In den Heere gerust - Stichting Oude Groninger Kerken

In den Heere
gerust
Groningen 2011
K e e s K u g e l
Tien grafzerken uit de
zeventiende eeuw
in de provincie Groningen

Inleiding
Al jaren bevindt zich in mijn bibliotheek het boek Gro­
ninger Gedenkwaardigheden (1977) van A. Pathuis, mede-
werker van het toenmalige Rijksarchief te Groningen.
In dit boek zijn teksten, wapens en huismerken uit het
tijdperk 1298-1814 opgenomen die zich in de provincie
Groningen bevinden. Een groot deel van deze teksten
bevindt zich op grafzerken, binnen en buiten kerk-
gebouwen. De heer Pathuis (overleden in 1996) heeft
verscheidene malen, per fiets, per auto en per solex de
kerken van onze provincie bezocht en onvermoeibaar en
minutieus de door hem aangetroffen teksten genoteerd.
De kilometerteller van zijn solex wees in 1969 meer dan
zesduizend kilometer aan.
Toen ik in 008 met het fotograferen van de in de buitenlucht liggende
grafzerken van de provincie Groningen (tot 18 0) begon, heb ik
dikwijls aan Pathuis gedacht en – hoewel ik hem niet heb gekend –
vlei ik me met de gedachte op bescheiden wijze in zijn voetsporen te
mogen treden. Ik realiseer me dat ik zowel de eerbied voor ons Groninger
culturele erfgoed, waarvan deze zerken deel uitmaken, alsook
een zekere verzamelwoede met hem deel.
Wie interesseert zich voor de vele oude grafzerken die nog aanwezig
zijn op de Groningse kerkhoven? Hoewel de belangstelling voor dit
historische erfgoed de laatste jaren lijkt toe te nemen, doet de toestand
van vele zerken rond de Groningse kerkgebouwen vermoeden
dat er niet veel naar wordt omgekeken.
Menigmaal trof ik kapitale zerken aan uit de vroege zeventiende
eeuw, bedekt met een laag modder en mos, groen uitgeslagen of
zelfs, in een enkel geval, bedekt met een laag uitwerpselen van een

torenvalk die zijn rustplaats had in de kerkmuur boven de zerk. De
teksten van veel zerken zijn slecht leesbaar. Bovendien zorgt de aanwezigheid
van scheuren, met name bij vorst ’s winters, voor een snelle
verslechtering van hun toestand.
Ik heb mijn fotoverzameling van de in de buitenlucht liggende
grafzerken tot 18 0 overgedragen aan de Stichting Oude Groninger
Kerken, die hiervan gebruik zal maken op de website.
In dit boekje worden tien opmerkelijke grafzerken uit de zeventiende
eeuw getoond en beschreven. Het gaat om de oudste nog in de
provincie Groningen aanwezige zerken. Ik hoop dat deze publicatie
een bijdrage levert aan het onder de aandacht brengen van dit unieke
Groninger erfgoed.
Kees Kugel

Klein Maarslag
Kornelius Wiersema 1609
Tussen Schouwerzijl en Mensingeweer ligt Groot Maarslag, een grotendeels
intact gebleven wierde. Rijdt men nog iets verder richting
Mensingeweer, dan voert een smalle weg links volgens een richtingbordje
naar een ‘historische begraafplaats’. Wie deze weg volgt,
komt tot zijn verwondering aan bij het kerkhof van Klein Maarslag.
Op een wierde liggen diverse grafzerken, waaronder enkele zeer oude.
Tot 180 stond hier een kerk, waarvan nog slechts het kerkhof
rest.
Hier ligt een van de oudste zich in de buitenlucht bevindende grafzerken
van de provincie Groningen. We lezen daarop de naam van
Kornelius Wiersema, geboren in 1 0 en overleden op juni 1 0 .
Kornelius Wiersema was een zoon van Garbrand Derks Wiersema.
Deze Garbrand is begraven in de kerk van Oostum. Ook zijn grafzerk
is bewaard gebleven. Hij overleed in 1 0. De zoon van Kornelius
Wiersema heette ook Garbrant. Hij overleed in 1 . Zijn grafsteen
ligt naast die van zijn vader op Klein Maarslag.
De grafzerk van Kornelius Wiersema lag ruim twee eeuwen in de kerk
8
die op de wierde Klein Maarslag stond. Waarschijnlijk is de zerk bij de
afbraak van de kerk buiten neergelegd, waar hij nu dus alweer ruim
twee eeuwen ligt.
Kornelius Wiersema bewoonde als landbouwer en zijlrechter de
boerderij Rollingeweer, gelegen halverwege tussen Mensingeweer
en Schouwerzijl. In 1 is in de kloosterrekeningen te lezen dat hij
10 grazen land in gebruik had (een gras is 0, hectare). Rollingeweer
is een oude kloosterboerderij, gelegen onder de klokslag van Klein
Maarslacht, vroeger behorend bij het klooster van Aduard. Na de Reductie
– de verovering van de stad Groningen door Maurits en de
overgang van stad en ommelanden naar het protestantisme in 1 –
ging de boerderij Rollingeweer over in handen van de provincie. De
boerderij is tweehonderd jaar bewoond geweest door de familie
Wiersema en wordt nog steeds bewoond.
Op de zerk van Kornelius Wiersema staat de volgende tekst:
Anno 1609, de 23 junius, is den E. und fromen Kornelius Wiersema Christelick
in den Heeren entslapen, sin seele leeft in Godt.
Alles wat Ghi biddet in Juw Gebedt, so Ghit gelovet, so wert Ghit entfangen.
Mat. Ant. 21 C.

Het wapen van de familie Wiersema op de zerk toont een omgewende pelikaan
met opgeheven vleugel en drie jongen. Verder zien we een halve adelaar en drie
klaverbladen. De pelikaan die zijn jongen voedt met zijn eigen bloed door zich-
zelf in de borst te pikken, is het symbool van Christus, die zijn leven geeft voor
hen die in hem geloven.
Eenum
Willem Ubbena 1631 / Reint Ubbena 1639
Aan de oostzijde van de kerk van Eenum liggen twee kapitale grafzerken,
waarop de namen van Willem Ubbena en Reint Ubbena vermeld
staan. Curieus is dat beide zerken, die eerder misschien in de kerk
hebben gelegen, door Pathuis in Groninger Gedenkwaardigheden wor-
Het Huis te Eenum op de kwartierstaat van Alberda-Horenken.
den genoemd met de aanduiding: onder gras. Kennelijk waren ze destijds
in de grond gezakt, een verschijnsel dat zich regelmatig voordoet.
Soms zijn zerken onder het maaiveld verdwenen, soms worden
ze weer naar boven gehaald.
Willem Ubbena, overleden op 1 juli 1 1, is de vroegste hoveling
van het Huis te Eenum die in de archieven wordt genoemd. Het oude
borgterrein lag ten oosten van de kerk. Het Huis te Eenum staat afgebeeld
op de geschilderde kwartierstaat van Alberda-Horenken, die
zich op de Menkemaborg bevindt.
Willem Ubbena was getrouwd met de Friese dame Bouk van Botnia,
die in 1 overleed. Over haar wordt nog gemeld dat zij als weduwe
tien deimt hooiland in gebruik had op de Schilt en tien grazen bij de
Grauwe Dijk bij Overschild. De oppervlakte van een deimt verschilt
van streek tot streek, maar meestal wordt een stuk land van 0, hectare
bedoeld. Een deimt kon in één dag gemaaid worden. Willem was
een zoon van burgemeester Willem Ubbena van Groningen, die na
het verraad van Rennenberg in 1 80 wegens zijn staatsgezindheid gevangen
werd gezet en twee jaar later naar Emden wist te ontkomen.
Op de grafzerk van Willem Ubbena is te lezen:
Ao 1631, den 17 july, is in den Heere gerust den edelen erentfesten Willem
Ubbena, joncker und hoevelinck toe Eenum, wiens diele Godt genedic si.
Mors ultima linea rerum.
10 11

Het laatste citaat is van de Romeinse schrijver Quintus Horatius Flaccus
en komt uit zijn Epistlae, het eerste boek, nummer XVI. De volledige
regel luidt bij Horatius: Mors ultima linea rerum est en de betekenis
is: De dood is het eindpunt van alles.
Na de dood van Willem Ubbena in 1 1 erfde zijn broer Reint Ubbena
het Huis te Eenum. Hij stierf in 1 . In Spijk waren twee borgen,
Reint Ubbena woonde op de meest oostelijk gelegen borg. In
Spijk had hij 0 grazen binnen- en buitendijks land in gebruik. Zijn
eerste vrouw heette Johanna Coenders. Vanaf 1 8 was hij getrouwd
met Anna Walta. Bij de boedelscheiding in 1 erfde zijn dochter
Evertien (de vrouw van Herman Clant van Warfhuizen) het Huis te
Eenum met hof, schuur, stratinge, put, poort, grachten, laan, grond waar
huis en hof op staan, plantages, begraven tuininge, 37 grazen land en alle
rechten. Waarschijnlijk heeft Reint Ubbena nooit in het Huis te Eenum
gewoond.
Rottum
Jan Klasen Knol 1662 / Duirke Harmens 1672
Rottum is een wierdedorp dat tussen Kantens en Usquert ligt. De
wierde heeft een hoogte van ,8 meter. De eerste bewoners vestigden
zich hier op een kwelderwal langs de Fivel in de zesde eeuw voor
Christus. Rond 1 00 werd te Rottum het klooster Juliana gesticht. De
kloosterkerk is in 188 afgebroken. Op de fundamenten werd in 188
de huidige kerk gebouwd.
Wie over het kerkhof van Rottum loopt, ziet op de grafzerken opvallend
vaak de naam Knol. Het gaat hier om de naam van een oud,
aanzienlijk boerengeslacht, dat al heel vroeg met geslachtsnaam en
familiewapen voorkomt op de graven. Als stamvader wordt beschouwd
Claes Harmens ‘offte Knol’, landbouwer en paardenkoopman
te Startenhuizen. De naam Knol is afkomstig uit de rechtspraak.
Met ‘knol’ wordt de dingstede (of gerichtsheuvel) bedoeld: het land
aan de noordzijde van de kerk. Hier werd recht gesproken. De nabijgelegen
boerderij had zijn naam aan die plaats ontleend. Waarschijnlijk
was de betekenis van de naam later niet meer bekend, want in het
wapen van de familie Knol zijn drie afbeeldingen van het landbouwgewas
knol te zien. Knollen in een andere betekenis dus.
Jan Klasen Knol leefde van 1 tot 1 . Hij was landbouwer en
woonde op de boerderij van zijn ouders. Als provinciemeier (pachter
1 1

van land van de provincie Groningen) had hij het beheer over honderd
grazen land. In 1 kocht hij van Feyo Sickinge de boerderij
Hayemaheerd te Warffum, voor 1 . 0 carolusguldens. Deze boerderij
verkocht hij door aan zijn zoon Derck Jans Knol (1 0-1 1 ).
Jan Klasen Knol trouwde met Duirke Harmens. Zij kregen acht kinderen:
zes jongens en twee meisjes. Na zoveel eeuwen liggen hun
grafzerken nog steeds naast elkaar op het kerkhof van Rottum.
Een van de zonen van Jan Klasen Knol en Duirke Harmens, Claes
Jans Knol, woonde op de boerderij Op ter Borg in Wirdum, van oorsprong
een kloosterboerderij. Over hem is bekend dat hij zich in 1
verzet heeft tegen de rondtrekkende troepen van de bisschoppen
van Münster en Keulen.
De tekst van de grafzerk van Jan Klasen Knol luidt:
Anno 1662, den 30 apryll, is den eerbaren Jan Klasen Knol seer chrystentlycken
in den Heeren gerust, verwachtendie een salige opeerstandinge in
Christo.
Het wapen van de familie Knol. Rechts: een dwarsbalk, beladen met drie klaverbladen,
de dwarsbalk vergezeld van drie knollen met afgesneden loof. Links: gedeeld
- een omgewende gezichtswassenaar, vergezeld van een ster (I) en een dwarsbalk,
vergezeld van drie klaverbladen (II). Helmteken: een knol met afgesneden loof.
Zerk van Jan Klasen Knol
Garrel sweer
Sicco Tammen 1630 / Aeltien Rufelaert 1644
De plaats Garrelsweer heeft een zeer oude geschiedenis. Aan de huidige
Hervormde Kerk is dat niet af te zien, want deze is ‘pas’ gebouwd
in 1 1 . De naam van de plaats is waarschijnlijk afgeleid van de persoonsnaam
Gerlev. Gerleviswerd, later Garrelsweer, betekent dus de
wierde van Gerlev.
In 10 wordt Garrelsweer voor het eerst in een oorkonde vermeld.
De Duitse keizer Hendrik IV schonk aan de aartsbisschop van Hamburg
het recht om in Gerleviswert een markt te houden. Garrelsweer
dankte zijn bloei aan de ligging aan de Fivel. Toen deze rivier dichtslibde,
werd Garrelsweer door Appingedam voorbijgestreefd.
Een van de ‘edele heerden’ nabij Garrelsweer was de Galckemaheerd.
Hier woonden Sicco Tammen en zijn vrouw Aeltien Rufelaert.
Twee kapitale zerken op het kerkhof van de Hervormde Kerk van Garrelsweer
benadrukken de positie die deze twee mensen in de toenmalige
samenleving innamen. Naast hun grafzerken ligt de zerk van
Johan Tammen – waarschijnlijk een kind van Sicco en Aeltien – die op
vierjarige leeftijd is gestorven. Op dezelfde grafzerk wordt nog een
kind vermeld, ook jong gestorven.
1 1

De volledige tekst op de grafzerk van Sicco Tammen luidt:
Ao 1630, den 17 january, is de erentf. ende arfgeseten Sicco Tammen, Tho
Garrletswehr, Loppersum ende Wyrdum hoevelinck, christlick entslapen.
Het wapen van de familie Tammen. Rechts: gedeeld - een halve adelaar, verge-
zeld boven de kop van een ster (I) en op een terras een omziende omgewende
gans met een klaverblad in de bek (II). Links: gedeeld - een halve adelaar (I) en
een dwarsbalk, beladen met een ster, de dwarsbalk vergezeld van drie klaver-
bladen (II). Helmteken: een vlucht, waartussen een ster.
Een zoon van Sicco Tammen en Aeltien Rufelaert, met dezelfde naam
als zijn vroeggestorven broer, Johan Tammen, heeft een belangrijke
rol gespeeld in het bestuur van de stad en de provincie Groningen.
Hij werd geboren in 1 . In 1 werd hij redger (een soort van plattelandsrechter)
in Westerwolde. Hij maakte snel carrière. In 1
werd hij secretaris van de stad Groningen, in 1 lid van de hoofdmannenkamer
en in 1 80 raadsheer.
In die periode, om precies te zijn in 1 , speelde zich in het huis
van Johan Tammen een dramatische gebeurtenis af. Tijdens de belegering
van de stad Groningen door bisschop Christoph Bernard von
Galen van Münster (Bommen Berend), werd tijdens een bombardement
van brandbommen het huis van Johan Tammen geraakt, waarbij
de toevallig aanwezige, maar belangrijke Albertina Schnabel, de
dood vond.
Zij was de vrouw van de zeer succesvolle militair Bernhart Johann
van Prott, die jarenlang als huurling in dienst was van verscheidene
vorsten. Zo maakte hij in 1 met Michiel de Ruijter de tocht naar
Chatham mee. In 1 maakte hij naam als commandant van de vesting
Bourtange. Hij slaagde er toen in de Münsterse troepen de aftocht
te doen blazen. Men had nog geprobeerd hem om te kopen met
tweehonderdduizend gulden, maar de onkreukbare Van Prott gaf ten
antwoord dat evenzoveel kogels op de Münstersen lagen te wachten.
In 1 kocht Van Prott de Rikkerdaborg in Lutjegast en vestigde zich
daar.
Ook de dochter van Johan Tammen, Elsabetha Tammen, was met
een bekende militair getrouwd: kapitein Hindrick Lohman, die
woonde aan de Vismarkt te Groningen.
Wapen op de zerk van Aeltien Rufelaert
1 1

Wirdum
Geele Oemkes 1607
Op het kerkhof rond de kerk van Wirdum ligt een van de oudste – in
de buitenlucht liggende – graven van de provincie Groningen. Het is
een eenvoudige grafzerk, maar in zijn eenvoud indrukwekkend, zeker
als men bedenkt dat het hier gaat om een voorwerp van meer dan
vierhonderd jaar oud.
De tekst op de grafzerk luidt:
Anno 1607, den 20 feberuari is in den Heren verstorven de dogentsame frou
Geele Oemkes, de huisfrou van Lippe Sierts, wiens siele Godt genedich sy.
Geele Oemkes leefde van 1 tot 1 0 . Zij was een dochter van Oemke
Sierts, landbouwer te Uithuizen, en een zekere Anna, waarvan we
de volledige naam niet kennen. Geele Oemkes was getrouwd met
Lippe Sierts (1 0-1 0 ), die als provinciemeier woonachtig was op de
kloosterboerderij Op Ter Borg te Wirdum. Ook zijn grafzerk ligt bij de
kerk van Wirdum, zij het slecht leesbaar. Een van hun zoons, Siert Lippes,
was landbouwer op de plaats Melkema in Huizinge en leraar van
de Doopsgezinde Gemeente van Huizinge. Deze functie vervulde ook
de kleinzoon van Lippe Sierts en Geele Oemkes, Derks Sierts.
Het wapen van de familie Oemkes. Het wapen op de zerk is slecht leesbaar.
Volgens Pathuis is het volgende te zien. Rechts: gedeeld - een halve adelaar (I)
en drie leliën, in het schildhart vergezeld van een roos (II). Links: gedeeld -
waarschijnlijk vier klaverbladen (I) en huismerknummer 570 (II). Een deel van
het wapen komt ook voor in een gebrandschilderd glas in de kerk van Wirdum.
Maarhuizen
Ritse Jacobs 1648 / Nieske Heerens 1665
Aan de provinciale weg van Winsum naar Lauwersoog ligt het kerkhof
van Maarhuizen. Er is weinig parkeergelegenheid: wie het kerkhof
wil bezoeken kan het beste de auto op een aan de overkant van de
drukke weg gelegen landweg parkeren. De drukte van het verkeer en
de rust van de oude begraafplaats vormen een groot contrast. Het
kost soms de nodige moeite om op het kerkhof aan de overkant van
de weg te geraken.
Vermoedelijk werd in 1 11 op de wierde van Maarhuizen (nu bijna
vier meter boven NAP) een kerk gebouwd. Deze werd in of kort
na 1 afgebroken. Dit had misschien te maken met de financiële
situatie van het kerspel. Verschillende vermogende landbouwers
waren doopsgezind geworden. Het ommuurde en door hoge bomen
omgeven kerkhof is nog aanwezig. De naam Maarhuizen betekent
waarschijnlijk: bij de grote huizen.
18 1

Op het kerkhof van Maarhuizen ligt onder meer het eenvoudige
graf van Ritse Jacobs, volgens het opschrift gestorven op 1 mei 1 8.
Ritse Jacobs bewoonde de Lutkehuisterheerd, op de kleine wierde
Lutkehuizen, gelegen tussen Winsum en Schaphalsterzijl. Op de goederenlijst
van het klooster Werden uit de tiende eeuw komt al de
naam Minori Huson (klein huis of Lutkehuizen) voor. In vroeger tijden
had de Lutkehuisterheerd toebehoord aan de machtige familie
Onsta, die een borg te Sauwerd bewoonde. Bij een opmeting in 1
werd een landoppervlak van 8 hectare genoemd als behorend bij de
Lutkehuisterheerd. Een gedeelte daarvan lag ten zuiden van het Winsumerdiep
en een gedeelte ten noorden daarvan. Blijkens een aantal
documenten was Ritse Jacobs meier van het noordelijke gedeelte van
het grondbezit van de Lutkehuisterheerd.
In 1 0 werd het land ten zuiden van het Winsumerdiep gerechtelijk
verkocht. Een van de kopers was Ritse Jacobs. Hij was afkomstig
uit Alinghuizen, tussen Klein Garnwerd en Winsum, en getrouwd
met Nieske Heerens. Zij overleed op oktober 1 . Ook zij is begraven
op het kerkhof van Maarhuizen, haar grafzerk is nog aanwezig.
Over het Winsumerdiep was een brug aangelegd, die in de zeventiende
eeuw in slechte staat verkeerde. Ritse Jacobs en zijn zoon Hero
hebben verscheidene malen geklaagd over de slechte toestand van
de brug.
De volledige tekst van het graf van Ritse Jacobs luidt:
Anno 1648, den 13 may, is de eerbare Ritse Jacobs in den Heeren gerust,
voorwachtende een salige opstandinge doer Christum.
Het wapen van de familie Jacobs. Het wapen op de zerk, zoals omschreven door
Pathuis. Gedeeld - 1 onherkenbaar huismerk 2 huismerk (I) en 1 een halve adelaar
2 een dwarsbalk, vergezeld van drie klaverbladen (II).
Scharmer
Atke van Douma 1605
Een van de fraaiste grafzerken uit de vroege zeventiende eeuw ligt op
het kerkhof van Scharmer. Het is de grafsteen van Atke van Douma,
gestorven op 1 mei 1 0 . De naam Scharmer (schier meer, in de oude
vorm Skiramere) betekent: helder water. In de nabijheid van Scharmer
stroomt de Scharmer Ae, vroeger door turfschepen bevaren. De kerk
van Scharmer, waarin de grafzerk van Atke van Douma ongetwijfeld
heeft gelegen, is gebouwd in 1 en werd in 18 afgebroken. De
Groninger schilder Jan Ensing heeft de kerk vóór de afbraak geschilderd.
Wat rest is een mooi in het groen gelegen kerkhof, waar de
bezoeker zich in alle rust kan wijden aan de bestudering van de aanwezige
graven.
In 1 8 stichtte Johan Rengers van Scharmer een Kruisherenklooster
te Scharmer, waarbij hij onder meer landerijen schonk uit eigen
bezit. Na de Reductie werd – in ieder geval vóór 1 1 – de kloostergemeenschap
weer opgeheven.
0 1

De verdwenen kerk van Scharmer.
Atke van Douma, een telg uit een Fries adellijk geslacht, was getrouwd
met de hoofdeling Egbert Clant. Het echtpaar bewoonde het
Huis te Scharmer, dat door vererving in het bezit van de familie Clant
was gekomen. De plaats waar het huis heeft gestaan is niet precies
bekend. Egbert Clant is waarschijnlijk in 1 0 overleden. Na 1 , als
stad en ommelanden overgaan naar het nieuwe protestantse bewind,
probeert Egbert Clant de kloosterbezittingen terug te krijgen,
op grond van de stichtingsbrief. Dit lukt echter niet, zijn eis wordt afgewezen.
Tot 1 0 , het vermoedelijke jaar van zijn dood, heeft hij het
land van het klooster wel in gebruik gehad.
De wapens van de families Van Douma, Burmania, Popma en Sjaerdema.
Het wapen is gevierendeeld en toont de wapens van de families Van Douma,
Burmania, Popma en Sjaerdema.
De tekst op de grafsteen van Atke van Douma luidt:
Anno 1605, den 16 may, is de edele doegentricke juffrow Atke van Dowma
anders Klants, toe Scharmer unde beide Herksteden frow, in den Heren gerust.
Zeer bijzonder is de afbeelding van een op een rustbank liggende man met puntbaard.
Ik heb geen tweede voorbeeld van een dergelijke afbeelding gevonden.

Bierum
Jacob Peters 1649
Op het kerkhof rond de kerk van Bierum ligt de grafzerk van Jacob Peters,
op 8 augustus 1 overleden. Jacob Peters werd ook wel Jacob
Peters tho Watum genoemd. Watum is de naam van een buurtschap
onder Bierum. De wierde aldaar wordt Hoog Watum genoemd. Op
Watum lagen vroeger twee heerden en een kapel. De kapel is er niet
meer en de wierde is bij de aanleg van de zeedijk verdwenen. Op de
ene boerderij woonde Jacob Peters, op de andere Arent Wolters. In
1 1 nam Jacob Peters de boerderij van Arent Wolters over. In 1 0
werden ze samen eigenaar van een boerderij in Holwierde.
In een register van provinciemeiers stonden Jacob Peters en zijn
vrouw Aeltien vermeld als gebruikers van 1 grazen land.
De tekst op de grafzerk van Jacob Peters luidt:
Anno 1649, den 28 augustus, is den eerbaren Jacob Peters toe Watum in den
Heere gerustet, verwachtende een salige opstandinge in Christo.
Het wapen van de familie Peters. Het wapen: een omgewende geharnaste arm,
die een zwaard schuin rechts vasthoudt. Helmteken: een uitkomende geharnaste
arm, die een zwaard vasthoudt.

Maarhuizen
Gertrut Jans Abberinga 1695
Op het kerkhof van Maarhuizen, een prachtige plaats om enige tijd te
vertoeven, treft de bezoeker een grote verzameling oude zerken aan.
Een van de eenvoudigste draagt de naam van Gertrut Jans Abberinga,
gestorven op 1 oktober 1 . Ook haar naam is verbonden met de
Lutkehuisterheerd, de eerder besproken boerderij tussen Winsum
en Schaphalsterzijl. Gertrut Abberinga was getrouwd met Klaas
Eckes, in 1 1 genoemd als meier van de Lutkehuisterheerd. Na de
dood van Gertrut Abberinga trouwde Klaas Eckes in april 1 8 met
Anje Ates, afkomstig uit Warffum.
Op de grafzerk van Gertrut Abberinga staat de volgende tekst:
Anno 1695, den 16 oktober, is Gertrut Jans Abberinga, die deuchtsame huisfrouw
van Klaes Eckkes in den Heeren gerust.
Salich sin die dooden die in den heere sterven, van nu aen. Ja secht de Geest,
opdat si rusten mogen van haren arbeit ende hare wercken volgen met haer.
openb 14:13.
Pieterburen
Pieter Gerriets 1663 / Griette Pietters 1665
De fraaie kerk van Pieterburen trekt terecht de aandacht van vele
bezoekers. Veel minder druk bezocht worden twee prachtige grafzerken,
die naast de kerk liggen. Het gaat om het echtpaar Pieter
Gerriets en Griette Pietters. Blijkens de tekst op het graf woonde het
echtpaar op Wibbenga. Op de grafzerk van Griette Pietters staat dat
zij gewoond heeft op die satte van Wybbenga. Ondanks mijn naspeuringen
heb ik over deze mensen vooralsnog niets kunnen vinden.
Misschien is iemand in staat hun levensgeschiedenis aan de vergetelheid
te ontrukken.
De zerken van Pieter Gerriets en Griette Pietters

Het wapen van de familie Gerriets. Gevierendeeld: een omgewende arm, die
een zwaard rechtop vasthoudt (I), gedeeld: 1 een linker schuinbalk beladen met
een ster 2 een lelie (II), huismerk, vergezeld van de letters PG (III), gedeeld:
1 twee rozen onder elkaar 2 een met twee pijlen van beneden naar boven
doorstoken hart (IV).
8
De tekst op het graf van Pieter Gerriets luidt:
Anno 1663, den 10den november, is in den Heere gheruist die eersame en
fromme ende seer diescreten Pieter Gerriets, huisman op Pieterburen, gewondt
hebbende op Wibbenga, oudt omstreendt in syn 64e jaer, ende leidt
alhier begraven. Godt wees sin siele genadig ende barmhertig ende voorwachtende
een salige opstandinge in Jesum Chrstum. Amen.
De tekst op het graf van Griette Pietters luidt:
Anno 1665, den 2 apriel, is in den Heere gerust die eerbare fromme ende duechsaeme
Griette Pietters dochter, die huisfrowe van de overleden eersame
ende frommen ende seer diescreten Pitter Gerriets, in haren leven gghewoont
hebbende tot Pitterburen op die satte van Wybbenga, oudt omtrent
in haer ...ste jaren ende leidt alhier begraven. Godt was haren beiden sielen
genadich en voorwachtende een saligen opstandinghe alleen door Jesum
Christum. Amen.
Het wapen op de grafzerk komt grotendeels overeen met het hierboven
beschreven wapen op het graf van Pieter Gerriets.
Opvallend op beide graven zijn de gebeeldhouwde portretten van een man
en een vrouw, vrijwel nergens anders door mij aangetroffen.

Gebruikte literatuur
R. Alma, Versteende wapens, Groningen 008.
J.A. Feith, C.H. van Rhijn, J.B. Vinhuizen, G.A. Wumkes, Grafschriften
in Stad en Lande, Groningen 1 10.
W.J. Formsma, R.A. Luitjens-Dijkveld Stol, A. Pathuis, De Ommelander
borgen en steenhuizen, Assen/Maastricht 1 8 .
A. Pathuis, Groninger gedenkwaardigheden, Assen/Amsterdam 1 .
0 1

Colofon
De uitgave In den Heere gerust – Tien grafzerken uit de zeventiende eeuw
door Kees Kugel is de negende in een reeks uitgaven over kerken en
kerkhoven uitgebracht door de Stichting Oude Groninger Kerken
met als doel de belangstelling voor dit bijzondere culturele erfgoed
in het Groningerland te bevorderen.
Eerder verschenen in de reeks Groninger Kerkhoven
1 Die onder dezen grafzerk ligt, IJnte Botke
Hier rust, o wandelaar, Reint Wobbes (op dit moment uitverkocht)
Een lokaal voor tijdelijke bewaring, Pieter de Vries
Wensch hem, leezer, zachte rust, Marlies van Kruining /
Marjan Brouwer
Versteende wapens, Redmer Alma
Op de dam een ijzeren hek met krullen, Pieter de Vries
Een plek die tot de verbeelding spreekt, Reint Wobbes
8 Rouw, rijkdom en revolutie, Elmar Hofman
Deze reeks is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage
uit het Dr. P.H. Wijkfonds.
fotografie:
Kees Kugel
tekstredactie, grafische vormgeving en productie:
Ekkers & Paauw
drukwerk en afwerking:
Zalsman Groningen
Groningen, november 011
© 011 Stichting Oude Groninger Kerken
isbn 8- 0- - -0