Protocol Gecombineerde begeleiding van Arbeidsdeskundigen - NIP

Protocol Gecombineerde
begeleiding van
Arbeidsdeskundigen

Indeling multomap PPAZ onderzoek/gecombineerde ADaanpak:
- Handleiding
- SCR-model
- Gesprekevaluatieformulier
Hoofdstuk 1:
1.1. Rationale
1.2. Folder overbelasting
Hoofdstuk 2: Stressinventarisatie
2.1. Stressinventarisatie: aanwijzingen voor de ad
2.2. Stressinventarisatie: aanwijzingen voor de verzekerde
2.3. Invulformulier 1
2.4. Invulformulier 2
Hoofdstuk 3: RET
3.1. RET: Aanwijzingen voor de ad
3.2. Boekje ‘Beren op de weg, spinsels in je hoofd’ (kopie)
3.3. RET ‘Acht-stappen model’
Hoofdstuk 4: Time management
4.1. Time management: aanwijzingen voor de ad.
4.2. Time management tips (korte versie).
4.3. Time management (lange versie)
Hoofdstuk 5: Schrijfopdrachten
5.1. Schrijfopdrachten: aanwijzingen voor de ad
5.2. Schrijfopdrachten: aanwijzingen voor de verzekerde
5.3. Invulformulier
Hoofdstuk 6: organisatorische interventies

Handleiding bij de gecombineerde begeleiding
Algemene aanwijzingen bij de gesprekken:
- de gecombineerde begeleiding bestaat uit 5 tot 7 gesprekken in een periode van 4 maanden.
- na afloop van een gesprek vult u het evaluatieformulier in.
- de aangegeven inhoud per gesprek is niet dwingend voorgeschreven. Met name bij de
gesprekken 2 – 7 kan de inhoud naar behoefte aangepast worden.
- in de multomap zit voorin het formulier met het SCR-model. Dit model kan als leidraad
beschouwd worden.
- als je de verzekerde huiswerk(-opdrachten) geeft, dan kom je daar in het volgende gesprek
op terug.
1 e gesprek:
Mogelijke gestructureerde interventies van de gecombineerde aanpak die in het 1 e gesprek
gegeven kunnen worden, zijn hoop en perspectief en uitleg van de klachten. Dat kan door
middel van het geven van de rationale en de folder overbelasting. In eigen bewoordingen kan
natuurlijk ook. De nadruk van dit gesprek ligt op uitleg en perspectief.
Mogelijk dat tijdens het 1 e gesprek de verzekerde al kan gaan nadenken over de
ontstaansbronnen van zijn klachten. Dit kan op gestructureerde wijze ondersteund worden
door middel van de stressoreninventarisatie.
Indien je in het 1 e gesprek niet toekomt aan de bespreking van de stressoreninventarisatie dan
doe je dat in het 2 e gesprek.
Volgende gesprekken:
Indien passend bij de stressoreninventarisatie en de algemene situatie van de verzekerde
kunnen in de volgende gesprekken de onderstaande interventies ingezet worden:
- RET
- Time management
- Schrijfopdrachten
- Organisatorische interventies.

PPAZ
Preventie psychische arbeidsongeschiktheid
bij zelfstandigen
Het geven van een rationale
Aanwijzingen voor de arbeidsdeskundige
Een rationale is een acceptabele verklaring voor het toestandsbeeld van de verzekerde. Het doel
hiervan binnen de begeleiding is het geven van hoop en perspectief. De klachten zijn een normale
reactie op de stressvolle situatie. Het is goed dat de verzekerde deze klachten heeft want ze hebben een
signaalfunctie. Binnen het Stimulus- Cognitie- Respons (SCR) model kan het geven van een rationale
gezien worden als C-interventie. Door het geven van een rationale kan de verzekerde anders aan gaan
kijken tegen de hele situatie. Dit is een goede ingang voor het begin van de begeleiding. Het geven van
een rationale kan bijvoorbeeld aan de hand van metaforen.
Een voorbeeld hiervan is de weegschaalmetafoor (zie figuur). Met de weegschaalmetafoor kan
duidelijk gemaakt worden dat er een evenwicht moet zijn tussen draaglast en draagkracht. Bij
verstoring van dit evenwicht kan de oplossing uit de metafoor worden afgeleid: of de draaglast moet –
tijdelijk – beperkt worden (minder werken, minder verplichtingen, problemen oplossen, etc.) of de
draagkracht moet vergroot worden (meer sociale steun mobiliseren, beter time-management,
ontspanning beter inplannen, betere fysieke conditie, etc.)
De brochure over overbelasting kan ook gebruikt worden als onderdeel van het geven van een
rationale. Door deze informatie kan de verzekerde zijn of haar klachten in een wat breder kader zien.
Een rationale kan meteen vanaf het begin van de begeleiding worden gegeven. Het moet in wezen bij
iedere verzekerde met stressklachten een vast onderdeel van de begeleiding zijn. Een rationale kan
steeds opnieuw worden gegeven, eventueel in bijgestelde vorm. Ook op deelaspecten (specifieke
problemen of klachten) kunnen rationales worden gegeven mits ze onderling consistent zijn.
draaglast draagkracht
verplichtingen (werk, gezin, vrije tijd) geestelijke sterkte
levensgebeurtenissen lichamelijke sterkte
problemen sociale steun
regelmogelijkheden

PPAZ
Preventie psychische arbeidsongeschiktheid
bij zelfstandigen
Inleiding
Brochure over overbelasting
Voor een prettig functioneren is het nodig dat er een zeker evenwicht bestaat tussen belasting
en belastbaarheid. Belasting heeft te maken met de eisen die aan iemand gesteld worden (of
die iemand aan zichzelf stelt). Belastbaarheid heeft te maken met iemands mogelijkheden om
aan die eisen te voldoen. Van overbelasting is sprake indien de belasting gedurende enige tijd
groter is dan de belastbaarheid. Hierna zullen we bekijken waaruit de belasting van het leven
bestaat, hoe het zit met de belastbaarheid en wat de gevolgen zijn van overbelasting.
Belasting
Belasting is onder te verdelen in drie categorieën:
I. Verplichtingen.
Hieronder wordt alles begrepen wat iemand regelmatig moet doen. U moet hierbij denken aan
werken, huishoudelijke taken, vrijwilligerswerk, het volgen van een cursus, het uitvoeren van
een verbouwing, het verrichten van werkzaamheden voor een vereniging of club enz. Verder
kan men nog verplichtingen hebben ten opzichte van familie, vrienden en buren (bijvoorbeeld
regelmatig bezoek, boodschappen doen, e.d.) en verplichtingen die iemand vrijwillig op zich
heeft genomen.
II. Levensgebeurtenissen.
Het gaat om gebeurtenissen die slechts één keer of hooguit enkele malen in een mensenleven
optreden. Veel gebeurtenissen (dit kunnen ook blijde gebeurtenissen zijn) betekenen zowel
een (kleinere of grotere) emotionele schok als een (kleinere of grotere) verandering in het
leven. Denkt u maar aan een echtscheiding, werkloos worden, van baan veranderen, een
aanrijding krijgen, een verhuizing, een kind krijgen.
III. Problemen.
Problemen kosten altijd extra energie, want u moet ze ofwel oplossen, ofwel verdringen of
omzeilen. Men kan allerlei soorten problemen hebben, grote en kleine, en op allerlei
gebieden:
- problemen met zichzelf (‘in de knoop zitten’)
- problemen met andere mensen (partner, kinderen, familie, vrienden, klanten,
opdrachtgevers, enz.)
- problemen met officiële instanties.
- problemen met het werk
- huisvestingsproblemen
- financiële problemen
- problemen met maatschappelijke toestanden (discriminatie enz.)

Overbelasting kan het gevolg zijn van een teveel aan (de optelsom van) verplichtingen,
levensgebeurtenissen en problemen.
Belastbaarheid
Wat iemand aan belasting kan hebben, wordt grotendeels bepaald door iemands aanleg en zijn
geestelijke en lichamelijke ontwikkeling. De belastbaarheid is niet voor iedereen even groot.
Met het ouder worden, neemt de belastbaarheid geleidelijk af. In bepaalde levensfasen
(puberteit, ‘overgang’, zwangerschap, kraamperiode, de dagen vóór de menstruatie) waarbij
zich in het lichaam belangrijke veranderingen voordoen, is de belastbaarheid ook verminderd.
Een tijdelijke vermindering van de belastbaarheid kan ook het gevolg zijn van slaapgebrek,
ziekte, medicijn- en alcoholgebruik.
Overbelasting
belasting belastbaarheid
verplichtingen (werk, gezin, vrije tijd) geestelijke sterkte
levensgebeurtenissen lichamelijke sterkte
problemen sociale steun
regelmogelijkheden
Voor een prettig functioneren is het belangrijk dat er een zeker evenwicht bestaat tussen
belasting en belastbaarheid. Uit de figuur blijkt dat overbelasting kan ontstaan door een te
grote belasting of door een verminderde belastbaarheid, of door een combinatie van beide.
Kortdurende overbelasting kan geen kwaad, omdat men over reserves beschikt om dit op te
vangen. Wanneer echter de overbelasting blijft aanhouden, raken de reserves uitgeput. Dan
ontstaat een gevaarlijke situatie: men kan (zowel lichamelijk als geestelijk) ‘instorten’ onder
de druk van de overbelasting.
Door overbelasting ontstaan twee soorten verschijnselen:
• Verschijnselen van lichamelijke en geestelijke uitputting:

moeheid, futloosheid, grote slaapbehoefte, verlies van initiatief en interesse, concentratie- en
geheugenstoornissen enz.
• Verschijnselen van stress:
- psychische verschijnselen: rusteloosheid, lusteloosheid, gespannenheid, angst,
slecht slapen, dromen, emotionele onstandvastigheid (huilbuien),
prikkelbaarheid, enz.
- lichamelijke verschijnselen: hoofdpijn, duizeligheid, nekpijn, maagklachten,
pijn op de borst, hartkloppingen, buikklachten, enz.
De stress-verschijnselen zijn op te vatten als een alarm-reactie. Het lichaam waarschuwt dat er
een gevaarlijk mate van overbelasting is ontstaan. Er gaat als het ware een rood lampje
branden.
In sommige gevallen kunnen deze reacties ook onstaan door onderbelasting. In een situatie
van onderbelasting is er ook sprake van een verstoord evenwicht tussen belastbaarheid en
belasting.
Er wordt veel minder van iemand gevraagd dan hij of zij aan kan. Men heeft dan te weinig
(zinvol) werk en werkt eigenlijk ‘onder zijn/haar niveau’. Het werk geeft dan geen
voldoening. Mensen kunnen dan het gevoel hebben dat ze ‘hun ei niet kwijt kunnen’, dat ze
niet bijdragen aan iets belangrijks of dat ze niets meer leren. Deze situatie kan zich
bijvoorbeeld voor doen bij een lopende band medewerker.
Tips voor het omgaan met klachten als gevolg van overbelasting
- Van belang is dat u uw klachten serieus neemt. Het zijn normale reacties (zie
‘verschijnselen bij overbelasting’) op een abnormale situatie.
- Eis niet van uzelf dat u voor een bepaalde datum weer opgeknapt bent. Ook in dit opzicht
kunt u zich niet forceren. Zou u zich toch willen forceren, dan heeft dat slechts een
averechts effect, aangezien u kostbare energie verspilt. Heb geduld met uzelf.
- In de eerste dagen tot 1 á 2 weken na uw uitval dient u rust te nemen.
- Beperk u zoveel mogelijk tot ontspannende activiteiten, zoals bijvoorbeeld wandelen,
fietsen, zwemmen, tuinieren, e.d. Neem geen grote klussen ter hand die al een tijdje zijn
blijven liggen. Deze kunnen u te zwaar belasten. Kleine klusjes, die u in een rustig tempo
kunt uitvoeren, mogen wel.
- Wanneer u vermoedt, dat bepaalde problemen een rol spelen in het ontstaan van uw
huidige toestand, laat ze dan in het begin maar even voor wat ze zijn. Ga niet meteen
oplossingen verzinnen. Het oplossen van een probleem kost extra energie, waarover u nog
niet beschikt.
Na enige tijd, ± 2 weken, kunt u, in overleg met uw hulpverlener indien u die heeft, beginnen
aan uw geleidelijk herstel, als volgt:
- Om het evenwicht te herstellen, is het van belang geleidelijk aan te reactiveren.
- Geleidelijk aan begint u een dagplanning op te stellen. Hierbij wisselt u inspannende en
ontspannende activiteiten af.
- Een geleidelijke toename van lichamelijke en geestelijke inspanning leidt tot
vermindering van vermoeidheidsklachten.
- Laat de hele situatie op u inwerken: hebt u te veel hooi op uw vork genomen? Hebt u te
veel problemen? Wat is er de laatste tijd gebeurd? Sommige gebeurtenissen vragen pas
maanden later om ‘verwerking’. Praat er regelmatig over met uw partner en/of met

anderen. Sta uzelf toe te piekeren over het verleden, wat er gebeurd is en hoe het allemaal
zo gelopen is. Soms is het handig uw piekergedachten op te schrijven.
- Maak een overzicht van alle belastende zaken en bekijk wat u geleidelijk aan elk van deze
zaken kunt doen.

PPAZ
Preventie psychische arbeidsongeschiktheid
bij zelfstandigen
Waarom een stressinventarisatie?
Stressinventarisatie
Aanwijzingen voor de verzekerde
Bij mensen met stressgerelateerde klachten heeft vaak een opeenstapeling van stressoren en
problemen geleid tot de huidige klachten. Meestal kunnen mensen geen stressbronnen meer
benoemen, maar zien zij de hele situatie als bedreigend en spanningsoproepend. Dit kan
leiden tot vermijdingsgedrag. Het maken van een lijst van uw problemen kan er al voor
zorgen dat u weer wat meer structuur en overzicht krijgt. Dit kan het gevoel van
beheersbaarheid vergroten. Bovendien biedt het invullen van de lijst aanknopingspunten voor
het ondernemen van actie.
Instructie
• Maak een lijst met vijf tot zeven problemen die in deze situatie meespelen (vul
invulformulier 1 in).
• U kunt zowel werkgerelateerde problemen als problemen met betrekking tot andere
levensgebieden invullen.
• Zowel grote problemen als kleine irritaties kunnen worden ingevuld.
• De lijst moet concrete (probleem) situaties bevatten, algemeenheden als ‘mijn werk’
of ‘mijn klant/mijn opdrachtgever’ worden niet geaccepteerd.
• Geef vervolgens voor elk probleem aan in hoeverre deze beïnvloedbaar is (vul
invulformulier 2 in).
• Bedenk tenslotte welke problemen zich lenen voor onmiddellijke aanpak, welke
problemen zich lenen voor latere actie en aan welke problemen niets veranderd kan
worden.

PPAZ
Preventie psychische arbeidsongeschiktheid
bij zelfstandigen
Waarom een stressinventarisatie?
Stressinventarisatie
Aanwijzingen voor de arbeidsdeskundige
Bij verzekerden met stressgerelateerde klachten heeft vaak een opeenstapeling van stressoren
en problemen geleid tot de huidige klachten. Meestal kunnen verzekerden geen stressbronnen
meer benoemen, maar zien zij de hele situatie als bedreigend en spanningsoproepend. Dit kan
leiden tot vermijdingsgedrag. Het maken van een lijst van de problemen van verzekerde kan
er al voor zorgen dat de verzekerde weer wat meer structuur en overzicht krijgt. Dit kan het
gevoel van beheersbaarheid vergroten. Bovendien biedt het invullen van de lijst
aanknopingspunten voor het ondernemen van actie.
Instructie
• Leg het doel van de opdracht uit (zie boven) en geef aan verzekerde het formulier
‘stressinventarisatie; aanwijzingen voor de verzekerde’.
• Geef verzekerde opdracht om een lijst met stressoren in te vullen (zie invulformulier
1).
• De verzekerde kan zowel werkgerelateerde stressoren als stressoren met betrekking tot
andere levensgebieden invullen.
• Zowel grote problemen als kleine irritaties kunnen worden ingevuld.
• De lijst moet concrete (probleem) situaties bevatten, algemeenheden als ‘mijn werk’
of ‘mijn klanten/mijn opdrachtgever‘ worden niet geaccepteerd.
• Eventueel kan de verzekerde op gang geholpen worden door het benoemen van
bijvoorbeeld velden waarop werkproblemen kunnen liggen.
• Geef verzekerde de opdracht om vervolgens voor elk stressor aan te geven in hoeverre
deze beïnvloedbaar is (zie invulformulier 2).
• Tenslotte kan bij het volgende contact met de verzekerde worden besproken welke
problemen zich lenen voor onmiddellijke aanpak, welke problemen zich lenen voor
latere actie en aan welke problemen niets veranderd kan worden.

PPAZ
Preventie psychische arbeidsongeschiktheid
bij zelfstandigen
Stressinventarisatie
Invulformulier 1
Benoem vijf tot zeven concrete stress-situaties
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

PPAZ
Preventie psychische arbeidsongeschiktheid
bij zelfstandigen
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Stress-situatie
Stressinventarisatie
Invulformulier 2
Beïnvloedbaarheid

PPAZ
Preventie psychische arbeidsongeschiktheid
bij zelfstandigen
RET (Rationeel- Emotieve Training)
Aanwijzingen voor de arbeidsdeskundige
Verschillende mensen reageren in eenzelfde situatie toch vaak heel verschillend. De een ervaart bijvoorbeeld
klachten in een bepaalde situatie en de ander niet. In sommige gevallen zijn deze klachten het gevolg van irreële
gedachten over de situatie. Dit laatste is waarschijnlijk het geval wanneer iemand in dezelfde soort situaties
steeds dezelfde klachten ervaart. Een voorbeeld van zo’n irreële gedachte is “Ik moet altijd de beste zijn”.
Rationeel Emotieve training kan dan een oplossing bieden. Het doel van RET is om irreële, foutieve gedachten
om te zetten naar meer reële, constructieve gedachten. Door deze verandering in gedachten veranderen ook de
emoties en het gedrag mee. Het toepassen van RET is binnen het SCR-model dus een cognitieve interventie.
Hieronder volgt een voorbeeld van een situatie waarin dit naar voren komt. Op dezelfde situatie reageert persoon
1 met irreële en persoon 2 met reële gedachten. De verschillende gedachten van beide personen in dezelfde
situatie levert een verschil op in gedrag en gevoel.
Voorbeeldsituatie:
A: Situatie Een bepaalde deadline loopt vandaag af en u weet zeker dat u dat niet meer kunt halen. Ook al
zou u overwerken of andere hulpmiddelen aanwenden.
B: Gedachten
C: Gedrag
Gevoel
Persoon 1 Persoon 2
Ik moet me aan mijn afspraken houden, dit zal
de klant niet accepteren. Als ik het niet red,
loopt de klant bij me weg. Dit is
verschrikkelijk. Het gaat weer helemaal fout.
Wat ben ik toch een mislukkeling
Gejaagd en nerveus verder werken
Angst, paniek, teleurgesteld
Het is jammer dat ik het niet op tijd kan
afmaken. Het is niet het einde van de wereld.
Als ik de klant op de hoogte breng en uitleg
waarom ik het niet voor de afgesproken datum
af krijg, dan heb ik de klant tenminste tijdig
geïnformeerd en zal de klant het hopelijk
accepteren. Volgende keer probeer ik mijn tijd
beter in te delen en de zaken beter te plannen
Informeert de klant en bespreekt oplossingen
voor de ontstane situatie.
Rustig
De RET methode biedt een gestructureerde manier van werken om anders tegen situaties, die klachten oproepen
(zie voorbeeld) aan te kijken. Er wordt een A, een B en een C onderscheiden. A is de situatie waarin klachten
ervaren worden (zoals negatieve emoties), B zijn de gedachten, evaluaties, interpretaties die situatie A oproepen.
Tot slot is C het gedrag of gevoel dat door B wordt opgeroepen. Volgens RET zijn het dus niet de gebeurtenissen
zelf maar onze gedachten hierover die emoties en gedrag veroorzaken.
• Adviseer het boekje “Beren op de weg, spinsels in je hoofd” door te lezen om wegwijs te worden met
de RET.
• Geef aan de verzekerde het “RET acht stappen” formulier mee. Bespreek dit formulier eventueel
a.d.h.v. een voorbeeld (zoals hierboven, of door de verzekerde aangedragen). Spreek met de verzekerde
af dat hij/zij 1 situatie die klachten oproept, uitwerkt en oefent volgens RET. Kom er in een volgend
gesprek op terug.
• De verzekerde kan, totdat hij/zij zich de RET methode eigen heeft gemaakt, situaties die klachten
oproepen uitwerken met het RET acht stappen model.

RET acht-stappen model
In acht stappen kunt u de werkwijze van RET doornemen en voor uzelf toepassen
Stap 1
Beschrijf de A, de
gebeurtenis of de situatie
die bij u een ongewenst
gevoel en/of gedrag
oproept.
Stap 2
Beschrijf de C. Wat is het
ongewenste
nietproduktieve gevoel en
het daarmee
samenhangende gedrag?
Stap 3
Wat is de B? Wat zijn de
gedachten waarmee u C
veroorzaakt? Beschrijf de
interpretaties, maar ook
vooral de evaluaties.
Stap 4
Formuleer de gewenste C.
Hoe wilt u zich voelen als
dergelijke situaties zich
voordoen? Hoe wilt u zich
dan gedragen?
Stap 5
Daag de irrationele
gedachten uit en stel ze ter
discussie.
Stap 6
Formuleer rationele
gedachten en vervang de
irrationele gedachten die
onder B zijn gevonden.
Stap 7
Beproef het resultaat in
fantasie. Hoe voelt het om
er zo tegenaan te kijken?
Stap 8
Maak een
oefenprogramma en voer
dat nauwgezet uit.
Gevoel:
Gedrag:
1.
2.
3.
Gewenst gevoel:
Gewenst gedrag:
Zijn de gedachten realistisch?
Klopt het met de feiten?
Zijn de gedachten logisch?
Helpen deze gedachten mij mijn doel te bereiken?

PPAZ
Preventie psychische arbeidsongeschiktheid
bij zelfstandigen
Time management
Aanwijzingen voor de arbeidsdeskundige
De module time management, die bestaat uit een korte en uitgebreide versie, is bedoeld voor
verzekerden die problemen hebben met de planning en afronding van activiteiten.
□ Korte versie: Deze versie is geschikt voor verzekerden die belangstelling hebben voor tips
en waarbij planning en afronding van activiteiten niet de hoofdoorzaak van de stressklachten
is maar wel een punt van verbetering is.
□ Uitgebreide versie: Deze versie is bedoeld voor verzekerden die problemen hebben met de
planning en afronding van activiteiten en voor wie deze problemen een rol hebben gespeeld
bij het ontstaan van de stressklachten. In deze versie zijn tips opgenomen die overeenkomen
met die uit de korte versie. Tevens zijn in deze versie opdrachten opgenomen waardoor de
verzekerde meer inzicht krijgt in zijn/haar tijdsbesteding. In deze versie wordt voorafgaand
aan de opdrachten een instructie gegeven. De volgende opdrachten zijn opgenomen:
• Opdracht 1 doel-/resultaatgebieden:
Door een overzicht te maken van werkdoelen komt men te weten door welke gebieden de
effectiviteit van werk bepaald wordt. Het behalen van doelen geeft de effectiviteit van het
werk aan. De verzekerde kan ook op de privé-situatie deze opdracht toepassen.
• Opdracht 2 logboek:
Door het bijhouden van een logboek krijgt de verzekerde een nauwkeurig beeld waaraan de
(werk-)tijd besteed wordt. Dit logboek wordt gedurende een week bijgehouden. Voor het
bijhouden van het logboek is het noodzakelijk dat de verzekerde weer aan het werk is.
- De arbeidsdeskundige spreekt met de verzekerde af of het logboek wordt ingevuld voor
alle werkactiviteiten of voor alle soorten activiteiten.
- Op het logboek-formulier worden de doelen voor deze dag ingevuld, de uitgevoerde
activiteit en de evaluatie van de activiteit. De verzekerde wordt aangeraden het logboek
gedurende de hele dag bij te houden en kan alle activiteiten gewoon bij de naam noemen
en opschrijven. Vooral het bijhouden van werkonderbrekingen is belangrijk. Een
werkonderbreking is elke aanspraak op de tijd die niet is voorzien.
• Opdracht 3 prioriteitenmatrix:
Door het invullen van deze matrix ontstaat een overzicht per activiteit of deze wel/niet
belangrijk of wel/niet urgent zijn.
-De prioriteitenmatrix kan eenmalig of meerdere keren door de verzekerde worden
ingevuld om de taken te structureren (Dit kan eventueel aan de hand van de taken die in
het logboek zijn ingevuld).
• Opdracht 4 ‘E3-profiel’:
Een verzekerde berekent zijn/haar E3-profiel (effectiviteit, efficiëntie en energie) door het
invullen van de vragenlijst. Door het invullen van de vragenlijst verkrijgt de verzekerde

PPAZ
Preventie psychische arbeidsongeschiktheid
bij zelfstandigen
inzicht in zijn E3-profiel. Dit geeft de balans weer tussen effectiviteit,
efficiëntie en energie. Dit profiel biedt aanknopingspunten voor verandering
op aspecten van het werk (bijv. taakinhoud; -omvang).
Time management tips
Hieronder worden tips gegeven om uw time management te verbeteren. Om inzicht te krijgen
in uw tijdsbesteding is het aan te raden een paar dagen een logboek (bijlage) bij te houden.
Wanneer u weet waaraan u uw tijd besteedt, gaat u eveneens begrijpen waardoor u tijd tekort
komt. In het onderstaande overzicht worden verschillende tips gegeven die u helpen uw tijd
beter te besteden. U kunt die tips eruit halen die het beste bij u passen.
Aantekeningenboek
• Gebruik uw hoofd om te denken, niet om te onthouden. Alles wat u moet onthouden,
kunt u beter opschrijven. Papier is een beter geheugen dan uw hoofd. Bovendien kost
onthouden u energie die u beter voor denkwerk kunt gebruiken.
• Schaf een schrift/aantekeningenboek of bloknota aan voor planning en prioriteit.
Hierin worden voortaan belangrijke notities vermeld voorzien van datum,
activiteitenlijsten, deadlines, prioriteiten, persoonlijke aantekeningen van
vergaderingen, notities van gesprekken, voorbereidingen van besprekingen etc.
Afgehandelde punten streept u weg, nieuwe actiepunten voegt u toe. Ditzelfde schrift
kan ook als naslagwerk (data vergaderingen, telefoonnummers, namen, afspraken etc.)
dienen.
• Activiteitenlijst: op een lege bladzijde wordt begonnen met het aanleggen van een lijst
van alle activiteiten die binnenkort of in de toekomst uitgevoerd moeten worden. Deze
worden genummerd en evt. voorzien van deadlines.
• Neem uw activiteitenlijst elke ochtend of de eerste ochtend van iedere werkweek voor
u. Voeg eventuele nieuwe activiteiten toe. Schat de tijdsduur in en plan ze over de
dag/week.Streep uitgevoerde activiteiten weg.
• Na een maand (of een week) worden de resterende activiteiten in een nieuwe lijst
opgenomen en van een nieuw nummer voorzien.
Prioriteiten
• Een activiteit kan belangrijk of onbelangrijk zijn, urgent of niet urgent zijn. Belangrijk
wil zeggen: essentieel voor uw functie. Urgent wil zeggen dat de activiteit aan tijd
gebonden is. Mensen zijn geneigd zich te storten op urgente maar routinematige
klussen terwijl belangrijke maar niet-urgente activiteiten niet worden gepland.
Bijgevolg komt u met de belangrijke activiteiten in tijdnood. Een volgende leidraad
kan behulpzaam zijn.

Activiteit Actie
Belangrijk en urgent Zelf direct doen
Belangrijk maar niet urgent Plannen en bewaken (zie blz. 2)
Urgent maar niet belangrijk Delegeren, uitbesteden (zie blz. 2)
Niet belangrijk en niet urgent Niet doen

Planning
• Plan belangrijke, niet-urgente taken op de rustige tijdstippen. Elke baan kent zijn piek-
en daltijden. Gebruik de rustige tijd vooral voor zaken waarbij u niet gestoord wilt
worden. Maak voor uzelf eens een storingsgrafiek. Ga ervan uit dat er geen echt
normale dagen bestaan, maar dat er toch wel een zeker ritme in uw functie te
herkennen is. Uit de daluren in uw grafiek leest u direct af welke tijdstippen van de
dag het meest geschikt zijn voor het uitvoeren van belangrijke, maar niet-urgente
taken.
• Ga na op welke dagdelen/tijdstippen u het beste intellectuele inspanning met veel
concentratie kunt verrichten en wanneer u het best routineklussen, gesprekken of
lichamelijk actieve karweitjes kunt uitvoeren.
• Plan de dag van morgen, liefst aan het eind van de dag. Wanneer u vandaag al nadenkt
over de dag van morgen, gaat u 'opgeruimd' de deur uit en komt u morgen al enigszins
georganiseerd binnen. Wanneer er al urgenties op u wachten bij binnenkomst, eisen
die u direct op en komt het er vaak niet meer van om de rest van de dag te plannen.
• Plan pauzes in. Stel voor uzelf het aantal werkuren vast en hou u hieraan.
• Wanneer u plant zonder dat daar ook maar iets van uitgevoerd wordt, plant u
waarschijnlijk te veel. Indien planning van activiteiten niet kan, plan dan in ieder geval
iets dat u wilt afmaken.
• Doe gelijksoortige taken achter elkaar. Het afwisselen van allerlei soorten taken lijkt
leuk, maar kost u veel tijd en extra energie. Veel energie gaat verloren in het opstarten
van taken, niet zozeer in het uitvoeren.
• Houdt u met één taak tegelijkertijd bezig.
Uitstellen
• Haal die akelige, moeilijke, dringende, lastige zaken naar voren!
• De volgende aanpak kan hierbij helpen:
- Analyseer waarom u klussen uitstelt.
- Verdeel die klussen in kleinere stappen.
- Maak een schatting van de tijd die elke stap kost.
- Zet de stappen in de juiste volgorde en schrijf die in uw aantekeningboek/agenda.
- Begin bij het leukste onderdeel.
- Aan de resterende onderdelen werkt u slechts 20 minuten per onderdeel.
- Werk door tot de klus af is.
• Via de stap-voor-stap-benadering, raakt u enthousiast over uw vorderingen. Dit werkt
motivatieverhogend.
Delegeren
• Veel startende ondernemers hebben de neiging alles zelf te willen doen. Wilt u
werkzaamheden aan een ander delegeren, dan moet u vertrouwen hebben in de ander.
De uiteindelijke verantwoordelijkheid voor het uitgevoerde werk blijft bij u liggen.
Een paar tips hoe delegeren in zijn werk kan gaan:
- Begin met relatief eenvoudige zaken te delegeren.
- Voer de moeilijkheidsgraad langzaam op.

Telefoon
- Controleer en begeleid medewerkers aan wie u werk delegeert.
- Controleer of uw medewerkers voldoende kennis in huis hebben om de
gedelegeerde taken uit te voeren.
- Zo niet, zorg dan op korte termijn dat lacunes in de kennis en/of vaardigheden
worden aangevuld.
- Til niet te zwaar aan fouten in deze periode. Niemand heeft ooit iets geleerd
zonder fouten of vergissingen te maken.
- Zorg ervoor dat de te delegeren taken niet al te urgent zijn; zeker niet als de
moeilijkheidsgraad hoog ligt.
- Neem de tijd uw medewerkers uit te leggen waarom u delegeert en wat u van het
geleverde werk verwacht.
- Geef duidelijke instructies.
• Regel storingsvrije-uren (of halve uren) waarin u de telefoon niet opneemt. Zorg er
wel voor dat iemand anders de telefoon opneemt en de boodschappen duidelijk
noteert.
• Start telefoongesprekken met het doel; meld direct waarvoor u de ander belt. Door
direct doelgericht te openen, stuurt u de ander veel directer aan en bespaart u tijd. Ook
door emailberichten, memo's of faxberichten met het doel of de conclusie te beginnen,
verschaft u de ander(-en) meteen de essentie.
• Wanneer u met een belangrijke klus bezig bent en u wordt telefonisch gestoord, vraag
dan of u die persoon op een later tijdstip terug kunt bellen. Zo blijft u de baas over uw
tijd en zo bent u klantvriendelijk.
• Maak gebruik van de telefoon wanneer deze correspondentie of een bezoekje kan
vervangen. Bedenk van tevoren welke punten besproken dienen te worden. Groepeer
telefoongesprekken die gevoerd moeten worden en voer alle gesprekken achter elkaar.
Wees kort en zakelijk aan de telefoon.
Bureau
• Handel 'papier' in één keer af. Als u iets oppakt van de stapel(s) op uw bureau, doe het
dan op een tijdstip dat u het ook direct kunt afhandelen. Daarmee voorkomt u dat u
keer op keer door dezelfde stapel gaat of nieuwe stapels creëert.
• Een vol en niet opgeruimd bureau leidt af. Om dit tegen te gaan, kunt u bijvoorbeeld
postbakjes aanschaffen met de volgende benamingen: :'in-bakje', 'nog te behandelen',
'diversen' en 'uit-bakje' .
- Gebruik een 'in-bakje' voor alle binnenkomende post. Sorteer deze op volgorde
van prioriteit.
- Stop nooit iets terug in uw 'in-bakje' als u het er eenmaal uit heeft gehaald. Maak
uw actie af.
- Als u stukken uit de 'in-bak' haalt en u komt er niet toe ze af te handelen, berg ze
dan zo lang op in uw bakje 'nog te behandelen'.
- Zorg dat uw 'in-bak' geregeld leeg is (liefst aan het einde van de dag).
- Maak gebruik van een aflegbakje 'uit', voor stukken die u gelezen hebt en waarmee
u klaar bent, maar die u niet wilt weggooien en wilt archiveren.

- Maak een bakje 'nog te behandelen' voor stukken die u op dit moment nodig hebt
en die u op een later moment weer wilt gebruiken.
- Maak een vergaarbak 'diversen' voor tijdelijke opslag van stukken die u
waarschijnlijk nooit meer nodig hebt, maar waarvan toch een kleine kans bestaat
dat u ze nog een keer moet gebruiken. Deze bak voorkomt een permanente
archivering van vele nutteloos materiaal.
• Houd alle papieren van uw bureau, met uitzondering van die papieren waar u echt mee
bezig bent.
Opschonen
• Reserveer elke ochtend het eerste halfuur voor opruimingswerkzaamheden en voor het
ontwikkelen van een opbergsysteem. Bijvoorbeeld via hangmappen, ruitertjes,
trefwoorden en een archiefkast of -lade. U gooit weg wat u toch nooit meer inziet, al
het andere stopt u, corresponderend met de trefwoorden, in de hangmappen. U noteert
in uw agenda of schrift/aantekeningenboek/agenda de deadlines voor de stukken en de
eventuele tussenstappen.
• Zorg voor een schone harddisk. Zorg voor uitgekiende benamingen en extensies,
zowel voor de directories als voor de documenten.
Tijdrovende taken
• Zoek oplossingen om tijdsinvestering in onbelangrijke, tijdrovende, dagelijkse taken te
reduceren (bijv. administratie).
• Ga na of een aantal taken net zo efficiënt uitgevoerd kunnen worden in minder tijd
door een nieuwe en andere aanpak.
Niet storen
Post
• Ga gewoon door met uw werk als iemand u onverwacht stoort. Doorgaan met uw werk
geeft duidelijk aan dat de ander u stoort. Een variant hierop: direct gaan staan als een
bezoeker of collega onverwacht bij u binnenkomt. Door te gaan staan, dwingt u de
ander sneller ter zake te komen. Een tip hierbij is: ga bij iemand langs als u iets wilt
bespreken, dat is beter dan wanneer iemand bij u langs komt. Op bezoek gaan bij een
ander maakt het voor u makkelijker om weg te gaan als het u uitkomt.
• Regel ‘blokuren’ (halve uren) met uw omgeving (telefoniste, klanten, collega’s etc.)
Liefst op vaste dagen en op een vaste tijd, dat is het makkelijkst voor uw omgeving.
• Reduceer de bestede tijd aan inkomende post. Bekijk ieder nieuw stuk globaal en
beslis: 1. Of u er nu iets mee moet doen en 2. Of het van belang is maar niet op korte
termijn? en 3. Is het niet van belang? Bij 1: doe er iets mee, (bijv. ‘nog te
behandelen’); bij 2: berg het op, zodat u het makkelijk kunt terugvinden (bijv. in de

Email
bakken ‘uit’, ‘diversen’ of archief/opbergsysteem); bij 3: in de prullenbak. Vermijd
stapels papier op uw bureau.
• Open email niet meer dan 2 of 3x per dag.
• Antwoord kort en plan langere antwoordtijd in.

Vergaderen
• Bepaal wie er echt nodig zijn en bij welk agendapunt.
• Zorg voor een goede vergaderruimte.
• Bepaal het doel en de benodigde tijd bij elke agendapunt.
• Maak een tijdsplanning.
• Las, indien nodig, een korte pauze in.
• Vervang ‘rondvraag’ en ‘wat verder ter tafel komt’ door ‘vaststellen van de agenda’.
Concretiseer ‘mededelingen’ in de agenda (van wie, over wat?). Vervang ‘notulen
vorige vergadering’ door ‘vaststellen notulen vorige vergadering’.
• Begin en sluit af op de aangegeven tijdstippen.
• Geen notulist. Ieder notuleert voor zich.
• Heeft u de rol van voorzitter dan moet u goed luisteren en (tussentijds en per
agendapunt) samenvatten.
• Een grapje kan helpen de sfeer te verbeteren.
• Schrijf voorstellen op een flip-over, white board of schoolbord.
• Concretiseer actiepunten: wie, wat, wanneer?
• Tijd te kort? Zet niet-behandelde agendapunten bovenaan de agenda voor een
volgende keer.
Schrijven
• Ga voor uzelf na op welke momenten van de dag schrijfwerk u het beste afgaat.
Creëer zelf condities: bijv. telefoon doorschakelen en deur sluiten.
• Begin een schrijfklus met nadenken en een kladversie. Zonder u druk te maken over
de formulering, begint u de inhoud van uw rapport te inventariseren: waar gaat het
over, welke onderdelen moeten aan bod komen, wat moet zeker vermeld worden,
welke boodschap moet zeker overkomen. Aan deze informatie gaat u vervolgens een
voorlopige structuur aanbrengen.U moet eerst helder hebben waarover u gaat
schrijven, voordat u dat onder woorden kunt gaan brengen. Daarna last u een
afkoelingsperiode in: een uur/een dag. Vervolgens loopt u uw kladversie door en
brengt waar nodig verbeteringen en toevoegingen aan en streept overbodige stukken
weg. Begin dan aan de definitieve versie en schrijf hele stukken zoveel mogelijk in
één keer af. Als het klaar is, leest u de tekst nog eens rustig door en verandert zo nodig
nog iets. Leg het tenslotte ter controle aan iemand voor.
• Besteed aandacht aan een heldere inleiding, waarin u vermeldt waarvoor dit rapport
bedoeld is en hoe het rapport is opgebouwd. Neem notitie van feedback van anderen
op uw schrijfstijl.
Lezen
• Lees alle stukken eerst oriënterend door.
• Bepaal daarna wat u ermee gaat doen.
• Stop met binnensmonds of halfluid meelezen.
• Stop met teruglezen.

Bijlage
Dag: Datum:
Logboek werk
Doelen: 1. 4.
2. 5.
3. 6.
Tijd Doel Activiteit Evaluatie
08.00-08.30
08.30-09.00
09.00-09.30
09.30-10.00
10.00-10.30
10.30-11.00
11.00-11.30
11.30-12.00
12.00-12.30
12.30-13.00
13.00-13.30
13.30-14.00
14.00-14.30
14.30-15.00
15.00-15.30
15.30-16.00
16.00-16.30
16.30-17.00
17.00-17.30
17.30-18.00
Instructies
1. Vul het logboek in voor de komende vijf werkdagen.
2. Vul dag en datum in.
3. Vul in bij doelen, de doelen die u zich voor vandaag hebt gesteld.
4. Hou gedurende de dag de tabel bij. Wees exact en noteer alle activiteiten, telefoontjes,
koffiepauzes en werkonderbrekingen. Bij doel vermeldt u het nummer van de boven
reeds genoemde doelen waarmee u op dat moment bezig bent. Bij activiteit vermeldt u
elke activiteit die u uitvoert en elke gebeurtenis die zich op dat moment voordoet. Bij

PPAZ
Preventie psychische arbeidsongeschiktheid
bij zelfstandigen
evaluatie geeft u een beoordeling: de activiteit “verloopt
goed”, u “schiet op”, het gaat “moeizaam”, het is
“vervelend”, etc.
Schrijfopdracht
Aanwijzingen voor de arbeidsdeskundige
Een schrijfopdracht is ervoor bedoeld indringende of ingrijpende gebeurtenissen en/of
situaties (bijv. conflictsituaties) te verwerken door deze middels een gestructureerde
opdracht op te schrijven. Door herhaalde confrontatie met de gebeurtenis wordt de
impact van de bijbehorende emoties verminderd. Er treedt een soort van gewenning
op. Daarnaast is belangrijk dat de persoon anders tegen de situatie aan gaat kijken
(cognitieve herstructurering). Dit wordt bewerkstelligd doordat de persoon stilstaat bij
de vragen op het invulformulier. Deze twee aspecten (verminderen emoties en anders
tegen situaties aankijken) verklaren het effect van de schrijfopdracht.
• Deze opdracht is ervoor bedoeld indringende of ingrijpende gebeurtenissen en/of
situaties (bijv. conflictsituaties) te verwerken door deze middels een gestructureerde
opdracht op te schrijven
• Kan (eventueel) ingezet worden bij gesprek 3 tot en met 7.
• Om de schrijfopdracht te doen, heeft de verzekerde het aanwijzingen- en het
invulformulier nodig.
• Samenvatting van de werkwijze voor de verzekerde bij de schrijfopdracht:
- deze schrijft, op een rustige plek, max. 2x per week een half uur.
- schrijft op wat hem/haar te binnen schiet en probeert zichzelf vooral niet te
verbeteren.
- beantwoordt na het schrijven steeds dezelfde vier vragen (zie invulformulier).
- na de schrijfopdracht doet de verzekerde aan ontspanning (± kwartiertje).

PPAZ
Preventie psychische arbeidsongeschiktheid
bij zelfstandigen
Schrijfopdracht
Aanwijzingen voor de verzekerde
• Werk 2x per week een half uur aan de schrijfopdracht. Probeer, indien mogelijk, om
op hetzelfde tijdstip te schrijven.
• Zoek een rustig plekje op waar je ongestoord kunt werken. Neem pen en papier. Zet
een wekker op een half uur.
• Schrijf al je problemen op de volgende manier op. Schrijf op wat je op dat moment te
binnen schiet. Zorg dat je door blijft schrijven en probeer vooral niet jezelf te
verbeteren. Het maakt niet uit of je steeds hetzelfde opschrijft. Je houdt op als de
wekker gaat.
• Stel je vervolgens voor dat je het vel met je schrijfwerk op straat hebt gevonden en dat
je geen idee hebt wie het geschreven heeft. Probeer iedere keer na het schrijven
dezelfde vier vragen te beantwoorden.
• Na de schrijfopdracht doe je aan ontspanning (± kwartiertje).
• Als je de komende dagen over je problemen loopt te piekeren zeg dan rustig tegen
jezelf dat je later een vol half uur hebt om erover na te denken en dat je op dit moment
wel belangrijker zaken aan je hoofd hebt.
• Als je bang bent dat je dingen vergeet, maak dan even een korte notitie om later te
kunnen gebruiken. Daarna ga je weer door waar je mee bezig was. Als je merkt dat je
toch weer aan het piekeren slaat, zeg dan rustig tegen jezelf dat je problemen straks
aan de beurt zijn.
• Bedenk aan het eind van elke schrijfsessie wat je met je schrijfwerk wilt gaan doen.
Zou je het meteen willen vernietigen? Hoe dan? Wil je het bewaren? Hoe lang dan en
waar ga je het later voor gebruiken?

PPAZ
Preventie psychische arbeidsongeschiktheid
bij zelfstandigen
Schrijfopdracht
Invulformulier
Probeer de volgende vragen te beantwoorden na het lezen van je eigen schrijfwerk.
1. Wat is je reactie op hetgeen je gelezen hebt?
2. Wat kun je van de schrijver leren?
3. Wat heeft de schrijver nodig of wat zou de schrijver moeten leren?
4. Wat heb je met het schrijfwerk gedaan en waarom?

PPAZ
Preventie psychische arbeidsongeschiktheid
bij zelfstandigen
Organisatorische interventies
Aanwijzingen voor de arbeidsdeskundige
Organisatorische interventies zijn gericht op het verminderen van de belasting van de functie
en de werkzaamheden. In de dagelijkse praktijk van arbeidsdeskundigen vindt onderzoek en
analyse van knelpunten in de uitvoering van het werk vaak impliciet plaats. Om interventies
echter doelgericht in te zetten, is een gestructureerde werkwijze aan te bevelen.
Om te bekijken of organisatorische interventies nodig zijn, is het belangrijk onderzoek en
analyse te doen van de functie, de taken en/of de handelingen. Uitgaande van een
inventarisatie van de taakinhoud, zie de hierna gepresenteerde methode, moet worden
vastgesteld wat de kenmerkende, essentiële belasting in de taken en/of handelingen is en wat
daarbij problemen/knelpunten oplevert.
De knelpunten in de uitvoering worden ondergebracht in verschillende probleemcategorieën.
Ten aanzien van zelfstandigen met stressgerelateerde klachten zijn de volgende categorieën
uitvoeringsproblemen van belang:
• Taak- en bedrijfsorganisatie: de manier waarop de taken georganiseerd zijn.
Belangrijke onderdelen zijn: regelmogelijkheden, functionele contacten en tijdsdruk.
• Werk- en rusttijden: werktijden betreffen de gehele functie, rusttijden kunnen ook per
taak bekeken worden.
• Mentale belasting: dit betreft onder meer informatieverwerking, concentratie,
geheugen, leidinggeven, verantwoordelijkheid dragen.
• Emotionele belasting: het vóórkomen van emotioneel belastende gebeurtenissen.
Bijgaande checklists geven een overzicht ten behoeve van het inventariseren van knelpunten.
Na het doornemen van de checklists moet beoordeeld worden of de knelpunten kunnen
worden opgelost. De volgende vragen kunnen daarbij van belang zijn:
• Zijn de taken waarin verzekerde problemen ondervindt, af te stoten?
• Zijn de taken zodanig te reorganiseren (organisatorische en/of technisch) dat belasting
en belastbaarheid in overeenstemming zijn?
• Zijn de taken bij andere medewerkers onder te brengen of in te kopen?
• Wat zijn de financiële consequenties?
Wanneer uit voorgaande analyse blijkt dat er op taakniveau geen oplossing te realiseren is,
wordt op functieniveau verder geanalyseerd:
• Is de functie geheel of gedeeltelijk inwisselbaar?
• Is de functie geheel of gedeeltelijk in te kopen?
• Wat zijn de financiële consequenties?

Checklist uitvoeringsproblemen
TAAK- EN BEDRIJFSORGANISATIE
Heeft problemen met het afstemmen van het werk met
anderen.
Werkt te weinig met anderen samen.
Werkt te veel met anderen samen.
Heeft weinig organisatievermogen.
Heeft te weinig vrijheid om zelf de methoden van
werken te bepalen.
Heeft te weinig vrijheid om zelf de volgorde van
werken te bepalen.
Heeft te weinig vrijheid om het eigen werktempo
te bepalen.
Werkt onder hoge tijdsdruk; te veel werk in te
korte tijd.
Heeft te weinig afwisseling.
Heeft te veel afwisseling
Kan niet delegeren.
Hanteert verouderde werkmethoden.
Kan niet bijblijven in het vakgebied.
Heeft te kampen met vakonbekwaamheid.
Knelpunt
Ja Nee
Mogelijke oplossing

WERK- EN RUSTTIJDEN
Werkt te lang achtereen.
Heeft een te lange werkdag.
Moet te vroeg met werken beginnen.
Heeft problemen met het nemen van vrije
dagen.
Werkt 7 dagen per week.
Heeft onregelmatige werktijden.
Kan geen vakantie nemen.
Kan niet aan personeel komen.
Heeft geen verzuimgelegenheid.
Knelpunt
Ja Nee
Mogelijke oplossing

MENTALE BELASTING Knelpunt
Ja Nee
Krijgt te veel informatie tegelijkertijd
aangeboden.
Krijgt tegenstrijdige of onbetrouwbare informatie
aangeboden.
Krijgt te moeilijke informatie aangeboden (o.m.
wet- en regelgeving).
Krijgt een te grote belasting van het korte termijn
geheugen.
Krijgt te veel informatie die in het lange termijn
geheugen opgeslagen moet worden
Moet langdurig PC-werk verrichten.
Moet zich te veel en/of te langdurig
concentreren.
Moet beslissingen te snel nemen.
Moet te veel beslissingen tegelijkertijd nemen.
Moet te moeilijke beslissingen nemen.
Heeft te veel verantwoordelijkheid.
Heeft te weinig verantwoordelijkheid.
Heeft te maken met toekomstonzekerheid
(inkomen, weersomstandigheden).
Moet te veel van de werktijd besteden aan
leiding geven.
Moet over te veel personen leiding geven.
Moet leiding geven aan een moeilijke groep.
Moet meer manager dan ambachtsman zijn.
Mogelijke oplossing

Heeft een onstuimige groei van de onderneming.

EMOTIONELE BELASTING Knelpunt
Ja/nee
Wordt geconfronteerd met te emotionele
situaties.
Wordt te veel geconfronteerd met emotionele
situaties.
Heeft moeite emotionele gebeurtenissen te
verwerken.
Heeft moeite met bepaalde gedragingen van
klanten.
Wordt te vaak geconfronteerd met de behoefte
van klanten aan aandacht.
Wordt te lang achtereen geconfronteerd met de
behoefte van klanten aan aandacht.
Heeft moeite met overdreven
klantvriendelijkheid (te lang, te veel).
Wordt geconfronteerd met mondige klanten.
Heeft moeite met de gevolgen van ouder worden.
Moet ‘interen’ a.g.v. negatief inkomen.
Wordt geconfronteerd met onbegrip voor de
problematiek van agrariërs.
Mogelijke oplossing

Wordt geconfronteerd met een gebrek aan
waardering.