HET GEREDEN PAARD. - Dieren Digitaal

HET GEREDEN PAARD.

GE
RICHARD SCHOENBECK,
Kapiteill bij bet Se Ilaasedenburgsehe Infamterie-regiment N° 66.
HANDLEI
GEB
Ifs
ALSMED
5
R
.VAN fiET
'YOOR BEREHEN IPFANTER11-
IfC'OR,..ELKEN 1GEAARYAt
4 LitHIE-RLIPAARDEt-
U/T HET HOOGDUITSCH VESTA ALD EN MET EENIGE
BIJVOEGSELS VERMEERDERD
DOOR
A. J. DE BEUIJN,
ING
RD.
FICIEREN,
ENST- EN
kolonel Paardenarts, Ridder der orde
, 4itu t Nederlandschen Leeuw.
t
DEN
% Np
' 4 Yr
RTOGENBOSCH,
C. AT AN liEusiDEN.

V 0 0 R It ED E.
in zijne voorrede zegt de schrtjver van dit tverkje,
dat het zee, beknopt slechts datgene bend, hetivelk voor
elken herijder en eigenaar van eels reeds a fgericht paard
volstrekt onontbeerlijk is, en dat het voor diegenen een
leiddraad nioetzijn, die zonder voorbereidende kennis van
het ripen nit lief hebberif of noodz«kelijkheid een rijpaard
!louden of (lit spoedig moden doen. Ofschoon ,bet boekje
daardoor voor de In ann en van het v a k nainvelijks lets
'ileums Leval, zoo wag het evenivel voor den leek reeds
daarom van belong zijn, o»,dat hi] zich voor zijn doel
daaruit theoretisch lean onderrichten, zonder dat bet
hem *neer aanbledi , don hetgeen voor hem o n ver in ijdelijk
tsoodig is te mete's."
Het publiek," zeal de schrijver verder ,
Ivaarvoor dit
tverkje bestemd is, neenit slechts ongaarne een der vele
bestaande voortreffelijke iverken over rijkidist am s leidthlrad
in de hand, onidat vi] te veel bevatten en in deze wet.ken
boofdzakelijk de africhting van het paard op den
voorgrond treedt, zoodat deze boeken , hoe groote
tvaarde zij ook voor den man van het vale en voor de
Cavallerie-officieren niogen hebben, voor den Infanterie-

Iv
officier en den privaat-persoon , die een paard vow r genoegen
houdt , le uitvoerig en daardoor ongeschikt zijn."
Hetgeen de schrijver in zijn werkje medegedeeld heeft
verschilt , zegt hi j, in het wezenlijke ',let van de leerstellingen
der groote meesters in de rijkanst, zoo als Seidler,
'Crane, Seeger, Rein t z e enz., doch hij heeft er
en daar zijn eigen practische ondervinding en de daaruit
afgeleide beschouwingen bijgevoegd. Het kritisch gedeelte
zijner lezers verzoekt hij niet to vergeten dat een leek voor
leeken geschreven lice ft.
Dour wij vermeenden dat dit werkje oolc bij one nut
ken doen , hebben wij eene vertaling er van ondernomen,
maar tevens eene /carte beschouwing er aan toegevoegd
van de uitwendige deelen van het paard, met de hoofdtrekken
van het ncrmale hoefbeslag , wells een en wider
wij niet overbodig (mitten voor het publics, waarvoor dit
boekje geschreven is.
'8 RAGE, Januari 1880. DE VERTALER.

INHOUD.
ERRSTRI
G-E.DEEM'F.1.
I. De thoorie van het rijden.
It!dz.
Inleiding 1
Het natuurlijke rijden 3
Vereizehten in den ruiter 13
Het paard voor den eerstbeginnende .
14
IIitwendige paardenkennis. . , 20
De grondbeginselen van het natuurlijk rijden 41
a, De natuurlijke zit . . . . . .
47
Gebreken in den zit bij den beginnenden
miter 49
De working der teugels en beenen
50
Het gebruik der teugels 55
Misslagen in het gebruik der teugels . 57
II. De praktijk van het ridden.
Het houden der teugels 59
De hulpen
61
De straffen
63
Het op- en afstijgen 64
De gangen 67
a. De kap

Iv
Blitz.
Het teruggaan 68
De draf 69
d. De galop 71
De renloop 74
De sprong 76
y.
De zijgangen 78
Het halt- of ophouden 80
Be halve ophoudingen 81
De wendingen 82
Het berijden van moeielijke paarden . 84
III. net voor den dienst geschikt maken 87
'ENV F_IFIIDIE G-FMEELTE.
1. Het pa ardetuig 92
Bet bit
Het zadel 98
2. De stallen 100
3. De verzorging 104
Het poetsen 107
Het opzadelen en opstangen. 110
Het voorbrengen 112
4. Be beweging van het rijpaard 113
5. Ziekten 117
6. K wade gewoonten der paarden in den stal . 122
7. Over het koopen en verkoopen van paarden 126
8. Het hoof beslag 130

1. Be theorie Tan het rUden.
1. INLEIDING.
De rijkunst dagteekent van de vroegste tjjden. De
geschiedenis der oudheid maakt reeds gewag dat menschen
dieren en hoofdzakelijk paarden bestegen hebben, om
zich op reis, in den oorlog of tot eigen genoegen sneller
to kunnen verplaatsen.
Het paard bezit onder alle dieren de meeste geschiktheld
om den mensch dozen dienst to kunnen bewijzen.
Reeds door zjjne bevallige gedaante is het in zijn voorkomen
een der schoonste dieren, door zijne kracht en
volharding kan het, zelfs onder het gewieht van den
ruiter, , zware vermoeienissen doorstaan; zijn moed maakt
het bjj uitnemendheid geschikt voor den krijgsdienst,
terwij1 zjjne snelheid, in vereeniging met de opgenoemde
eigenschappen, het boven alle andere dieren den voorrang
geeft, en het tot den onafscheideljjken metgezel van den
mensch maakt. Het korte sterke kruis van het peen],"
zegt Dr. Loftier, is vol gespierde veerkracht, en toch
1

2
is het lichaam zoo slack, dot de ruiter het met zijn
beenen kan omspannen. De beenen hebben zulk cone
lengte, dat zij bij het loopen iedere beweging elk yoor
zich alleen kunnen volbrengen, zonder de bovenste
lichaamsdeelen te zeer to storen, terwijl horde schokken
vermeden worden. De buigzaamheid van den hals stelt
den miter in stoat zijn wil krachtig to doen kennen,
de vorming der kaken en de houding van het hoofd
maken het plaatsen van het gebit mogelijk, waardoor
het zekerste middel verkregen wordt em het paard goheel
aan den wil van den miter to onderwerpen, terwijl
ten laatste de hoef eon beslag van bzer toelaat, waardoor
de zool van het paard, zelfs op den hardsten grond,
tegen beschadiging gevrijwaard wordt.
Met voile recht kart bet paardrijden eene kunst genoemd
worden, en wanneer die zeventigjarige stalmeester beweerde
, dat hij juist zooveel van bet rijden had geleerd
om hem do overtuiging to geven, dat hij nog slechts een
middelmatig ruiter was", dan zal er button hem nog
we' menigeen zijn, die aan het elude van zijne loopbaan
dezelfcle verklaring kan afleggen.
Gem kunst, zonder talent en genie, de rijkunst hiervan
suet uitgezonderd. Aileen door ijzeren wilskracht, liefde
voor de zaak en lichamelijke geschiktheid is het sommigen
gelukt den waren mutter nabij to komen. Het ligt niet
in one plan de rijkunst van uit zulk eon hoog standpunt
to beschouwen, wij hebben one Meats voorgesteld veer
hen to schrijven die, zonder het tot de volmaakte type

3
van den miter te willen brengen, niettemin rijden willen
of moeten. Daarom meet hetgeen in dit werkje behandeld
wordt, ale e;ne inleiding tot de studie der rjjkunst
beschouwd worden. Even moeieljjk, zoo niet onmogeljjk,
als het voor den niet genoegzaarn voorbereiden leaning zoo
zijn, om dadeljjk de lessen in eene hoogere klasse van
eeno inrichting van onderwjjs met vrucht to kunnen volgen,
even zoo is het met de rukunst gelegen. Degene
echter, die zich de in dit werkje voorgedragen theorien
practisch eigen gemaakt heeft, ken gerust de hoogere
rjjkunst beoefenen, hij zal daartoe de noodigo voorbereiding
hebben. Degenen, die zieh tot ruiters willen vormen ,
hapert het joist hieraan, dat zij dadeljjk eon cursus van
hoogere rjjkunst volgen, waardoor zjj zich slechts onvoldwnde
vormen, hetgeen nadeeliger is, dan dat zij niets
whiten, juist omdat zjj de grondbeginselen niet kennen.
Doze grondbeginseleu zullen in het volgende hoofdstuk
behandeld worden.
2. Het natuurlijke rijden.
De theorie van het natuurlijke rjjden houden wjj voor
de incest doelmatige, zoowel voor den Infanterie-officier.,,
als voor elken anderen lief hebber van rjjden. Door ,natuurljjk
rjjclen verstaan wjj namelijk die wjjze van rijden,
welke gevolgd wordt of door hen, die het geheel uit zich
zelf had:ion aangeleerd, of wel door dezulken, die afgezien
van het min of moor grondige onderricht, dat hun

4
ten deel gevallen is, op een trap van middelmatigheid
zijn blUven staan, zoowel wet practijk ale theorie
betreft, die derhalve al hetgeen hun geleerd is, of niet
voldoende begrepen hebben , of wien de gelegenheid oatbroken
heeft het geleerde te onderhouden en aantevullen.
In den loop der tijden zijn er nauwkeurige grondregels
ontstaan zoowel voor de africhting van het paard, ale
voor het onderricht van den miter, die over het algemeen
bij alle beschaafde volken zeer reel: overeenkomst hebben.
Hoewel men ook andere stemmen, die zich van
tijd tot tbd deden hooren en die cene andere method°
voorsloegen , volgens welke evenzeer het doe konde bereikt
worden , haar recht kan laten behouden, zoo werden
en worden over het algemeen nog steeds dezelfde.grondstellingen
herhaald, welke de ondervinding gewettigd
heeft. Het ligt evenmin in ooze bedoeling doze stellingen
nader to willen toelichten of to critiseeren; alleen zij lit
opgemerkt , dat zij berusten op cone flatus\ keurige kennis
van hot paard, op de leer van het evenwicht en van de
regels, die voor de africhting noodzakelijk zijn.
Al doze aan de practijk ontleende theorieen hebben
bewezen good to zijn, wanneer zij met eon juist oordeel
en met de daartoe noodige lichamelijke geschiktheid warden
toegepast. De natuurruiter is or echter slechts zeer
ten deele mode bekend en kan ze due niet in toepassing
brengen, ofschoon hij toch hetzelfde doe wil bereiken,
namelijk , om zich zeker op en met het paard to bewegen,
en or datgene door to laten verrichten, wet hij er van verlangt.

5
Wear hebben wij nu natuurruiters to zoeken, die
zonder onze moderne beginselen van rij- en africhtingskunst
te kennen , nietternin hun doel bereikt hebben ?
Wij vinden ze terug bij de nomadisehe volken van Azle,
bij de Bedouinen-horden van Afrika , bij de Kozakken_
stamrnen der Russisehe en bij de Czika's der Hongaarsche
steppen , bij de Indianen en kolonisten der Amerikaansche
prairien en patnpa's. Al deze volken zijn , ook zonder
onze beginselen van rijkunst te kennen , uitmuntende
ruiters, en wanneer men ook al sou. willen beweren , dat de
volken van Azle, Afrika en Oost-Europa Binds onheuglijke
tijden ale 't ware op hunne paarden leven , en aannemonde
dat zij eene method° bezitten , die van geslacht
tot geslacht overgeerfd is, dan kan men dit echter niet
toepassen op de Indianen van Amerika, die v&Sr de komst
der Spanjaarden en Portugeezen geene paarden bezaten.
De kudden van wilde paarden (mustangs) die men bij hen
aantreft, zijn eerst door verwildering van de afstammelingen
der ingevoerde paarden ontstaan , de Roodhuidrn hebben
zich zelf cone rtj-methode moeten scheppen en zijn tech
voortreffelijke ruiters geworden , hetgeen alleen de practijk
hen geleerd heeft.
Slaan wij den bilk meer op onze onmiddellijke omgeving,
dan zien wij in de stoeterijen ,
dat het de veulenjongens
zijn , die zich het eerst op de jonge , vurige dieren
werpen, en daarmede rond gftloppeeren, terwijl de boerenknechts
, die eveneens op het ongezadelde paard rijden,
daarop toch eon vastcn zit hebben.

6
Al die volkestammen berbden paarden, die, volgens
onze begrippen ten minste, slechts zeer onvolkomen gedresseerd
zijn. Zjj weten noch van bulging der kaken
rib'ben of gewrichten, zij kennen noch zjjgangen ;loch
longeeren, hun paardentuig (wellicht alleen dat der Arabieren
uitgezonderd) is nog zeer gebrekkig, en niettemin
rjjden zjj zoo voortreffeljjk en zjjn hunne paarden
in zulk eene mate meester, dat zjj op onze hoogste bewondering
aanspraak kunnen maken.
En zoo worden wjj onwillekeurig tot de vraag geleid ,
wie of nu de ware ruiter is, hjj, die near de regels der
kunst rjjdt of wel hjj, die met de middelen, welke hem ten
dienste steal), zoowel wet paard als tuig aangaat, tot hetzelf-
de resultaat komt, zonder volgens de bovengenoemde grondregels
gevormd to zjjn, en wjj durven gerust aannemen dot
doze vraag algemeen bevestigend beantwoord moet worden.
Onzes inziens gaan wjj met de oefening van onze miters
(met uitzondering van hen, die speciaal voor het rjjden
opgeleid worden, dus ook voor de Cavallerie an andere
berodtn wapens) eenigszins to schoolmeesterachtig te work,
kortom niet geniaal genoeg.
Wjj letten to veel op kleinigheden, terwjj1 wjj den geest
het groote gehcel uit het oog verliezen ; wjj nuienen
reeds eon ruiter gevormd to hebben, wanneer wjj hem
op den reglementairen zit in den zadel afgericht hebben ,
en wjj vergeten dot wjj dan slechts beeldhouwers zjjn,
die wel con schoon standbeeld beitelen, moor het niet
met leven bezielen kunnen. Vole wagon leiden near

7
Rome, doch onzo meening is, dat wjj om to boron
rijden volgens de algemeen aangenomen methode niet den
kortsten en bestOn wag volgen.
Wjj moeten den beeldhouwer navolgen , die een ruiterstandbeeld
vervaardigt. Eerst plaatst hjj den ruiter ale
eon raw marmerblok op het paard , dan goat hjj or aan
beitelen , en hoemeer hjj beitelt des te schooner en piestischer
kornen de afzonderljjke deelen te voorsehijn; maar
12jj houdt zieh niet bezig met eerst het hoofd , daarna
den arm en ten laatste het been tot in de kleinste bijzonderheden
of to werkon, neon, hjj gaat met het geheel
van onder. naar boven voort, on weder van boven near
onder, , bet voortdurend steeds dieper uitbeitelend, totdat
no een onophoudeljjk overwerken het. beeld eindeljjk vol-
eindigd voor hem staat. Zoo moeten ook wjj, geheel afziende
van de strange regelen onzer rjjkunst, onze ruiters vormen
, door hun cone hopfdgedaelite op bet paard mede to
geven , om hen van oefening tot oefening steeds verder te
brengen , totdat wij een railer op het paard aansohouwen.
Wat nu de litteratuur over de rjjkunst betreft, zoo
vermeen ik to kunnen beweren, dat zjj, op enkele uitzonderingen
na , eigenlijk elechts voor den gevormden
miter waarde hoeft, omdat de africhting van het paard
daarin op den voorgrond treedt, want wie zijn paard
zelf afriohten kan of wil, moot dan toch de technische
moeieljjkheden bij zich self reeds overwonnen hobben ,
on om aan leekon to willen verklaren, hoe men eon paard
afrieht, zou web geheel nutteloos zjj n.

!
1
8
In de werken over rijkunst wordt eene zeor belangrijke
zaak vergeten, to weten daze, om zich op het standpunt
van den onderwbzer in de rijkunst to plaatsen , dat wil
zeggen, om den leaning de missiagen , die door ails begin-
nende miters begaan toorden , ender het oog 'te brengen, door
hem niet alleen to zeggen, hoe lib doen moot, maar ook
hoe lib islet moot doen. Ofschoon. nu. wel slechts de
practbk den ruiter vormt, sun er toch zeer Velen, die
van werkelbk practischo rblessen verstoken blbven , an
die daarom hunne kennis zich theoretisch moeten eigen
maken, zoodat zb de fouten die zb begaan alleen kunnen
leeren kennen, door zich 'in den spiegel to zien.
'Ofschoon doze grondstellingen alleszins voor tegenspraak
viabaar zbn en nog door de practbk moeten bevestigd
worden, 'schijnt het mb evenwel toe, dat in de bestaando
handleidingen den leaning to veal wordt gegeven; daardoor
geraakt lib in verwarring, -en door zijne onbekendheid
met den geheelen omvang , niet in staat zijnde datgene
or tit to nemen, wat hem het noodigste toeschbnt,
legt 'hij ten imitate het book meedeloos tor zijde, omdat
het hem niet geeft,'sat hij er van verwacht had.
Na onze ilenkbeelden aldus nader verklaard to hebben,
wagon *veb het. de meening uit to spreken dat men in het
algemeen .niet alleen den Infanterfe-officier, maar ook den
priVaatruiter aan cone. to scherpi critiek onderwerpt,
dat doze critiek zich tusschen to enge grenzen beweegt,
en dat
die grenzen 'hare basis vrinden in de grondeegols
der modern() rbkunst. Wb willen in dit work de leer-

lingen °Ater slechts zoovor brengen, dat zij hetzolfde
doel bereiken, dat de hiervoren genoemde volken bereikt
hebben, namelijk om een vasten zit op het paard to hobben,
zich in bijzondere gevallen te kunnen redden en
....
zonder veel tijdverlies dear heen te komen , wear zij
willen, in. a. w. volkomen meester over hun paard to zijn.
Alzoo toegerukt ken elk ruiter, die het nog verder
brongen wit, gerust den hoogeren.weg der rijkunst betreden,
de gronden daartoe heeft hij zieli reeds eigen
emaakt, en het, moot voor den onderwijzer in de rijkunst
hoogat aangenaam ztin om eon leerling, die zoo voorbereid
is, verder to brengen, on om hem nu hoofdzakelijk
de grondstellingen der africhtingskUnst to onderrichten.
Het moge schijnen dat ik hier voor eon beginsel der
iddelmatigheid pleit; bedenkt men ecliteLhoe moeielijk
innet
is om de hoogte der kunst to bereiken, dan mag men
sioch eene doorgaande middelmatigheid zich nog wel ale
on doel voorstellen, waarnaar men niet zonder gunstig
gevolg zal streven. Eigen talent en geed begrip dor
/
zaak kunnen ieder spoedig ook verder brengen.
, Shan wij nu nog con blik op de hoedanigheid der
patirden, die inzonderheid den Infanterie-officier ter beohikking
staan, dan kunnen wij het ons niet ontveinzen,
at ook hierbij middelmatigheid op den voorgrond troedt;
toowel wat de paarden zelf, ale hunne africhting betreft
tun bet altijd paarden, die stelselmatig door een deskunlige
zi.in afgericht of dieren , die stappen, draven on
galoppee'ren .(zonder dat het hoe in aanmerking komt),
ii

10
wellicht ook springen en inzonderheid do onontbeerlijko
eigenschap van onverstoorbare kalmte bezitten bjj. het
flikkeren van wapenen, bij trommelslag, muziek en bij
het vuren. Hoogere eischen worden nauwelijks gesteld,
on zulks behoeft dan ook niet.
Zou nu al het vroeger door mu gezegde to kennen
geven, dat ik op de bestaande grondregels wil bedillen?
bit geloof ik niet, ik moon slechts uitgesproken to Itchben,
wat reeds zeer lang bestond, maar niet gezegd word..
Meermalen heb ik uit den mond' van onbevooroordeelde
leeken in de rjjkunst gelijksoortige meeningen hooren
uiten; den grondig ervaren ruiter zal bet zekorlijk modelijk
zijn om met doze in to stemmen, omdat hjj zich hoogst
zelden op bet lagere standpunt van den eerstbegininendo
kan plaatsen.
Het is mu hierbjj gegaan even als den schilder of beeldhouwer,
voor wien het dikwjjls van 'greeter belting is
over zijn arbeid het onbevangen oordeel to hooren van
eon leek als dat van eon scherpen criticus, welke laatsto
in de meeste gevallen in then arbeid zjjn eigen dankbeelden
uitgedrukt zien, en daar waar dit niet zoo
is, gewoonlijk een afkeurend oordeel volt. Daze natuurljjke
'onbevangen oordeelvellingen zijn Toor mOe mooning
bepaald gunstig,geweest, wellicht zjjn zjj zelfs in
den loop der jaren daaruit afgeleid., terwill zjj in hun
tegenwoordigen vorm vastgesteld zjjn. De rjjkunst
heeft buiten twjjfel cone geschiedenis, die nauwkett;ig
aangoeft boo zij zich aan de hand der natuur van liever-

11
lode ontwikkeld heeft on tot die hoogte gekomen is,
waarop wjj ze nu kennen. Grond- en leerstellingen zijn
aim ontstaan, wier juistheid algemeen erkend wordt,
maar aan welker natuurlijke ontwikkeling niemand moor
denkt, en wel het minst de eerstbeginnende ruiter, wien
ze alleen in de hoogere rijschool door zijn onderwijzer
verklaard worden.
'Tour den leerling moeten de woorden van zjin meester
gezag hebben, mar hunne eigenlijke beteekenis, waardoor
zij eerst verstaan worden, komt hij sleelits hoogst zelden
en alleen bjj uitstekende meesters in de rijkunst to hoo- .
ren. Het zou dan ook tot niets leiden, indien de rijmeester
aan elk die moor zoo teat wilde leeren rijden, eene voordrecht
over de ontwikkeling der rjj- on africhtingskunst
wilde houden.
Per rijkunst ontbreekt derhalve eene soort van voorbereidende
school om. ruiters to vormen. Ik wil trachten
de grondtrekken voor zulk een handleiding in de volgende
bladen to geven. Iletgeen ik mime lezers daarin wit
leeren, v..ordt ongetwjjfeld in de grondregels der rjjkunst
teruggevonden; ik meen echter dat de weg dien ik hier
Ranged; gemakkeljjker en practiseher is om het voorgestelde
doel to bereiken.
Schjjnt het dat ik in eenige bjjzaken van de stipte
voorsehriften der rijkunst afwijk, dan moot ik dat we!
doen, ()whit ik alien moot leeren, onversehillig of de
eon meer talent heeft dan de tinder, de eon good,
de ander minder good van lichaamsbouw is. Iliertoe

-
behoort by. cone goljjkmatigo tooming, en vol eon.° lichte.
jachtstang of de gewono modelstang met tameljjk lease
kinketting. Hierbjj reken ik op zachte en harde hand.
Bjj ondervinding is mu j gebleken dat voor elk paard,
wanneer het al niet Binds jaren hard in den mend is
geworden en niet later met ijzeren hand gereden wordt,
zulk eon stang het beste geschikt is. .0ok meet alles
Yermeden worden, wet het paard ook slechts in het minst .
pijn in .den mond lain veroorzaken. Verder beyeel ik
can den stoelzit in plaats van den gebruikelijken kloofzit,
en wol hoofdzakeljjk omdat hij het meest geschikt is
voor het Engelsche zadel, waarvan gewoonljjk gebruik
gemaakt wordt. Dozen zit zal ik daarom den 6natuurlijken"
noemen omdat de mensch dozen ook op het bloote
paard heeft, wanneer hij goon gedwongen bonding aan-:
neemt, eene zank die ik vooral vermeden wensch to zien..
1k zon juist alleen datgene willen uitkiezexi, wat voOr
ruiter en paard het gemakkeljjkst ite bereiken is; wat
den ruiter betreft, dat hjj met het grootste gemak en de
minst mogelijke gedwongenheid rijde, en wet het paard
aangaat, dat het door den ruiter Diet gekweld.of pun'
aangedaan worde. Dikwjjls gelukt het maar al to zeer
bjj ruiter enpaard een tegenzin voor de lessen to verwekken
, in plaats dat men ze beiden lust or voor tracht
in to boezemen. Dit zjj slechts in het algemeen gezegd,
over de bjjzonderheden zal to zjjner plants() gesproken
worden.
12

13
3. Tereischten in den miter.
Door ruiter" dient verstaan to worden niet een ieder
die op een paard zit", maar hij, die het tot zijn doel weet
to beheersehen. Er zijn personen die nooit leeren rijden,
door gemis aan lichamelijke of aan moreele eigenschappen ;
anderen, die een dezer missen, maar door wilskracht dit
gemis weten te verhelpen, kunnen nog miters" worden.
Dan volgt de categoric van hen, die bepaald de lichamelijke
geschiktheid en de vereischte intellectueele eigenschappen
bezitten on van dozen weten gebruik to maken,
deze worden goede ruiters, terwijl eindelijk de talenten
komen, die alles in zich vereenigen, de zaalt met lust
en liefde behartigen, en nit deze komen de corypheeen
in de rijkunst.
Tot de lichameltike eigensehappen van den ruiter behooren
eon normale lichaamsbouw, een gezonde horst,
sterke spieren en krachtige beenen. De moreele eigenschappen
moeten echter boven alles de overhand hebben,
en onder haar bekleedt de mood de eerste pleats. Het
paard is zeer schrander en weet nauwkeurig of de miter
den moed heeft om het to willen beheerschen. Die alzoo
den mod met heeft om zijn lichaam aan het paard toe
to vertrouwen, rijcle hover niet, want hij zoude de afhankelijke
slaaf van zijn dier worden en aan zijne
luimen zijn overgegeven. Tegenwoordigheid van geest is
een tweede hoofdvereischte, ten elude bjj plotselinge
voorvallen ook even spoedig eon juist besluit to kunnen

14
nemen. Geduld met de gebreken van het dier, is evenzeer
noodig, want ofsehoon het paard met edele eigensehappen
begaafd is, blijit het tech steeds een (tier, dat niet altijd
de uitdrukking van den wit zijns ruiters begrijpt, vooral
wanneer doze, zooals meermalen gebeurt, die door een
verkeerde hulp kenbaar maakt. Onmiddellijk Woman
sluit zich het gevoel 'van billijkheid en zelfbeheersching
aan, opdat men niet terstond bij het een of coder vergrijp
in town en drift gerake, en strati:), daar waar alleen
eene terechtwilzing van het paard noodig ware geweest.
Ten laatste volgt oplettendheid om veto onvoorziene voorvallen
to kunnen verinijden, en eindelijk volharding ten
einde niet to vermoeien in den strijd om de heerschappij
over de ruwe krachten van het paard en zoodoende deze
to kunnen overwinnen.
4. Het paard veer den eersibeginnende.
De afriehting van het paard heeft ten doel diens wit
te fnuiken, het voor dens dienst van den mensch, hetzij
om to dragen of to trekken , gehoorzaam en gesehikt to
rnaken. Ken noemt het paard gehoorzaam , wanneer het
in de deelen van zijn liehaam, waarmede het jell hoofdzakelijk
tegen den wit van den ruiter verzet, behoorlijk
bewerkt is, zoodat het zich aan den wil van zijn miter
onderwerpt en alias doet wet tdeze er van verlangt.
Deze deelen zjjn de kaken in vereeniging met den nek,
dat is de eerste halswervelen, de gewrichten en ten laatsie

15
de rug. Zoodra het paarcl near verkiezing hoofd en hals
kan dragon, is het buiten de macht van den ruiter. Of
het draagt het hoofd to hoog steekt den neus in den
wind, of bet brengt het hoofd met den fleas bijna tegen
de borst en buigt den hats in de valsche wervelen (3den
en 4°). In beide gevallen wordt de werking der teugels
zeer verminderd. Voegt zich nog hierbij het niet doorbuigen
in den rug en in de gewrichten, dan is de onervaren
ruiter geheel en al can de luirnen van het paard
overgeleverd. Door de africhting moot het paard zoodanig
bewerkt worden, dat het voorhoofd bijna loodrecht staat,
de grootste bulging van den hale tusschen den 2den en 3den
halswervel pleats heeft, de halt; zoo opgericht is, dat de
Liens ongeveer ter hoogte van de heupen komt en de
gewrichten, van af de heap tot het kogelgewricht hunne
hinderlijke stijfheid verloren hebben.
Geeft het paard in al deze deelen na , toont het
nergens verzet in de spieren, dan kan men zeggen dat
het bewerkt, voor alle gangen geschikt gemaakt en tevens
in evenwicht is. De verklaring van dit laatste ken ik,
ale van to veel belang, niet geheel achterwege laten, on
zal ze hier in het kort geven.
Het lichaam van het paard wordt verdeeld in veer-,
middel- en achterhand. Do voorhand is het zwakkere
gedeelte van het paard, dear zij het zware hoofd en den
hats moot dragon, do achterhand is het sterkere doe!.
Het onafgerichte paard brengt zijn geheele zwaarte op de
voorhand over, doordien het hoofd en hale uitstrekt, en

16
gebruikt de achterhand alleen tot voortstuwing van het
lichaam, waarbg de beenderen en apieren der achterbeenen
zooveel mogelgk gestrekt worden gehouden.
Het hergden van zulk een paard, is niet alleen lastig,
maar ook gevaarlijk, dear bij het bezwaren van de voorhand
door hoofd en hale ook nog ht' gewicht van den
ruiter komt, waardoor de belasting der voorhand derWijze
vermeerderd wordt, dat aanstooten, vallen, enz. hiervan
de eerste gevolgen zgn, terwgl een spoedig, verslijten der
voorbeenen en schouders niet uitblijft. De voorhand te
verlichten en het zwaartepunt zoover mogelijk niter achteren
to verleggen is nu het doel der africhting. 13g het
krijgspaard (het schoolpaard laten buiten beschouwing)
moet het zwaartepunt onder het zitvlak van deni ruiter
gelegen zgn, terwijI bp het laatstgenoemde, 'het nog
verder near achteren verplaatst wordt. Dit laatste noemt
Fig. 1.
men het kunstinatig eventoicht (fig. 1), het ander het

17
natutirlijke (fig. 2); bet paard in de natuurlijke stelling
Fig: 2.
zal zich voordoen zooals in fig. 3 is aangegeven. Be-.
Fig. 3.
vindt het paard zich in het natuurlijk evenwicht, dan
kan het al datgene verrichten, .wat de miter or van
verlangt, on men zegt clan dat het aangenaam in do
hand is; het gevoel op het paard geeft dan ook den ruiter
alles to kennen.
Na doze korte uitweiding, die ik van belang achtte ,

18
zal ik de eigenschappen , die een dienstpaard moot hebben,
rtanwijzen. In de eerste pleats behoort daartoe een geed
temperament, gepaard met het rustige en zekere, dat
slechts eene goede afriehting en sterke spieren bet
paard kunnen geven. Vreesachtige en driftige paarden
.zijn ongeschikt. tot dienstpaarden, evenzoo pannier', die
stelselmatig voor eke terrein-hindernis blijven staan.
Met betrekking tot den mood moeten zij zoo in de
hand zijn , dat zij den arm van den miter niet vet.inoeien
, doch ook niet zoo licht, dat zij achter bet bit
blijven. Het eerste is nog boven het laatste te verkiezen,
want de niet ferme miter is niet elk oogenblik met zijn
beenen gereed one het paard het bit to doen aannemen.
In elk geval verliest hij 'cool' het oogenblik zijn gezag
over het paard. IIet rijden van oudere paarden is niet
af to keuren. Doze sun ten minste veel zekerder don jonge
paarden , doch mogen zij evenwel nog niet zoo versleten
zijn, dot zij reeds onzeker in den gang zijn en bjj onachtzaam
gebruik der teugels aanstooten. De niet forme
ruiter iminers heeft noch den zit, noch de hind van een
ervaren miter, dien bet mogelijk is zelfs een versleten
paard zoo te rijden, dat het niet aanstoot.
Paarden met bijzondere eigenschappen , zooals zenuwachtigheid,
bodemschuwheid enz., meet men niet koopen, zij
kunnen het den niet geoefenden ruiter zeer lastig maken.
Rierbij wil ik teveus doen opmerken, dat wanneer men
geeu kenner is, men het paard, dat men verlangt to
hebben, steeds met behulp van eon geoefcnden paarden-

19
kenner, die zoo mogelijk ook den smaak en de eigenaardigheden
van den kooper kent , en van een paardenarts
moot koopen. Oin zelf het paard to kunnen beoordeelen ,
hiertoo kan men eerst door voortdurende studie en jarenlange
oefening geraken. Evenals in alle zaken is ook
hier oefening en praetijk de hoofdzaak , doch kan de theorie
, wanneer zij met joist oordeel wordt toegepast, veel
helpen en van greet nut zijn , en moet steeds hand eau
hand met de praotijk goon.
Hier/node houden .de vereischten, die het paard voor
den Infanterie-ofticier bezitten moet, eater niet op. Het
meet namelijk, wat zijne eigensehappen betreft, bijna eon
ideaal zijn , wanneer men bedenkt wet bet onder niet
altijd volkomen geoefende miter's to verdragen heeft en
welko diensten het moot verriehten.
Zijne geode afriohting daargelaten, meet het paard het ge-
luid van trommels en muZiek in zijne onmiddellijke nabijheid
kunnen verdragen , ja , ale 't ware er op ingaan ; bij het vuren
moet bet geen de ming° vrees non den dog leggen, on-
Verschillig zijn voor het flikkeren der wapenen en het geraas
veroorzaakt door do handgrepen. Het moot gemakkelijk van
andere paarden at to brengen zijn , en met de grootste
kalmte de ontevredenheid van zijn meester over zijn troep,
die zieli dikwijls aan hem koelt, verdragen. Het moet over
slooten springen en door greaten kunnen klauteren , steile
hellingen op en of kunnen gaan , want de Infanterieoffleier
moot zijne tirailleurs dikwips op terreinen volgen ,
die de eavalerist voor ontoegankelijk zoude houden.

20
Door dikwijIs van paarden te veranderen, verkrbgt men
grootere zekerheid en meerdere kennis, want wanneer
men steeds op hetzelfdo paard zit, rijdt men zich licht
vast, en is dan onzeker als men op een ander met andero
hoedanigheden komt. Om den Infanterie-officier echter
velstrekt dozen read to geven, zou wel niet good zijn,
dear hierbij ook nog andere zakon in aanmerking komen ,
en in do eerste pleats het geld, want het dikwijIs veranderen
van paard geeft sleehts zelden geldelijk vOordeel,,
zelfs wanneer men kenner is, en geluk behoort er
ook steeds bij , enders geschiedt het ten koste der hours.
Maar ook het belong van den dienst staat op den voorgrond,
want heeft men eon paard, dat aan nile vereischten
voor den dienst voldoet, dan houde men het,
want men weet niet wet men or voor in de pleats krijgt.
5. tritwendlge paardenkennis.
Dear de africhting van het paard geheel berust op de
kennis van zijn ontleedkundig en werktuigelijk semenstel,
van zone evenredigheden en van den vorm der
lichaamsdeelen, die op de plantsbeweging betrekking
hebben, een on ander in verband Met sommigo natuuren
werktuigkundige wetten , moot de pikeur con paardenkenner
in de uitgestrekste beteekenis zijn, en oneven-
.redig veel meer, clan degene, die alleen do bruikbaarbeid
van het paard uit zijne vormen , evenredigheden on gan-

21
gen beoordeelt. Voor horn ,.die slechts het afgerichte paard
berijdt, is zulk eene diopgaande kennis niet noodzakelijk ,
doch mag hij evenwol Diet onbekend zijn met sommiie dezer
zaken, omiat hij de kennis hiervan bij het berijden van'
bet paard toepassende, woleens zich daardoor een beter en
langduriger gebruik van .zijn dier kan verzekeren. Doch
ook hierin moet de theorie met do practijk hand aan
hand gaan en vordert daarom doze zaak voortgezetto
oefening.
De uitwendige paardenkennis zal daarom in kortetrekken
hier behandeld en aangewezen wordon, hoe de verschillende
deelen van het paard, in zooverre .zij op zijno
bruikbaarheid en duurzaamheid invloed hebben, mooton
gevormd zijn, hierbij het praotisch doel voor oog houdonde
, zonder in beschouwingon en vorklaringen van hot
waarom to treden, datt: noch het doe!, noch het bestek
van dit werkje dit gedoogt.
Ann het lich.aam van het paard onderseheidt men drio
hoofddoolen to weten : het hoofd,-den romp en 'do Zedsmaten.
Dat het paard nit eon rijkundig oogpunt in voor-,
tniddel- on achterhatid verdeeld wordt, is reeds vroeger
gezegd geworden. Tot do voorhand behooren het hoofd,
do hale, do voorborst on de voorbeenen, tot de middolhand
do rug, de borsaas, bulk, laden en flanken, tot
do achterhand do kroep of het lends mot den' steart on
do achterbeemen._

22
De uitwendige lichaamsdeelen zijn do volgende: (fig. 4).
il6
Fig 4.
1/-- si ,,51.*:38
1/01g
/
4i
""47; ,
De ooren. 4. De oogen.
Het voorhoofd met den 5. Het aangezicht.
maantop. 6. De neus.
De slapen. 7. De neusgaten.
\

23
De lippim en do mond. 25. De hoof.
De kaken. 26. De rug.
De oorspeekselklior. 27. Do lenden.
De nek. 28. lIet kruis of do kroep.
De zijelalcten an den. 29. Do staartwortel.
hale. 30. De staart.
De kern mot do manen. 31. De ribbon.
De keel. 32. Do spoorader.
De sehoft. 33. De bulk..
De sehouder met den 34. De heupon.
boeg (c).
35. De flanken.
De voorborst. 36. Do liezen.
De olleboog. 37. De koker.
De onderarm. 38. De dij of bovensehenkol.
Do voorknie. 39. De billen.
De pljp. 40. De knieschijf.
De koot. 41. De ondersehenkel.
De kogol. 42. Het spronggewrieht.
Do kroon. 43. De hak.
Wnt de algemeene afinetingen betreft, zoo wil men, dat
het pnard even lang als hoog moot zijn, zoodat de boogte ,
van de punt der sehoft tot den grond (ab fig. 4) gelijk
moet zijn can de leugte , van de punt van den boeg
(c fig. 4) tot aan die der billen (d fig: 4).
Overtreft do laatste de eerstgenoemde, don is het paard
to tang, on dear deze grootere lengte van den romp in
den regol het gevolg is van to langen rug en to lange lenden,
worden doze deelen daardoor minder stork on buigen

24
°Olt ondor het .gewicht van den ruiter spoodighr door,
Nvaardoor de zaalrug ontstaat.
een jaard, dat to kort is, waarbij de afmeting at;
de lengte ed overtreft, zjjn doze deelon in tegenoverstelling
wel stork, (loch dear do beenen near evenredigheid
te lang zijn, linden zij te weinig ruimte wider het
lichaam om zich vrtj to kunnen bewegen. Zulke paarden
vangen zieh zeer licht id de ijzers, on kunnen daardoor
zelfs vallen.
'` Bit eon aestetisch oogpunt verlangt men hot hootd
-van het paard Nein, on deze .Vereischte strookt ook goheel
en al met die, welke .men aan dit deel stelt ale
eene der voorwaarden tot cone snelle on volhardende
be wegi ng.
Tot opheldering hiervan moot gezegd worden ç dat het
gewieht van het hoofd steeds belemmerend op de vrijo
beweging der voorbeenen werkt. Bill con zwaar hoofd:
is doze invloed onevenrodig grooter, niet zoo zeer door
het meerdero van zjjn gewicht op zich zelf, ale wet
doordien het aan een langen her boomsarm, de hale, werkt.
Wat nu den vorm van het hoofd betreft, zoo moot
hot van boven can het voorhodd breed zijn. Behalve
dat bij zulk cone vorming de halsspieren het hoofd gemakkelijker
kunnen ophelTen, Nvaardoor op mechanische
gronden do belasting, der voorbeenen verminderd wordt,
tengevolge waarvan zij zich vrijer kunuen bewegen,
geeft con breed voorhoofd cone meerdere ontwikkcling
der. hersonen, alzoo der intellectueole vermogens , to

1
25
konnon , terwij1 do kaakholto wjjd is, on dit Oene mime
ligging aan hot strottenhoofd versehaft , hetgeon voor do
gemakkelijkheid der ademhaling bij sommige stellingen
van het hoofd van belang is.
Men neemt algemeen aan, dat do lengto van het hoofd
3/8 van de hoogte van het lichaam moot bedragen.
Ton opziehto van den hale komen zijne lengtii en
worm in aanmerking. De lengte-moet van den nek tot
can de punt dor schen gelijk staan met 114 maal die
van het loofd.
Ofsehoon de hals, evenals het hoofd, door zijn gowieht
bezwarend op de voorbeenen werkt, is eon langeren
hale voor het rijpaard echter beter dan eon korte,
want bij immengestolde en getaarlijke bewegingen is het
paard daardoor beter in staat om tot het bewaren van
zijn Ovenwieht, zun zwaartopuni to verplaatsen. Deartoe
zou eon korte hals ongesehikt zun , want do hale
werkt in dit opzioht meer door zijn leugte dan door zijn
gewicht, en op dezelfde gronden ken de ruiter door eon .
langen hale beter inwerken op de richting der overige
lichaamsdeelen.
Drie minder goede halsvormen komen inzonderheid
in aanmerking , to Weten: de zwanehals , de rechte hals
en de hertehals.
lib den eerste vormt de hale eon boog waarvan do bovenste
rand hooger dan het hoofd staat. Daardoor kan
dit moeieljjk gestrekt worden , hetgeen bjj snello gangen
oils verschillondo rodonen zoo .noodzakolijk is.
v.

26
Bij de beide andere halsvormen kunnen hoofd on halo
moeielijk bijgebracht worden , terwijl de laatste doorgaans
met eene slechte aanzetting van het hoofd gepaard
gaat.
Onder aanzetting van het hoofd verstaat men de wt.*
van vereeniging van dit deel met den halo.
Wanneer de aanzetting good is, dan moot de verbindingsvlakte
(voorgesteld door de lijn e f fig. 4) niet to
breed zijn , en jets minder dan 1/3
der hoofdlengte bedragen.
Is zU to breed, dan geschieden de zijwaartsche
bewegingen van het hoofd moeielijk en veroorzaken het
paard pijn, doordien de oorspeekselklier bij de buiging
gedrukt wordt.
Verder kan de aanzetting van het hoofd to hoog of to
diep zijn. Te hoog noemt men ze, wanneer de verbindingshoek
tusschen hoofd on halo te stomp is, in het
tegenovergestelde geval is het hoofd to diep aangezet.
Beide wijzen van aanzetting hebben grooten invleed. op
de working van het bit op de lagen, en bijgevolg op
de besturing van het paard.
De schoft moot hoog, van onderen breed en tevens
lang zijn. Eene hooge schoft waarborgt niet slechts eene
bchoorlijke ligging van den zadel , en daardoor de juiste
plaatsing van den last, maar heeft ook grooten invloed
op de beweging. Bij doze vorming toch kunnen de
spieren, die den halo en het hoofd oplichten, krachtiger
werken; doze deelen worden hooger opgericht gedragen ,
en daardoor op werktuigkundigo gronden do drukking

27
van het gewicht op de voorbeenen verminderd , zoodat
doze zich vrjjer kunnen bewegen.
Eene van onderen breede schoft duidt op breeden rug on
breede lenden, en goed ontwikkelde rugspieren, terwjj1 doze
vorming tevens cone ruime borstkas nan zich verbindt,
bide ook voorwaarden tot cone krachtige en volhardende
beweging.
Is de schoft lang, dan wordt daardoor de rug verkort,
terwjp, met het oog op de juiste verdeeling van den
last, het zadel de bests ligging verkritt.
-De rug moet in de eerste plants recta zjjn. Zulk eon
rug is stork, hoofdzakelijk omdat de rugspieren flan de
meeste kracht kunnen uitoefenen, terwijI de beetle."' bjj
dezen rugvorm op den behoorlijken afstand van elkanler
geplaatst zjjn.
Afwjjkingen hiervan zjin de zadelrug on de hooge rug.
Beide vormen zijn voor het rjjpaard niet verkieseljjk ,
de °erste omdat *de beweging daardoor nicer beperkt
wordt, ofschoon do gang meer verheven is, terwijI de
tweed°, alhoewel stork zijnde, eene, voor den ruiter onnangename,
stootende beweging geeft.
Van den rug wordt verlangd dat h Port zij. De
rederi hiervan berust. op natuurkundige beginselen. Even
ale eon korte stok een grooter last zal kunnen dragon
zonder to broken, zal een korte rug sterker zjjn, en ;tinder
under het gewicht van den ruiter doorbuigen, en ziet
icon den zadelrug clan ook niet spoedig uit dozen rugvorm
ontstaan , heigeen mot den langen rug wel bet geval is.

28
De rug moot breed zijn, want atin doze meerdero
breedte is teyens cone sterkere ontwikkeling der rugspieren
yerbonden. 4
Ofschoon vele den gespleten rug voor sterk houden ,
worth dit niet door de ondervinding bevestigd, en 'sinden
wil dozen rugvorm bij de gemeene rassen.
De lenden moeten zoo kort mogelijk zijn, ofschoon
non lange lenden wel eon voordeel verbonden is dat
korte missen, to weren linelheid in de wendingen. Zij
moeten in cone zooveel mogelijk. rechte lijn van don rug
in het kruis overgaan, en yooral niet even vd6r het
laatstgenoemde deel cone uitholling vertoonen, want
zulke ingeyallen lenden 'zijn zwak. De deugdzaamheid
van breede lenden berust op hetzelfde beginsel als die
van den breeden rug.
Do zoogenaamde hooge lenden of karperrug, die cone
bovenwaartsche bulging hebben, houdt men wel voor
stork, doch paarden met zulke lenden zijn moeielijk 'good
af to richten. Men vindt deze nog al bij paarden die
yroeg hard gewerkt hebbeli.
Bij het rijpaard moot het kruis zoo recht mogelijk
N,vezen en met den rug en de lenden op cone lijn gelegen
zijn. Door zulk cone yorming wordt de. krachtige .
working der spieren begunstigd.
Eon geed gevormd kruis moot lang zijn. Zulk eon
kruis is gunstig your de snelheid der beweging en beyordert
zeer de oplichting van het yoorstel blj sommige
gangen, inzonderheid 1)0 den galop.

29
" De breedte- van het kruis heeft moor betrekking tot
do kracht ale tot de snelheid der beweging, zelfs is eon
to breed kruis hinderlijk can cde -snelheid, doordien
hierdoor een waggelende gang ontstaat, waardoor en,
tijd en kraht nutteloos N:oor de voorwaartsche beweging
verloren gaan.
Het ovale of meloenvormige kruis volgt in deugdzaamheld
en schoonheid op het rechte kruis. Het is tamelfjk
recht, gaat ook onmerkbaar in de -leaden over, on heeft
geed ontwikkelde spieren. Op het midden bezit het cone
ondiepo, ronde uitholling, waardoor hot eenigszins den
vorm eener meloen verkrbgt.
Minder schoon on deugdzaam is het hooge, spitsekruis.
De bovenste ljjn van dit kruis ver heft zich ale cone
scherpe kern boven de magere zijvlakten. llet is minder
stork don de beschreven kruisvormen en geeft ook
zwakkere rugspieren to kennen.
Het ronde kruis wijkt in zijn richting on length nog
moor van het rechte kruis af en is derhalvo minder
deugdzaam voor .het rfjpaard.
Do vorm der borstkas is van grooten invloed op do
deugdzaamheid van het paard. Om dit deel good to beoordeelen,
moot men onderscheid maken .tusschen do
voorborst en de_ eigenlijke borstkas, welke laatste wij
het eerst zullen beschouwen.
Van dit deel komen ter -beoordeeling hare diepte,
breedte en lengte. Onder diepte verstaat men de afmeting,,
die door do lijn g h (fig. 4) wordt aangeduid. Men

30
zegt dat de borstkas diep is, wanneer hoar onderrand
reikt tot de lijn , die van het ellebooggewricht tot het
kniegewrichtgaat, (van i tot in, fig. 4). Reikt de borstkas
niet tot doze lijn, dan noemt men ze ondiep.
Een diepe borstkas verschaft aan de lenge': de noodige
ruimte tot uitzetting bij de inademing , terwijl daarmede
tevens vereenigd is een lang schouderblad, beiden zaken,
die voor cone volhardende en snelle beweging vereischt
worden.
Om de breedte van de borst to beoordeelen, plaatst
men zich vdcir het paard , en wanneer nu de welving
der borstkas achter den schouder de buitenzijde van de
bovenschenkels dekt , dan heeft zij de voldoende breedte.
Eene to breede borstkas is voor het rijpaard Diet verkieselijk
, vooreerst omdat doze vorming eene meer of
minder waggelende beweging van het voorstel en ook
cene minder gunstige plaataing der voorbeenen ten gevolge
keeft.
De breedte van de voorborst hangt !neer van den
stand der voorbeenen dam van de ruimte. der borstkas
af.
Bij eene regelmatige schouderligging, moot de voorborst
vlak zijn, met cone snuffle sleuf in het midden.
Voor eon paard van middelmatige grootte neemt men
aan , dat de afstand tusschen de voorbeenen cone goede
hand breed meet bedragen.
De ruimte van den bulk ha ngt van die der borstkas
af. De onderrand van den bulk moet bij gezonde on
welgevoede paarden in cone rechte lijn in de liesstreek

4
31 .
overgnan. Ifeeft doze ljjn eene nitbuiging naar onderen,
dan noemt men dit een /tool: of hangbuik. Voor poordon,
die snelle bewegingen moeten maken, is dit-eene
slechte worming, Want de ademhaling, en wel de uitademing
word t hierdoor bemoeieljjkt.
De schouder is een belangrjjk deel, zjjn worm en ligging
heeft grooten invloed op de snelheid der beweging.
De schouder moot lang zijn, deze lengte hangt af van
de diepte der borstkas, dear deze beide deelen in hunne
ontwikkeling geljjken trod 'louden.
Wat zjjne ligging betreft, zoo bezit een behoorlijk
schuins .liggende schouder de meeste voorwaarden tot
een ruimen gang on eene snelle beweging. Men houdt
de ligging van den schouder voor geed, wanneer het
scliouderblad met het opperarmbeen eon jets grooteren
hock dan van 900 maakt. Wordt den hoek veal grooter,
, dan is de schouder te stall, in het tegenovergestelde
geval zegt men dat het paard voorboegig is. Het gevidg
van beide is, dat de beweging, ofschoon om eenigszins
versehillende redenen, beperkt wordt, ter wjjl
bjj de laatstgenoemde worming zich nog het nadeel
voegt, dat door de meerdere bulging van het boeggewricht,
het onderbeen meer achterwaarts komt, waardoor
de ondersteuning van het lichaam minder volkomen
wordt, en neiging om te.storten onts.tant.
Men verlangt den sehouder good gespierd, evenwel
zoodanig, dat de afscheidingen der oppervlakkig liggende
spieren onder de huid ziohtbaar zjjn, do spieren zelve

32
moeten vast op het aanvoelen zijn. Zulke schouders
noemt men droog.
Bij magere, platte schouders zijn de spieren te weinig
ontwikkeld , of dikwijIs ten gevolge van ziekten der
ledematen vermagerd. Zulke schouders zjjn vlak , en
issen de welving van de voorgaande. De kern van
het schouderblad steekt daarbij stork uit. Deze sehoudors
zijn weinig krachtig.
Wanneer de schouders losse sponsachtige spieren en
veel vet, vooral naar de schoft toe en bij den overgang
in den voorarm hebben , dan noemt men doze vet of
overladen. Ook doze conning bewbst niet voor kracht.
Eene vrije beweging is your den sehouder eene eerste vereischte,
want van haar hangt de zekerheid en uitgestrektheid
van den gang af. To groote beweeglijkheid in de schouders
intusschen , zooals men die wel eens bij sommige
gangen (stekende draf) ziet, is nmer schoon dan deugdzaam.
Bij de dusgenoemde stijve en gebonden schouders
is de beweging to goring; hierbij is de gang kort on
beperkt , en stooten de pardon aan.
Some ziet men dat bij het neerzetten der beenen de
schouders zich merkbaar opheffen , terR iji do borstkas
als 't ware tusschen de schouders zakt. Dit geeft eene
to loose verbinding der schouders met den romp to
kennen. Men noemt dit losse schouders, zij hebben eene
weinig uitgestrekte beweging ten gevolge. Zulke pearden
stooten aan en vallen hat.
Do elleboog mag niet to dicht tegen do borst flange-

t
33
drukt, noch daarvan to yea verwijderd zun , maar
meet cene met de overlangsehe as van het lichaam evenwijdige
richting hebben , daar hiervan de stand van het
been afhangt. Is de elleboog to dicht bij het ljjf, dan
verkrijgt het onderbeen een buitenwaartschen stand,
waardoor de zoogenoemde fransche of snijderbeenen ontstaan.
De toon van den hoef is hierbij near batten
gekeerd. Wanneer daarentegen de elleboog te ver van
het lijf afstaat , don zal het onderbeen binnenwaarts
gericht zijn, en hierdoor ontstaat eene stetting, die men
toontreders noemt.
non gericht.
De toon van den hoof is naar bin-
Ale een deel dat in de ruimte voorwaarts grijpt, verlangt
men den voorarm lang. Eon lange voorartn geeft
eon gestrekten gang, en I' .,rbindt tevens can zich eon
kort pijpbeen (eveneens eene gunstige Terming); het been
wordt eehter dikwijls niet hoog genoeg opgelicht, zoodat
zulke paarden wel eons .eens
aanstooten. Het tegenovergestelde
heeft een korte voorarm ten gevolge, de voet
wordt wel hoog opgelicht doch weinig vooruitgebracht.
De gang is daardoor vermoeiend en niet ruim. De voorarm
meet van boven zoo breed mogelijk en dik zijn , on
niet to spoedig in breedte afnemen, zoodat bet deel cone
breed kegelvormige gedaante heeft. Alsdan zijn de spieren
stork ontwikkeld en is hiermede eene voorwaarde tot
cone volhardende beweging gegeven.
Algemeen kan men aannemen dat de voorarm niet to
lang, de Nip niet to kort kan zijn.
2

34
Do voorknie moot, zoowel van voren als van ter zijde
gezien, breed zijn, van voren ter weerszjjden buiten den
onderarm en de pill) uitsteken, terwijI de voorvlakte
vlak, hoogstens eon weinig gewelfd, moot zjjn. Is de
voorvlakte van de knie stork afgerond, dan noemt men
dit ronde knieen; deze zijn zwak. De zoogenaamde ingesneden
knieen, zijnde die, welke can de achtervlakte
ender het haakbeen sterk uitgesneden zjjn, geven zwakheid
te kennen. De knie meet loodrecht onder den
voorarm en op het pijpbeen staan. Soma is de knie naar
voren gerieht en vormen de pnoemde beenderen een
zekeren hock; men noeint dit forma- of bokbeenig , welk
gebrek of aangeboren of verkregen is. In het laatste
geval is het van veel nicer beteekenis , want het geeft
dan eeno zekere mate van versletenheid to kennen. Do'
ondersteuning van het lichaam wordt daardoor minder
volkomen en de gang onzeker, ioodat zulke paarden
licht storten, hetgeen wanneer het gobrek aangeboren is,
niet het geval is. Van belong is het derhalve om to
weten , of kromme knieen aangeboren of verkregen zjjn.
Daartoe last men een voorbeen oplichten, en ziet men nu
dat de knie van het rustende been zich strekt, dat wit
zeggen, dat zij in eene loodrechte richting tusschen voorarm
en 1)4 komt, dan kan men aannemen dat bet gebrek
verkregen is. Aangeboren kromme knieen bljjven ook in
dezo omstandigheid krom.
Minder nadeelig voor de zekerheid van den gang zjjn
de dusgenaamde holle /titian, waarbij doze deelen [tater-

35
a waai-ts gericht zijn. 1Iierbj hebben intusschen de buig:
pezen van den Toet Teel te lijden , zoodat ontsteking en
kreupelheid -hiervan do gevolgen kunnen zijn.
Ms afwijkingen in de richting der knieen komen nog
Toor de osseknieen, wanrbij deze deelen binnenwaarts
nnar elkander gekeerd zijn, terwijl de onderheenen eene
b u i ten wa a ascii° richting hebben. Het tegenovergestelde
hiervan is teijd in de knieen. Het onderbeen is hierbij binnenwaarts
gericht. bide vormingen zjjn groote misstanden
, terwip zij ook invloed op de beweging van het
been hebben. BO de lnatste strijken de paarden zich licht.
De pi,jp meet, zooals reeds vroeger gezegd is, kort en
daarbij breed zijn , tetwill de buigpezen don geed ontw
ikkeld en stork zijn. Doze pezen moeten duidelijk van
het pijpbeen afgescheiden liggen, zoodat iusschen deze '
beide deelen cone duideluke sleuf gezien Wordt. Men
noemt dan do pijp droog , hetgeen zoowel Toor schoon
als geed gehouden worth. Eene to smalle pijp , in vereeniging
met eene rondo en small° knie, Melt het spine-
:been daar, , eene Terming die ongeschikt is veer eenigszins
volhardende beweging. Do pezen moeten droog en vast
op het annvoelen zijn , en geene verdikkingen, zoogenoemde
peesklappen , vertoonen, daar doze of van kreupelheid
vergezeld gaan , of wel bij eenige aanhoudende
inspanning , ze ten gevolge kunnen hebben. Aan het
pijpbeen , meestal nan de binnenvlakte, doen zich wel
eons beenachtige uitwassen , de zoogenoemde over- of
sehulelbeenen Toor. Some zijn zij oorzaak Tan kreupel-

Sn
held, on wel in hot begin hunner ontwikkeIiig, of
wannecr zij dicta bij de knie, den kogel en ,de peon
gelegen zijn. In de meeste gevallen echter hebben zij
geene nadeclige gevolgen.
De kogel , bet gewricht tusschen bet pijp- en hootbeen,
moot good ontwikkeld zijn, en daarbij niet scherp in
doze deelen overgaan. Smalle en ronde kogels geven
zwakke gewrichten to ken nen , en waarborgen geene grooto
duurzaamheid van het paard. In zulk cone vorming is
de oorzaak van eenige gebreken gelegen. Ten zijde van
den kogel ziet men dikwijls rondachtige, meer of min
weeke gezwellen , (lit zijn de dusgenoemde geforichtsgal-
len , terwin boven doze insgelijks langwerpige gezwellen
gezien worden , de peesgallen, evenzoo op de voorvlakte
van het gewricht. Het bestaan van gallen geeft te kennon,
of dat het paard z wakke gewrichten heeft, of dat or
reeds veel dienst van gevorderd is.
De koot is stork, wanneer ze kort en dik is. Men
neemt aan dat hare lengte 1/3 van die .der Ail) moot
bcdragen. Is zij langer, , *den houdt men ze voor zwak,
ofschoon de beteekenis van cone to lange koot eenigszins
near bet ras van het paard versehilt. paarden van
edel ras met sterke spieren en pezen schandt eene to lange
koot Teel minder don bij paarden van gemeene rassen. Van
groot belang is de riehting of belling die de koot heeft.
De overlangsche as der koot meet met den grond een
hoek van 450 maken. Is deze hook scherper, dan treedt
he paard le reel door. Dear hierdoor de buigpezen

37
banden moor uitgerekt worden, ligt hierin de oorzank
van gebrelon, die kreupelheid ten gevolge hebben. Is
de hock stomper, dan is het paard to steil gekoot. Behalve
dat deze worming cone voor den ruiter onaangename,
stootende beweging geeft, bestaat hierbij mender° canbiding
tot verstuiking, overkooting , die steeds met kreupelheid
gepaard goat.
De osergang der koot in den hoef moot vlak , weinig
verheven zijn. Vertoont zich dear ter plaatse cane
wrongvormige verhevenheid, dan duidt dit op bet bestaan
van overhoeven, zijnde beenwoekeringen can het ondereinde
van het kootbeen, die meestal ongeneeslijke kreupelhcid
ten gevolge hebben.
Bij de beoordeeling der achterbeenen komen de volgende
zaken in aanmerking :
De dij of bovensehenkel verlangt men lang en breed,
met duidelijk zichtbare, caste spieren bedekt; zij moot
behoorlijk afgerond en van den schenkel door cone zachte
uitholling afgescheiden zijn. Eon onmerkbare overgang
van de dij in den schenkel , zoogenoemde ossedijen , is
minder deugdzaam. De lijn , die de achterrand der dij
beschrijft, verschilt eenigszins near het ras; bij bet Oostersche
paard is zij bijna recht , terwtil zj bij de overige
rassen een grooteren of kleineren boog vormt.
Eene ongelijke ontwikkeling der dijen , zoodat de eene
schraler en magerder is den de andere, moot in den
regel het vermocden doen ontstaan , dat zulk con paard
vroeger can langdurige kreupelheid geleden !weft.

38
De knieschijf moet matig afgerond zijn, zich duidelijk
wider de huid doen zien, en cone can de lengte-as van
het liehaam evenwijdige richting hebben. Ook can (lit
gewrioht vertoonen zich wel eons rondachtige gezwellen,
de kale of liesgallen, die niet zonder beteekenis zijn.
Do schenkel of onderschesticel. Ale vereischten van flit
deel stelt men eene geode lengte, sterke gespierdheid on
cone juiste stalling of richting. De lengte van don
sohenkel heeft grooten invloed op de beweging en wel
op hare snelheid. Een lange sehenkel is cane eersto
voorwaarde voor cone snelle beweging ; voor volhardendo ,
krachtige beweging echter, , moet do schonkel geed ge-
spierd zijn. De stalling van den onderschenkel hangt af
van die der dij. Stoatdaze to reoht, dan komt de schenkel
to schuins en to ver naar achteren to liggen , waardoor
de hook van het spronggewricht to seherp wordt, en de
zoogenoemde sabelbeenen ontstaan , welke vorming coiner
ook het gevolg van een te langon schenkel , bij een
normalen stand van de dij, kan zjjn. Men neemt can,
dat de schenkel eene goede ligging en lengte heeft, wanneer
cone loodlijn van de punt der billen getrokken den
hak raakt (d 1 fig. 4). En is voorzeker goon gewricht.
can walks normale vorming men moor beteekenis hecht ,
dan aan die van bet spronggewricht , en goon wonder,
want van niet eon gewrieht wordt bij de beweging zoo
veel inspanning gevorderd als van dit, reden waarom
dan ook can het apronggewricht meer gebreken voorko-
men , dan can elk antler, on wcaronder er zijn , die

39
grooten invloed op de bruikbaarheid van het paard hebben
, ja zelfs doze gelled kunnen ophetfen.
De beoordeeling van het spronggewricht is zeer moeielijk
, en vereischt daarom veel geoefendheid. Eeno kort.e
opgave center van eenige zjjner vereischten on gehreken
mag evenwel bier niet achterwege bliven.
Men verlangt het spronggewricht , zoo wel van voren
of achteren als van ter zijde gezien , breed. Het moot
verder droog zijn , dat wil zeggen, dat men onder de
huid alle uitsteeksels en holligheden der beenderen duidelijk
moot kunnen zien. Is het dik en bol , dan bewjjst
dit voor eene losse, sponsachtige gesteldheid der beenderen
en van de overige weefsels, zooals men dit bjj poorden
van gemeene rassen vindt. In zulk cone vorming
ligt eene voorname aanleiding tot bet ontstaan van vole
gebreken , zoo ale gallon, spatten enz.
De eerstgenoemde gebreken komen op verschillende
plaatsen van het spronggewricht voor, en vertoonen zich
ale rondachtige, weeke gezwellon, dikwijls gaan zjj met
kroupelheid gepaard.
\Vat nu den vorm betreft, zoo dient men op
bet volgende to letten. Van achteren of van voren gezien,
moet de binnenste proflellun van den knobbel van het
schenkelbeen of flaauw gewelfd zijn en slechts in het midden
eerie lichte uitholling vertoonen. De overgang van
bet gewricht in de pijp moot onmerkbaar zjjn, en mag
dear ter plaids° goon verhevenheid zichtbaar wezen. Is
dit wel het geval, don bestaat or cone spat, eon gcbrek

40
tint veolal met ongeneeslijke kreupelheid german' gent.
°footmen men 130 vole spronggewrichten dien overgang
niet zoo zacht , fluter min of moor hoekig ziet pleats
liebben, mag men dit niet steeds als eon gebrek besehouwen,
wanneer te weten beide spronggewrieliten
gelijk zjjn, 't is den slechts eene minder goede Terming.
De achterste profiellijn van de punt van het hielbeen
tot arm de pgp moet recht zijn. Bevindt zich eenige
vingers breed ender die punt eene welving, den noomt
men dit eon hnzehak. Vroeger meende men dat bet
gebrek steeds bestond in eon beenuitwas, of in eene
verdikking der buigpees, dock is hot bewezen ,
dat het
ook zondor daze ziekelijke toestanden ken bestaan, en
zoude het dan zijne oorzaak in eene slapheid der banden
hebben.
De voorste profiellijn van het gewrieht mag oak nietgewelfd
zjjn on moot onmerkbaar in de Oh) overgeen.
De hoek, then het spronggewicht maakt, most cone
zekere grootte hebben. Men rekent dat lib 140 ° moot
bedragen; wordt daze hoek stomper, dan is het paard
Is recht in de sprongyeterichten ; is hp seherper, drin
noemt men dit sabelbeenen. 13eide vormen zijn van
'reel invloed op do boweging on op do duurzaamheid van
het paard, evenwel niet om dezelfde redenen. Te recta°
spronggewrichten missen de noodige buigzaamheid, weardoor
het overbrengen der zwaarte op de achterhand
bemoeielijkt wordt. Dearbij is hunne voortstuw ingskracht
geringer. Bj sabelbconen drukt hot lichaamsgowicht to

4 1
stork op de spronggewrieliten , zoodat zij in !mune vrijo
working tot voortdrijving gob inderd worden. Beide
geven aanleiding tot verschillende gebreken.
Ook in de verdere stetting van het spronggewriclit
bestaan eenige afwijkingen,. (lie in meer of mindere mate
invloed liebben op de kracht van dit deel en op de snelheid
der beweging.
Daartoe belmort , koehieligheid wanneer de spronggewriehten
dielit bU elkander staan en de pijpen nu buitenwaarts
gericht zijn. Heoft dit laatste niet pleats,
,Inn zogt men dat het paard twain° van achieve)! is.
Het tegenovergestelde liiervan is het te tvijd in de sprang-
geterichten.
Met hot oog op bet lang bruikbarir boudon van bet
'wird, is eon(' naaumkeurige beeeliouwing van bet spronggewrieht
van greet belling.
Ann de aehterpijp, die jets langer is dan de voorpijp,
oak niet geheel loodrecht staat, komon de schiefelbeenen en
poosklappen veel zeldzamer voor. Veer het overige moot
zij dezelfde vereiseliten als de voorpijp hebben.
6. De grondbeginselen tan het natuurlijke rijden.
Het doe van hot rijelen is, zooals reeds vrooger gezegd
is, het volkomen ineester zijn van het paard. De middolen
am daartoe to geraken zijn zeer verschillend. Hot
paard is zulk eon wonderl[jk dier, dat men or bijna tales

42
van gedaan kan krijgen , hetgeen niet geheel tegen zijn
natuur strijdt, indien men daartoe Bleats den juisten
weg inslaat. Door zijne verstandelijke ontwikkeling en
zijn goed geheugen ken het voorliefde of afkeer, , zoowel
voor den mensch als tegen zekere handelingen gevoelen.
Wanneer bet paard met juistheid alias doet , hetgeen er
van yerlangd wordt , noemt men het gehoorzaam.
Ale eerste regal volgt derhalve hieruit, dat men het
paard steeds goad behandele, en ten zeerste yermijde om
het zonder aanleiding, eenige pijn te veroorzaken. Even
gevoelig ale het paard voor eene zachte behandeling is,
evenzoo zeer vreest het elke pijn, daarom meet de miter
om zijn doe te bereiken , doch dikwijls met groote zelfverloochening,
steeds de aerate in het werk stellen.
Slechts als bestraffing, en wanneer alto avenge middelen
to vergeefs zijn aangewend, mag men het pijn veroorzaken,
en dan nog alleen door de sporen en de karwats. Dikwijls
ziet men ongeduldige en onkundige ruiters het
paard aan de teugels in den mond rukken (hetgeen dikwipe
oak wel onwillekeurig geschiedt). Behalve dat dit
eene barbaarsche handelwijze is, waardoor aan het paard
hevige Ain op de zeer gevoelige lagen, waarop het bit
rust, wordt veroorzaakt , straft de miter zich zelf hot
meeste, want het paard gaat zich daardoor verzetten en
is ten laatste niet meer te berijden. Bij ondeugendheid,
verondersteld dat zij niet uit onkunde onstaat, doen een
pear spoorslagen eater den singel, of eon krachtige slag
met de karwats op het achterstel cone goede uitwer-

43
king, want als men eenmaal genoodzaakt is om to straffen,
moet dit dan ook met nadruk en kracht geschieden.
Hebben wJ one dezen grondregel eigen gemaakt, dan
komt een tweede in aanmerking , to weten die, dat wij
het paard ender onzen last den dienst, dien wij van
het vorderen, zooveel mogelijk verlichten. Wij komen
bier tot de theorie van het evenwicht, die van groot belang
is en die wij reeds vroeger toegelicht hebben. In
het elgemeen moot daarom het gewicht van den miter
derwijze op den rug van het paard verdeeld zijn , dat de
4 beenen gelijkelijk belast worden. Daar de voorbeenen,
doordien zij ook nog hoofd en hals moeten dragen , op
zich zelf reeds meer belast zijn dan de achterbeenen,
meet de ruiter trachten zijn zwaartepunt meer op de
achterhand te verplaatsen. De sterke bouw van het
kruis en de zware spieren der achterbeenen gedoogen
cone grootere belasting van het achterstel , terwijl de
voorbeenen, nu minder bezwaard zijnde , zich vrijer kunnen
bewegen. De achterhand daarentegen work door
het onderbrengen der achterbeenen bij het gaan understeund
, waardoor nu het evenwicht onder den ruiter
hersteld wordt. Doch, even ale in alto zaken, bestaan
ten doze uitzonderingen , men vindt paarden met cone
zwakke achterhand , die men daarom meer op de voorhand
moot rijden, evenals er ook paarden met bijzonder
sterke achterhand zijn , waarbij men de voorhand derhalve
geheel ken verlichten.
Paarden met cone stork° achterhand word en door ken-

44
ners tot de bruikbaarste gerekend en RHO(' bovon andero
verkozen , ook al is de voorhand minder geed.
De derde grondregel is om bet paard met cone zaehte
hand te rijden. Hoe moor de ruiter er in slaagt, om door
zijn rustigen zit elk noodeloos rukken in den mond
van het paard to vermijden, des to eer zal het doen,
wat men er van verlangt.
Het zachte en rustige van do hand ligt in de veerkracht
van het gewricht. Do beginnende ruiter gelooft
zeer dikwijls, dat wanneer hij zjjn paard met losse tongels
rijdt, hjj zieh daardoor eene zachte hand eigen
maakt; eon ander gaat tegenovergesteld te work, deze
bomantelt zijn niet vasten zit hierdoor, dat hij de tengels
to strak houdt, dear hij het zachte, rustige San-
'louden der toug-els van den goeden ruiter niet begrijpt,
en daardoor zijn paard hard in den mond maakt, of bet
door do voortdurende pijnlijke drukking op do lagen , ander°
slechte gewoonten doet aannernen.
In het gebruik der teugels ligt het geheim , om elk
paard te kunnen rijden. Doch cone rustige, zeolite
hand kan men editor e.:rst dan hebben , wanneer men
een goeden en Millen zit heeft verkr:egen. Elko afwijking,
°Ike onzekerheid daarvan deelt zich door de tongels
aan don mond van het paard mode, veroorzaakt hot
kit en geeft. aanleiding tot doze of geone afwijking.
Het moeielijksto voor den miter is om zich eene zachte,
still° hand eigen te maken, hetgeen hij alleen verkrijgen
kan ,
door van hot begin nf ann hierop to lotton.

4 5
De hand wordt zacht genoemd, wanneer de teugels
zoo aangehouden worden , dat het paard voelt dat ze niet
los tegen den hale liggen , en toch niet zoo los , dat het
run hoofd naar goedvinden nit de etching, die de ruiter
het gegeven heeft, kan brengen. De handen, die ongeveer
een vuist breed van het lig afgehouden worden,
moeten tegelijkertijd wanneer zulks noodig is, eene voortdurend
veerende beweging maken, om bjj alle willekeurige
en onwillekeurige bewegingen van het hoofd van
het paard to kunnen volgen.
Rustig is de hand, wanneer zjj ook bij ongewone bewegingen
Tan het hoofd des paards deze derwijze volgt
en weder dadelijk in hare stelling terug keert , dat elke
horde drukking of elken ruk in den mond van bet paard
veimeden worden. llij zulk eene hand krijgt bet paard
zeer spoedig vertrouwen in het bit, en zal het daarom
ook al hetgeen de ruiter .er van vordert , bereidwillig
iiitvoeren. Op deze wijze moet 'men het paard zijne natuurlijke
Trees voor den ruiter ontnemen.
Eon verdere grondregel is eon rustig en een goed gebruik
der been en. Beide worden slechts door oefening
verkregen en zijn niet gemakkelljk non to leeren.. De
beenen dienen den ruiter niet alleen om zich vast to
sluiten , maar ook om het paard de bij de onderseheldene
ghngeh veteisehte hulpen to geven. Wanneet de tenkel
het roer is, dan is het been de uitvoerende beweegkracht,
de zit eater het steun- of draarpunt van het geheel.
Van het heupgewrieht df tot eon de knle dient het been

48
tot vastsluiting , is alzoo, behalve het in evenwicht
yen, eene hoofdvoorwaarde voor een vasten zit, en geven
de dijen met hare uiteinden , de kniegewrichten , de voornaamste
aansluiting. Van dit g,ewricht af hangt het
onderbeen loodrecht ntuir beneden, waarbij de vlakke kuit
slechts even in aanraking met de flanken van het paard
komt. pij elke beweging behoudt het onderbeen demi'
richting , en verlaat ze slechts bij het aanbreitgen van
de onderscheidene hulpen; doch ook dit zoomin mogelijk
zichtbaar. Di) smile paarden met weinig bulk,. moot
men het been een weinig .terug trekken om met de kuit
te kunnen aansluiten , doch meet men or zich steeds voor
wachten om het pallid onwillens met de sporen in de
flanken to raken..
Over de hulpen zelve zal ik later spreken. Door eon
vasten , rustigen zit, door de juiste verdeeling van het
gewicht bj elke beweging van het paard , verkrijgt de
miter de voile m Relit over t'e aohterhand on bijgevolg
over het geheele paard.
Daarom zegt een oud spreekwoord te recht zadel ach-
,,terwearts, hove breeder, dear zit gij aan het roer."
Onrustige, driftige paarden kunnen alleen door een rustigen
zit en eene rustige hand tot de noodige bedaardheld
gebracht worden. .
Wanneer eon ruiter nu de vier grondbeginselen van
het natuurlijke rijden to weten :
1. eene goede behandeling, bet vermijden van alles
wat het paard pijn kan .veroorzaken,

47
cone juiste verdeeling van bet gewicht ,
eene zachte, rustige hand,
het goede gebruik der beenen en eon rustigen sit,
zich zoo eigen gemaakt heeft , dat hij ze practisch ken
toepassen , kan hij met vrucht de lessen in de hoogero
rijkunst vol gen.
Wij komen nu tot de middelen , die one ten dienste
staan, om ons in deze vier grondstellingen te bevestigen.
a) De natuurlijke zit.
De sierlijke houding van den miter op het paard , die
zelfs den leek in het oog valt , is hoofdzakelijk gelegen
in de zekerheid, waarmede de ruiter zich op het paard
beweegt , doch vindt men ook ruiters, waarvan men, ofschoon
zo even zeker to paard zijn , toch niet kan zeggen
dat zj een sierlijken zit hebben.
Van boven af beginnende moeten het hoofd en het bovenlijf
rechtop gehouden worden, en bij geenen gang, (met uitzondering
alleen van den Engelschen draf, waarbij het lichaain
een weinig near voren mug hellen) moot deze houding niet
veranderen. De schouders, natuurlijk af hangende, zijn near
achteren gebracht, de armen , in tamelijk rechten hock
gebogen, sluiten met den bovenarm matig tegen het lijf,
de elleboog komt eon weinig achter de heup , do linker
mist reeht op, een hand breed boven den knop van het.
zadel, het handgewricht licht gebogen , zoodat de binnenvlakto
der hand naar het lig is gekeerd. De rechterhand
laat men, wanneer men de teugels alleen in de linker-

48
hand houdt, vrij achter de rechterdij af hangen , of
ze op deze rusten. Rijdt men echter met beide handen,
alzoo met de trens of met de stang met opgenomen trensteugel
, den houdt men de reehterhand even als de linker.
De heupen moeten steeds loodrecht op het zadel komen;
met de beide zitbeenderen vormen zij het vaste steunpunt
voor het overige gedeelte van het lichaam. De dijen
zijn near binnen gedraaid, waardoor het zitvlak verbreed
wordt. Overigens liggen zij derwijze , dat eene loodlijn
van den nens van den miter getrokken, nog ver achter
de kuit van den ruiter valt. fret zitvlak ligt vast in
het zadel, en moot bij elle gangen, den draf uitgezonderd,
dat zoomin mogelijk verlaten.
De onderbeenen hangen los aansluitende loodrecht near
beneden ; de knieen sluiten met hare binnenvlakte vast
tegen het zadel, de punten der voeten zijn binnenwaarts
gekeerd en near boven gericht, de hielen bijgevolg naar
beneden.
Niet zeer moeieljjk is het, om in step dozen zit to bewaren
, bjj de snellere gangen vordert dat echter reeds
meerdere oefening. De punten der voeten rusten in de
stijgbeugels, met de ballen op de zoolvlakte van den
beugel, die zij, bjj welke beweging ook, niet mogen
verlaten, en moat het voetgewricht, even ale het
handgewricht, inzonderheid bij den draf, in eene veerende
beweging zijn.

49
h). Gebreken in den zit bij den beginnenden
miter.
Elk beginnend miter stugt met eon zeker gevoel van
angst te paard, dat, als gevolg van zijne eigen onzekerheid,
zich in zjjne geheele houding doet kennen , 4zoodat
bet, zelfs voor een leek, niet moeieljjk is, om den geoefenden
miter 'van den beginnende te onderscheiden. Bjj
dozen laatste is het hoofd meestal near voren gebogen,
zjjn de schouders eveneens vooruitgebracht. De ellebogen
sluiten niet tegen het ljjf, maar dienen meer als balanceerstokken
voor het geheele lichaam , en gaan bjj de
snellere gangen van het paard op en neder. De handgewrichten
zjin, in plants van naar buiten, binnenwaarts
doorgebogen, en met de binnenvlakte van de hand near
onder, in plants -van loodreoht gesteld, elk oogenblik
gereed om de manen of den knop van het zadel te grjjpen,
het geheele lichaam halt zichtbaar voorover, weardoor
ook de heupen near voren komen. en bljgevolg de
zitvlakte achter nit het zadel komt, en de miter dan
alleen op de kloof zit. De knieen zljn near buiten gedraaid,
zoodat men met gemak tusschen de knie en het zadel
de vuist ken steken. De kuiten sluiten zich met hare
achterste vlakte tCgen den buik van het paard aan, de
hielen zjin near boven getrokken en rakon onWillekenrig
met de sporen tegen den buik van het 'paard, waardoor
dit natuurljjk steeds tot snellere gangen aangezet wordt
en de zekerheid van den ruiter geheel verloren gaat.

50
Van het gebruik der teugels behoef ik wel niets to
zeggen , bet is niet nicer dan een krampaehtig trekken.
Door het paard nu op deze wijze to berijden ,
gnat de
voornaamste voorwaarde om het to kunnen beheerschen,
to weten , de macht over de achterhand , verloren.
Door het vooroverhell en van het lichaam wordt het
evenwicht verbroken , bet paard op de achterhand verlicht
en kan bet nu daardoor alias doen, wat het wil , bokken,
achteruitslaan en doorgaan.
a) De werking der teugels en beenen.
Wanneer een goede zit van den miter de grondslag
is, dan kan men zeggen dat de teugels het roar zijn,
waardoor den geheelen toestel Tan ruiter en paard bestuurd
wordt. Dientengevolge dienen de teugels in de
aerate plants om het paard op te richten en te verzamelen.
Bij een good afgericht en gereden paard, moet de
hals van de schoft af opgericht gesteld en het hoofd bijgebracht
zlin zoodat het voorhoofd Nina loodrecht naar
den grond steal en de neus zich ter hoogte van de heupen
bevindt. Door doze etching wordt het paard genoodzaakt
om qne voorhand te verlichten, en zijn eigen
gewicht , als mode dat van den ruiter, , op de achterhand
over te brengen, hetgeen bet zoo gewichtige doorbuigen
in de gewrichten der achterbeenen , van bet heupgewricht
af tot het kogelgewrieht, ten gevolge heeft. Zijn doze
gewrichten buigzaam gemaakt , en zijn zij derwijze gesteld,
dat zij den last, waarmede zij bezwaard zullen worden,

51
veerend kunnen opnemen , dan is daarmede alle stijf held
Fig. 5.
van. den hals en de kaken tevens opgehouden en bet
paard oo r den dienst afgericht en gehoorzaam.
Buigt daarentegen het paard nog niet in de gewrichton
door, verzet het zich tegen de juisto 'verdeeling van het
gewicht, door het stijf bouden dezer gewiichten, clan
zal het op de Noorliand gaan , en ongeschikt zAin om
kort to wenden of to arreteeren, in bet algemeen om afgericht
te worden. Ilet is de zaak der africhting om het
doze evenwichtsstelling to doen aannemen , doch echter
die van den ruiter, em ze to onderhouden. Doet de laatste
dit niet, dan neemt bet best afgerichte paard spoedig

52
zijne natiturItike stelling weder Ran, en de juiste semenworking
van voor- en achterhand gnat verloren. Men
zegt dan dat het pan rd uit elkander gereden is." De hale
dealt near voren en bezwaart dnardoor weder de voorhand
, de near buiten gewerkte oorspeekselklieren groeien
met de kank vast, de lenig geworden banden tussch,en
de halswervelen worden weder gespannen, de gewriehten
weder stiff, in een woord , het paard keert weer
tot zijn vroegeren toestand, voor dat het afgericht was,
terug, waardoor de ruiter de volstrekte macht over hetzelve
verliest.
Om nu dit voor to komen, werkt men tegelijk met
teugels en bebhen. Doze laatste drijven door eeno bestendige
znehte drukking het paard tegen het bit en
dwingen bet, om dit acute nemen, terwiji nu door het onafgebroken
zacht aanhouden der teugels bet paard genoodzaakt
wordt, om de door den ruiter verlangde stelling
Ran to lemon, wel to verstaan in zoo Terre zijn bouw
of zun moor of mindere afriehting dit toelaten. Eene
emizbdige working op het paard, of alleen met do beenen,
of met de teugels, kan derhalve tot niets leiden. Is een
paard tengevolge van zijn ongunstigen bouw, zooals ,bij
zeer zware kaken, die aan do halswervelen raken, waardoor
tegelijk cone kneuzing van de oorklieren teireeggebracht
wordt, of door eene slechte africhting, derwijze beweikt,
dat het den hale in de valsche wervelen (3den en 4dea) buigt,
dan ontstaat het gebrek dot men odder de teugels blifven"
,of" bijtoomen" noemt (Fig. 6).

53
Dit is voor den ruiter zeer lastig , doordion het paard
Fig. 6.
daardoor de achterhand non de working der teugels onttrekt,
on daardoor de ruiter goon meester over het paard
is. Bij zulke paarden moot men des to meer zijne aandacht
op het gebruik der beenen vestigen. Bij het bijtoomen
brengt het paard de kin bijna tegen de borst, door het
hoofd met de sterkste bulging van den hats naar boneden
to brengen. Het onttrekt zich daardoor aan hot
oprich ten.
Bone andere wijze em zieh aan do teugelwerking to
onttrekken , het tegenovergestolde van do vorige, is het
in den tvendsteken van den netts (Fig. 7), acne eigensehap
die meestal hot gevolg is van eon bljzonderen bouw,

54
zooals men dit ziet bjj paarden met verkeerden of }torte-
(Fig . 7).
hale, of met te breede aanzetting van het hoofd. Paarden
met een der beide genoemde eigenschappen, zijn ten
eene male ongeschikt voor een beginnenden ruiter.
Eene zaelite , rustige hand en een good gebruik der
beenen , zullen bU zulke paarden, zoo ook bij die met
welgebogen hale, nimmer hunne goede uitwerking misson.
Hot paard wordt daardoor gehoorzaam en gesehikt

55
om dadelijk uit to voeren, wet de ruiter or van verlangt.
Eene zware , hardo hand maakt het paard hard in den
mond, door het gevoel in de lagen to verstompen , ten
gevolge waarvan de teugelwerking verloren goat.
De teugels moeten derwijz3 werken, dat het paard
voortdurend eene aanleuning in den mond vindt, die
door de werking der beenen teweeggebracht wordt , dan
knabbelt het van bet bit of, eon teeken dat er geene
hardnekkige spanning der spieren van de kagtk on van
den nek moor bestaat. Eon paard dat , zooals men zegt,
zonder teugels gereden wordt d. i. waarbij de teugels
zoo los gehouden worden, dat zij slingeren, is 14 onvoorziene
toevallen geheel buiten de macht van den ruiter,
, het loopt weder op de voorhand, en kan daarom
licht struikelen en storten.
Het achter de teugels blijven" kan men alleen door
cone voortdurende working der beenen ten laatste deen
ophouden. Het is eon voor den miter onaangenaam gevoel,
dear men als 't ware niets in de hand heeft , het
paard zich derhalve geheel aan de working van het bit
onttrekt en daardoor ook niet onmiddellijk ken gehoorzamen.
d). Het gebruik der teugels.
Nadat ik nu aangetoond hob, (Int de beenen on teugels
niet alleen voor de vastheid van den zit dienen , zooals
door leeken zoo licht wordt aangenornen ,
ga ik over tot
de wijze waarop hot paard praetisch moot opgerieht on

56
bestuurd worden , wanneer de mutter aan het in het vorige.
hoofdstuk behandelde beantwoorden wit.
Wonneer men in de manege rijdt, noemt men at wet
naar het in wendige er van geheard is binnen, dat wet
zich near de zlide van den wand bevindt buiten. 'Zoo"
spreekt men van .baitentengel, buitenbeen, enz. * Op den
langen weg , derhalve in de open lucht, duidt de hoofd.;
stelling van het paard , die men in de manege yolgens
het voorschrift voor de verschillende gangen anngenomen
heeft, de binnen- of buitenzijde Ran.
Door de. plaatsing en beweging van de teugelvuist
werken de teugels op het geheele lichaam van het paard.
Door de hand nnar voren to brengen geeft men het
paard vrijheid en werkt men bijgevolg op de voorhand ; door
hot opheffen der hand natty voren wordt hals en hoofd
opgericht ; de cichterreaartsebe beweging der hand werkt
danrentegen ook op de spieren van het kruis en van de
achterhand , in de veronderstelling dat de miter die
beweging der hand ondersteunt door zijn hobnail' eon
weinig liner achteren to doen lichen. IIierdoor worden
do spieren der achterhand ontspannen, en hot paard
uangezet om het kruis no to geven on in de spronggewrichten
door to buigen , alzoo de beoogde evenwichtsetching
can to nemen. Heft men de hand achterwaarts
op, zoo werkt men hierdoor op voor- en achterhand.
De beweging der hand naar rechts of links noodzankt het
paard doze beweging to volgen , on dient om het paard,
zooals men hot gewoonlijk zegt, to sturen.

57
Door do juiste aanleuning van het paard Op het bit
verkrijgt de ruiter het gevoel van onvoorwaardelijke
zekerheid der leiding. Ilij weet, dat het paard can elke,
zelfs aan de geringste beweging der hand zal gehoorzamen,
en kan hij daaruit afleiden van hoeveel belang het
is, geene doellooze bewegingen met de hand to maken,
al waren zo ook slechts onwillekeurig en het gevolg van
eon onvasten zit. Het allerminst mogen zjj opzettelijk
gedaan worden, bijv. rukken en trekkon met do teugels,
zooals men dit helaas door onervaren of ongeduldige
ruiters dikwijls ziet doen. Het gevolg hiervan is, dat
het paard voor het bit en de hand van den ruiter vrees
krijgt, daardoor weerspannig wordt en ten lactate niet
moor to berijden is.
e). blisslagen in het gebruik der teugels.
Van de regels der in de beide vorige §§ verklaarde
working der teugels on van hun gebruik wordt in het
algemeen zeer afgeweken. In de eerste plaats noem ik
het mien hangen der tangelo, waarbij de ruiter wel is waar
mcestal van het zeer loffelijke beginsel uitgaat, om het
paard niet onnoodig to plagen, doch daarbij echter verged,
dat hij daardoor zoowel zielizelf als het paard niet
het geringste nut, integendeel slechts nadeel doet. Immere,
zoo handelende, worden de spieren van den hals
weder gespannen, het paard brengt het gewicht op do
voorhand, en do juiste evenwichtsstelling gaol verloren.
De hieraan togenovergestelde ha.ndelwijzo, on het paard

58
to vast Fe houden, is het gevolg of van eene harde hand,
of van angst van den ruiter, die de teugels als steunpunt
van zijn zit gebruikt. De gevolgen hiervan zjjn ,
dat het paard hard in den mond wordt enz., bij paarden
met zwakke achterhand en zachten mond steigeren en,
achteroverslaan. Het is inzonderheid bij de . snellere
gangen, draf, galop en renloop, witarbij de vastheid van.
den zit eerst racist op de proof wordt gesteld, dat men
het meest op bet stille van de hand to letten hebbe.
Wanneer de hand daarbij elken stoot van den gang volgende,
ads een smidshamer op en neer gaat, of zich been
en weer laat slingeren, mod het fijne gevoel in den mond
van het paard verloren gaan, waarvan een onrustige,
onregelmatige gang het gevolg is, die noel' schoon of
aangenaam is. Bij paarden met vurig temperament komt
men door vasthouden bet meest ten aehteren , daaroin,
ik moot het steeds herhalen been rustig onafgebroken en
zacht werken der teugels, eon rustige zit en afhangen der
beenen en eon zacht aannemen en nageven, houden het
paard gevoelig in den mond en gehoorzaam.
II. DE PRAKTIJK VAN IIET RUDER.
Ik zal nu overgaan tot de eigenlijke praktijk van het
rijden, d. i. tot het behandelen van de noodige practische
handgrepen en regels, die voor ons dan sleehts begrijpelijk
zijn, wanneer wij het theoretisch gedeelte geed begrepen
hebben, wat bij bet riiden vooral eene hoofdzaak is.

59
1. Het 'louden der iongels.
Wjj radon onzo paardon op stang of Irons. Wanneer
wjj op do slang radon, dan houdt de linkerhand alleen
do teugels , die den stangteugel op de volgende wjjzo
aanvat: de vierde vinger wordt van boven tusschen do beide
teugols gestoken , daarna de passant tot aan den 'ringer
opgeschoven en het afhangende einde over den wijsvinger
gelegd. Den trensteugel legt men vlak en nict gespannen
or over, en drukt nu dezen zoowel als het
overige gedeolte van den stangteugel met den duim op
hot gebogen lid van don wijsvinger vast, nadat de vuist in
de voorgeschrevon loodrechte houding is gebracht (Fig. 8).
Fig. 8.
Niet altijd bevindt zich eon passant aan den stangtougel;
in dit goval trokt men dion teugel , tor wijI men hem aan

60
het samengenaaide eind nanvat, zoo ver door, tot men
meent dat hij genoeg gespannen is. Wil men de reebter-
hand gebruiken, dan vat deze den trensteugel van boven
near beneden met de 3 eerste vingers en trekt dien door
de linkerhand zoover door, dat de linkerteugel gespannen
is, waarna men. den rechter evenveel verkort on nu
beide vuisten op een afstand van 2 duimen bij elkaar
houdt. Leunt nu het paard to veel op den teugel, dad
laat men ook wel de rechterhand sada op de linkerhand
rusten, waardoor men bet besturen voor deze gemakkeljjker
maakt.
Itijdt men bet paard op de dubbele trens, den neemt
men de beide teugels van iedere zijde tussehen don 4den
vinger, en wel then van het grootere mondstuk near de
zijde van den pink met beide handen gelijkmatig aan-
houdende, en laat de einden afhangen (Fig. 9). De
enkele of watertrens, wordt op ielijke wijze gehouden.
Ik moot hierbij nog opmerken, dat, wanneer men in de
rijbeen rijdt, men bet paard steeds zooveel binnenwaarts
moot stollen, dat men het oog ken zien sehitteren; de
binnenvuist staat daarbij een handbreed sneer near bet
lijf den de buitenvuist. Men noodzaakt daardoor bet
paard de binnenkaak no to geven on in de binnenge-
wriehten door to buigen, weariloor het voor den galop
en de zijgangen voorbereid wordt. Later kom ik bier
nog eons op terug. Op den langen weg mod het recta
gesteld worden.

G I
Fig. 9.
2. De hulpen.
De hulpen zijn de teal, waarin de ruiter zijn wil aan
het paard te kennen geeft. Iedere beweging die hij het
paard laat maken, geschiedt door middel van cone hulp.
Tot de hulpen hehoort de tongslag, waarnaar de pearden
zich spoedig gewennen to luisteren, wanneer zjj wat
levendig moeten loopen.
'Een zacht toespreken, striiken met de vlakke hand,.

62
(bent daarentegen om paarden, wanneer zij driftig of
bevreesd worden, to doen bedaren.
In het algemeen leert het paard zeer gemakkelijk do
spraak en het geheele zijn van den ruiter verstaan
waaruit het zich last begrijpen, dat de eigenaar van een
paard dikwips or zeer mede te vreden kan zijn, torwijl
een under het dikwijls slechts met moeite of in het goheel
niet rijden kan.
Ook op liehte hulpen met de rijzweep leeren de pearden
gemakkelijk gehoorzamen, indien doze alleen hiertoe,
en niet am bet paard to plagen, gebruikt wordt. Er zijn
verscheideno hulpen met don teugel: aannemen , nagev en
oprichten, verkorten of verlengen van de eene zude van
den teugel enz. Wear deze toegepast worden, zal later
bij de gangen verklaard worden.
De voornaamste hulpen met do beenen zjjn: zacht
aandrukken van de kuit, langzaam vermeerderen van
dien druk, terugbrengen van het onderbeen tot dat de
spoor dieht bij het lijf komt, en ten laatste bet baton voelen
der sporen. hoe, en wanneer doze hulpen aangebracht
mocten worden, zal later eveneens gezegd worden.
Eene voortretIelijko hulp om het paard op to riehten en
tot eeno verandering van gang year to bereiden, is het
vooruitbrengen der heupen met een licht terugbrengen
van het lichaam ,
welko beweging de teugelhand volgt,
Het paard wordt hierdoor opmerkzaam gemaakt dat do
ruiter or jets van wil vorderen.
Do hulpen worden bet bevalligst aangebracht, wanneer

63
zij voor het oog van den toeschouwer zooveel mogelijk
onmerkbaar zijn , zooals in het algemeen de meest onbe-
. weeglijko houding bij elle bewegingen (zonder daarom
in de atilfheid van cone pop to vervallen) steeds bet
bevalligste en voor het oog het meest aangename beeld eens
ruiters geeft.
3. Be straffen.
De niet geoefende miter moot zoolang mogelijk vermijden
het paard to straffen, want wie nog eenige moeielijkheid
met zlin zit heeft, loopt hierbij licht gevaar
hem geheel to verliezen.
Tevens is het mogelijk , dat de ongeoefende miter dear
straft, wear het niet noodig was, omdat hi) nog niet
altijd de oorzaak of reden van deze of gene schijnbare
ondeugendheid weet to verklaren.
De straf moet doer eerst volgen , waar de hulp tad
voldoende is, dat is, waar zij reeds op cone beslissende
wijze is aangebracht, derhalve, wanneer het paard begint
ongehoorzaam to worden.
De hulpmiddelen om to straffen bepalen zich sleehts
tot het g,ebruik der sporen en van de rijzweep. Straffen
met de towels bestaan er niet, en moeten ook om do
reeds vroeger aangevoerde gronden ten eene male verworpen
worden. Het straffen met de rllzweep zal dear
inzonderheid mooten geschieden , wear het paard zich ook
tegen do sporen verzet.

64
Voor (let echter de miter de straf met de sporen of met de
rjjzweep ten uitvoer legt, verzekere hij zich van zijn,zit,
dear het paard gewoonlijk daarbij doze of gene driftige dik-
w ijls geheel onvoerziene bewegingen monk t, die den onvuorzi
chtigen miter licht zijn evenwicht kunnen doen verliezen,
weardoor het kwaad nog verergerd wordt. Hieruit
bljjkt duideljjk , dat men bet de beide women niet met
uitgestoken beenen mag geven, maar alleen met het onderbeen
van het kniegewricht af, opdat de zit goon goyear
loope.
De rjjzweep wordt aangewend op den rechter- of linkerschouder
van bet paard, over de borst en aehter de
linker- of rechterkuit van den miter.
Men mod de rjjzweep niet to ver uithalen, opdat bet
paard die vooral niet bemerke, dan eater moot het krachtig
en met eon korten slag gestraft worden.
Men met er voor zorgen om het paard niet to straffen
het voor het eon af ceder Trees toont, bierdoor
zoude men het voor altjjd hederven. Daarentegen
luiheid, wanneer het niet aan de bulpen gehoorzaamt ,
of zich zelfs tegen den miter verzet, moot gestraft worden
, vooral in het laatste geval meet eene krachtige
tuchtiging gegoven worden.
. wanneer
4. Het op- en afstijgen.
De oppasser, die het paard voorbrengt, zet bet in cone
eenigszins gestrekte stelling, waardoor de spanning der

65
rugspieren van voren af eon weinig vermindert. Nu stele
Iiij zich rents van het paard, vat met de rechterhand
het bakstuk van het hoofdstel, om bet paard to beletten
vooruit to gaan, en het toch niet door doelloos rukken
pijn te doen, on met de linkerhand vat lib de stijgriem
even boven den stijgbeugel, om het cadet bij het opstijgen
van den miter tegen te houden. De ruiter stjjgt links
op. Eer hij dit doet, gaat hij vr het paard staan, ziet
het welwillend in de oogen en vleit het wet door het to
streelen, een stukje sulker to geven en dergel. Daarop
plaatst hij zich tor boogie van den knop van het cadet,
front makende near het paard, vat de teugels derwlize
op, dat hiij eerst den trensteugel in de voile hand neenit,
daarna den stangtengel, en mei zooals dat vroeger is
opgegeven geworden. De stangteugel wordt slechts los
doorgehaald, (door het steak aanhalen kende het paartl
bij het opstijgen onrustig en zelfs tot steigeren en eateroverslaan
aangezet worden); nu grijpt hij met do rechterhand
eene vlok maanharen, wikkelt die om den linkerduitn,
wendt zich nu zoo, dat hij met den linkerschouder tegen
den linkerschouder van het paard stoat en zet nu zijn
linkervoet in den stijgbeugel, en wet zoo, dat de bal
juist op bet voetstuk van den beugel koint. Nadat
zich nu met het gezicht near het paard gekeerd heeft,
vat hij met de rechterhand den achterrand van het zadel
vast, waarna bet rechterbeen het liehnam reerkrachtig
van den grond afdrukt, zoodat het met eene Dela°
helling near voren , met gesloten beenen en het linker-
3

66
been vast tegen het zadel gedrukt, in don stijgbeugel
stnat.
De rechterhand meat nu den rand van het zadel los
en steunt vlak op zijne rechter vlakte, dieht achter de
kamer. Het rechterbeen wordt gestrekt gehouden en
over het kruis gebracht, tot het aan de andere zijde is
gekomen. Nu houdt het strekken van de linkerknie Op,
en de ruiter mat rich zoo zacht mogelijk in het zadel
zakken. De oppasser mat de stijgriem los, en schuift
den beugel, de near Toren gekeerde zijde buitenwaarts,
Ran den rechtervoet. De miter heat de vlolc maanharen
los, schikt de teugels nog eens in de hand, de oppasser
verwijdert zioh en de miter richt bet paard tot afriiden
zacht op, geeft het eene zachte hulp met beide kuiten en
laat het vooruitgann.
Het afatijgen heeft op dezelfde wijze, doch in omzekeerde
volgorde plants. De teugels worden wat nagegeven,
de vlok maanharen wordt gegrepen, de rechterhand weder
op dezelfde plants gesteund, het zitvlak los gemaakt,
het rechterbeen overgeslagen, vervolgens bedaard op den
grond gezet (terwijI under de hand de oppasser het rechter
bakstuk en de stijgriem aangevat heeft), waarna ook
de linkervoet den stijgbeugel verlant en de linkerhand
den teugel los mat. Het paard wordt nu weder gestreeld
en eon klontje suiker of jets dergeljjks gegeven, waarna
men het aan den oppasser overlaat, die na de beugels
in de hoogte to hebben getrokken (hetgeen do ruiter aan
de linkerzijde zelf doet), den wijavinger tussehen de beide

67
trensteugels steekt, doze dicht bij den mond los aanvat
en hot paard wegbrengt.
5. De gangen.
Men onderseheidt de gangen van het paard in natuurlijke,
kunstmatige en gebrekkige.
Tot de eerste behooren de stop, de draf en do galop.
De ronloop is do galop tot zijn uiterste snelheid gebraeht.
a). De step.
Van alle gangen is deze de langzaamste en voor bet
paard de minst vermoeiende. Men noomt den stap kart,
wanneer de achierbeenen editor den hoefslag der veerbeonen
blijven, terwill de stop lang is, wanneer do
achterbeenen vJor den hoefslag der voorbeenen neergezet
worden. De step moot levendig, regelmatig en niet kort
zijn. Om het paard in step to doen vooruitg,aan, moot de
ruiter de hand een weinig nageven, on de beenen gelijktijdig
zaeht aandrukken, doze drukking trapsgewijze
vermeerderende tot dat bet paard vooruitgaat.
Trage paarden worden door krachtiger hulpen, zelfs
door eon matig gebruik der sporen tot een smeller' stap
aangezet; driftigo paarden daarentegen, die vooruitdringen.
en licht in een trippelgang vervallen, moeten met
eene zaehte hand bestuurd worden, tomtit men de beenen
niet mag aandrukken en men van Old tot tijd, door het
bedaard terugbrengen van de hand, die men evenzoo

68
wetter nageefeci halve ophoudingen maakt. De miter
moot er op letten, dot het paard den hale opgericht met
zooveel mogelijk loodrecht gesteld hoofd houde.
b). Het teruggaan.
Het teruggann is voor bet niet afgeriehte paard zeer
lastig en vordert het vecl moeito om het daartoe to brengen.
BO de afriohting dient het teruggaan om het paard in de
gewrichten to doen. doorbuigen. Men !nag daarom bet linard
hoogstens 6 of 8 passon laten teruggaan, daarna moot men
hot laten rusten. Ye& het teruggRan verzamelt de miter
het pRard. Men loot de hand tot op den zadelknop
zakken, draait ze schroefvormig, tot de pink tegen het
lijf komt, de beenen hangen reeht af. Het afg,erichte.
paard zal onmiddellijk doze beweging volgen. Zoodra bet
paard door het Ranhouden der teugels een voorbeen oplicht
om Rehteruit to treden , vermindert men het aanhouden
der teugels en do drukking der beenen.
Wil het paard zijdelings uitwijken, clan drukt men het
been Ran doze zijde wat aan, waardoor het paard weder
op de rechte lijn teruggebracht wordt. Men moet hierbij er
op letten , dot het paard niet achter de teugels gerake en
van zelf terugloope. Het moot altijd op de hulp der
teugels wachten, en onneer het dit niet doet, moot bet
boon weder voortdrtvend werken.
Het teruggaan worth ook ale straf toegepast, wanneer
het paard to zeer op de teugels leant, of om het your
Lindero fouten to straiten.

69
c). De draf.
De draf volgt in snelheid het naasst op den stop, de last
wordt hierbij meer near voren gedrevon en 'dc.beenen moet-en
hem daarom sneller ondersteunen. Men onderscheidt
den draf in den korten, gewonen en gestrekten draf: De regelmatige
drat is de gewiehtigste gang van het paard waarin
het, zonder nadeel to ondervinden, de versta afstanden
in den kortsten tijd kan afleggen. Elk der ledeinaten heeft
hierbij een gel& deel van het gewieht te dragen ten
gevolge van hunne gelijkmatige opeenvolging bjj de be-
.-weging, de beweegljjkheid van alle spieren, pezen en
gewrichten wurdt hierdoor op de doelmatigste wijze ontwikkeld
en voor moeijelijke gangen en oefeningen voorbereid.
Ook voor den ruiter zelf, daargelaten het snelle youruitkomen
, is de draf eene gezonde en versterkende be-
_
weging , en het is vuoral bjj dozen gang, dat de beginnende
miter inzonderheid houding en evenwicht leort bewaren.
Het paard moot in 'drat' zijne beenen zoodanig vooruit
brengen, dat de achterbeenen op den hoefslag van de
voorbeenen komen. Paarden met gebrekkigen bouw zijn
hiertoe niet altild in staat; zoo kunnen paarden met
langen rug niet zoover vooruitgilipen,, de hoefslagen
der achterbeenen blijven dus achter die der voorbeenen ;
paarden met korten of ook wel zwakken rug, grijpen
over, d. i. dat de achterbeenen vodr den hoefslag der
voorbeenen neergezet worden. Hierdoor komen de ach&*

70
terhoeven licht in aanraking met de voorbeenen. Heeft
doze aanraking met de pezen of andere deelen van het
voorbeen plants, flan zijn zeer dikwijis kneuzingen en
verwondingen dezer deelen hiervan het gevolg. Gesohiedt
die aanraking tegen bet hoefijzer, dan hoort men telkens
een zeker geluid, en men noemt dit in de ijzers vangen,
aanslaan (forger), eene zaak die wel in acht moet genomen
worden , omdat de zekeriteid van den gang en daarmede
die van den miter, hierdoor in gevaar gebracht kan worden.
De korte draf wordt hoofdzakeljjk bij de afriehting en
bij het eerste onderricht van den ruiter toegepast, de
laatste leert zich zoodoende het spoedigst aan de beweging
van het paard gewennen.
De gewone draf wordt het meest aangenomen, omdat
in dezen gang de paarden bjj het afleggen van groote
afstanden het meet gespaard worden.
De gestrekte draf wordt aangenomen, wanneer men
in korten tjjd groote afstanden wil afleggen, ook bij de
africhting om het paard de schouders te leeren strekken.
De draf is de eenige gang, wearbil het zitvlak het
zadel veriest, om bij elken stop van hot paard daarin
terug to komen ; het is daarom duidelijk , dot de beginnende
ruiter hierbij het spoedigst quo houding verliest,
en dit dus your hem de meest inspannende oefening is.
Eer het liehaam zich gewend heeft den regelmatigen
schok to verdragen, .ondervindt men allerlei pijnen,
zooals in elle de spieren van het lichaam , bjj ruiters
met zwakke horst , ook pijn in de borst.'

71
Wanneer men groote afstanden in draf moet afleggen ,
bedient men zich -daarom nog al bjj regelmatig dravende
paarden, doch inzonderheid bjj paarden, die hoog draven,
van het Engelsoh rjjden. Dit bestaat hierin, dat men met de
knieen en ballen der voeten door middel van het voetstuk
van den stijgbeugel, den tweeden pas van het "paard
opvangt, derhalve als 't ware in den beugel staat, en
zioh bjj den volgenden pas weer in het zadel laat neer-
Tanen. Het povenlig helt hierbij eon weinig voorover, ,
de knieen moeten eohter de aansluiting geven.
Om van den stap in den draf over te gaan , begint
de ruiter het paard to verzamelen, door het een weinig
op te riehten en drukt nu de beenen to geljjk zacht aan,
hierbjj zorgdragende dat hij het bovenljjf reeht houde, dear
de geringste voOrwaartsehe helling or van de voorhand
van het paard bezwaart en daze, om tot eon snelleren
gang over to goon, algid verlicht moet worden.
d). De galop.
De galop is een gang bestaande in opeenvolgende kleine
sprongen, waarbjj in tegenoverstelling van den draf, niet
de diagonale beenen, maar die van dezelfde zjjde verder
vooruitgrjjpen dan die van de andere, zoodat bjj den
rechtsehen galop de reehterbeenen, bjj den linksehen de
linkerbeenen het meest vooruitgrjjpen. De overlangsehe
as van het liehaam maakt met die van'cle door to loopen
ruimte meestal een hook.
Naarmate van de meer of mindere snelheid onderscheidt

^
.72
men den korten, den gewonen of exereitiegalop, den
sterken galop en den -renloop.
De bewegingen van den galop zijn schommelend , en om
die reden voor den ruiter aangenamer don die van den drat
Poor het paard is de galop ()Oster vermoeiender wanneer
het dastrisi!groote afstanden moot afleggen , omdat .de
werkzaamheid der longen daarbij aanmerkelijk verhoogd
wordt, ook do voorgrijpende zijdo nicer ingespannen wordt
don de ondersteunende. Om den galop voor het paard
gemakkelijker to maken, moot men, evenals bij andere
gangen , het zwaartepunt near achteren verplaatsen, om
de voorhand zooveel mogelijk to verlichten , zoodat doze
hear voile kracht behoudt om to kunnen vooruitgrijpen:
' Het aanspringen in galop ken uit den stand van
rust, uit den step on uit den draf geschieden; de can
to brengen hulpen zijn in ieder dezer gevallen dezelfde.
Om in den rechtsehen galop to doen aanspringen brengt
do naiter, na het paard N;erzameld to hebben, het hoofd
van dit zoover rechts, dat ilij het rechteroog ken zien,
zit tevens jets sneer op het linker zitbeen door, de beenon
worden vast aangedrukt, bet linker editor wet sterker,
en tevens lets verder near "achter (achter den singel)
gebraoht. Len good afgericht paard zal op doze hulpen
in galop aanspringen. Poor den linkschen galop worden
dezelfde hulpen, doch can de tegenovorgestelde zijde els
bij den galoprechts, aangebracht.
Om to beletten. dat het paard niet weder in den draf
overgaat, met de hand steeds in working blijven, niet

73
rukkende, maar bij elks opeprong zaoht nagevende, bij
elken neersprong zacht aanhoudende. Het buitenbeen
(14 den rechtsehen galop derhalve het linker) moot daarbjj
voortdrijven en aanietten, het andere, zacht drukkende,
bljjft recht near beneden hangen.
Wil men het paard weder in draf of stop brengen,
(Ian houde men de teugels wet sterker can, de beide
beenen drukken geljjkmatig, terwij1 de ruiter wet Meer
doorzit. Hierdoor doet men de ophouding op de achterhand,
hetgeen beter is dan op de voorhand, omdat de
eerste starker is en het kort ophouden op de voorhand
licht peesontstekingen of andere gebreken der ledomaten
tengevolge hoeft.. Ook moet nog gezegd worden, dat
het niet fraai staat, wanneer de miter zjjne houding
verliost en op den hats van het paard voorovervalt,
hetgeen allicht gebeurt wanneer het ophouden op do
voorhand geschiedt. Ilet bowaren van het evenwicht
in elken gang, bij elks ophouding of bjj het aanbrengen
van elks hulp, geoft den railer zekerheid in den zit en
eons sierljjke houding.
Om. uit den korten galop, waarin men algid moot
beginnen, ook wanneer men in snellere of zelfs de snelste.
gangen wil rijden, in een sneller tempo van galop over
to gaan, geeft men het paard jets ineer teugelvrijheid,
zonder de aanleuning, die hier zoo zeer noodig is, to
verliezen, en drukt de beenen wet sterker can.
Om van galop to veranderen., hetzjj van den rechtschen
In den linkschen of omgekeerd, meet men het paard good

74
verzamelen. Op het oogenblik dat de verandering zal
uitgevoerd worden , wordt eene oprichtende hulp gegeven,
het hoofd van het paard gewend near die zijde, near
welke de galop zal pleats hebben, totdat de ruiter bet
oog van die zijde ziet sehitteren. De werking van het
been dezer zelfde zlide houdt op en wordt weder recht
gebraeht, terwijI men het tegenovergestelde been near
achter brengt en aandrukt. Wanneer de ruiter zonder
hierbij zijn evenwicht te yerliezen en zonder te trek-ken
of to rukken de hulp good aanbrengt, dan zal het good
afgerichte paard dadeljjk de verandering uitvoeren.
Vole paarden bebben de gewoonte op twee hoefslagen to
galoppeeren, dat wil zeggen , dat zij met de achterhand
voor het drukkende been uitwjjken. Pit is een gang die
tot de hoogere rijschool behoort en bij het gewone rijden
niet geduld mag worden omdat hij dikwijls ook voorkomt
met het achter het bit blijven". In dit geval moet
het tegenhoudende been derwijze werken , dat het paard
gedwongen worth met zijne lengteas in de reehte lijn
to blij von.
e). De renloop.
Bij dozen gang is het aan to bevelen den trensteugel
mede op to nemen , om het paard niet vaster, maar om
het zekerder to kunnen houden, opdat het niet storte.
De hand moot hier zoo zacht mogelijk gehouden worden,
om voortekomen dat het paard niet op het bit loupe en
doorga. Bij elken opsprong moot men de teugels jets

75 .
nageven, bij elken neersprong verricht men een halva
ophouding, waarvan men de werking ondersteunt door
het zitylak ale 't ware in het zadel to doen kleven.
Bij den renloop inzonderhoid zij men met het gebruik
der teugels zoo ook met den zit voorziohtig, daar vole
paarden het liefst dezen gang aannemen, om zioh can
de maoht van den miter te onttrekken , hetztj dat zij
doorgaan, of, bij bijgebraoht hoofd, aohteruitslaan.
Ook meet de ruiter bij den renloop zeer nauwkeurig
letten op het terrein waarover hij rijdt , want elke mistrod
van het paard ken het doen storten , hetgeen bij de
verkregen snelheid zoowel voor hem, ale voor het paard ,
de noodlottigste gevolgen kan hebben.
litj het verkorten van dozen gang zijn vele paarden
gewoon tamelijk hard te stooten , zoodat hier vooral de
aansluiting met de knieen in het oog gehouden moot
worden, ook mag men hierbij het terugbrengen van het
bovenlijf niet vergeten.
Om uit de snellere galopgangen op to houden , gaat
men eerst in den korten galop over, doordien men langzamerhand
door teugel en been, en nimmer door rukken
het paard weer in de hand brongt en hetlichaam daarbij
naar aehteren brengt, en vervolgens draf of stap aanneemt.
Het korte ophouden nit snelle gangen door Diet
geheel geoefende ruiters heeft dikwijls zware gebreken
son do beenen van het paard ten gevolge.
Na den ronloop moot men het paard zoolang in langzamo
beweging houden , tot dat de longen en de bloeds-

44,
76
omloop tot hunne gewone werkzaamheid teruggekeerd
zijn , dear dit tinders nadcelige gevolgen ken hebben.
f). De sprong.
Wanneer men op eerie hindernis aanrijdt, hetzij barriere
of sloot, moet men het paard vast tusschen teugels en
beenen nemen, opdat het niet uitwijke, dat is, door eene
korte meestal zeer scherpe wending te maken of door
plotscling te blijven stmt."), de hindernis weigert over to
goon, waardoor de niet geoefende ruiter licht in gevaar
ken komen zijwaarts of over den hals van het paard
af te vallen. De ruiter meet onbeschroomd op elke hindernis
aanrijden, want het paard merkt dadelijk de
aarzeling van den ruiter en weet zich ze ten nutte to
maken.
Wanneer men dicht bij de hindernis gekomen is, moot
de miter door herhaalde zachte ophoudingen en door
de beenen jets stcrker non te drukken het paard moor doen
ondertreden em in de gewrichten moor door te buigen
en de zwaarte moor op de achterhand te brengen. Op
het oogenblik dat de sprong uitgevoerd zal worden, verheft
hij de handen eon weinig op- en voorwaarts rim
voorhand ale 't ware jets op to lichten, en drukt tevens
de beenen, of wanneer dit bij tragere paarden noodig
is, de sporen , kort maar krachtig ann. Zoodra het
paard zich opgelicht heeft, lent de miter de hand weer
zakken, om het paard voldoende vrijheid to geven , tenelude
den sprong to kunnen doen, dear de ruiter dan

77
reeds weet dat het den sprong niet weigert. Op het
oogenblik echter dat de sprong geschied is, of eigenlijk
nog bij den neersprong, houdt de miter de teugels licht
aan , en laat de beenen evenredig werken , om, to voorkomen
dat het paard niet storte, of dat het zich niet
eene oogenblikkelijke onzekerheid van den zit, teweeggebracht
door het sterke afstooten , ten nutte make om *
te bokken of andere ongepaste bewegingen te maken ,
hetgee'n sommige paarden gaarne doen. Bij den opsprong
moot de miter het bovenljjf jots terugbrengen om de
voorhand to verlichten, ook bij den neersprong blijft hij
dezen zit behouden om de voorhand niet te overladen,
waardoor enders het paard gemakkeljjk zou kunnen
storten. De knieen moeten daarbjj zeer sterk aansluiten,
dear door de afstootende beweging van het paard de zit
licht veranderd wordt en verloren gaan kan. Het zitvlak
snag bjj den sprong het zadel niet verlaten, het
moot zich ale 't ware daaraan vastkleven, om to voorkomen
dat bij den neersprong de miter niet met zijn
hovenljjf op den hals van het paard valle , hetgeen bij
paarden die stork op de voorhand springen , licht gebeuren
kan en zelfs het storten van den ruiter over den hals
van het paard tengevolge kan hebben.
Is de sprong gedaan, dan moot de ruiter het paard
nog verzameld houden, omdat de paarden dikwijls na
den sprong neiging toonen om cabriolen to maken of
vooruit te Wen, hetgeen hen belet moot worden.
Het aanrijden op de hindernis geschiedt gewoonlijk in

78
korten galop, ow het paard goed verzameld to houden;
het aanrijden in den renloop mod wanneer de dringendste
noodzakelijkheid het niet vordert, door den infanterieofficier
vermeden worden, omdat hierbij licht een ongeluk
kan gebeuren.
g). De zijgangen.
De zijgangen behooren tot de kunstmatige gangen,
welke dienen om het paard buigzaam en gehoorzaam te
waken, opdat het zou kunnen voldoen aan alle de eischen
die men het stelt.
Ell de vroeger behandelde natuurlijke gangen gnat het
paard op een hoefslag, dewiji de achterbeenen zich dear
neerzetten, wear de voorbeenen gestaan hebben; bij de
zijgangen echter gnat het op twee hoefslagen, d. i. dat
de achterbeenen niet den hoefslag der voorbeenen volgen,
maar zich op eon afzonderlijken hoefslag, die evenwijdig
is ann dien der voorbeenen, bewegen. Dit is het gevolg
van de schuins voorwaartsche beweging, dear de voorbeenen
zich het eon veer het ander neerzetten, en
evenzoo de achterbeenen.
Zoo dikwijls daartoe tijd en gelegenheid bestaat moeten
de zijgangen door den ruiter herhaald worden, ow het
paard in zijn africhtingstoestand to houden.
Er zijn vier zjjgangen, te weten:
1. Schouder binnenwaarts, wanneer het paard
met near binnen gesteld hoofd, met den buitenschouder
binnenwaarts, de achterhand op den buitensten hoefslag,

79
derhalve met de voorhand in eene zestiende wending near
het midden der manege gaat, waarbij de binnenbeenen
zich over de buitenbeenen bewegen.
De renv er s. Het paard is eveneens met cone
zestiende wending near binnen in de manege gekeeerd,
het hoofd is buitenwaartsc-gesteld, in den gang bewegen
zich de binnenbeenen over de buitenbeenen.
De t raver s. IIet paard is met eene zestiende
wending near buiten gesteld, de achterhand near binnen,
het !loofa is near binnen g,ericht, terwijI do buitenbeenen
zich over de binnenbeenen bewegen.
Contra-sehouder binnenwaarts. Het paard
staat evenzoo Met de achterhand near binnen, het hoofd
is near buiten desteld, tie buitenbeenen bewegen zich
over de binnenbeenen.
Doze gangen dienen hoofdzakelijk om de schonders van
het paard los to maken en het in de spronggewrichten
to doen doorbuigen, zij worden uitgevoerd door drukking
met de can de richting tegenovergestelde beenen.
Men hebbe hierbij hoofdzakelijk er op letten, dat de
zwaarte joist in bet midden voile en het lichaam noch
rechts noch links overhelle. De teugel, die aan het
hoofd de stetting geeft, 'nag niet to sterk aangehouden
worden om het paard niet uit zijne zestiende wending
to brengen. De binnenhand staat evenals altijd, jots
lager dan de buitenhand; de besturende hand houdt
het ptiard in de beweging op de wending; door aanhoudonde
zachte drukking met de kuit van het drbvende

sb
been, word t het paard tot den zijgang aangezet, terwip
bet andere been het to ver uihrijken an de achterhand
belet en door zaehte teg,endrukking bet paard doet vooruitgaan.
De zllgangen geschieden in step en in korten draf;.
bij een behoorlijken zit en mede besturing geven zfl in
de rijbaan eerie sierlijko beweging en maken, zooals reeds
gezegd is, het paard gehoorzaam en buigzaam. In de
hooge rijschool wordon zij ook in galop uitgevoerd.
6. Het halt- of ophouden (pareeren).
Onder halthouden, verkeerdelijk pareeren" genaamd,
verstaat men het tot staan brengen van bet paard nit
eon gang. Het pareeren komt in het schoolrijden voor
en beteekent dear eigenlijk hetzelfde, alleen dat het paard
hierbij sterk op de achterhand gezet wordt. .Zoo veel
mogelijk moeten wij het kort halthouden of arreteeren
, uit smile gangen vermUden, om reden dat under den
niet geheel geoefenden miter, dit licht nadeelige gevolgen
voor het paard kan hebben.
Om bet paard te arreteeren of om het tot stilstaan te
noodzaken, maakt de linkerhand eene lichte bovenwaarteche
beweging, om het paard te verzamelen; het handgewricht
wordt near binnen godraaid, bet bovenlijf jets
near achteren gehracht, de beenen worden wet vaster
tegen de flanken van het paard aangedrukt, waardoor

81 .
het genoodzaakt wordt de achterbeenen onder to brengen.
Hierdoor vangt de sterkere achterhand het are& op en
de voorhand wordt verlicht, waarop wel bij elk arret
moet gelet worden. Hoe sneller de gang is, hoe korter
het paard gearreteerd moot worden, des te krachtiger
moeten ook de hulpen, inzonderheid die met de beenen
zijn, om op de achterhand to arreteeren. Het is intusschen
aantebevelen, wanneer men niet genoodzaakt is
kort to moeten arrAteeren, om uit den galop eerst in
korten draf, vervolgens eenige passen in stop over to
gaan en clan eerst op te houden. Wil men echter slechts
den gang veranderen, alzoo b. v. uit den galop in draf,
of nit den draf in stop overgaan, dan brengt men do
hulpen lichter aan, zoodat Vianneer de verandering van
gang heeft pleats gelled, teugels en beenen weder licht
voortdrijvend werken.
7. .De halve ophoudingen (demi arret).
Deze worden aangewend wanneer men het paard uit een
gestrekten gang, hetzij galop of draf, in eon gematigder
tempo wil doen overgaan. Zjj komen inzonderheid to pas
bp driftige paarden, die sterk in de teugels dringen on
ongaarne gematigde gangen aannemen. Het is een temperen
van den gang, dat op dezelfde wpze uitgovoerd
wordi ale het geheele op- of halthouden, slechts worden de
hulpen liehter aangebracht, om het paard niet tot stil-

82
staan aan te zetten, maar alleen om zijn looplust te matigen;
zij mogen nooit rukkender wijze pleats hebben , maar
moeten bestaan in een schroefsgewijze aanbouden en nageven
van de linkerhand , waarbij de beenen evenzoo
bedachtzaam en rustig door het vlak aanleunen der kuiten
werken. Even ale zij bij de dressuur een der voornaamste
hulpmiddelen uitmaken, om het paard op de
achterhand to zetten en gelijktijdig op to richten , het
derhalve in evenwicht to brengen , dienen zij ook tevens
om het reeds afgerichte paard in evenwicht to houden ,
waardcor het zacht in den mood bligt en het hinderlijke
leunen op de teugels vermeden wordt. Evenals het aanhouden
schroefsgewijze geschiedt , moet ook het nageven
evenzoo onmerkbaar pleats hebben, opdat het aanleunem
op het bit steeds blijve bestaan. Wanneer een paard
good afgericht is, dan zal het onmiddellijk aan het halve
arret gehoorzamen en zich verzamelen. Geliiktijdig dient
hot halve arret om het paard voor een snelleren gang
voor te bereiden.
Paare/en , die zich terughouden of zich verzetten, to
weten achter de teugels blijven , behoeven deze teugelhulpen
niet , maar moeten steeds met de beenen aangezet
worden.
8. De wendingen.
De wendingen worden op de pleats of in den gang
uitgevoerd. Op de plaats kunnen zjj op de voorhand

83
geschieden, wanneer het paard op de voorbeenen draait,
zoodat de middel- en achterhand een cirkelboog om de
spil der voorbeenen beschrigt, op de middelhand, wanneer
het draaipunt onder den miter, en op de ("ciao-hand,
vvanneer dit tusschen de achterbeenen ligt. Om het paard
op de voorhand te laten wenden, verzamelt men het, de
linkerhand verandert niet van plants, terwijl de beenen
evenals bij de zijgangen werken. De geheele wending
op de achterhand, ook kort keert genoemd, is your de
praktijk de meest gesehikste. Hierbij werkt het bianenbeen
slechts tegenhoudend, terwij1 het buitenbeen door
'het sterker aandrukken het paard dwingt om op quo
achterbeenen to wenden, to gelijk flat de linkerhand door
...zijwaartsche
drukking deze beweging bevordert.
In den gang wendt men niet kort, maar in cone bocht.
De linkerhand beweegt zich op de zoo even aangegeven
wijze, het bovenlijf heft eon weinig naar de to wenden
zijde, het binnenbeen werkt tegenhoudend, het buitenbeen
sterker drnkkend.
Ten opzichte van het wenden in galop moet nog opgemerkt
worden, dat het paard in rechtschen galop zilnde,
ook alleen rechts gewend wordt, in den linkschen links.
Wit men naar den anderen kant wenden, dan moet men
eerst van galop veranderen.

84
9. Het berijden van moeielijke paarden.
Men noemt een paard moeielijle of lastig, wanneer het
met deze of gene kwade gewoonte behept is, die, hoewel
to verbeteren, evenwel voor den ruiter onaangenaam,
hinderlijk en gevaarlijk is. Zijn zulke gewoonten op stal
reeds zeer onaangenaam, nog te meer zijn zij het onder
den miter. Aileen een onuitputtelijk geduld kan bier
tot het doel, d. i. tot verbetering van het gebrek leiden,
vooral wanneer de ruiter steeds in het oog houdt, dat
slechts zelden een paard van nature boosaardig is, maar
dat het de meeste kwade gewoonten eerst aanneeint ten
gevolge van eene slechte of verkeerde behandeling. Dit
in aanmerking nemende, zal de miter al dadelljk eon
minder hard oordeel over zijn paard vellen, wanneer hot
doze of gene kwade of onaangename gewoonte heeft, die
het meestal door zachtheid of door eene ter rechter tijd
toegepaste straf kan afgeleerd worden.
Eike ondeugendheid van het paard gaat gepaard met
het weerspannig stijf houden van den nek en der kaken;
zoodra het paard in doze deelen nageeft, is ook meestal
het kwaad nit den weg geruimd. Nu is ongetwijfeld de
ongeoefende ruiter niet zeer geschikt om bedorven pearden
te verbeteren, integendeel behoort men daartoe eon
zeer ervaren pikeur to zijn, -want het verbeteren is veel
moeielijker, dan het africhten van eon jot* paard; wij
meenen echter dat eenige wenken hier op hunne plaats
zullen zijn.

85
Paarden, die gaarne bokken on met de achterbeenen
slaan, brengen daarbij het hoofd near omlaag en maken
eon krommen rug. Hiertegen helpt alleen het ophouden
van het hoofd, want zoodra de hals hoog opgericht is,
kan het paard niet meer bokken, dear hierdoor de rugspicren
ontspannen worden; hierbij mag echter nict in
den mond gerukt worden.
Een paard, dat bll bet opstijgen near den beugel slaat,
hint men voortdurend aehteruitgaan, evenzoo zulk een,
dat zich niet gaarne lent bestijgen. Onuitputtelijk geduld
en cent) zachte behandeling zullen ook.hierbij den ruiter
zijn doe doen bereiken, zeodat het paard weldra zijne
vrees voor hem overwint, en dan het opstijgen gewillig
toelaat.
Paarden, die uit koppigheid niet vooruit willen, willekeurig
blijven staan enz., moet men, wanneer zij al
niet reeds steegs, en in 'bat gavel geheel onbruikbaar
voor den infanterie-officier zijn, krachtig de sporen laten
voelen, of het geen nog beter is, eon paar flinke slagen
met de karwats achter de beenen van den ruitor geven.
Het steeds nor onaangename steigeren kan door eene
goed werkende bestraffing afgeleerd worden; wanneer de
ruiter niet angstig, in plants van de teugels na to govan
en de beenen aan to drukken, de eerste steeds
krampachtiger vasthoudt, ken het naiad seer licht
achterover slain. Zoodra de 'miter derhalve bemerkt
dat het paard zieh van voren opheft, geeft hij de teugels
na en laat hot de sporen voelen. Schiet hot paard nu

86
daardoor niet vooruit, clan geeft hij het met den knop
der karwats een krachtigen slag tusschen de ooren , die
meestal niet zal nalaten zijn uitwerking to hebben.
BU de twee laatstgenoemde kwade gewoonten moot de
ruiter echter nauwkeurig nagaan, of de onwil niet daarin
zijn grond heeft, dat het paard voor het een of ander
voorwerp bevreesd is en daarom dit niet durft
voorbijgaan. Is dat het geval , dan moot in plants van
to straffen , het tegenovergestelde geschiecien , indien men
bet paard niet voor altijd wil bederven. Hoe zulks
gedaan wordt, zullen wij in het volgende hoofdstuk zien.
Er zijn sommige paarden , die tegen muren, boomen
dringen, om bunne berijders daardoor af to werpen.
Op bet oogenblik , dat zij dit willen doen, tracht men
dit te verhinderen door het scherp wenden van het hoofd,
zoodat zij zich farm den neus stooten. Daarna geeft men
ze nog de sporen en eon slag met de karwats.
Paarden , die gaarne doorgaan , zijn niet in evenwicht ,
en houden hals en kaken stiff. Men tracht ze in een
omgeploegden akker of in zwaren zandgrond te brengen,
en rijdt ze daarin of totdat zij van zelf ophouden to
loopen. Nu eehter noodzaakt men ze door sporen en
karwarts cm in denzelfde gang to blijven, totdat zoowel
ruiter als paard buiten adem en afgemat zijn. In de
meeste gevallen mist dit middel zijne uitwerking niet.
Het zal ecbter niets helpen om het paard, dat doorgaat
steeds vaster en vaster to houden; eon krachtig arret door
het stork op de achterhand to zetten met scherp oprichten

87'
van den halo, kan b eon aansprong onder omstandigheden
de eigenzinnigheid an het paard doen ophouden,
doch men kan het daardoor oak de lenden broken. In
het algemeen moot nog opgemerkt worden, dat zoodra
het paard zich near den wil van den miter voegt, ook
de straf dadelijk moet ophouden, omdat hot, ofschoon op
het oogenblik van zijne onwilligheid gevoelende waarom
het gestraft worth, het eene latere bestraffing echter
voor plagerij zou houden, waardoor men veel kwaad kan
doen. Ik meet echter ook bier weder herrinneren, dat
alleen eon good ruiter in zulke omstandigheden doortastend
ken handelen , omdat het paced gedurende de bestraffing
meestal hevige bewegingen maakt, zoodat de
minder zekere ruiter licht den zit, en daarmede alles
verliest.
III. HET TOOR DEN DIENST GESCHIKT MAICEN.
Zeer dikwijls zal het gebeuren, dat eon Infanterieoffieier
een paard koopt, waarvan hij niet weet of het
mak bij den troop is, zoodat lip dan verplicht is om bet
daaraan to gewennen. Paarden, die niet zenuwachtig
zijn, leeren bij eene verstandige .behandeling spoedig
zich kalm bij den troop to bewegen ; paarden, die zeer
zenuwachtig zijn, leeren het soms nimmer, doch behoort
dit tot de uitzonderingen. Men ziet , dat zeer edele
pat)rden meestal het spoedigst goed bp den troop

88
gaan, terwiil paarden van gemeene rassen dat eerst na
lange oefening doen.
Rene hoofdzaak is het, om het paard. dear men het
jets gelled nieuws, dat voor het ten cone male vreemd
is, laat zien, met zachtheid te behandelen , door het
vriendelijk toe to spreken, to streelen enz. Doet men
het tegenovergestelde, don zou men het voor altijd kunnen
bederven. Bij voorwerpen en zaken , die vreemd voor
het paard zijn , bewege men bet eerst in stop, opdat het
tijd hebbe, deze voorwerpen goed to bezien en den
indruk to ontvangen, dat men het geen kwaad wil doen.
Ook moot men steeds den troep achteroprijden en nimmer
dezen near het paard toe laten komen of to gemoet rijden.
Eindelijk moet men het paard altijd bereden bij den
troop brengen ; bet door den oppasser can de hand or
bij to laten brengen, schaadt moor, don dat het nut
doet, dear bet paord aan de hand to veel vrijheid heeft
en can de steeds hernieuwde pogingen van den
oppasser oin het bedaard to houden , sterken en niet te
overwinnen tegenstand zal bieden.
Men begint met het paard bij de dagelijksche oefeningen
van den troop to brengen en ronclom en tusschen dezen
door to rijden , terwill men door zachte drukking met de
beenen, door bet op den hale to kloppen en to strijken, ook
door vriendelijk toespreken zijn terughouden en zune
verbazing tracht to overwinnen. Reeds den 2.91cn of 3den
dog zal het paard, dat men ook al reeds gebracht heeft
bij afzonderlijke manschappen, die de handgrepen uit-

89
voeren, zonder zich te verzetten near den troop van.
Is nu deze eerste vrees overwonnen , dan gaat het daarna
zeer spoeclig. Men rijdt nu near de gelederen, die op
commando de handgrepen uitvoeren, en wannecr het
paard Merl:4j mocht keeren, clan wendt men het wader
zoo, dat het allos ken zien en spreekt bet zacht ann.
Daarna brengt men het bij compagnien , die de handgrepen
uitvoeren, men houdt etil, en tracht step voor
step te naderen , zonder daartoe door sterke hulpen het
paard te dwingen. Zoodra doze troepen zich in beweging
stellen, rijdt men achter hen aan en vermijdt steeds om
ze op zich toe to laten komen. Het gemakkelijkst gewennen
zictt de paarden aan den troep op marschen;
reeds op den eersten marsolideg kan men meestal rustig
twist:then de soldaten doorrijden, doch moet men daarbij
vermijden bij hot halt houden of bij hot geweer over, of
bil het zwenken , dicht bil den troop op to houden. Op
halten wordt het paard door soldaten omringd, die het
streelen en eon stukje 'sulker of brood geven.
Hierbij ken men het ook het gemakkelijkst can het
trommelen gewennen, door tusschen de manschappen door
al diehter en dichter near do tamboers toe to rijdon , tot
.dat men er ten :aatste vlak Ratter is. Aileen moot men
in het begin vertnijden on/ or dicht achter to zijn wanneer
aangeslagen wordt. Op de exercitieplaats lent men
een tamboor trommelend voor zich nit gaan, die zacht
begint en steeds harder trommelt. Men rijdt dozen achtorop
en herhaalt doze manoeuvre zoo lang, totdat het

90
paard zonder vreos voorbjj den tamboer gaat. Voor de
signalen zjjn de paarden meestal niet bang.
Het moeielijksfe is het, om de paarden aan het sehieten
to gewennen, en gelukt dit dan ook niet het besto bij het
schjjfschieten , uithoofde dat langzame, in regalmatige tus-
schenpoozen knallen der sehoten, even als van do andere op do
schietbaan plaats hebbonde zaken , b. v. het zwenicen met de
seinvlag. Heeft men het paard zoover gewend , dat het zieh
zonder de geringste vrees tusschen de tirailleurslinie en het
soutien beweegt, ook tusschen de afzonderljjke rotten der
eerste doorgaat, dan laat men de tirailleurslinie zeer tangzaam
met losse patronen vuren, zonder or te dieht bjj to zjjn,
en wel het beste in de voorwaartsche beweging. Het paard
zal eerst voorzeker hier wel naar luisteren, doch gewillig
volgen, ook wanneer het vuren sterker wordt, totdat
men ten laatste achter de liggende vurende tirailleurs
blijft staan. Op geljjke wijze gaat men to werk 'bjj het
vuron in gesloten orde. Men bljjft op een zekeren afstand
achter het soutien , terwijI men altjjd op het commando
van vuur" eerst een, daarna eenige on ten laatste alle
mansohappen bat vuur geven.
Eene hoohiznak is het, dat Riles van het paard af, en
niets near hetzelve too gesehiede. Heoft nu het paard
geleerd het vuren op de exereitieplaats rustig to verdragen,
dan eerst rijdt men er mede near de schietschijf.
Aan de mhziek gewent men het paard op dezelfde
wlize als aan do trommel, langzamerhand er dichter bjj en
steeds or achter rjjdende ; om op eon stilstaand muziekkorps

91
aan to rijden is in den eersten tijd niet aan te raden.
iroor den tamboermajoors-stok is het paard dikwijls bang.
Is dit het geval, dan moet men het paard door den
tamboermajoor, met den stoic in de hand doen voederen
en streelen, waarbij hij later eerst bewegingen
met den stok aanwijzen, daarna uitvoeren moet. Ten
slotte, wanneer het paard tot dusver alles doet,'seat
men er an verlangt, rijdt men door de gelederen,
rondom de tamboers en het muziekkorps en gnat er
naast staan.

T1VEEDE GEDEELTE.
1. Het paardetnig.
a). Het bit.
Het eenvoudigste bit voor het paard is de gewone of
watertrens, bestaande nit eon. gebroken mondstuk met
eon eenvoudig hoofdstel en eon teugel in elken ring.
Men gebruikt doze trens weinig om to rijden, hoofdzakelijk
om het paard to geleiden of bij het poetsen.,
ingeval het paard niet aan den holster in den stal
gepoetst wordt.
Het veer het afriohten incest geschikte -bit, is do
dubbele trens, zjjnde twee 'haven elkander liggende
mondstukken, waarvan het bovenste dikker is, ook can
de ringen knevels ken lrebben, om to beletten, dat het
mondstak niet zoo gemakkelijk door den mond van het
paard getrokken ken warden; het andere, de onderlegtrens,
is thinner. Elk dezer bitten is eon een afzonderlijk
bakstuk van het hoordstel geg-espt en heeft zijn
afzonderlijken teugel. De bakstukken zlin zoo lang
aangegespt, dat de mondhoeken niet omhoog worden

93
getrokken. BO (lit bit gebruikt men ook met good gevolg
den zoogenaamden rijhalster, die Merin lerschilt, dat
hij eene soort van neusriem heeft, die zieh niet Leven,
maar onder het bit bevindt. H1j noodzaakt bet paard
om het bit volkomen aantenemen en verhindert het
opensperren van den mond, waardoor de paarden zich
gaarne aan de working van bet bit op do lagen willen
onttrekken.
Het meet gesehikte, gebruikelijkste en tegelijk dienstof
modelbit is de gang. Zij bestaat uit bet mondstuk
en de beide scharen. Ann den bovenarm der scharen
bovinden zich do oogen, waarin haken zijn aangebraoht
voor den kinketting; can bet benedeneinde der onderarmen
zn ringen, waaraan de teugels gegespt 'Norden.
Bit bit werla bijgevolg niet, evenals de teens, oniniddellijk
op de lagen, maar meer op de wijze van eon
hefbocm, en dattrom ook veel sterker, omdat de lagen
door het aantrekken der teugels tusschen het mondstuk
en den kinketting samengedrukt worden.
Daar de vorm son de gevoeligheid van do lagen (van
den mond) bij de paar den zeor verschillen, heeft men
met het oog op africhting en gewoonte ook verschillende
soorten van stangen uitgedacht. Dientengevolge enderseheidt
men de stangen in lichte en zware. Hoe langei
de onderann is, des to sterker is de working, waarbij
nog de gedaante van het mondstuk komt. Bit namelijk
is niet geheel recht, maar heoft in het midden cone
boeht, de zoogenaamde" poort. Hoe hooger nu die poort

Fig. 12.
Fig. 14.
94
is, des to sterker werkt de stang, daar de working van
doze nu op de scherpe randen der lagen van het paard
overgebraeht wordt, terwiji de tong anders tot eon beschuttend
kussen moot dienen.
:Fig. 10. Fig. 11'.
Licht° stang.
Zwaardere stang.
Zeer zware stang.
Fig. 13.
Fig. 15.

95
De working der stang ken door den kinketting nog
versterkt worden, door dozen zeer vast in to haken,
terwij1 hij zelf, naarmate hij dikker of dunner is,
sterker ken werken, omdat htj in het laatste geval eene moor
snijdende drukking op de lagen uitoefent , clan in het eerste.
Hoe dikker bet mondstuk is, des to zachter is de
working der stang, terwip naarmate het dunner is of zelfs
nog eon op de tong en de lagen werkenden kant heeft,
zijne working des te sterker zal zijn.
De dusgenoemde jaehtstang (fig. 16 en 17) behoort tot de
Fig. 16. Fig. 17.
lichtste der tot nog toe bekende stangen, omdat het
mondstuk dik en tamelijk recta, de onderarm kort en
weinig langer dan de bovenarm is.
Er bestaat nog eon tussehenvorm tussehen stang on
trens, de gebroken trens (pelham); ztj wordt zonder
onderlegtrens gebruikt, terwip de trensteugel aan den
daartoe bestemden ring wordt vastgegespt (fig. 18 en 19).
Fig. 18. Fig. 19.

96
Tot bet stangbit behoort verder de onderlegtrens,
evenals bjj de dubbele trees. Zij dient gedeelteljjk ale
hulp, deels tot zekerh-eid, in,geval de stang of stangteugel
mocbten broken.
Het lederen hoofdstel, waaraan de stang gegespt is,
bestaat uit den nekriem , waaraan zich ter weerszjjden de
beide bakstukken voor de stang on de onderlegtrens
bevinden ; van voren is de frontriem , van onderen de
keelriem. Meestal is ook eon neusriem aangebracht, die
echter bjj good afgerichte paarden ken vervallen ; ten
laatste been men can het hoofdstel de stang- en trensteugels.
Het mondstuk van de stang moet eon goeden duim
breed boven den haaktand liggen, de trees met hare
ringeinden dicht daarboven. Gebruikt teen een neusriem
, dan mod deze, do gesp links, dieht boven het
bakstuk derwjjze vastgegespt zijn , dot men er gemakkeljjk
een vinger tussehen kan sicken. De kinketting
moet, good geljjk gedraaid , zoo ingehaakt zjin, dat men
OF vier vingers tusschen kan brengen. Zoo ook meet de
keelriem los aangegespt zjjn, oft niet op de keel to drukken.
Your sommige paarden beeft men bovendien nog versobillende
hulpteugels, die intusschen in de handen van
niet geheel gevormde ruiters !neer kwaad (Ian nut
kunneu .doen; daartoe behoort voor paarden , die gnome
' den neus in den wind steken, of het hoofd zeer hoog
dragon:
le. de martignaWdeze wordt bevestigd aan den bulksinge!,
loopt in twee ciuden uit, die van ringen voorzien

97
zijn. Door deze ringen gaan de trensteugels. Verder
heeft men nog :
20. den springteugel, die gebruikt wordt bij paarden,
welke steeds met het hoofd slaan. Deze wordt insgelijks
aan den buiksingel bevestigd en vervolgens aan het
kinstuk van de onderlegtrens vastgegespt. Ik kan dezen
echter niet sterk aanbevelen, want de slechte gewoonte,
waartegen men hem gebruikt, wordt er door verergerd.
30 De siofteugel van Seidler is cell voortreffelijke
hulpteugel, doch werkt zeer sterk , en moat daarom
slechts door goede ruiters gebruikt worden. Hij bestaat
uit can langen riem , die can den buiksingel bevestigd is,
vandaar door een in de onderlegtrens gegespten kinriem
en vervolgens door can ring of eene katrol terug in de
hand van den miter gaat. Men gebruikt hem 14 pearden,
die den neus in den wind steken, ook bij die, welke
licht steigeten. Het borsttuig word oorspronkelLk gebruikt
om het achteruitschuiven van het zadel te beletten ;
tegenwoordig dient het eehter sneer voor sieraad.
Het leertuig is Of van zwart, of van geel leder. Het
laatste ziet er zeer goed uit, doch het verandert spoedig
van kleur en wordt donker door het zweet van het paard,
het aanvatten, door den regen , enz. Om het leer zacht
te houden , moet het minstens eenmaal in de 4 weken
met een goad smear licht ingesmeerd worden , en telkens
na het rijden met can drogen lap of met can borstel van
stof bevrijd worden. De teugels mogen slechts tot
15 a 16 duimen, van het bit of gerekend, ingesmeerd
4

98
worden, om bij hot rijden de handschoenen niet vuil to
maken..
b). Het zadel.
Door de Infanterie-officieren en oiviele ruiters wordt
algemeen het Engelsche zadel gebruikt. Zonder eene
uitvoerige beschrijving van zijn samenstelling to geven,
moeten wij er op indaohtig maken, dat, behalve dat de
zitting longer of korter, breeder of smaller kan zijn,
voor paarden met hooge schoft, de kamer hoog en zooveal
mogelijk near achteren teruggetrokken meet zijn;
voor paarden met lage, rondo schoft, is dot niet noodzakelijk.
Aan den voorkant van de zweetbladen bevinden
rich dikwijla de kniekussens, die eon aangenaam
steunpunt aan de knieen geven. Elk zadel heeft 2 singels,
loch 3 stooten tot het vastgespen van de singels.
Om drukkingen van het paard voor to komen, moeten de
kussens ten minste om het half jaar door den zadelmaker
nagezien worden, en zoo noodig opnieuw opgevuld- worden.
Het zadel wordt derwijze opgelegd, dat de voorste
randen een goede hand breed achter de sehouderbladen
liggen. Bij een geed gebouwd riipaard, met eene welgevormde
sohoft en niet to dikken bulk, blijft het zadel ook
zoo liggen. Bij paarden echter, die eon sterken booibuik,
en daarbij eene hooge schoft hebben, sohnift het zadel
gewoonlijk no de eerste sterkere beweging near voren,
waardoor de voorhand te zeer belast wordt, daarentegen
do achterhand sneer vrtheld verkrilgt, dan zij mag hob

99
ben. Zelfs het stork aansingelen kan dit niet beletten,
waarom men zich in zulke gevallen van een zoogenaamden
patentsingel bedient , waardoor ten minste helot wordt,
dat het zadel niet geheel op de schouders komt te liggen.
Men heeft ook paarden , die zoo rank van lijf zijn met
opgetrokken buik , dat het zadel near achteren schuift,
hetgeen ongetwijfeld veel erger is. Dit zoude men eenigszins
kunnen beletten door het vaster aanhalen van het vroeger
genoemde borsttuig.
Om het near voren schuiven van het zadel tegen to
gaan , heeft men ook een andere aanhechting der singels,
en wel jots moor near Toren in pleats van in het midden
van het zadel en met good gevolg in aanwending
gebrach t.
De singels zijn Of van breed wollen of linnen singelband
gemaakt, Of bestaan nit dicht naast elkander liggende koor-
den, die onderling verbonden zijn. Ook heeft men zeer breede
singels met twee gespen , waarover een tweede singel gelegd
wordt. Deze singel zou bijna onmogelijk kunnen drukken.
Aan het zadel zijn gewoonlijk 2 singels, doch 3 stooten tot
het vastgespen ; de 3de dient tot reserve, ingeval een der beide
andere mocht broken *). Om drukkingen op den rug van
C) Zeer aan to bevelen is de dusgenaamde zadelselfaansingelaar van
Steinbock to Weenen. Het is bekend , dat hoe clerk men het cadet
'nage aansingelen , bij de meeste paarden de singels no eenige bewe.
ging at spoedig looser worden , waardoor het cadet ook niet nicer
vast ligt, hetgeen wel eens onaangename gevolgen veer den miter
ken hebben. Dit nu wordt door den zadelzelfaansingelaar voorkomen.

00
het paard voor:te komen , gebruikt men nog een onder- -
legdekje, dat voor het militaire van een voorgeschreven
vorm on kleur is. Het is doorgaans gevoerd met dik
baai of vilt. . Eon linnen voering, alsmede geheel
linnen dekjes, zijn onpractisch , dear zij zeer licht, inzonderheid
wanneer het paard warm is, verschuiven, plooien
krbgen en dan noodzakelijk aanleiding tot drukking
geven. De beste dekkleedjes buiten dienst en voor burger,
Wit gebruik zijn de dikke , zachte , Engelsche vilten
dekjes, ofschoon zij ook na lang gebruik door het zweet
van het paard hard en daardoor onbruikbaar worden.
Good zaaltuig moot men nimmer in den stal laten hangen,
omdat de lucht daarin altijd vochtig is, en het daardOor
' steeds lijdt. Telkens na het gebruik moot het zadel in
de lucht warden opgehangen , ten einde de kussens goed
to laten drogen.
2. De stallen.
Het paard brengt ongeveer 5/6 van ziln leven en sneer
in den stal door; wt.' houden van het paard, omdat wij
het gebruiken, en het vertegenwoordigt eon zeker kapitaal,
Deze singel heeft can Min cene uiteinde een toestel beetaande nit 4
apiraalweeren, die bh bet aanaingelen uitgerekt zhnde, diuuna door
hare veerkracht ,tich weer eatuentrekken en op dere whze de singela
althd gespannew h'ouden.

101
dat wij niet gaarne verliezen. Nemen wij doze drie
zaken in aanmerking, dan volgt hieruit , dat wjj het zijn
verbljjf in den stal zoo aangenaam mogeljjk moeten
traohten te maken. Helaas ziln de one daartoe ten
dienste staande middelen van voorbjjgaanden aard, want
wij moeten de stallen nemeu, zooals ze one aangeboden
worden, en mogen wij one dikwijls nog zeer gelukkig achten,
wanneer wjj een stal kunnen bekomen. Intusschen
moeten wij oils bekend maken met alles, wat daartoe
betrekking heeft, om ten minste ongeveer dat in het
werk to stollen, hetgeen wjj voor practisoh en goed voor
het paard moeten !louden.
De' vier hoofdvereischten van een goeden stal zijn
lucht, en wet zeer goede zuivere, ruinite, licht en warmte.
Om gezond te bljjven , behoeft het paard, even ale de
menschen , zuivere, versche lucht. Het is daarom noodzakelijk,
dat de nit den meet en de urine zioh ontWikkelende
dampen, on de door de ademhaling bedorven lucht ,
door eene goede en geregelde ventilatie verwjjderd kunnen
worden, en wel zoodanig, dot daardoor noch toehtluoht
voor het paard ontsta, north de warmte van den stal
afgevoerd worde.
De stat moot behoorljjk licht zjjn. Een donkere stal
heeft het .nadeel, dat het paard daardoor ongewoon aan
lioht .wordt, en nu in de open lucht door het stork° invallende
daglioht blootgesteld is can oogziekten , die Of
blindheid ten gevolge kunnen hebben, of aanleiding tot
ondeugden kunnen geven, die de ruiter meestal in andere

102
oorzaken zoekt. Een donkero stal is daarom at to keuren.
Doch van den anderen kant is het ook niet good, wanneer
het ream zoo geplaatst is, dat het felle zonliclit
direct in de oogen van het paard volt. Is het roam
boven het hoofd van het paard, dan moot men het sterke
invalleride zonlicht door een gordijn matigen. Het beste
is het, om de ramen achter het paard to hebben.
De bedorven lucht in den stal werkt niet- alleen
nadeelig op de longen, moor ook op de oogen, en is
geenszins bevorderlijk aan de gezondheid.
Wat de ruimte betreft, zoo is het voor het paard des
to beter, hoe ruimer pleats het heeft, dear het zioh don,
inzonderheid des winters, wanneer het slechts weinig
beweging heat, nog eenigszins, al is het dan ook weinig,
ken bewegen. Daarom-zouden boxen to verkiezen zijn;
doch is dit eeno luxe, die alleen lieden, welke voor
zich stollen laten bouwen, zich kunnen veroorloven. Een
stand met houten beschotten is na eene box wel het
verkieselijkst, omdat de paarden den geen gevaar loopen
om onder of over den latierboom te geraken en niet door
andere geslagen kunnen worden. Doch ook zulke stollen
zijn maar zelden, to verkrijgen, en moot men zich derhalve
meestal vergenoegen met tusschende paarden latierboomen
to hangen, die men echter good doet om. met stroo to
omwikkelen en wet zoo, dot het stroo tot bijna can den
grond reikt. Verder moeten de boomen gemakkelijk losgemaakt
kunnen worden, ingeval eon paard or over geraakt,
of NY het opstaan onder den boom komt. De breedte

103
van 'een stand moat minstens 1,4 meters (tusschen
beschotten 1,6), de hoogte 3 meters bedragen. De gang
achter de paarden mag niet minder dan 2,5 meters breed
zijn. Het is beter om hot paard bjj andere paarden to zetten,
den sheen, want het houdt van deze, eet beter en is
minder lastig wanneer het eons bij andere paarden
meet staan.
De kribben moeten van steen of ijzer wezen , oak omdat
zij het geschiktste to reinigen zijn. Zij moeten 0.2
meter diep en niet to hoog zijn, dear dit , behalve dat
de paarden or moeielijker in kunnen komen , aanleiding
geeft , dot zij licht den onderrand der kaak tegen den
rand der krib kunnen kneuzen. Van den bodem der
krib tot den grond is de afstand 0,95 meter.
Het beste zijn de ijzeren korfruiven. Doze moeten 1,7
meters van den grond geplaatst zijn. De ruimte ender
de krib tot den grand moet betimmerd zijn, en wel
van de krib schuins near den muur toe. Men doet dit
am to voorkomen, dat de paarden bij het oplichten van
het hoofd, wanneer zij van den grond eten , den nek
Diet tegen den onderrand der krib zouden stooten , hetgoon
aanleiding tot ernstige verwondingen kan geven,
terwijl de schuinsche Halting van dit beschot dient am
het stooten der knieen to beletten, hetgeen zeer dikwijls
pleats heeft, wanneer dit beschot loodrecht is.
De dour meet zoo geplaatst zijn, dat de tocht bij het
openen ontstaande, niet op het paard valt; ook moot zij
zoo wijd zijn, dat het paard , wanneer het or doorgaat,

104.
zieh niet licht stO-oten kan. Het is voorziohtig om de
kanten der deurposten to doen afronden.
Wet de warmte van den stal betreft, zoo moat doze
in het algemeen gelijkmatig, ongeveer 12-14° R. zjjn.
Wanneer meer paarden in een stal* steam,. is natuurlijk
de. warmteontwikkeling aanzienIjjkéi, dan wanneer een
paard zich alieen er in bevindt. Zulk een meet dan in
den winter gedekt wordeu. Bij cone gelijkmatige temperatuur
is het paard Minder vatbaar voor verkoudheid,
ook wordt hierdoor uitermate de gladheid van het hear
en bijgevolg het gunstig uitefliik van het paard bevorderd.
Meet mag nimmer in den etal. blijveniliggen ,
des noods mag bij nat wader het legstroo in den stalgang
uitgespreid wordeu om to drogen. Een- gemeensehappelijke
stal onder een geed toezicht is altijd iioven het
afzonderlijk stallen to verkieien.
8. He verzorgIng.
Bet is geen bijgeloof, dat het paard bij den eenen
menach beter gedijdt, dan bij den anderen. Het moot
daarom de eerste zorg van den eigenaar van eon paard
zijn, otn de oppassing van zijn dier aan iemend toe te
vertrouwen, die werkelijk liefde voor het paard heeft,
zieh met lust er. mode bezig houdt, en het niet alleen
poetst, voert, drankt en opzadelt oMdat hij or van be-
Btaan moat of om aan zijn plieht to voldoon. Eigenlijk

105
vordert de verzorging van een paard dezelfde oplettendheid
, hetzelfde geduld, als die van eon kind. Die er
niet trots op is, dat zijn beer het glimmendste, dikste en
praehtigste paard /*it, die van zijn pleegkind niet even
veal houdt ale of het zijn eigendom ware, is niet de
ware paardenoppasser. Niet alleen moot hij te vertrouweii
zijn in het poetsen en voeren, maar hij moat ook
elke afwijking van de gewone gedraging van zijn paard,
elke onregelmatigheid bij het eten, urineeren, mesten ,
bij het poetsen of na het itden opmerken, om dat dadelijk
aan zijn heer to kunnen zeggen, behalve dat hij elke
verwonding, drukking of kreupelheid dadelilk moot zien.
En inderdaad, niet iedereen is gesehikt, of heeft ook
sleehts den .goeden wil om eon paard op to passen en to
verzorgen,
hebben.
in dien zin zoo ale wij dat hier bedoeld
Het paard wordt 3 melon daags gevoerd. Het eerste
voeder krijgt het 's morgens om 6 of 7 uur, het laatste
's avonds om 7. our, terwij1 het middagvoetler .het liefst
om 12 of 1 uur gegeven wordt , zoodat de tussehentijden
even lang zijn, indien ten mingle het gebruik van het
paard niet Merin eene verandering noodig maakt. Men
geeft des morgens hetet eerst het hooi. Op de andere
voertijden geeft men hooi en haver teg-ehikertijd. Voor
dat men de haver in de krib doet, is het goed om ze
vooraf uit to ziften , ten einde ze van stof to ontdoen.
Liefst voert Men de haver met haksel, dat eater niet
to kort gesneden mag zjin , en bevochtigt be,ide een
;

106
weinig. Voor het voederen is het noodig om de krib
schoon to maken. Mocht or nog voer in zijn overgebleven ,
dan moot dat verwijderd worden.
Het doelmatigst schijnt het to zijn om het paard voor bet
voederen te laten drinken, ofschoon ook velen het no bet
voederen doen. Bij felle koude is het good om het
water verslagen to geven, daartoe laat men het eenigen
Aid in den stal staan. Meestal drinkt het paard een
emmer water; Wont het eater nog dorst to hebben, dan
houde men het nog moor water voor. Des zomers late
men het meermalen drinken. Is het paard gereden, den
ken men wel dadeljjk wat hooi in de ruif doen , doch de
haver gave men eerst een half uur na het terugkeeren
in den stal. Dikwijls zijn de paarden Zoo dorstig, dat
zj Diet eer eten, alvorens zij gedronken hebben, on
ofschoon het wel barbaarsch schijnt te zijn , om het
paard het water zoolang to onthouden, zal een nadenkende,
verstandige oppasser zeer goad kunnen beoordeelen,
of hij het wat vroeger of later voer of water meet geven,
want het maakt eon groot verschil of hij het paard
stork bezweet en met de flanken slaande Tan zijn hear
overneemt , of dat het droog an kalm op stal komt. Wil
men het paard echter acne verkwikking bezorgen, dan
late men het eenige teugen uit den emmer drinken, nadat
men vooraf eenig hoot boven op het water gelegd heeft,
waardoor men belet dat het to schielijk drinkt, of men
late het over de gang drinken. In alien geval vereischt
het laten drinken van het paard, dat verhit is, yoor-

107
zichtigheid, to woten wanneer het op stal blijft staan ; op
marsch echter, ale het paard dadelijk weer in beweging
komt, behoeft men niet zoo bevreesd voor nadeelige gevolgen
to zijn, dan kan men bet niet to dikwijls met wet water
verkwikken. Bp ongesteldheid moot men het water nietkoud
en met eon weinig lijnmeel, zemelen of gerstemeel geven.
Het is zeer good voor het paard om het steeds op Oro°
te laten staan , vooral wanneer de grond met steenen
belegd is. Het voortdurend staan op steenen is vermoeiend
voor de beenen en geeft aanleiding, dat do paarden kunnen
uitglijden. Ook is het des winters koud voor bet
paard. Laat men bet paard steeds op stroo keen , dan
moet men vooral zorgen , dat de mest telkens woggenomen
en bet natte stroo met droog verwisseld worde.
Het poetsen van het paard dient om het te reinigen,
vermeerdert de werkzaamheid der huid en werkt opwekkend
op het zenuwstelsel, waarom men to recht zegt, dat
good poetsen bet halve voer is. Geed poetsen bevordert
de gezondheid;. inzonderheid des winters, wanneer de
paarden weinig beweging hebben on de huidwerkzaamheid
goring is, is het poetsen van groote beteekenis.
Paarden , die zeer kittelig zjjn , of cone zeer gevoelige
huid hebben, is men gewoon to poetsen, terwijl zij het
voeder eton waardoor zij dan rustiger staan. Men hondt
het poetsen gedurende een uur 's morgens on eon uur
's
middags voor voldoende, wel to verstaan indien het
good gedaan wordt. Men overtuigt zich dat eon paard
good gepoetst is, door met de toppen der vingers de haren;

108
terug to strijken of de manen en staartharen vaneen to
scheiden. W.orden de vingertoppen hierbij niet wit, of
ziet men goon sta., den ken men tevreden zijn.
Het poetsen zelf geschiedt op de volgende wijze: de
. oppasser gaat links van het paard staan, neemt de roskam
in de rechterhand en strijkt, van den hale af beginnende
, daarmede over het geheele lichaam, zorg dragende
steeds op de vleezige deelen to blijven; hoofd en beenen
mogen niet geroskamd worden. Is hij met de linkerzijde
gereed, dan gnat hij tot de rechterzijde over, hierbij do.
roskam in de linkerhand houdende. Na het roskainmen
wor1t do rosborstel gebruikt, insgelijks met de linkerzjjde
beginnende. Met lunge, krachtige streken gaat hij met
den borstel eeist tegen de haren in, daarna met de
baron terug en strijkt na elke streek den rosborstel over
de roskam, die hij in de andere hand houdt, af; Welke
lijj van tijd tot tjjd op den vloer van den gang uitklopt.
Wanneer het uitgeklopte stof er gelled wit uitziet, kan
men het paard voor schoon Louden.
Daarna gent hjj over tot het reinigen van maantop,
manen en staart. Doze worden met de manenkam voorzichtig
uitgekamd; mochten de heron in de .war zijn ,
dan doet men ze met de vingers uiteen; zjj worden nu
met, den rosborstel good uitgeborsteld; om de 8 dagen
moeten zij met lauw water en coop uitgewasschen worden.
Vervolgens, worden hoeven en beenen tot aan de knie
met den waterborstel afgewasschen, doch behoorljjk weder
afgedroogd,. door ze eerst mot eene stroowiseh, daarna

109
met eon wollen lap at te wrijven. Het daarna zwachtelen
der beenen met een wollen zwachtel is zeer aan
te bevelen.
De zool van den hoef, zoo ook de straalgroeven en de
ruimte .tusschen hoefijzer en hoof worden met don hoefkrabber
uitgekrabt. Nu neemt men de nat gemaakte spons
en veegt daarmede de oogen, ooren, den mond, de neusgaten
en ten laatste den anus en de geslachtsdeelen nit.
Met den staart stoft men nog eens het paard af en wrijft
het met den wollen lap met de haren mode ten laatste
at en legt het dek op, dat men door een singel los be..
vestigt.
Bp good wader wordt het paard in de open lueht gepoetst,
bij slecht, zooals vanzelf spreekt, in den ate!,
waarbij het wat korter aan den halsterketting gezet wordt.
Het omkeeren in den stand moot voorziehtig geschieden
, om beleedigingen of kreupelheden voor to komen. Is
de stand to nauw, dan moot men het paard tot in den
stalgang terugzetten.
anneer het. paard no het rijclen in den stal teruggebracht
is, gaat de oppasser op de volgende wijze to werk.
Nadat men zich overtuigd hoof!, dat er geen tocht in
den stal is, wordt het hoofdstel afgenomen en over den
arm gelegd, waarna men het paard den halter aandoet.
Een weinig hooi moot het in de ruif vinden. Het hoofdstel
wordt opgehangen en de mondstukken met eene natto
opens van speeksel en sehuim gereinigd. Daaror, worden
de singels van het zadel wat lesser gegespt, het met de

110
beide handen een weinig opgelicht, zoodat er eenige
lucht tusschen den rug en het delcje kan indringen. Nu
neemt men een stroowisch en begint daar.mede het geheele
lichaam af en droog te wrijven. Wanneer ruimte
en weder het gedoogen, leidt men het paard zoolang
your den stal op en neder, totdat het droog is.
Eerst nadat het paard geheel droog gewreven is, neemt
men het zadel af, , hangt het op en begint nu den rug,
waar het zadel gelegen heeft, volkomen droog te wrij ven,
waarna de deken opgelegd wordt. Het zadel wordt
met de kussens near boven in de openlucht en in de'
zon gelegd om to drogen.
De hoeven mogen in de eerste I 1 k 2 uren na bet
terugkeeren in den stal niet met koud water afgewasschen
worden. De stal moot altijd zindeljjk gehouden worden,
het hoot- en bzerwerk moot dikwijls afgeboend, de gang
aangeveegd en met wit zand bestrooid, de muren gewit
en de hoeken van spinrag zuiver gehoudeu worden. Het
voeder mag niet in den stal bewaard worden, dewij1
het cinders licht muf wordt.
Het zadelen en opstangen.
Voor dat men het paard opzadelt, goat men er nog
eons met den borstel overheen en wascht het oogen,
neus en mond uit. De oppasser gaat, nadat hij de staldeken
afgenomen heeft, met het dekje, waarop het
zadel ligt, waarvan de stijgbeugels near boven gesohoven
on de singels van rechts near links over het zadel

111
geslagen zijn , links in den stand, terwijl hij het paard
toeroept en het aanspreekt. Nu legt hij dekje en zadel
zacht op den rug van het paard , trekt het dekje recht
en plaatst het zadel zoo, dat het eene goede hand breed
van de schouderbladen ligt. De singels laat men aan
de rechterzijde vallen , en, nadat de oppasser ook aan
de rechterzijde zich overtuigd heeft, dat de zweetkussens
islet naar binnen omgeslagen zijn, vat hi j, ender den
buik van het paard door, den voorsten afhangenden
singel , gespt hem aan den voorsten stoot van het zadel,
doch nog niet zeer vast, waarop hjj dit met den tweeden
doet, die glad eon weinig op den voorsten meet liggen.
Is dit geschied, dan neemt hij , het hoofdstel met het
nekstuk, waarop de teugels rusten, in de linkerhand,
den halster af en laat het paard omkeeren. Nu neemt
hij het hoofdstel op dezelfde wijze in de rechterhand,
brengt het ter hoogte der ooren van het paard , vat de
stang en de onderlegtrens to semen met de vingertoppen
der linkerhand aan, en, terwijl 14 nu het bit in den
mood van het paard brengt, schuift hij tegelijkertjjd het
nekstuk over de ooren , legt de teugels tot op de schoft
naar achteren on haalt nu voorzichtig den maantop van
onder den frontriem. Nu gespt hij den keelriem vast, doch
zoo los, dat hij er de geheele hand kan doorsteken,
daarna den neusriem , doch dozen wat vaster en wel zoo,
dat de gesp onder het trensbakstuk komt to liggen;
vervolgens haakt hij den kinketting vast, doch zoo los,
dat hij de geheele hand or tusschen kan steken. Daarna zet

112
hij het paard uit den stand, haalt de singels. vaster- Ranneemt
do hoeven op, om den daarin zittenden meet en
het stroo er uit te halen, smeert ze in, wrcift het geheele
paard alsmede bet zadel nog eens met den wollon lap af,
neemt den boratet om mane top, manen en staart glad to borstelen,
en nu is het paard gereed om voorg-ebracht to worden.
Heeft hij zelf can zjjne kleeding nog jets in orde to
brengen, dan zet h bet paard omgekeerd weder in den
stand, en maakt het vast tot hij terugkomt. Het is
aan to raden om het paard, kort voor dat men het opzadelt,
nog eons to laten drinken.
Het voorbrengen.
De oppasser slant den trensteugel over bet hoofd van
het paard, plaatst zich links van het hoofd, terwip hij
bet eind van den trensteugel, ter plaatse war hij
samengegespt is, in de linkerhand neemt. Met de voile
rechterhand, den wjjsvinger tusschen beide gestoken,
vat hij de trensteugels diebt ender het mondstuk aan ,
zoodat hij het hoofd van het paard steeds in zjjn maoht
heeft. Zoo houdt hij het paard vast, totdat de ruiter
in do dour verschtint. Dan gnat de oppasser reehts van
het paard strum, met het front er naar toe gekeerd , vat
met de voile hand het bakstuk dioht boven bet bit en
met de linkerhand den stbgriem aan, then hi j, terwij1
iljn beer opstjjgt, stork near omlaag trekt. Zoocira zijn
beer op het paard zit, schuift 110 den stijgbeugel 'eau
zijn linkervoet, houdt nog zoo lung net bakstuk vast-,

113
totdat de ruiter de teugels goed in zijn hand heeft, en
laat nu op een teeken van zijn heer het bakstuk los.
Wanneer de ruiter teruggekeerd is, wordt het paard
op dezelfde wijze aangenomen en weggebracht. Is het
nog warm, dan wordt het, zooals reeds gezegd is, nog
zoo lang in stap rondgeleid , totdat het of geheel
droog of zijne ademhaling weer volkomen rustig geworden
is.
4. be beweging Tan het rijpaard.
Tot onderhouding van de gezondheid van het paard
is het noodig, dat men het dagelijks ten minste 2 uren
in de open lucht beweging gave. Dit kan niet altijd
zoo geregeld opgevolgd worden , als den aard en de
gezondheid van het paard dit we! vorderen. Des zondags
b. v. laat men meestal het paard staan, minder om het
paard , dan em den oppasser, opdat daze ook eens minder
te doen zoude hebben. Dan cans wordt men door het slechte
weer of door andere bjjkomende omstandigheden verhinderd
om het paard, ten minste in persoon , zijne gewone
beweging to geven. In den zomer is het dagelijks aanmerkelijk
langer onder bet zadel dan 2 uren , in den
tijd van de manoeuvres dikwijls 10 - 12 uren , en in den
volgenden winter, inzonderheid wanneer or geen manege
is, ziet het er met de beweging slecht uit, dear deze
veelal gelijk nut is. Veto Infanterie-officieren namelijk,

114
die niet veel genoegen hebben in het paard, voor wie
het weer een noodzakeljjk kwaad is, zouden in den
winter het liefste wenschen om, indien het mogelijk
ware, het maar ergens neer te zetten, om het in het
voorjaar weer in gebruik te nemen. Pit gaat intusschen
niet, en just de winter is van zoo 'reel belang, omdatgeen,
hetwelk het paard in africhting gedurende den
zomer bij de exercitien, als wanneer men geheel andere
zaken te doen heeft , achteruit is gegaan , er weder in te
brengen , en ook om zich tegelijkertijd in de rijkunst
weder to bekwamen en heeft men daartoe geen oncterwlizer
- door eigen oefening met behulp van een goed
handboek. Doch daartoe moet men belang in de zaak
stellen, dat niet alti,jd het geval is.
Voor onze paarden is dit nadeelig. Eensdeels worden
zjj derwijze vertroeteld , alsof het schoothondjes waren,
anderdeels vordert men or, in den tijd der manoeuvres
vermoeienissen van, die hun moeielijk vallen, omdat
&tar toe niet voorbereid zijn. Daar wij in het algemeen
onze paarden bij slecht weder, koude, regen enz. op stal
laten, is het natuurlijk , dat, wanneer wij genoodzaakt
ZUR dit niet in aanmerking to kunnen nemen, wij ze
licht aan het vatten van koude met al de kwade gevolgen
daarvan blootstellen.
Wanneer wij nu daarenboven de voeding van onze
paarden des zomers en 's winters vergelijken, dan is het
niet te verwonderen, dat de paarden in den eerstgenoemden
tijd mat en mager zijn , terwijl zij des winters bij de

115
weinige beweging te dik worden, daardoor hunne edele
vormen verliezen en daarenboven blootstaan voor verschillende
ziekten, want, dit moet gezegd worden , in
het algemeen is de verhouding van het zomer- en winterrantsoen
.niet in evenredigheid van de diensten, die in
deze versehillende tijden van de paarden gevorderd
worden. Is het verder eon wonder, wanneer de paarden
gedurende den langen winter in de moeielijk verkregen
africhting achteruitgaan, wanneer de kaken weer stijf
worden, de opgerichte hale weer near voren hell, en
het paard daardoor het gewicht op de voorhand terugbrengt,
dat or met moeite van outlast was? Is het te
verwonderen, dat het onder de behandeling van den
grootsten lompert in de rijkunst, van den oppasser,
kwade gewoonten aanneemt, omdat deze niet weet ze uit
den weg to ruimen? Dit zijn elle gewichtige redenen,
om in beginsel eene regelmatige beweging van
one rijpaard allernoodzakelijkst te stellen, dear wij
one zelven het meeste stratren, door enders te handelen.
Wij moeten zelfs eon tegenzin in het rijden krijgen,
wanneer wij in den herfst van eon goad gereden , geschikt
paard, dat mak 14 den troop is, afstijgen, en in
het voorjaar eon bestijgen dat ongeschikt en met allerlei
lastige ondeugden behept is.
Op de dagen dat het paard niet in dienst gebruikt
wordt, moot men het ruim 2 uren wandelrijden en in
alle gangen, he ook eons good laten uitloopen, wanneer
,men een geschikt terrein heeft en niet tegen den wind

116
inrijdt. Men vereenige hierbij het nuttige met het anngename,
d. i. men rijde niet alleen op effen, fraaie
wegen, .maar ook op ongelijk terrein, wear men gelegenheld
heeft eens te springen en dergel., want her heeft
men tijd, om het paard aan die oefeningen te gewennen,
then men niet heeft, wanneer het 14 den troep en in
dienst weigert. Hierbij is het ook noodig bij afwisseling
langer te draven en te galoppeeren, om de longen tot
voile werkzaamheid aan te zetten, en tevens om het
paard te noodzaken zijne beweegspieren krachtig in to
spannen , want even als gymnastische oefeningen bij den
mensch de spieren meer en meer versterken, zoo ook is
het met het paard gelegen. Gebrek aan beweging verslept
zijn organisme, en maakt het ten laatste
ongeschikt tot bijzondere dienstbetooning. Ook moet
men zoo min mogelijk doze oefeningen in den gang aan
anderen overlaten, want al moge de miter zelf nog zoo
weinig geschiktheid hiertoe hebben, ten laatste gewendt
het paard zich aan zijne wijze van doen, en beiden
worden dan het zeer goed eens met elkander. Komt er
nog een ander /miter bij, en zelfs een slecht , zooals
b. v. de oppasser, dan werken twee krachten tegen
elkander, en vernietigen elkander wederkeerig. Het is
daarom zoo moeielijk, om voor een ander, wiens eigenaardigheden
van zit en hand men niet kent, een paard
toe te rijden, en het is de grootste kunst voor den
berijder om die eigenaardigheden van den eigenaar van
het paard op to merken en het paard nu zoo te rijden,

117,
dat het met de bijzondere gewoonten. van. zijn bezitter
reeds bekend is, wanneer doze het bestijgt.
Doch ook dit niet in aanmerking genomen , meet men
nooit, at is men niet alleen van zijne gesohiktheid in
bet rjjden , maar ook van zjjne nauwgezetheid ten voile
overtuigd, zijn paard door den oppasser, , ten minste niet
zonder toezieht, laten riiden. Men ziet dageljjks, hoe
het met dat ripen van oppassers toegaat, vooral wanneer
zjj met moor been ziin en wanneer dan de eerzucht in
het spel komt, wie het beste rjjdt, of wiens paard het
hardst loopt. Wanneer men daarom genoodzaakt is, om
het paard door den oppasser beweging to laten geven,
dat toch wet gebeuren ken, den late men het nooit
tinders ale met de watertrens en de deken afstappen.
Men heeft sdaardoor het voordeel, dat de oppasser, , al
mocht hij op het paard gaan zitten, sleet:its voorzichtig
meet rijden, wit hjj er niet van afvallen, en dat hij met
de trens het paard zoo niet in den mond ken rukken
als met de stang.
5. Ziekten.
Dit hoofdstuk kan sleehts zeer oppervlakkig behandeld
worden , dear het mjjne meening is, om bjj elke ongesteldheid
zoo spoedig mogeljjk de- hulp van den Peardenarta
in to roepen, ten minste wanneer de eigenaar
niet zelf ken onderkennen, of de zaak van geone beteekenis

118
en slechts voorbjjgaande is, want het is toch beter om den
Paardenarts to vergeefs te laten komen, dan hem wellioht
to laat geraadpleegd te hebben. Ik wil intussehen niet nalaten
de gewone kenteekenen van ziekte hier op te geven.
Uitwendige gebreken zjjn al spoedig toll* zien, zonder
dat men evenwel altijd, zooals b. v. bij kreupelheid, de
zitplaats van het gebrek to wet...n kan komen, hetgeen
den veearts zelf dikwijls niet dadeljjk gelukt, ofschoon
er welbekende kenmerken voor bestaan , of het paard
kreupel in den schouder, in do pezen of in den hoof is.
In het algemeen moot bij kreupelheden het eerst de hod
nauwkeurig onderzocht worden.: Dikwijis drukt het jjzer,
wanneer het te long gelegen heeft; wordt het paard
dadelijk no een nieuw beslag kreupel, dan ken dit veroorzaakt
zjjn, doordien do hoefsmid to veel van don
toon of de drachten heeft weggesneden, of dat eon nagel
in de levende deelen van den voet is .gedrongen (verna
geld). Of hot paard steengallen of lossen wand heeft, en
daardoor kreupel loopt, kan de oppasser weten , daar een
bekwanie amid deze gebreken bij het beslaan spoedig ziet
en den oppasser daarop opmerkzaam maakt. Bjj }mornscheuren
, die meestal in de voorlioeven voorkomen , en
dan alleen van beteekenis zjjn, wanneer zjj uit de kroon
naar beneden loopen, goon de meat° paarden niet kreupel
, doch moet een oplettende oppasser bij het schoonmaken
der hoeven ze in hoar eerste begin ontdekken.
Wordt eon paard onderweg plotseling kroupel , dan moot
men dadelijk onderzoeken, of het niet jets in de

_
119
zool van den hoof getrapt heeft. Vindt men aan den
hoef niets buitengewoons, dan gaat men over om de
pezen to onderzoeken, die zioh achter aan het been van
den kogel tot can de knie uitstrekken, om eene ontstoken
of gezwollen plants te ontdekkon , die zich door
meerdere warmte doet kennen , terwij1 wanneer men op
die plants drukt , bet paard teekenen van pijn to kennen
geeft. Wanneer eon° kreupelheid pas ontstaan is, zal
men deze verschijnselen van ontsteking niet dadelijk
kunnen waarnemen , en moot men wachten tot de ontsteking
zich ontwikkeld heeft. Men kan intusschen met
groote zekerheid woten of do kreupelheid in de pees gelegen
is, hetzij nicer naar onderen of can de achtervlakte
der knie, wanneer men ziet hoe het paard het been houdt. Zet
het dit recht onder zioh , dat is, nooh voor- , nooli ach-
terui t , doch met eene gebogen knie (bokbeenig), dan is
de kreupelheid in de pees gelegen. Bij kreupelheid in
den kogel ziet men geene andere afwjjking in de stelling
van het been, als dat do koot steiler staat. Zijdelings
voelt men ook meerdere warmte, wanneer de kreupelhoid
eenigo uren geleden ontstaan is. Do schouderkreupelheld
is voorzeker niet de minst beteekenende van alle
kreupelheden in het voorbeen en tevens moeielijk to
onderkennen: Plaatsf,het paard in rust het been voor- of
achterwaarts, dan ken men sane sohouderkreupelheid
aannemen , die in het eerste geval in den boeg, in het
tweede jots moor naar achteren zetelt. Op zachten zandgrond
gaan boegkreupele paarden sterker kreupel dau op

120
harden grond. Het omgekeerde heeft bij de andere kreupellieden
pleats.
Kreupelheden in den hod en in de pezen komen in
de achterbeenen zeer zelden voor. In deze is de kreupelheid
meest in den kogel, het spronggewrieht (spat,
hazenhak) of in de heup gelegen..
Drukkingen, die dadelijk door den oppasser gezien
moeten worden, behandele men verkoelend door vlbtig
nat te bouden, of er eons graszode op to leggen, of eon
pap van klei met azijn. Wanneer zij niet op de sohoft
of op het kruis voorkomen, zijn zij in den regal an
geene groote beteekenis. Intusschen moeten gedrukte
paarden niet gebruikt worden, dear de drukkingen door -
nieuwe drukking wel eens gevaarlijk worden en het paard
voor langon td onbruikbear maken kennen.
Uitwendige beleedigingen door stooten, sIaan, enz.
worden het best° door het oat .houden met koud water
(of water met arnica) genezon, wanneer zij niet diep
zijn, of niet op gevaarlijke plaetsen voorkomen, wear
het beenvlies aangedaan ken zijn; is dat het geval, dan
moet men de hulp van een Veearts inroepen.
Het eerste kenteeken eener inwendige ziekte is verminderde
eetlust. Zoodra men dozen bemerkt, moet men
het paard nauwkeurig gadeslaan en zal dan dikwips nog
andere versehijnselen waarnemen , zooals: bet listen hangen
van het hoofd treurig keen in den. stal , ruw in de
haren, troebele oogen, koude ooren, glean met den staart,
onrustigheid, het hoofd dikwijls near den buik keeren,

121
verminderde of opgeheven outlasting van meet en urine,
uitvloeiing uit den nens; hoest , snelle ademhaling (meer
dan 11 ademhalingen in de minuut) en slaan met de
flanken , hitte. enz. Eenige an deze opgenoemde verschijnsclen
kunnen some niet veel te beteekenen hebben,
ofschoon zjj zonder twijfel eene kortstondige ongesteldhe d
te kennen geven , maar men moot er echter acht op slaan;
duren zjj longer dan 24. uren, dan moet de hulp van
den Veearts ingeroepen worden , wanneer niet de eigenaar
van het paard zelf genoeg kenner is om to beslissen
reap. to behandelen. Beginnond koliek , dat zit% duet
kennen door kende ooren, gtooto onrustigheid van het
paard, alarm en omzien minr den bulk, in het verder
beloop ook door het zich nederwerpon en weder opstaan,
lijdt niet het minste uitstel. Is er Met dadeljjk een
Veearts bjj de hand, dan witve men den bulk van het
.paard in met eon mengsel van geljjke deelen terpentunolie
en brandewijn, of, indien het koliek hevig is, met
enkel terpentjjnolie, daarna ,doo men het geheole lichaam
met stroowisschen wit ven. Men bedekke het paard goed met
dekens on bide het eenigen tijd rood, totdat het zweet.
Doorgaans zal na het .eerste mesten het koliek ophouden,
doch moot men bet paard voor elite bekoeling vrjjwaren.
In hit algemeen is het ten sterkste aan to rodeo, om wanneer
de eigenaar bjj eike ongesteldheid de oorzaak niet kali
opsporen, den read van een Veearts in te roepen, daar
enders daze kleine nalatigheid kwade gevolgenkan hebben.

122
6. Kwade gewoonten der paarden in den stal.
Wjj hebben vroeger reeds gesproken van kwado gewoonten
der paarden bij het rijden en hoe doze afgeleerd
worden; wil moeten hier nog zulke. vermelden, die zioh
in den stal voordoen, zonder dat altijd hiertegen jets to
doen is om ze af to leeren.
BO het kribbewetten, kribbewrijven, wrigt het paard
de vast tegen elkander gesloten snljtanden voortdurend
over de krib heen en wader, waardoor de voorste vlakten
der tanden, vooral aan ijzeren of steenen kribben,
stork afelljten. Men wit dat daze ondeugd niet zelden het
begin van kribbebtjten is.
Vale paarden Wen in de krib till het opzadelen en
poetsen. Sommige paarden, die eene zeer fijne huid hobben
Wen of slaan gedurende het poetsen ook near den
oppasser; zulke paarden *mooten bir het poetsen kort
worden aangebonden en mag bjj doze de roskam niet
gebruikt worden.
Het lederbijten, belikken van de wooden der krib , het knagen
can de krib. Het is eene kwade gewoonte der pearden,
om can alks to Wen en to likken, zelfs in dekken,
zadeltuig, rienten en touwen, krib, enz. en er zelfs gedeelten
vn to kauwen en in te slikken. Hiertegen beveelt
men aan het bestrijken met koolteer; om het bilten -
in de deken to beletten het aanleggen van een stok,
die van voren aan den stalhalster en van aehteren aan
den buiksingel wordt bevestigd , waardoor het buigen

123
van den hats belet wordt. De randen der kribben laat
men met ijzeren platen beslaan.
Het eigenlijke kribbebijten. Hierbtj vat het paard eenig
vast voorwerp met de snijtanden, of drukt de laatste or
tegen, bet meeste op de krib of den latierboom, ook wet
op den gespannen halsterketting, zelfs tegen den enderarm;
het hoofd wordt stark bijgebracht,. do hale- en
buikspieren trekken zich stork te semen, waarop men,
meei of min duidelijk , een geluid of toon, eon Boort van
oprisping hoort. So.mmige paarden behoeven hierbij geen
vast steunpunt, zij buigen alleon het hoofd tegen de
horst, openen eenige malen den mond en laten dan dien
toon hooren. Doze noemt men windzuigers. Kribbebijters
en windzuigers zijn licht onderhevig aan koliek. Meestal
hebben zulke paarden cane sleehte spijsvertering. Om
het kribbebljten to beletten, heeft men aangeraden eon
halsband of can Hem, waaraan 2 kogelvormige verhevenheden
zijn, die op het strottenhoofd en de zwelgkeel
drukken. Deze riem wordt dicht aehter het hoofd om
den hale 'gelegd. en zoo vast toegehnald, ale noodig is
om het inslikken van lueht te verhinderen. Het eenvoudigste
middel is om do paarden zoo to binden, dat
nergens met de tanden op kunnen steunen.
Het afstrijken van den holster is acne gevaarlijko
gewoonte, en ken moeielijk belet worden. Om de gevolgen
daarvan, door het los in den stal loopen, to beletten meet
men editor den stand cane stang of eon ketting plaatsen.
Het .hangen in den halsterketting kan aanleiding geven

124
dat deze breekt en het paard Achteroverslaat. Bohalve
dat men het paard telkens vooruitdrijft, kan men hierl
tegen den voorgaanden maatregel nemen.
Het over den halaterketting geraken is van meer beteekenis
, dear hierdoor z ware verwondingen aan de
aohtervlakte der koot aan de achterbeenen,. on aan die
der knie on van den onderarra aan de voorbeenen kunnen
veroorzaakt worden. Door de wijze om de paarden vast te
zetten, kan men de aanleiding daartoe verminderen of
wegnemen. Hot meest heeft dat, pleats, wanneer hot
paard aan twee kettingen of touwen vaststaat, en de
jizeren klossen niet zwaar genoeg zijn, minder Wanneer
het paard slechts aan on ketting vastgezet is ; doze is
niet zudelings, inner ondet aan den halstef be'vestigd;
nog minder bestaat er gelegenheid watmeer men het
paard, vastzet aan eon Irorten _ketting, die eveneens ender
aan den 3halster verbonden is, en met eon bzeren ring
langs eene .tizeren staaf loopt, die van de krib near den
grond gnat. Gelled 'worden de nadeelige gevolgen an
doze kwade gewoonto. voorkomen, door de zoogenoemde
paten tklos , zijnde eon &emir toestel, dat aan de krib
bevestigd wordt en waarin zioh cone katrol bevindt, die
door eene veer in beweging gebraeht, den ketting, wanneer
doze door de beweging van het paard to lang mocht
zijn geworden, opwindt. Voorzeker beantwoorden doze
klossen wel aan het doe, doch men wil , dat de veer
spoedig hare veerkracht verliest en de ketting' derhalvo
niet meer opgewonden wortit. . .
_

15
Het weven of linnenweven. Hierbij worden do voorbeenen
wjjd uit elkander gezet en het voorstel wordt steeds
van de eene near de andere zijde bewogen, .waardoor de
zwaarte van , het lichaam afwisselend op de voorbeenen
wordt. overgebracht. Het laat, zich begrijpen, dat door
doze voortdurende beweging de voorbeenen vroegtijdig
verslijten 'en eene bodemwijde stelling. verkrijgen. Men
heft ale middel hiertegen aangeraden om het paard een
riem om de beide voorbeenen aan to leggen, waardoor
zij niet van elkander geplaatst kunnen worden. Ook
!weft men wel eons beproefd het weyen to beletten, door
eon zwaren steen aan e'en touw in het midden voor do
ruif op to hangen, zoodanig, dat wanneer het pa ard
die _wiegelende beweging maakt, het zich telkens het
hoofd tegen den .steen .stoot.
Het !Jenne,' met het achterstel tegen den iatierpaal.
Hierdoor schuren de paaiden den staart en -de billen
kaal. Om dit te beletten spijkert men lederen lappen
met kleine spijkertjes bezet tegen de latierpalen.
Weerspannigheid bij het poetsmi opzadelen en beslaan
Is meet z het gevolg van slechte behandeling, en ken
alleen door zachtzinnigheid, en wear dit niet voldoende
is, door" krachtige maatregelen afgeleerd 4worden.
Hitteligheid komt meostal bij merrien gedurende de
hengstigheid voor, en is niet to verbeteren, doch moeten
zulke paarden des to voorzichtiger behandeld worden.
Het clean is eene groote ondeugd, geschiedt dikwips
alleen near andere piarden, dikwijls
ook near menschen.

126
Aileen eene krachtige handeling, geen mishandeling, die
het kwaad verergeren zou, is bier het eenige middel,
evenzoo 131j
het bijten, waardoor zware verwondingen teweeggebracht
kunnen worden. De meeste paarden leggen 'de ooren in
den nek voor dat zij bijten, doch zijn er ook paarden,
die dit niet vooraf doen. Doze zijn daarom zeer gevaarlijk,
en kunnen slechts door een met hun bekenden
persoon opgepast worden.
7. Over het koopen en verkoopen Tall paarden.
Het koopen van eon paard Is cone last ige en gevaarlijke
zaak, en mod door een leek alleen met eon deskundigen
en eon vcearts geschieden. Men is gewoon te zeggen,
dat de roskammer evenveel kunstgrepen kent, om de
gebreken van ziljne paarden to verbergen, als doze haren
in den staart hebben. Daarbij is hem zijne buitengewone
radheid van spreken, meestal tegen den wil van den
kooper, van buitengewonen dienst. Doch ook bli een
eerlijker verkooper, dan de paardenkooper is, moot men
good uit de oogen Zion, want even as niemand zijn
eigen wear afkeurt, doet dit de eerlijkste verkooper van
eon paard ook niet gaarne, deels omdat het paard in de
oogen van zijn eigenaar om zijne werkelijke of ingebeelde
voortreffelijke eigenschappen eene meerdere waarde heeft,
dan wellicht de wezenlijke is, deels ook, omdat de

127
eigenaar aan werkeljjke gebreken niet zulk eene hooge
beteekenis .geeft, ale zjj de waarde bjj verkoop werkeljjk
verminderen , en ten laatste wenscht ieder, , en dit is to
verontschuldigen, zijn paard. zoo duur mogeljjk 'to ver-
'koopen, Nu is het eene on& geschiedenis, zoekt men
een paard,' dan kali men bet moeilijk vinden, omdat
prijs , gro9tte, kracht ,
beweging , ouderdem enz. en
itizonderheid de smaak,-bif do to koop aangeboden pearden,
.niet harmonieeren met het' in de verbeelding
gevormde ideas!. Wil men echter verkoopen, dan is het
onlgekeerd, 'omdal de kooper zich vorstrekt niet van de
ingebeelde ,deugdzaamheid van het paard van den verkooper
evenzeer wil laten overtuigen , ale doze bet zelf is.
Maar al gaat men ook met een paardenkenner en eon
veearts uit om een paard to koopen , dan kan de sinaak
van de beide deskundigen met betrekking tot vorm, beweging
On dergel. van die van den kooper zoo. hernelsbreed versehillen,
dat men zieh eigenlijk slechts wat de werkeljjke
ded-gdzaamheid van het te koopen paard betreft aan hun
oordeel zoo moeten onderwerpen , voor het overige zich echter
door zjjn teviedenheid met het uitwendig v-oorkomen en
jnzonderheid met de boweging. in zjjne kens laten leiden.
Want de smack is zoo verschillend dat eon paard den
eenen uitnemend zal beiallen, hetwelk eon ander niet
ljjden mag, de eon- prijst zijn uitwendig voorkomen,
terwij1 een ander het afschuweljjk vindt. In do veronderstelling
, dat deze beide deskundigen den koo-per
steeds ter zijde zullen steal), ken ik Ae noodigevoev

128
zichtigheidsmaatregelen bij het koopen, zoo ook de manier
van monsteren hier voorbijgaan , slechts wil ik de kenmerken
van den ouderdom van het paard nog in het
kort laten volgen , dear het voor menigeen van belang
ken zijn, zelf dozen to kunnen zien.
Men herkent den ouderdom van het paard aan de tanden,
en wel hoofdzakelijk can de snijtanden , ten getale
van twaalf, zoo in de onderkaak en zes in de bovenkaak.
De twee binnenste noemt men binnensnijtanden of grasbijters,
de twee ter weerszijden van deze staande, zijn
de niiddelsnijtanden, terw ijI de beide buitenste van de
rij hoeksnijtanden heeten. Tusschen de snijtanden en de
kiezen vindt men bij hengsten en ruinen de haaktanden.
Bij merri5n vindt men ideate sporen or van, zelden
kleine. De snijtanden worden gewisseld. De eerst uitkomende
noemt men melksnijtanden , die, welke daarvoor
in de pleats komen, blijvende snijtanden of paardesnijtanden.
De wisseling heat volgenderwijze pleats: van 21/2
tot 3 jeer wisselen de grasbijters, van 31/2 tot 4 jeer de
middel- en van 41/2 tot 5 mar de hoektanden. De
haaktanden komen van 4--5 jaar to voorschijn. Wanneer
eon paardetand uitgebroken is, vindt men op de bovenvlakte
eene holte , de kroonholte, boon of keen. Doze
holte is omgeven met eon scherpen rand, die can de
aehtervlakte van den tend lager is dan van voren , terwijl
de wrjjfvlakte eene langwerpig vierkante gedaante heeft.
Wanneer de tanden on volgroeid zijn, zoodat zij op de na-
tuurlijke hoogte uitgebroken zijn, komen zij met elkander, ,
11

dot wil zeggen, die van de onderkaak met die van de boven-
. kaak in aanraking, en bijgevolg slijten zij of. In het eerstejaar
slijt de voorrand zoover of, dat hij even hoogals de achterrand
is, in het tweede jour slijt de geheele rand af, zoodat de
kroonholte tot op de helft is afgesleterr, terwiji in het derde
jour no het uitbreken de kroonholte geheel verdwenen is.
Men noemt den tand dan gevuld". Dear de tanden nu eon
jour no elkander uitbreken en:in slijting komen, is het natuurlijk
, dat ook de geheele afslijting der kroonhoiten in dezelfde
volgorde moot plaats hebben, zoodatopl6jaren de grasbijters,
op 7 jaren de middeltanden en op 8 jaren de hoektan-
- den gevuld zijn. Na 8 jaren noernt men het paard aftands;
de .kroonholten, ,
dour ze.verdwenen zijn, kunnen geen ken-
1 merk oin den ouderdom to onderkennen sneer opleveren.
Intusschen komen or nu andere kennierkerr to voorsohijn en
vooreerst in de shijtanden der bovenkaak. De kroonholten
dozer hebben drie jaren langer noodig om of to Milton-, zoo-
'dat met doze dezelfde veranderingen, als met die der onderkaak
plaats hebben , doch 3. jaren later. Een under keniVmerk
vindt men in do verandering Tan de gedaante der
- wrijfvlektra Wij hebben gezegd, dat doze eerst langwerpig
vierkant was, doch zij wordt,daarna ovaal en we!
na 3 jaren , zoodat de grasbijters met 6 jarenrde iniddeltaniddn,
Met, 7 jaren en do hoektanden met 8 jaren ovaal zijn.
. De ovale, vorm goat nu na 3 jaren in den rondachliged
.en daarna in .den driehoekigen vorm over. Het overblijfsel
der kroonholte, dat, zich voordoet ale eene langwerpige
witachtige, verhevenheid op de wrilfTlakte,nadert
[I
129
5

1.30
hoe langer boo meer den achterrand van den tend, en is
in do grasbijters op 12 jaren verdwenen, in de andere
snijtanden 1 en 2 jaren later. Het verandert ook in dien
tjjd van gedaante , dear het van langwerpig rend
wordt. Van 7 tot 9 jaren ziet men can don buitenrand
van den hoektand der bovenkaak een haakje ontstaan,
dat met elf jaren weder.verdwenen is Wanneer de kroonholte
afgesleten, de tend gevuld is, ziet men tussehen
het overbligsel der kroonholte en den voorsten rand van
den tend eene langwerpige geelachtige vlek. Naarmate
het paard ouder wordt, komt deco vlek moor op het
midden der wrijfvlakte, wordt van langwerpig rond en
verandert ten laatste in eon klein gaatje, lietgeen een
zeer hoogen ouderdom aanduidt. Ook de rieliting der
tanden verandert met den leeftbd..; was dem) eerst boogvormig,
zoo wordt zij hoe 'anger hoe ilakker.
8. Het hoer beslag.
Onder de vele zaken, die grooten invloed op de bruikbaarheid
van het paard hebben, behoort voorzeker ook
het hoefbeslag.
Hoe vele gebreken , waardoor het paard minder bruikbear,
zelfs geheel ongesehikt voor zijne bestemming
wordt, kunnen niet de gevolgen van een sleeht beslag
ztjn. Ze elle bier .op to noemen , zoude wel overbodig
,zijn, eirN voldoende is bet om Bleats to herinneren

'Si
aan ,klemhoeven, steengallen, hoornseheuren enz. Doch
de uitwerking van een slecht beslag bepaalt zich niet
alleen tot gebreken van den hoef zelf, zjj strekt zich
verder uit. Een ondoelmatig hoef beslag heeft invloed
op-tie @telling, en bjjgevolg op do verdeeling der zwaarto
op de verschillende deelen der ledematen, waarvan nu
onzekerheid der beweging. , mindere snelheid der gangen
en verschillende gebreken, die de bruikbaarheid van
het paard verminderen, of zelfs opheffen, de gevolgen
kunnen zijn.
In de wijzo, waarop algemeen door de burgerlijko hoofsmeden
het hoefbeslag wordt uitgeoefend, ligt eel de
noodzakeljjkheid opgesloten, dat de Infanterie-offleier en
elk eigenaar van paarden bekend zij met de eerste Tereischten
van een doelmatig beslag. Deze toch kennende,
kan hij op de handelingen van den hoefsmid het cog
houden, en or voor waken, dat het voorwerp , waarop
hij
pits stelt, niet onbruikbaar worde gemaakt, zooals
holaas to dikwijls door het beslag gebeurt.
Het is. om deze redenen, dat eene korto opgavo der
vereischten van eon goed beslag voor den normalen hoof,
bier wel hare pleats mag vinden. In de inwendige samenstelling
van den hoof en der daarin besloten deelen,
evenmia alp in het physiologische, zal eohter niet getreden
worden, terwijI ook de in lateren tjjeaangeprezen
beslagmethoden, waarvan het doelmatige nog niet practise!'
ten voile bewezon is, bier niet behandeld zullen
worden. Bet beslag, dat wjj bier op zullen geven ,

132
is dat, hetwelk algemeen aangenomon , on ook reglementair
wat den vorm van het hoefijzer betreft voorgeschreven
is. Wanneer dit beslag goed, en in verband
met de algemeene voorschriften , die de kunst van het
hoof beslag aangeeft , uitgeveerd wordt, kan de hoef gezond,
de shilling normaal gehouden worden, on daardoor
hot paard longer In.nikbaar blijoen.
Dfschoon , zoo ale gezegd is, de inwendige samenstelling
van den voet niet zal behandeld worden , is echter
de kennis van do benamingen der verschillende deelen
van den hoef en van .enkele daarop betrekking hebbendo
bijzonderheden toch onmisbaar, om met eenige vrucht
het hoefjjzer on de bandelingen van den hoefsmid to
kunnon leeren beoordeelen , den rom sal in de eerste pleats
eene korte beschouwing van deze zaken moeten voorafgaan.
De hoof bestaat uit p afzonderlijko deelen , to weten
Fig. 20.
uit den hoornmand (a fig. 20), de hoornzool (I fig. 21) en den

133
hoornstraal (cc fig. 21), die tot den stork samenhangend goheel
vereenigd zijn , dat als cone hoornsohoen het laatsto
uiteinde der ledematen van het paard bekleodt.
Fig. 21.
De hoorriwand vomit niet sleehts de buitenste vlakte
van den hoef, maar sleet zieh near onderen en binnen
om. Doze twee verlengselen , de steunsels (fig. 21 dd) vereenigen
*11 virJr de punt van den straal , en verbinden
zich binnenwaarts met den straal , buitenwaarts met de
zoo]. De ombuiging van den wand in de steunsels noemt
men de 'steunselheeken. Beide zijn b het hosing belatigr(jke
&Wen, zooals dit later zal blijken.
Den boor nwand verdeelt men, met het oog op bet beslag,
in meerdero streken , dat echter geene afzondorlilke

139
deelen zijn. Zoo onderscheidt men een binnen- en Suitenwand,
die aangegeven worden door de overlangsche as
van (len hoof, terwijI nu elk dozer weder verdeeld wordt in
toon-, zij- en dracht- of verzenwand (b o d. fig. 20) Den
bovensten rand van den hoornwand, wear doze met de
hold vereenigd is, noemt men kroonrand, den ondersten, die
op het hoefijzer rust, draagrand (fig. 21 aa).
De buiten- en binnenwand verschillen eenigszins in
vorm. De eerste is moor uitgebogen en vlakker, , de
laatste flauwer gebogen en steile.r. Zoowel honing als
hoogte versehillen in de drie aangenomen afdeelingen
an den wand. Wet de helling betreft; zoo is daze in
den toonwand het sterkste, en moot bij goed gevormde
hoeven. een hoek van 45° (bij achterhoeven van 50-55°)
bedragen Zij neemt langzatnerhand near de drachten
af. De verhouding in het algemeen der hoogte tussehen
toon- on drachtwand is in de yooihoeven als 3 : 1, in
de achterhoeven als 2 : 1, eene zaak die .vooral bij het
besnj.jden der hoeven in aanmerking moet genomen worden.
Ook de dikte van den wand is niet overal dezelfde,
in de voorhoeven stoat zi.j van toon- tot drachtwand
ale 4 : 2, in de achterhoeven als 3 : 2.
Wanneer men de ondervlakte van den hoof beziet,
ontwaart. men ter plaatse wear de wand zieh met de zool
verecnigt, eene lichter gekleurde streep; die zich van den
eenen steunselhoek tot den anderen uitstrekt; doze is de
witte lijn (fig. 21 ee) en do plants wear de nagels moeten
ingeslagen Worden.

135
Ook voor den. leek moet hot begrjjpelijk zfin, dat , om
do nadeelige uitwerking der lievige schokken, die hot gevolg
zitin van het neerzetten der beenen van het paard,
op de hoogst gevoelige declen van den voet op to heffen,
or meer noodig was, dan het bekleeden der deelen met
cone hard() veorkraehtige massa. Hoe hard en veerkrachtig
de hoornstof ook moge wezen, zoo zoude deze eigenschappen
op zich zelve toch niet voldoende zijn, om dit
doe! to bereiken. In de samenstelling van den hoof nit
wand, steunsels, cool en street, en in den vorm dezer
deelen, vinden wij hoogst merkwaardige gegevens van
veerkracht om het vow gestelde doel to beroiken , en wearvan
uitzetting, verwijding, van den hoof een eerst en
noodwendig gevolg is. Bij het neerzetten van den voet
verwijdt zich de hoof, en wel het meest in het aohterste
gedeelte. Alle deelen van den hod dragon hiertoe bjj,
doch inzonderheid de straal , steunsels en zool. Deco
deelen ondergaan hierbij eene verandering van worm,
(loch nadat de drukking van het lichaamsgewicht ophoudt
, hernemen zij hunne vroegere gedaante. Dit nu
zoude wel niet mogeljjk kunnen zijn, wanneer de !wornzelfstandigheid
zelve niet tevens veerkraehtig ware.
Lilt het zooeven gezegde volgt de hoop noodzakelijkheld
om, wil men den hoof en de daarin besloten deelen
normaal houden , de veerkracht van den toestel to bewaren
, hetgeen bereikt wordt en door de natuurljjke
uitzetting van den , hoef door het beslag niet tegen to
werken, Ca door de deelen van den heat, van welke

136
die veerkraeht uitgaat, hun natuurlijken vorm en hunne
kracht to doen behouden. Later zal de toepassing dozer
voorschriften bij het hosing aangegeven worden.
Van cool en straal moet nu nog dit slechts gezegd
worden , dat de cerste niet in aanraking met den grond
mogende kornen, ook niet door wrijving kan afslijten ,
maar dat het overtollige (zoogenoemde doode) !morn, als
schubben of platen wordt afgestooten, terwijl de strati],
die op den grond moat rusten , door wrijving afslijt.
Alvorens de eigenschappen van het hoefljzer op tegeven,
moot tot beter begrip de verdeeling or van voorafgaan.
Eene overlangsehe door bet midden van het hoefijzer
gaande lijn , verdeelt bet in eon binnen- en buitentak.
Aan elken tak onderscheidt men, even als aan den boomwand
CA daarmede overeenkomende, eon toon-, zIj- en
drachtgedeelte ook kalkoeneinde. Verder heeft het twee
vlakten de hoefulakte en de grondvbakte en eon binnenen
buitenrand. Het hoefijzer moot 6 nagelgaten hebben,
die in cone rits zijn gestampt, terwijl men er verder
aan vindt acne lip (fig. 23 b), en aan vole ijzers kalkoenen.
De grondvlakte van het hoefjjzer moot van af
het drachteinde tot aan het midden tusschen het caste en
tweede nagelgat volkomen vlak zijn , doch van daar at tutor
den toon langzaam bovenwaarts opgebogen zjjn ; dit is het
opzet (fig. 23 a). Men geeft cen opzet aan het hoefuzer, omdat
hot Anders te spoedig in den toon zou doorsljjten, en dit cone
to veelvuldige hernieuwing van het beslag noodig zou maken.
In den regal bedraagt de hoogte van dit opzet de

137
dikte van het ijzer. Bij paarden , die de beenen niet
Fig. 22,
hoog opheffen, en daardoor licht aanstooten, maakt men
bet hooger by. 1'/ tot 2 maim do dikte van het bzer.
In de grondvlakte bey indt zich de rite tot plaatsing der
nagelgaten. Doze rite moot behoorlijk diep (3/4 van de
dikte van het hoefijzer) zijn , ten einde de koppen der
hoefnagels behoorlijk to kunnen opnemen (fig. 24 b).
De bovenste of hoefvlakte is eenigszins verschillend be-
werk t. Een gedeelte daarv an (fig. 22 bb en fig. 24 d) halt near
den binnenrand van het ijzer af. Doze afhelling begint
achter de laatste of kalkoennagelgaten, en in de
breedte even binnenwaarts van de nagelgaten. Men
noemt ze de zoolvlakte, en zij dient om drukking op de

c't
138
zoo! voor to komen, en om het vastzitten van steenen
Fig. 23.
tussehen hoefijzer en zool te beletten. Het overige gedeelte
der bovenste vlakte is waterpas gesmeed, het is de.
draagrandvlakte ; hierop rust de hoof met zijn draagrand en
de nagelgaten. bevinden zieh daarin (fig. 22aa en fig. 24 c).
Fig. 24.
Dwarsche doors nede van ten talc van het hoefijeer.
De beide toonnagelgaten moeten in de voorbzers ongeveer
de breedte van het User van elkander staan, terwij1
het 3de of laatste nagelgat in den buitentak op het
midden der lengte van den tak komt te Mani. Het
Imitate nagelgat in den binnentak komt nog de breedte
van het gat verder naar den toon toe. Wat do breedte
van het ijzer betreft, zdo meg het niet breeder zijn don
twee melon de dikte van den hoornwand en der witte
lijn: Ten opziebte van de .lengte geldt, dat het' bzer
eenige lijnen aebter de draehten mag uitsteken. En nil.
wat aangaat de dikte, zoo moot bet zoo dik zijn , dat

139
het ten minste niet binnen do 3 waken versleten is.
VeraIljt het spoediger, dan zal eene meerdere dikte niet
baten, maar moot men liever het hoefijzer van steal
laten maken. Gewoonlijk is bet ljzer in den toon afge-
sleten , terwill de takken nog voldoonde dik zijn:; D'at
to spoedig afslij ten in den toon nu, kali men voorkomen
door het ljzer een behoorlijk opzet to doen goven. Liefst
gebruike men ljzers zonder kalkoetien ; wit men editor
kalkoenen aan het ijzer hebben., don mogen doze niet reel
hooger zijn, den het ijzer dik ia. Om to voorkoinen dat
bet vdrzeneinde van het ljzer niet op den straal drukke,
moot men den binnensten hock van het uiteinde van
den tak wegnemen. Do vorm Van het ljzer moot natuurlijk
can dien van den hoof beantwoorden , on wet derWijze,
dat het ljzor van hot laatste nagelg,at - tot, het andere
gelijk met den hoornwand ligt. Van de genoemde gaten
af tot aan het eindo van den tak moot het ljzor eon
weinig buiten den wand uitsteken; dat mag aan bet
einde van den buitentak 3 ti 4 mm. kedragen. In den
binnentak mat men het jets minder uitsteken, con het
strijken to voorkomen.
Wij moeten nog een onkel woord omtrent het besnijden
van den hoef zeggen , dear dit ontegenzeggelijk de belangrijkste
bewerking van het beslaanz is, en tevens
ook die, waarin de grofsto en meeste feilen w6rden begaan.
Alvorens men den hoof begint to besnijden , moet
men hem nauwkeurig bezien, om to beoordeelen hoe vet
en hoe hp moet besneden worden. , Het eerst wordt het

190
losse hoorn der zool met houwkling en homer weggekapt,
en vervolgens de hoornwand zoover els noodig weggeineden
, waarbij men zich near de holt° der zoot regelt.
Hierbij moot men zorgen dat binnen. en .buiteriwand
even hoog worden, ten rninste indien niet onregelmatigheld
in stelling en afslijting van het hoefijzer hierin
eene wijziging vorderen. Tusschen toon- en,verzenwend
moot de juiste lengteverhouding (zooals die vroeger is
opgegeven) bewaard blijven. Van den strael mug, overeenkomstig
zijne bestemming, niets meer weggesneden
worden, ale datgene, hetwelk zich als lappen of vezels
van zelf loslaat. De strati' kan zelden to hoog zijn,
dear hij op den grond moat komen. De steunselhoeken
mogen 'nimmer doorgesneden worden.
Het beraspen van den hoornwand, inzouderheid boven
de ,nieten, moot ten sterkste vermeden worden, onidat
dit aanleiding tot brokkelige hoeven geeft.

qt
1
7/ 0
261 27 2$
16
A'fr44/77;r-72-
- ---. ,- , -- N&,,N,,_
,,,,,7- qp, 1/1/117-- 31 i : i . \ :.1.'
t19
Cf i!... ,, ,,,!,477A7;7::
1
k
i
q
.ki
22 i
25k :,%'
1 4
1 ll,,\ \\\
In dy)
i .k 1
,
,,
'1
i;