEU EN NATUUR JOKE SCHAUVLIEGE
VLAANDEREN MOET ZICH DURVEN
METEN MET INTERNATIONALE REGIO’S
Recordvuilvracht verwijderd in 2009 7
RioP versnelt gemeentelijke sanering 12

2
INHOUD
4 Minister van Leefmilieu en Natuur
Schauvliege: ‘Vlaanderen moet
zich durven meten met
internationale regio’s’
De inhaaloperatie die Vlaanderen
moest uitvoeren voor de uitbouw
van de zuiveringsinfrastructuur voor
huishoudelijk afvalwater, is bijna
achter de rug. Vlaams Minister van
Leefmilieu en Natuur Joke Schauvliege
licht toe hoe zij de toekomst ziet, en
vindt dat Vlaanderen best ambitieus
mag zijn.
7 Recordvuilvracht verwijderd in 2009
In 2009 werd de grootste vuilvracht
tot nog toe naar de zuiverings -
installaties van Aquafin gevoerd,
én er ook verwijderd. 95,7% van
alle installaties voldeden volledig
aan de normen.
AQUAFIN STELT KENNIS
TER BESCHIKKING
VAN PROTOS IN MALI
PROTOS werkt aan een betere wereld voor kansarmen, door zoveel mogelijk
mensen te voorzien van schoon water. Aquafin geeft het drinkwater- en
sanitatie programma in Mali van deze NGO gedurende drie jaar financiële
hulp, maar het bedrijf biedt ook technische ondersteuning. Voor de
aanleg van twee mini-riool systemen in de buiten wijken van Bamako
huurden PROTOS en zijn partner CREPA een lokaal studiebureau in om
een technische voorstudie en ontwerp te maken voor rioolstelsels met
kleine diameter, die enkel huishoudelijk afvalwater zullen transporteren.
Aquafin kreeg de vraag om het ontwerp te controleren, maar zelf geen
nieuw ontwerp te maken en ook geen oplossingen aan te brengen.
De bedoeling is namelijk dat het lokale studiebureau leert uit constructieve
opmerkingen en kritiek.
10 Aquafin is klaar voor de toepassing van nieuwe technologieën
voor waterzuivering
Aquafin testte verschillende nieuwe (na)zuiveringstechnologieën
uit voor huishoudelijk afvalwater. De Europese regelgeving inzake
water zal de volgende jaren namelijk alleen maar strenger worden.
12 RioP versnelt realisatie gemeentelijke sanering
Binnen RioP werken de Vlaamse Maatschappij voor Water -
voorziening (VMW) en Aquafin nauw samen om het riolerings -
beheer in de aangesloten gemeenten optimaal uit te bouwen.
14 Banc d’Arguin, winterparadijs voor miljoenen vogels
Banc d’Arguin, een natuurpark in Mauritanië, is een top bestemming
voor iedere gedreven vogelaar. Natuurfotograaf Misjel Decleer
kreeg de kans om dit park uitgebreid te fotograferen.
16 Ecologisch indicatorenkader meet de prestaties van Aquafin
Om toe zien op de werking van de zuiveringsinfrastructuur
in Vlaanderen, werkte de Vlaamse Milieumaatschappij
een indicatoren kader uit. Uit de resultaten blijkt dat Aquafin
de bovengemeentelijke infrastructuur goed beheert.
Alle geformuleerde opmerkingen zijn
onder tussen door medewerkers van
PROTOS besproken met het studie bureau.
Een mooi praktijkvoorbeeld van de 8ste
Millenniumdoelstelling van de VN: “werken
aan een mondiaal partner schap, waarbij in
samenwerking met het bedrijfsleven,
kennis en informatie wordt verspreid naar
de landen in ontwikkeling”.
Meer info: www.protosh2o.org l

STERK DOOR INNOVATIE
EN GOED BEHEER
Aquafin is een sterk bedrijf, dat zowel in binnen- als buitenland
heel wat kennis en ervaring aan te bieden heeft. Ook het beleid is
daarvan overtuigd. Vanaf p. 4 leest u hoe minister van Leefmilieu
en Natuur Joke Schauvliege verder werk wil maken van een
effectieve zuivering van huishoudelijk afvalwater in Vlaanderen.
Een belangrijk instrument om de performantie van de voorziene
infrastructuur te meten, zijn de ecologische indicatoren die vier
jaar geleden werden vastgelegd. Uit de analyse van de meet gegevens
van 2007 en 2008, blijkt dat Aquafin het collectorenstelsel en de
zuiveringsinstallaties volgens de verwachtingen beheert. In 2009
werd zelfs de grootste hoeveelheid vuilvracht tot nog toe naar
de zuiveringsinstallaties getransporteerd én er ook verwijderd.
Stilstaan is echter achteruitgaan.
© Protos
Daarom werkt Aquafin voortdurend aan
innovatieve oplossingen voor de optimalisatie
van bestaande processen en technologieën.
Drie thema’s zijn prioritair voor de volgende
vijf jaar: inspelen op de gevolgen van de
klimaatverandering, integraal waterbeheer
en asset management van het rioolstelsel.
Want door vooruit te denken, blijft Aquafin
een belangrijke partner voor het Vlaamse
Gewest en de gemeenten in de uitvoering
van hun waterzuiveringsbeleid. l
Luc Bossyns
Gedelegeerd bestuurder
3

4
MINISTER VAN LEEFMILIEU EN NATUUR SCHAUVLIEGE:
De inhaaloperatie die Vlaanderen moest uitvoeren
voor de uitbouw van de zuiveringsinfrastructuur voor
huishoudelijk afvalwater, is bijna achter de rug.
Vlaams Minister van Leefmilieu en Natuur
Joke Schauvliege licht toe hoe zij de toekomst ziet,
en vindt dat Vlaanderen best ambitieus mag zijn.
‘VLAANDEREN
MOET ZICH DURVEN METEN
MET INTERNATIONALE REGIO’S’
“Op de realisaties van
de afgelopen 20 jaar mag
Vlaanderen trots zijn.”
Fotograaf: Philip Vanoutrive
Om te kunnen voldoen aan de Europese richtlijnen inzake water,
nam het Vlaams Gewest de voorbije vijf jaar extra maatregelen.
Die moesten zorgen voor een versnelde uitvoer van de resterende
projecten voor de uitbouw van de zuiveringsinfrastructuur.
De werken die de lozingspunten met de grootste vuilvracht
aansloten, kregen voorrang. De doorlooptijd van projecten werd
waar mogelijk ingekort en de uitvoering ervan werd strak opgevolgd.
De hele watersector werd in 2005 gereorganiseerd door toenmalig
minister van Leefmilieu Kris Peeters. Zijn opvolgster Hilde Crevits
hevelde de uitvoer van een deel van de gemeentelijke projecten
over naar het Vlaams Gewest, voor uitvoering door Aquafin.

Er was toezicht op de opmaak van de zoneringsplannen, die vast -
leggen waar het gewest of de gemeenten nog projecten moeten
uitvoeren. Het is nu aan minister Joke Schauvliege om Vlaanderen
verder los te rukken uit een moeizaam waterzuiveringsverleden
en het actieplan voor de toekomst uit te werken.
Vlaanderen en de Europese richtlijnen
Ondanks de inspanningen van het Vlaams Gewest, is België
verschillende keren in gebreke gesteld voor de uitvoering van
de richtlijn Stedelijk Afvalwater. Riskeert het Vlaamse Gewest
nu boetes?
Joke Schauvliege: “Binnen de staat België zijn de gewesten
verantwoordelijk voor de sanering van het afvalwater van hun
burgers. Maar Europa erkent enkel de lidstaten als aanspreekpunt,
niet de gewesten. Volgens de richtlijn Stedelijk Afvalwater heeft elk
gewest een aantal agglomeraties. Dit zijn afgebakende gebieden
van geconcentreerde bewoning en industrie. De Europese Commissie
beoordeelt of die agglomeraties al dan niet voorzien zijn van
rioleringen, collectoren en goed werkende zuiveringsinstallaties.
Het afvalwater van alle agglomeraties groter dan 10.000 inwoners -
equivalenten moest tegen eind 1998 ingezameld en gezuiverd
worden. Voor agglomeraties met een grootte tussen 2.000 en
10.000 inwonersequivalenten moest dat eind 2005 gebeurd zijn.
In de brieven en nota’s aan het Koninkrijk België in het kader van
de lopende veroordelingsprocedure, heeft de Europese Commissie
wel altijd een stand van zaken per gewest opgenomen. Op deze wijze
wordt de verantwoordelijkheid per gewest dus toch enigszins geduid.”
“Ik hoop natuurlijk dat Europa rekening wil houden met onze
voorgeschiedenis. Het Vlaamse Gewest kampte op het moment
dat de richtlijn van kracht werd, met een enorme achterstand in
de uitbouw van de collectieve waterzuiverings infrastructuur.
Amper 30% van alle huishoudelijke afvalwater werd toen gezuiverd.
De termijnen die de richtlijn vooropstelde, waren voor Vlaanderen
gewoon niet haalbaar. Het gewest moest bij de uitvoering van
de projecten voor waterzuivering ook rekening houden met
de historisch gegroeide ruimtelijke ordening in Vlaanderen. De lint -
bebouwing, versnippering van wooneenheden en de geringe
bouwdichtheid van percelen, maakt de scheiding tussen afval- en
regenwater, het transport van afvalwater en andere gerelateerde
werken veel omvangrijker en duurder dan in onze buurlanden.”
“Het is natuurlijk absoluut noodzakelijk om als zeer dicht bebouwde
regio een duurzaam waterbeleid te voeren. Vlaanderen heeft dus
zeker niet stilgezeten. In bijna alle gemeenten werden de voorbije
jaren rioleringswerken uitgevoerd. Vandaag zijn in het Vlaamse
Gewest alle zuiveringsinstallaties in de grote agglomeraties
in gebruik genomen en beschikken we over 99 procent
van onze aansluitingen van afvalwater op de zuiverings -
installaties. In de kleinere agglomeraties zal de laatste
ontbrekende zuiveringsinstallatie operationeel zijn eind 2011.
Midden 2012 zullen de laatste collectoren aangelegd zijn
en voldoen we volledig aan de richtlijn Stedelijk Afvalwater.
In het Waalse en Brussels Hoofdstedelijke Gewest zal deze
operatie langer duren. Als de Europese Commissie dus verdere
stappen zou ondernemen tegen de lidstaat België, is het
inderdaad mogelijk dat we ondanks onze zéér beperkte nietconformiteit
als Vlaams Gewest toch mee een boete riskeren.”
Welke instanties zijn verantwoordelijk voor de uitvoering
van de kaderrichtlijn Water?
Joke Schauvliege: “Daar zijn verschillende partijen bij
betrokken. Ieder gewest is verantwoordelijk om op zijn
grondgebied te zorgen voor een goede toestand van het
oppervlakte- en grondwater. De federale overheid heeft
de bevoegdheid om hetzelfde te doen voor overgangs wateren,
zoals de Noordzee. Bijkomend vraagt Europa ook nog
coördinatie tussen de lidstaten/regio’s die deel uitmaken van
internationale stroomgebieden. Voor Vlaanderen zijn dit
de Schelde en de Maas. Daarvoor pleegt Vlaanderen overleg
met de andere gewesten, de federale overheid en met
buurlanden Nederland, Frankrijk, Luxemburg en Duitsland.
In Vlaanderen is de coördinatiecommissie Internationaal
Waterbeleid de bevoegde autoriteit. Voor de internationale
stroomgebiedsdistricten zijn dat de Maascommissie en
de Scheldecommissie.”
Hoe doet Vlaanderen het op het gebied van water -
zuivering in vergelijking met de buurlanden?
Joke Schauvliege: “Voor de verwijdering van stikstof en
fosfor uit het afvalwater, zitten we bij de Europese top.
Die nutriënten worden verwijderd op alle zuiverings installaties
die het afvalwater van meer dan 2.000 inwoners equivalenten
behandelen. Volgens de richtlijn Stedelijk Afvalwater is dat
alleen verplicht in agglomeraties groter dan 10.000 inwoners -
equivalent. Vlaanderen heeft door die extra inspanning
de waterkwaliteit ook in kleinere en kwetsbaardere
bovenlopen gunstig beïnvloed. Daarnaast kunnen onze
zuiveringsinstallaties een debiet behandelen tot zes keer
de hoeveelheid water die bij droog weer wordt aangevoerd.
Ook dat is op Europees niveau een topprestatie.” u
5

6
Waterzuivering binnen de water -
sector
Hoe wilt u de verdere uitbouw van de
gemeentelijke zuiverings infrastructuur en
de optimalisatie van de boven gemeentelijke
infrastructuur aanpakken?
Joke Schauvliege: “Door het invoeren van
het begrip ‘sanerings plicht’ in 2005, kregen
de drinkwatermaatschappijen ook een rol in
de sanering van het geleverde drinkwater.
We willen voor transparantie zorgen door te
focussen op drie zaken. Ten eerste door er
nauwlettend op toe te zien dat de sanerings -
RUIM 2000 PROJECTEN AFGEWERKT
Eind 2009 had Aquafin 2043 projecten opgeleverd, voor een
waarde van 2,657 miljard euro. 244 projecten waren gegund en
aanbesteed voor 386,09 miljoen euro. 765 projecten waren in
ontwerp, voor een bedrag van 829,23 miljoen euro.
In 2009 is de terugbetalingstermijn voor alle bouwkundige
projecten verlengd van 15 jaar tot 30 jaar, een termijn die meer
in overeenstemming is met die in onze buurlanden. Zo wordt de
waterzuiveringsfactuur die de drinkwatermaatschappijen moeten
betalen onder controle gehouden, terwijl er toch ruimte blijft
voor nieuwe projecten.
bijdrage van de drinkwaterverbruikers werkelijk gebruikt
wordt voor investeringen in de waterzuiverings infrastructuur.
Ten tweede moeten we alle beschikbare middelen efficiënt
besteden. De gebiedsdekkende uitvoeringsplannen die nu in
opmaak zijn, zullen ons tonen welke investeringen de volgende
jaren prioritair zijn. Ten derde maken we werk van een ecologisch
indicatorenkader, dat de functionering van de gemeentelijke
en bovengemeentelijke zuiveringsinfrastructuur onder de loep
neemt. Dat kader moet het mogelijk maken de knel punten in
de infrastructuur bloot te leggen en gepaste oplossingen uit
te werken.”
Welke rol ziet u voor Aquafin weggelegd binnen het integrale
waterbeheer?
Joke Schauvliege: “Ik werk aan een adaptatieplan om Vlaanderen
voor te bereiden op de effecten van de klimaatsverandering.
Periodes van droogte en overvloedige neerslag zullen namelijk
steeds vaker voorkomen. We moeten dus stelsels uitbouwen voor
de afvoer van regenwater, via een herwaardering van bestaande
grachten en de aanleg van strategische collectoren voor het
transport van regenwater. Aquafin moet dus zeker verder
inzetten op de uitbouw van gescheiden stelsels voor de afvoer
van afval- en hemelwater, en waar mogelijk zorgen voor een
plaatselijke infiltratie van het regenwater in de grond. Ook bij
de uitvoering van commerciële projecten voor de gemeenten,
moet Aquafin aandacht besteden aan de afvoer van regenwater,
via een herwaardering van het lokale grachtenstelsel.”
Aquafin heeft de voorbije twee decennia een enorme kennis
opgebouwd. Hoe wilt u de knowhow van dit bedrijf verder
valoriseren?
Joke Schauvliege: “We moeten ons via internationale benchmark
durven meten met andere landen of regio’s. Voor mij is het
belangrijk dat de overheid actief meewerkt aan de internationale
overdracht, valorisatie en verspreiding van milieu-expertise.
Aquafin heeft troeven die via commerciële opdrachten in het
buitenland benut kunnen worden: expertise opgebouwd door
jarenlange ervaring, de kracht om te innoveren, te vernieuwen
en een goed beheer van de waterzuiverings installaties. Op de
realisaties van de voorbije 20 jaar mogen we in Vlaanderen
trots zijn.” l

RECORDVUILVRACHT
VERWIJDERD IN 2009
In 2009 werd de grootste vuilvracht tot nog toe
naar de zuiveringsinstallaties van Aquafin gevoerd én
verwijderd. Het huishoudelijk afvalwater dat het bedrijf
zuiverde, behaalde bovendien een goede kwaliteit.
In 2009 lag het percentage zuiveringsinstallaties
dat voldeed aan alle normen iets lager dan
in 2008, maar Aquafin haalde wel het tweede
beste resultaat. 223 zuiverings installaties
(95,7%) voldeden aan alle opgelegde normen.
Vijf installaties voldeden niet aan de normen
voor gezuiverd afvalwater van de Europese
richtlijn Stedelijk Afvalwater. Nog vijf andere
installaties voldeden niet aan de strengere
Vlaamse normen voor de verwijderings -
percentages van de gemeten parameters.
“Deze positieve jaarresultaten zijn te danken aan
een combinatie van factoren”, weet Erik Poppe,
directeur Operaties. “De bijkomende investeringen
in de uitbouw van riool- en collectorenstelsels en
de optimalisatie of nieuwbouw van zuiverings -
installaties hebben uiteraard een gunstig effect.
Dat is ook het geval voor de afkoppeling van
de riolering van neerslag-, grond- en oppervlakte -
water. Op de zuiveringsinstallaties hebben we
verder geïnvesteerd in de plaatsing van online
meettoestellen, om het zuiveringsproces meteen te
kunnen bijsturen. Maar de weersomstandigheden
in 2009 speelden net zozeer een rol. Onze zuiverings -
resultaten zijn immers deels weersafhankelijk. ”
De zuiveringsinstallaties van Aquafin behandelen op het moment s
Effectieve waterzuivering
een vuilvracht van zo’n 4,6 miljoen inwoners.
Per gemeten parameter wordt de vuilvracht berekend die op
de zuiveringsinstallaties verwijderd werd. Dat gebeurt door het
verschil te tellen tussen de biologisch behandelde vuilvracht en
de restvuilvracht die nog geloosd wordt. Ten opzichte van 2008
stegen de verwijderde vuilvrachten, uitgedrukt in 1.000 ton/jaar,
aanzienlijk. Koplopers waren de parameters CZV (+ 11%), stikstof
(+ 10%) en BZV (+ 9%). Ook fosfor en zwevende stoffen stegen
dit jaar met ruim 5%.
Erik Poppe: “Die stijging is een gevolg van de toename van
de vuil vrachten in het aangevoerde rioolwater ten opzichte van
2008. Hoewel de aangevoerde vuilvracht groter was, konden we
door een effectieve zuivering ook de restvrachten verminderen die
nog in het oppervlaktewater geloosd worden, behalve voor de
parameter fosfor. Daarvoor bleven de resultaten constant. Als we
de verwijderde biologische vuilvracht delen door de totale
behandelde biologische vuilvracht, zien we voor alle parameters
een toegenomen verwijderings percentage, en zelfs nieuwe
jaarrecords. Het verwijderings percentage voor stikstof steeg met
2% tot 79%, en dat voor CZV met 1% tot 90%. De percentages
voor de andere parameters stegen lichtjes tot 97% voor BZV,
95% voor zwevende stoffen en 85% voor fosfor.” u
7

8
s Erik Poppe, directeur Operaties: “Door een goede sturing
van het zuiveringsproces verbetert de kwaliteit van
het gezuiverde water en vermindert het chemicaliënen
energieverbruik.”
Minder verdunning van het afvalwater
Het rioolwater dat naar de zuiveringsinstallaties
gevoerd werd, was in 2009 geconcentreerder dan in
2008. De gemiddelde BZV-concentratie nam toe met
bijna 15%, na een eerdere stijging met 18% in 2008.
“Schoon water dat op de riolering zit, verdunt het
afvalwater dat op de zuiveringsinstallaties toekomt,”
verklaart Erik Poppe. “Door het bijkomende debiet gaan
ook de overstorten op het rioolstelsel vaker werken.
Zo komt er sneller ongezuiverd water in onze waterlopen
terecht. Het extra water zorgt bovendien nog eens
voor meer pompkosten op de zuiveringsinstallaties en
de tussen liggende pompstations. Hoe minder schoon
water in het rioolstelsel, hoe beter, dus.”
De gemiddelde concentraties van de gemeten
parameters in het gezuiverde afvalwater zijn sinds
1997 sterk verbeterd. Vooral voor de parameter BZV is
de vooruitgang aanzienlijk. “In 2009 lag voor 89,3% van
de zuiveringsinstallaties het gemiddelde biologische
zuurstofverbruik van het behandelde water beneden
de 5 mg/l, terwijl de grens waarde 25 mg/l is. De afbraak
van de restvuilvracht in de waterlopen, vraagt dus
steeds minder zuurstof.”
MEER AFVALWATER GEZUIVERD
In 2009 werden de nieuw gebouwde installaties in Vlamertinge,
Ledegem, Tervuren, Asse, Sint-Laureins (RWZI Watervliet) en Melle
aan het Vlaamse Gewest opgeleverd. Ook de renovatiewerken
aan de zuiveringsinstallaties in Rillaar, Hulshout en Lo werden
opgeleverd. In Adinkerke werd de bestaande zuiveringsinstallatie
volledig vervangen door een nieuwe installatie.
NORMEN VOOR GEZUIVERD
HUISHOUDELIJK AFVALWATER
De kwaliteit van het water dat Aquafin gezuiverd heeft, wordt
beoordeeld op basis van vijf parameters. Voor die parameters
zijn er Europese en (nog strengere) Vlaamse normen.
Ze variëren volgens de grootte van de agglomeratie waarvoor
de zuiveringsinstallatie gebouwd is.
Het biologische zuurstofverbruik van het behandelde water
geeft aan hoeveel zuurstof bacteriën nodig hebben om op
5 dagen tijd bij 20° C de organische vuilvracht in 1 liter water
af te breken. Als dat zuurstofverbruik hoog ligt, ontwikkelen
de bacteriën in het water zich zo snel dat het risico bestaat dat
ze door hun ademhaling alle zuurstof uit het water opnemen.
Het chemische zuurstofverbruik geeft aan hoeveel zuurstof er
nodig is om de aanwezige vuilvracht volledig te oxideren.
Zwevende stoffen zijn niet oplosbare stoffen, die maar in
beperkte mate in het gezuiverde afvalwater mogen achterblijven.
Stikstof en fosfor moeten uit het afvalwater worden
verwijderd, omdat ze een explosieve algenbloei op gang
kunnen brengen. ’s Nachts onttrekken deze algen zuurstof
aan het water, waardoor vissen, waterplanten en andere
organismen het moeilijk krijgen om te ademen. l

Verwijderde vuilvracht en zuiveringsrendement
van alle rioolwaterzuiveringsinstallaties
Verwijderde vuilvracht
(in 1.000 ton/jaar)
Verwijderde vuilvracht
(in 1.000 ton/jaar)
Verwijderde vuilvracht
(in 1.000 ton/jaar)
75
70
65
60
55
200
190
180
170
160
150
3,0
2,7
2,4
2,1
Biologisch zuurstofverbruik
‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07
Chemisch zuurstofverbruik
‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07
Fosfor
‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07
‘08 ‘09
‘08
‘08
‘09
‘09
100
95
90
85
80
100
95
90
85
80
90
85
80
75
70
Verwijderingspercentage
Verwijderingspercentage
Verwijderingspercentage
Verwijderde vuilvracht
(in 1.000 ton/jaar)
Verwijderde vuilvracht
(in 1.000 ton/jaar)
120
110
100
90
80
20
18
16
14
12
10
8
Zwevende stoffen
‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07
Stikstof
‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07
n Verwijderde vuilvracht
l Zuiveringsrendement
‘08 ‘09
‘08 ‘09
Per gemeten parameter (BZV, CZV, zwevende stoffen, stikstof
en fosfor) wordt het verschil bepaald tussen de biologisch
behandelde vuilvracht en de vuilvracht die nog geloosd wordt na
biologische zuivering. Het verschil is de verwijderde vuilvracht,
aangegeven in 1.000 ton/jaar. Het verwijderingspercentage is gelijk
aan de tijdens de biologische behandeling verwijderde vuilvracht,
gedeeld door de totale biologisch behandelde vuilvracht.
100
95
90
85
80
80
75
70
65
60
55
50
Verwijderingspercentage
Verwijderingspercentage
9

10
Wereldwijd komen de zoetwatervoorraden steeds meer
onder druk te staan. Europese richtlijnen bewaken
nauwgezet de kwaliteit van oppervlakte- en grondwater. Te
verwachten valt dat de regelgeving
de volgende jaren alleen maar strenger zal worden.
Om te anticiperen op nieuwe normen, testte Aquafin
verschillende nieuwe (na)zuiveringstechnologieën
voor huishoudelijk afvalwater.
Aquafin rondde zopas zijn deelname aan het Europese onderzoeks -
project Neptune af. Verschillende nieuwe (na) zuiverings technologieën
werden door een onderzoeksgroep met 15 partners vergeleken op basis
van hun doeltreffendheid, de benodigde oppervlakte, het energie -
verbruik en hun milieu-impact. De resultaten werden in januari in Gent
voorgesteld aan eindgebruikers van waterzuiveringstechnologieën
uit de waterschappen, de industrie en de medische sector,
onderzoekers en beleidsmakers.
De huidige installaties voor de zuivering van huishoudelijk afval -
water, die Aquafin in Vlaanderen bouwt en beheert, zijn bedoeld voor
de verwijdering van biologische en chemische stoffen zoals stikstof
en fosfor. “En ze doen precies waarvoor ze ontworpen zijn”, weet
Marjolein Weemaes, projectleidster Neptune bij Aquafin. “Het water
dat op onze zuiverings installaties behandeld is, voldoet aan alle
wettelijke normen. Maar om tijdig te kunnen inspelen op eventuele
nieuwe, verdergaande normen om het schadelijke effect van andere
stoffen op allerlei organismen te verlagen, hebben we nu al onderzoek
gedaan naar de mogelijkheden om zogenaamde micropolluenten te
verwijderen. Aquafin is klaar om nieuwe zuiveringstechnieken in te
zetten, zodra er op Europees niveau een wettelijk kader is.”
AQUAFIN IS
VAN NIEUW
WATERZUIV
Ozon en actieve kool
Micropolluenten zijn restanten die in hele
kleine hoeveelheden voorkomen in afval water,
zoals hormonen van ‘de pil’, antibiotica,
pijnstillers, ontstekingsremmers en contrast -
vloeistoffen. “Deze stoffen zijn nog maar heel
recent meetbaar op analytische wijze, maar op
bepaalde waterlopen kunnen ze zelfs in heel
kleine hoeveelheden toch een invloed hebben.
Bijvoorbeeld op een beek met een klein debiet
en veel vis en andere waterorganismen,” voegt
Marjolein Weemaes toe.
Om zulke micropolluenten te verwijderen
moeten andere zuiveringstechnieken gebruikt
worden dan de nu gangbare. Ozon en actieve
kool zijn binnen het onderzoeksprogramma
Neptune getest en ondertussen marktklaar.
Ze verwijderen deze stoffen nagenoeg volledig.

KLAAR VOOR TOEPASSING
TECHNOLOGIEËN VOOR
RING
“Het is nu aan het beleid om te beslissen waar
en wanneer ze moeten ingezet worden,” aldus
Boudewijn Van De Steene, Commercieel
directeur bij Aquafin, “en dat is wat ons
betreft bij voorkeur daar waar de combinatie
kosten versus milieu-impact het gunstigste is.”
Bij elke geteste technologie werd niet alleen
het resultaat op de waterloop, maar ook
het energie- en grondstoffenverbruik onder
de loep genomen. De milieu-impact van een
zuiveringsinstallatie verlagen én de kosten
van de bedrijfsvoering verminderen, kunnen
zelfs prima samengaan. Dankzij nieuwe
technologieën en nieuwe methodes van
monitoring en controle, vraagt het water -
zuiveringsproces steeds minder energie
en grondstoffen. Op dat laatste domein
behoort Aquafin trouwens bij de koplopers
in Europa. l
ALTERNATIEVE SLIBVERWERKING
In Gent werden enkele veelbelovende piloot -
projecten voorgesteld om afvalwater en de resten
van afvalwaterzuivering duurzamer te verwerken.
Zo gebeuren er al testen met bio-elektrische
brandstof cellen die uit afvalwater waardevolle
chemische stoffen maken, zoals natrium hydroxide
(dat o.a. voor de productie van zeep gebruikt wordt)
of waterperoxide (een bleek- en desinfectie middel).
Een Zweeds onderzoeksteam stelde bio-plastic (PHA
of polyhydroxyalkanoaat) uit slib voor. Een andere
mogelijkheid is pyrolyse van slib, waardoor gas
met een hoge calorische waarde ontstaat,
waarvan slechts een niet-toxisch residu overblijft.
s Bio-plastic uit slib,
een project van
Anoxkaldnes
“Natuurlijk maakt Aquafin nu ook al nuttig gebruik van restslib,”
verduidelijkt Boudewijn Van De Steene, “het wordt gedroogd tot korrels
waarmee energie wordt opgewekt, en het wordt ook vergist tot biogas.
De nieuwe techologieën die in Gent voorgesteld werden, kunnen wel
uitgroeien tot zeer interessante alternatieven.”
11

12
RioP VERSNELT REALISATIE
GEMEENTELIJKE SANERING
Binnen RioP werken de Vlaamse
Maatschappij voor Watervoorziening
(VMW) en Aquafin nauw samen om
het rioleringsbeheer in de aangesloten
gemeenten optimaal uit te bouwen.
Sinds de oprichting eind vorig jaar,
zijn al 11 gemeenten tot dit samen -
werkingsverband toegetreden.
In RioAct, het eerste samenwerkings -
verband tussen VMW en Aquafin, vinden
de gemeenten een professionele partner
die hen helpt bij de uitbouw en het beheer
van het rioleringsstelsel. De gemeente kan
kiezen welke diensten ze wel of niet
uitbesteedt aan RioAct.
RioP gaat een stap verder. De gemeente
brengt haar riolering in, terwijl VMW en
Aquafin samen het beheer en de uitbouw
van het rioleringsnet integraal voor hun
rekening nemen. In ruil daarvoor ontvangt
de gemeente een financiële compensatie,
berekend op de te verwachten inkomsten
uit de saneringsbijdrage van de drink -
water gebruikers en versleuteld volgens
de rioleringsgraad en de ouderdom van
het stelsel. Die compensatie bestaat voor
minimum 15% en maximum 25% uit cash
en voor de rest uit aandelen in RioP.
Geen opgedrongen solidariteit
“RioP is het logisch vervolg op RioAct”, duidt Bernard Breda,
directeur-generaal van VMW. “We spelen er enerzijds mee in op
een vraag die vanuit onze vennoten zelf komt. Gemeenten die
aarzelden om de activa van het stelsel uit handen te geven, houden
met RioP een stevige voet tussen de deur via mandaten in
de provinciale comités en in technische comités. Anderzijds zullen
we de uitvoering van projecten beter kunnen plannen. Dat zal
de praktische organisatie en bijgevolg ook de klant alleen maar
ten goede komen.”
“We onderscheiden ons van de concurrentie op een belangrijk
punt”, voegt Boudewijn Van De Steene toe, commercieel directeur
van Aquafin. “RioP is geen solidair model, wat betekent dat we
de inkomsten uit één gemeente ook enkel investeren in die gemeente.
Dat wordt door onze klanten enorm gewaardeerd.”
Het is er voor de Vlaamse gemeenten de laatste jaren niet
makkelijker op geworden. De financiële druk even terzijde
gelaten, stellen zich ook steeds meer organisatorische en
technische obstakels. Moet de lijn van gescheiden stelsels altijd en
overal voor 100% gevolgd worden? Wanneer is een druk riolering
aangewezen? Wat met de plaatsing van individuele installaties
voor afvalwater zuivering, en de vervaging van de grens tussen
individuele en collectieve zuivering? Rioleringsbeheer is echt
een specialisme geworden.

s Boudewijn Van De Steene (rechts) en Bernard Breda (ernaast):
“De sterkte van RioP ligt in de synergie tussen VMW en Aquafin.
Beide bedrijven doen alleen waar ze goed in zijn.”
“Willen we de Kaderrichtlijn Water niet alleen realiseren maar in
de toekomst blijven vasthouden, dan is specialisatie van cruciaal
belang”, voorspelt Breda. “Toen wij naast de productie van
drinkwater ook geconfronteerd werden met de sanering van het
afvalwater, wilden wij niet van nul beginnen. Aquafin was voor ons
de voor de hand liggende partner. We zijn elk de grootste in ons
vakgebied én we delen een sterke band met het Vlaamse Gewest.”
“Vóór RioAct werkte Aquafin enkel met VMW samen in onderzoeks -
projecten via SVW, de Samenwerking Vlaams Water”, pikt Van
De Steene in. “Ondertussen zijn onze opdrachten naar elkaar
toegegroeid, maar in onze samenwerking doet elke partij waar ze
goed in is. Aquafin heeft bijvoorbeeld weinig ervaring met de burger
als klant, terwijl VMW al heel lang over een klantencontactcenter
beschikt. Onze knowhow rond modellering en visiebepaling inzake
afvalwater is dan weer onbekend terrein voor VMW. De synergie
tussen die twee polen is onze belangrijkste troef.”
Voorlopig is RioP enkel actief in de provincies Oost- en West-
Vlaanderen, maar een uitbreiding zit er aan te komen. l
PARTNER VOOR DE VLAAMSE
GEMEENTEN
Aquafin biedt zijn diensten aan voor de uitbouw en het beheer
van het gemeentelijke stelsel. Met bijna twintig jaar ervaring,
is het bedrijf de sterkste partner voor de uittekening van een
aanpak op lange termijn. Want rioolbeheer is een vak op zich.
Een stad of gemeente kan kiezen voor een rechtstreekse
samenwerking met Aquafin via een concessie, of via een
toewijzing van losse opdrachten.
Een andere optie is instappen in de samenwerkingsverbanden
die Aquafin heeft met drinkwatermaatschappijen AWW (Ri-Ant),
VMW (RioAct en RioP) en Vivaqua.
13

14
BANC D’ARGUIN
WINTERPARADIJS VOOR
MILJOENEN VOGELS
De Banc d’Arguin is het belangrijkste
broedgebied voor vogels aan de Atlantische
kustlijn en het rijkste visgebied van de
West afrikaanse kust. Het park heeft een
oppervlakte van 2 miljoen ha en behoort
tot het werelderfgoed van UNESCO.
Het strekt zich uit over een lengte van
180 km, tot 60 km in de ondiepe zee en
landinwaards tot 35 km tot in de Sahara.
Door zijn ligging half in de woestijn, half langs de kust, bestaat
het uit zandduinen, moerasgebied, slikken, schorren, kleine
eilandjes en uitgestrekte ondiepe kustwateren.
Meer dan twee miljoen vogels die hun thuishaven hebben in
Eurazie en Noord-Amerika, brengen de winter door in dit
voedselrijke natuurpark. Van de rosse grutto overwintert hier zo’n
80% van de totale wereldpopulatie. Maar ook de krombek -
strandloper, de bonte strandloper, de kanoetstrandloper, de kleine
strandloper en nog vele andere soorten zijn hier zéér ruim
vertegenwoordigd, met populaties die variëren van honderd -
duizenden tot vele duizenden volgens.
Wadende flamingo’s
Een visser is bereid om een ganse dag
met me uit te varen tot aan de rijkste
vogelgebieden, een drietal uren van de
kust verwijderd. Met mijn fotospullen
bijeengepakt waad ik tot aan mijn middel
doorheen het zilte nat, dat, ondanks de
koude onderstroom, toch een kleine 20°C
aanvoelt. We zeilen door de ondiepe
wateren, die letterlijk krioelen van de vis.

Banc d’ Arguin, een natuurpark in Mauritanië,
is een topbestemming voor iedere gedreven vogelaar.
Miljoenen vogels komen hier elk jaar overwinteren,
waaronder verschillende Europese soorten.
Via een vriend die in een reisbureau werkt,
kreeg ik de kans om op uitnodiging van
de Mauritaanse overheid dit unieke park
te verkennen.
Tekst en fotografie: Misjel Decleer
Vooral enorme scholen harder vlieden voorbij in langgerekte slierten,
of stuiven boven het wateroppervlak uit wanneer ze belaagd
worden door één of andere rover. Ofwel zien we de zandige bodem,
die nauwelijks een meter diep lijkt, ofwel vormt de bodem een
oneindige sliert van zeegroene zeegrassen.
Het is te gek, maar midden op zee waden flamingo’s door het water,
terwijl horden pelikanen af en aan vliegen. Na ongeveer tweeënhalf
uur zeilen wijst ‘le capitaine’ me het eiland Arel aan, één van
de beste locaties om vogels te observeren. Honderden Afrikaanse
aalscholvers en dwergaalscholvers sieren er de oevers. In een lint,
op een uithoek van het eiland, hebben zich duizenden Europese
lepelaars verzameld. Intussen razen wolken vogels door de lucht,
op weg naar hoger gelegen plaatsen, om het opkomende tij te
ontvluchten. Vooral de steltlopers zijn uitgebreid vertegenwoordigd.
Regenwulpen, kanoeten en rosse grutto’s strijken neer met honderden
tegelijk, en hun aantallen groeien uit tot vele duizenden.
Tennismatch
We varen verder, tot ik mijn kapitein laat aanmeren op een 50 meter
van de punt van het eiland. Een grote groep baltsende dunbek -
meeuwen glinstert er roze in de zon, in het gezelschap van enkele
honderden zwartrokken. Op de punt hebben zich een paar duizend
pelikanen genesteld, die als reuzen afsteken tegenover de kleine
dwergaalscholvers. Ik lijk op de eerste rij van een spectaculaire
natuurfilm te zitten. Vogels komen in wolken van honderden
en duizenden aangevlogen. Kleine en grote zilverreigers, blauwe
en zwarte, Europese en Afrikaanse lepelaars, kleine en grote roze
flamingo’s, aalscholvers in alle maten en gewichten en duizenden
en nog eens duizenden steltlopers die zwarte vlekken op het
eiland vormen. De kleine bonte strandlopers, de krombekken en
de ruitertjes zijn de snelheidsduivels die onaangekondigd voorbij
suizen. De pelikanen zijn de gratieuze gevleugelden. Ook al vliegen er
honderd op een rij, ze zullen precies dezelfde beweging uitvoeren
en in hetzelfde ritme vliegen.
De zeilen zijn intussen neergelaten en ik heb me met statief op
de voorboeg gezet. Daar draai ik, als bij een tennismatch, het hoofd
van links naar rechts om het spektakel, dat enkele uren aanhoudt,
te volgen. Hele drommen vogels blijven de kolonies aanvullen.
Op een spitse zandbank, op de ultieme westpunt van het eiland,
komen de sternen neer. Een achttal soorten broeden of
overwinteren hier. Van de schichtige en heftige dwergsterntjes,
die constant als kamikazes in het water plonsen, tot de reuzen -
sterns met hun stevige knalrode snavel, langzame vlucht en
kraaiachtige roep. Maar ook heel wat koningssterns, lachsterns,
grote sterns en moerassterns maken deel uit van het gezelschap.
Normaal streef ik zeer precies naar perfectie bij elke opname,
maar nu blijft de motor van de camera ratelen.
Als het getij zakt, vertrekken de vogels weer, eerst de soorten met
de langste waadpoten. Op de terugweg, terwijl ik op het voordek
zit, voel ik me de kapitein van de Banc d’Arguin, genietend van
één der meest productieve zeeën ter wereld. l
WINNAARS WEDSTRIJD AQUA 2009/4
In het vorige nummer van Aqua verlootten we 5 exemplaren
van Onze kust anders bekeken, een prachtig fotoboek van
Misjel Decleer en Jan Seys. De gelukkige winnaars zijn A. Soete
(Gijzelbrechtegem), D. Peeters (Wolvertem), P. Decuypere
(Heist aan Zee), R. Stevens (Schendelbeke) en T. Van den Schoor
(Geel). Zij vinden binnenkort elk een exemplaar in de bus.
15

16
ECOLOGISCH INDICATOREN -
KADER MEET DE PRESTATIES
VAN AQUAFIN
Om toe te zien op de werking van de zuiverings -
infrastructuur in Vlaanderen, werkte de Vlaamse
Milieumaatschappij in samenwerking met Aquafin
een indicatorenkader uit. Uit de resultaten blijkt dat
de bovengemeentelijke infrastructuur goed wordt
beheerd. De recentste cijfers tonen zelfs nog een lichte
vooruitgang ten opzichte van het eerste meetjaar.
Om ecologische performantie-indicatoren uit te werken, vertaalde
de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) de opdracht van Aquafin
naar vijf indicatoren: functioneren de belangrijke pompstations
op het rioolstelsel zoals het moet; werken de overstorten op
het rioolstelsel niet meer dan verwacht; wordt de capaciteit van
de pompen en vijzels van de rioolwaterzuiverings installaties
voldoende benut; wordt het water daar voldoende gezuiverd;
en speelt Aquafin goed in op incidenten die zich voordoen in de
waterzuiveringsinfrastructuur. Op de werking van de overstorten
wordt Aquafin wel niet beoordeeld. Die is vaak het gevolg
van factoren waar het bedrijf geen volledige impact op heeft,
zoals de verdunning in het rioolstelsel.
Op dit ogenblik worden deze indicatoren al berekend voor
56 zuiveringsgebieden. Samen omvatten ze ongeveer 60%
van de Vlaamse inwoners die op de zuiveringsinfrastructuur
aangesloten zijn. Elk jaar wordt het kader verder toegepast op
een aantal nieuwe zuiveringsgebieden, die samen 10% van
de huidige en geplande aansluitingen vertegenwoordigen.
Het ontwikkelde indicatoren kader zal op termijn toegepast
worden op 129 zuiverings gebieden, wat overeenkomt met 90%
van de Vlaamse inwoners die op de zuiveringsinfrastructuur
aangesloten zullen zijn. Alle zuiveringsinstallaties die een
vuilvracht van meer dan 10.000 inwonersequivalent behandelen,
zullen binnen dit kader vallen.
De performantie van kleinere installaties zal gemeten worden als
de waterloop waarin het gezuiverde afvalwater geloosd wordt
heel gevoelig is, of kwalitatief niet verbetert zoals verwacht.
Uit de resultaten voor meetjaar 2008, blijkt dat Aquafin de goede
score van eerste meetjaar 2007 nog licht verbeterd heeft. Dat is
voornamelijk het resultaat van een iets betere zuivering en een
betere score voor continue bedrijfsvoering. Aandachtspunt blijft
wel de veelvuldige overstortwerking, hoofdzakelijk veroorzaakt
door verdunning in gemeentelijke stelsels. Voor de gemeenten
is er een specifiek indicatorenkader in de maak, waarmee zal
worden nagegaan of het lokale rioolnetwerk goed beheerd wordt.
De VMM zal de resultaten van de performantie-indicatoren van
Aquafin dan ook verder met de lokale besturen opnemen. l
V.u.: Luc Bossyns, Dijkstraat 8, B-2630 Aartselaar
Ombudsman: 0472 450 450, ombudsman@aquafin.be
Noodnummer buiten de werkuren: 0800 16 603
Aquafin NV
tel. 03 450 45 11, fax 03 458 30 20, info@aquafin.be,
www.aquafin.be
Gratis abonnement op Aqua op schriftelijke aanvraag.
Met een klik op de werf
U kan de uitvoering van de riolerings projecten van Aquafin
opvolgen via www.aquafin.be, onder 'werken per gemeente'.
Bibliotheek Aquafin: tel. 03 450 44 43
Aqua wordt gedrukt op milieu-vriendelijk papier.
Fotografie: Jan Locus, FotoVDB