LEIDRAAD - Octopusplan

4. Lesopbouw
4.1 Probleemstelling
Bespreek de tekst.
• Ligt in onze schoolomgeving een kruispunt? Waar? Wie moet hier wel eens afslaan naar links of
rechts? Hoe doe je dat?
• Wat kun je doen om op een veilige manier af te slaan? Goed uitkijken, je arm uitsteken en teken geven
welke richting je uit wilt, voorrang geven ...
4.2 Zoek
Bespreek tekst en tekening.
• Hoe kun je zien naar welke kant fi etsers willen afslaan?
Ze geven een teken met hun armen.
• Hoe kun je zien naar welke kant autobestuurders afslaan? Ze zetten hun richtingaanwijzers aan.
R
4.3 Leer
a. Let op! Een kruispunt!
Bespreek tekst en tekening.
les 10-2 LEIDRAAD
L
De leraar kijkt telkens naar:
1. Het omkijken
2. Het uitsteken van de arm.
3. Het correct afslaan.
Stuur de leerlingen onmiddellijk bij als
ze een fout maken.
Naar links afslaan, om een rechthoekig veld heen.
Verdeel de klas in 4 groepen:
1. een groep fi etsers die naar links afslaat door
een wijde bocht te nemen
2. een groep fi etsers die naar links afslaat met voorsorteren
3. een groep fi etsers die naar rechts afslaat
4. een aantal fi etsers die het kruispunt gewoon rechtdoor oversteken.
De leraar kijkt telkens naar:
4. Het omkijken
5. Het uitsteken van de arm
6. Het correct afslaan
Laat de leerlingen opdracht per opdracht uitvoeren. Bouw verder op tot je ‘alle bewegingen’ door elkaar
laat gebeuren. Stuur de leerlingen onmiddellijk bij wanneer ze een fout maken.
Opdracht a: blauw parcours = naar links afslaan.
1. Als je langs de lange zijde fi etst, kijk je achterom over je linkerschouder, zonder te slingeren. Fiets
vervolgens in een rechte lijn verder.
2. Steek je linkerarm uit.
3. Maak een wijde bocht naar links en sla af (= volg de denkbeeldige rand van de weg).
• Nadert een achterligger die rechtdoor moet? Geef dan voorrang aan de achterligger: rechtdoor gaat voor!
• Nadert een tegenligger die rechtdoor gaat? Geef dan voorrang aan de tegenligger: rechtdoor gaat voor!
De leraar kijkt telkens naar:
7. Het omkijken
8. Het uitsteken van de arm
9. Het correct afslaan
Stuur de leerlingen onmiddellijk bij wanneer ze een fout maken.
Opdracht b: rood parcours = naar links afslaan met voorsorteren.
1. Langs de lange zijde van de rechthoek sla je naar links af, geef een teken met de linkerarm.
2. Wijk uit naar het midden van de rijbaan = voorsorteren, blijf teken geven.
• Nadert er een tegenligger die rechtdoor gaat? Geef hem dan voorrang.
• Nadert er een achterligger die rechtdoor rijdt? Zij kunnen je nu rechts voorbijrijden.
De leraar kijkt telkens naar:
10. Het omkijken
11. Het uitsteken van de arm.
12. Het correct afslaan.
Stuur de leerlingen onmiddellijk bij wanneer ze een
fout maken.
Opdracht c: groen parcours = naar rechts afslaan.
1. Kijk achterom over je linkerschouder.
2. Geef een armteken naar rechts.
3. Neem je stuur weer met beide handen vast en sla rechtsaf.
4. Op de ingeslagen weg houd je goed rechts.
De leraar kijkt telkens naar:
13. Het omkijken
14. Het uitsteken van de arm
15. Het correct afslaan
Stuur de leerlingen onmiddellijk bij wanneer ze een fout maken.
Naar rechts en links afslaan, om een rechthoekig veld heen.
Verdeel de klas in twee groepen. De ene groep fi etsers fi etst linksaf, de andere rechtsaf. Daarna omwisselen.
De groep fi etsers die naar rechts moeten afslaan mogen per 2 naast elkaar fi etsen. De fi etsers die
naar links moeten afslaan, fi etsen achter elkaar. Dat is veiliger.
les 10-7
les 10

Verantwoordelijke Uitgever: Tom Dhollander, Voetgangersbeweging vzw, Generaal Capiaumontstraat 11, 2600 Berchem
Deze uitgave mag voor correct gebruik door scholen van het basisonderwijs worden uitgeprint en/ of gekopieerd, mits bronvermelding.
Voor handelsdoeleinden en voor elk ander doel, mag niets uit deze uitgave openbaar worden gemaakt, in welke vorm dan ook, tenzij met de uitdrukkelijke en schriftelijke toestemming van de uitgever.
De opdracht voor de fi etsers die naar rechts moeten afslaan luidt als volgt:
1. Fiets in wijzerzin om het parcours heen.
2. Kijk achterom over je linkerschouder zonder te slingeren.
3. Steek je rechterarm uit.
4. Vertraag.
5. Eenmaal je aan het kruispunt bent, neem je het stuur weer met beide handen vast en neem je een
korte bocht naar rechts.
De opdracht voor de fi etsers die linksaf moeten, luidt als volgt:
Opdracht a: linksaf zonder voorsorteren.
1. Fiets rechts op de rijbaan.
2. Blijf rechts fi etsen, ook als je het kruispunt nadert.
3. Als je afslaat, neem je een ruime bocht naar links.
Opdracht b: linksaf in 2 bewegingen.
1. Fiets rechts op de rijbaan.
2. Steek de eerste zijarm van het kruispunt over.
Kijk goed uit naar links en rechts.
Geef voorrang indien nodig.
3. 3. Stop op de volgende hoek van het kruispunt
wanneer je de eerste zijarm hebt overgestoken.
4. Draai de fi ets een kwartdraai naar links.
5. Steek de andere arm van het kruispunt over.
De leraar kijkt telkens naar:
16. Het omkijken
17. Het uitsteken van de arm
18. Het correct afslaan
Stuur de leerlingen onmiddellijk bij wanneer ze een fout maken.
5.3 Oefeningen op straat – VERO*
Vooraf
Ga in de schoolomgeving op zoek naar een rustig kruispunt. Indien je schoolomgeving over een VERO
beschikt, kun je de fi etsoefening best doen in een situatie die ook in de VERO aan bod komt.
De oefening
Opdracht 1: Op het kruispunt moeten de leerlingen naar rechts afslaan.
1. Kijk achterom.
2. Geef een armteken naar rechts.
3. Neem het stuur weer met beide handen vast en maak een korte bocht naar rechts.
4. Op de ingeslagen weg houd je goed rechts.
Opdracht 2: Op het kruispunt moeten de leerlingen naar links afslaan in 2 keer.
1. Steek de eerste zijarm van het kruispunt over.
2. Stop op de hoek aan de overkant.
3. Draai de fi ets een kwartdraai naar links.
4. Steek vervolgens de andere arm van het kruispunt over.
Opdracht 3: Op het kruispunt moeten de leerlingen naar links afslaan met voorsorteren:
1. Geef een teken met je linkerarm.
2. Wijk uit naar het midden van de rijbaan = voorsorteren, blijf teken geven.
3. Als het kruispunt vrij is, sla je de linkse zijstraat in.
4. Fiets goed rechts op de ingeslagen weg.
Wanneer alle leerlingen de verschillende opdrachten hebben doorlopen, kun je de klas verdelen in 3
groepen. Elke groep voert één opdracht uit. De verschillende verkeersdeelnemers moeten rekening
houden met elkaar en moeten de verkeersregels respecteren.
1. Inleiding
Afslaan en teken geven
Leidraad voor het lager onderwijs
Dit lesonderwerp behandelt fi etsers die op een kruispunt afslaan naar rechts of links, al dan niet met
voorsorteren.
2. Leerdoelen & eindtermen
2.1 Leerdoel
De leerlingen kunnen op een verantwoorde wijze afslaan naar links en rechts. De leerlingen kunnen bij
het links afslaan ook voorsorteren als de omstandigheden daartoe gunstig zijn.
2.2 Eindtermen
6.13 De leerlingen beschikken over voldoende reactiesnelheid, evenwichtsbehoud en gevoel voor
coördinatie en ze kennen de verkeersregels voor voetgangers en fi etsers, om zich zelfstandig
en veilig te kunnen verplaatsen langs een voor hen vertrouwde route.
6.14 De leerlingen tonen zich in hun gedrag bereid rekening te houden met andere weggebruikers.
3. Praktisch
3.1 Materiaal leerlingen
• Schrijfgerief
• Werkboekje
• Schaar
• Lijm
3.2 Kernwoorden
De kopieerbladen* bevatten prenten die de volgende kernwoorden uitbeelden:
• Rechts afslaan
• Links afslaan
• Kruispunt
• Voorsorteren
*VERO = verkeerseducatieve route les 10-8 *Deze kopieerbladen staan online op www.octopusplan.be
les 10-1
3de
graad

• Kijk naar de tekening. Waarom zijn sommige bestuurders verward? Omdat de acrobaat op de fi ets 2
tekens geeft, naar links en rechts. De andere bestuurders weten nu niet welke richting de acrobaat
uit wil.
• Waarom zou de acrobaat beide armen uitsteken? Om zijn evenwicht te kunnen bewaren.
• Is het verstandig om dit op de rijbaan te oefenen? Waarom wel/niet? Neen, het is gevaarlijk. De
acrobaat kan makkelijk vallen en andere bestuurders hinderen, zulke dingen oefen je beter op een
speelplein.
b. Afslaan naar rechts, zo doe je dat!
Bespreek tekst en foto’s.
• Waarom moet je eerst achterom kijken voor je afslaat? Zodat je weet welke bestuurders nog achter je
rijden zodat je rekening kunt houden met hen.
• Meestal staan aan een kruispunt verkeersborden die de voorrang regelen, maar hoe kan de voorrang
nog geregeld worden op een kruispunt? Door een agent, door verkeerslichten of door de verkeersregels.
• Hoe luidt de algemene voorrangsregel? Geef voorrang aan rechts.
• Waarom neem je je stuur best met beide handen vast wanneer je gaat afslaan? Omdat je voldoende
controle moet hebben over je stuur.
• Wat is een hoofdweg? De bestuurders die op die weg rijden, moeten voorrang krijgen van de bestuurders
die uit de zijstraten komen.
• Waarom moet je goed rechts houden op de ingeslagen weg? Wanneer je op de rijbaan fi etst, moet je
altijd goed rechts houden.
c. Afslaan naar links, zo doe je dat!
Bespreek tekst, tekening en foto’s.
• Waarom is links afslaan een gevaarlijk manoeuvre en rechts afslaan minder? Wanneer je naar links
afslaat, kun je uit alle richtingen rijverkeer tegenkomen.
• Wat wordt bedoeld met het kruispunt tweemaal oversteken? Twee straten één voor één oversteken.
• Wat is een kwartdraai? Wie kan dat eens voordoen?
d. Voorsorteren en afslaan naar links, zo doe je dat!
Bespreek tekst en foto’s.
• Wat is voorsorteren? Dat is het manoeuvre waarbij je op jouw rijstrook links gaat fi etsen, waardoor
een achterligger je langs rechts voorbij kan rijden. Het is ook het kiezen voor een aangelegde voorsorteerstrook.
• Ligt in onze schoolomgeving een kruispunt waar jij al voorsorteert? Waar? Hoe doe je dat? Vind je dit
veiliger dan wanneer je niet voorsorteert? Waarom?
• Wat zijn tegenliggers? Bestuurders die uit de andere richting komen.
e. Aan een kruispunt moet je extra opletten voor vrachtwagens!
Bespreek de tekst.
• Waarom moet je aan een kruispunt opletten voor vrachtwagens? Omdat je misschien wel in de dode
hoek van de vrachtwagen kan terechtkomen.
• Wat is gevaarlijk aan deze dode hoek? De dode hoek is de plaats waar de vrachtwagenchauffeur jou
niet ziet. Als hij je niet ziet, kan hij ook geen rekening houden met jou.
• Waarom moet je dan steeds rechts, ver achter een vrachtwagen fi etsen? Omdat je dan buiten de
gevarenzone blijft.
4.4 Octopustips
Laat de leerlingen om de beurt een Octopustip lezen en bespreek deze ook.
4.5 Oefen
a. Fiets op het derde kruispunt naar links.
Fiets daarna achtereenvolgens naar links op het
1e, 1e, 3e, 4e, 4e, 5e, 5e, 6e, 3e, 3e, en 4e kruispunt.
les 10-3
TIP: Wanneer je niet zeker
bent of de chaueur
jou gezien heeft, blijf
dan rechts, ver achter
de vrachtwagen.

Noteer boven de gegeven letters achtereenvolgens de nummers van de kruispunten
waar je afslaat.
9 4 3 11 20 27 31 13 22 24 8 17
V x 2 E T E N R E K O S
Rangschik de reeks in oplopende volgorde. Vul de stippellijn aan.
Moet je op een kruispunt naar links? Wil je dit op een veilige manier doen?
Dan moet je het kruispunt 2 x oversteken.
b. Deze fietser wil eerst voorsorteren en vervolgens afslaan naar links.
Nummer de tekeningen in de juiste volgorde. Verbind elke tekening met
een passende passende zin.
2
3
4
5
1
c. Vul de ontbrekende woorden in het rooster in.
les 10-4
Ik maak een wijde boog naar links zodat
ik rechts op de ingeslagen weg uitkom.
Ik wijk uit naar links, ik blijf mijn arm uitsteken.
Ik hinder de tegenliggers niet.
Ik kijk naar de verkeersborden en denk
na: ‘Hoe wordt de voorrang geregeld op
dit kruispunt?’
Ik kijk achterom over mijn linkerschouder.
Komen er nog achterliggers aan?
Ik steek mijn linkerarm uit. Zo weten achterliggers
dat ik naar links moet.
1. Door een teken te geven met je arm maak je achterliggende bestuurders duidelijk welke richting je uit wil.
2. Wil je opvallen in het verkeer? Dan draag je best fl uo kledij.
3. Waar een weg een andere weg kruist, heb je een kruispunt.
4. Door een kruispunt tweemaal over te steken, sla je op een veilige manier af naar links.
5. Links afslaan is gevaarlijker dan rechts af te slaan.
6. Aan een kruispunt moet je steeds goed kijken en nadenken om te zien hoe de voorrang er wordt
geregeld.
7. Als je eerst voorsorteert om vervolgens links af te slaan, moet je ervoor zorgen dat je geen tegenliggers
hindert.
8. Als je aan een kruispunt wil afslaan, moet je eerst achterom over je schouders kijken om te kijken of
je geen achterliggers zult hinderen.
9. Op een kruispunt moet je zeer goed opletten voor vrachtwagens die rechtsaf slaan.
10. Om aan andere bestuurders duidelijk te maken welke richting je uit wil, moet je een teken geven.
11. Op de rijbaan moet je steeds goed rechts fi etsen.
12. Als je op een kruispunt rechtsaf wil, moet je een kleine hoek omheen de hoek maken.
13. Moet je met de fi ets een druk kruispunt over? Dan kun je beter te voet aan het zebrapad oversteken.
14. Autobestuurders geven met hun richtingaanwijzers aan welke richting ze uit willen.
15. Heb je eerst voorgesorteerd om vervolgens linksaf te slaan? Dan moet je een wijde boog naar links
maken zodat je rechts op de ingeslagen weg uitkomt.
16. Je moet enkel je arm uitsteken als je jezelf daarmee niet in gevaar brengt.

17. Als fi etser moet je steeds voorrang geven aan overstekende voetgangers.
18. Om je hoofd te beschermen draag je best een fi etshelm als je fi etst.
19. Je kunt best nooit in het midden van het kruispunt stoppen.
4.6 Test
Doorstreep de foutieve zinnen.
Noteer de verbetering eronder.
1. Aan een kruispunt moet je altijd goed opletten.
2. Door je arm uit te steken, kun je aan andere bestuurders duidelijk maken welke richting je uit wilt.
3. Om te weten hoe de voorrang wordt geregeld op een kruispunt, moet je kijken naar de verkeersborden
en –tekens.
4. Moet je op een kruispunt linksaf? Dan kun je het kruispunt best in 2 keer oversteken.
5. Naar links afslaan op een kruispunt is niet gevaarlijker dan naar rechts afslaan op een kruispunt.
6. Als je eerst links wil voorsorteren om daarna links af te slaan, kun je het manoeuvre best ruim voor
het kruispunt beginnen.
7. Als een vrachtwagen aan een kruispunt rijdt, fi ets je best rechts, ver achter de vrachtwagen.
8. Je moet steeds je voorrang nemen als je voorrang moet krijgen, ook al breng je jezelf daarmee in gevaar.
9. Je moet altijd een teken geven als je gaat afslaan.
10. Moet je een moeilijk en druk kruispunt met de fi ets oversteken? Dan kun je beter te voet het zebrapad
gebruiken.
4.7 Oefening voor thuis.
Het is belangrijk dat de leerlingen deze oefening samen met hun ouders maken.
Deze oefening is dan niet alleen voor de leerlingen een herhaling van de leerstof,
maar ook voor de ouders kan het nuttig zijn deze leerstof op te frissen.
De ouders weten nu hoe ze zich samen met hun kinderen veilig kunnen gedragen in het verkeer.
Knip de foto’s uit op p.69. Is dit een handeling die een fietser die naar
links wil afslaan of een fietser die naar rechts wil afslaan?
Kleef de tekeningen in volgorde in de juiste kolom.
‘ik sla af naar links’ ‘ik sla af naar rechts’
les 10-5

5 DOE
5.1 Tafelopstelling
Materiaal
• Fietsers
• Rechte rijbanen
• Een vierarmig kruispunt
Doe
Zorg dat alle leerlingen de situatie goed kunnen overzien. Eventueel kun je deze oefening in het hoekenwerk
inpassen.
Maak met de tafelopstelling een vierarmig kruispunt met lange armen.
• Eén leerling beweegt een fi etser die rechtsaf wil op het kruispunt. Bespreek met de leerlingen de uit
te voeren handelingen: achterom kijken – rechterarm uitsteken – korte bocht naar rechts omheen de
hoek maken en vervolgens goed rechts op de ingeslagen weg fi etsen.
• Beweeg de fi etser op het kruispunt linksaf in twee bewegingen. Bespreek met de leerlingen welke
handelingen de fi etser moet uitvoeren: het kruispunt oversteken – op de volgende hoek van het kruispunt
stoppen en een kwartdraai naar links maken – en vervolgens nogmaals het kruispunt oversteken.
• Beweeg de fi etser op het kruispunt linksaf met voorsorteren. Bespreek met de leerlingen welke
handelingen de fi etser moet uitvoeren: een armteken naar links geven – achterom kijken – naar het
midden van de rijbaan fi etsen – afslaan naar links door een wijde bocht te maken zodat hij aan de
rechterkant van de ingeslagen weg uitkomt.
• Dezelfde opdrachten waarbij meerdere verkeersdeelnemers ingeschakeld worden: auto’s, fi etsers,
voetgangers. De afslaande fi etser moet telkens rekening houden met de andere bestuurders:
• voorrang geven aan overstekende voetgangers
• voorrang geven aan tegenliggers die rechtdoor moeten
• voorrang geven aan achterliggers die rechtdoor moeten
Bespreek met de leerlingen welke handelingen de afslaande fi etser moet uitvoeren en aan wie hij voorrang
moet geven en waarom.
5.2 Oefeningen op de speelplaats
Materiaal
• Afbaken– en belijningmateriaal
• Fietsen die in orde zijn en aangepast zijn
aan de grootte van de leerlingen
Vooraf
Baken de rotonde af op de speelplaats.
Plaats de verkeersborden op de juiste plaats op
en naast de rotonde.
De oefening
Naar rechts afslaan, om een rechthoekig veld heen.
De opdracht luidt als volgt:
1. Fiets in wijzerzin op het parcours.
2. Als je naast de lange zijde fi etst, kijk je over je linkerschouder
achterom, zonder te slingeren.
3. Steek je rechterarm uit.
4. Vertraag.
5. Eenmaal je aan het kruispunt bent, neem je het stuur weer met
beide handen vast en sla je af naar rechts. Neem een korte
bocht.
6. Herhaal de oefening. Let er deze keer op dat je ook goed
rechts op de rijbaan blijft.
les 10-6