Praktijkvoorbeeld rekenen Woerden - Knappe koppen in de ... - CPS

voor korte periodes moeten richten op verschillende onderwerpen”, vertelt Esther, die de instructietijd voor
de (hoog)begaafden net zo belangrijk vindt als de verlengde instructie voor de zwakkere leerlingen.
“De instructie bestaat uit voordoen, samen doen, zelf doen. Eigenlijk dezelfde werkwijze als je ook bij de
andere groepen leerlingen in de klas hanteert, maar dan op een ander niveau”, zegt haar collega. “De
(hoog)begaafde leerlingen hebben deze instructie echt nodig. Vooral in getallen en bewerkingen, zoals delen
met grote happen en cijferend vermenigvuldigen, gebruiken ze verkeerde strategieën.”
Eigen rekenvaardigheid
Het is niet altijd gemakkelijk om instructie te geven aan (hoog)begaafde leerlingen. “Soms moet je er echt
zelf een uur voor gaan zitten om de stof goed in de vingers te krijgen”, bekent Esther. “Dit geldt voornamelijk
voor het verdiepende werk. Je moet overzicht hebben; je moet de totale leerstof kunnen overzien en ook
weten wat er buiten je eigen groep aan de orde komt. En je eigen rekenvaardigheid moet op peil zijn.
Bovendien moet je de moed hebben - en het vertrouwen in je eigen inzicht - om de methode los te laten en
extra materiaal bij elkaar te vinden, of te bedenken, dat aansluit bij lessen over breuken, het metriekstelsel,
redactiesommen en de rekenvaardigheden. Dat zijn soms best bottlenecks. Ook voor de leerkracht kan dit
moeilijk zijn. Aan de andere kant: als leerkracht snap je hierdoor beter dat leerlingen soms gefrustreerd
kunnen raken. Dat ken je immers uit je eigen ervaring.”
Sacha: “Als je als leerkracht begrip toont voor de moeilijkheidsgraad van een opdracht en de frustratie die
deze oplevert bij de leerling, heeft dit tot gevolg dat de leerling weer gaat werken. Hij is erkend in zijn
gevoel en weet dat hij op mij kan vertrouwen voor ondersteuning.”
“Als dan eindelijk bij de leerling het kwartje valt, hij een aha-erlebnis heeft, dan is dat een belangrijk
moment in zijn ontwikkeling”, vult Esther aan. “Op dat moment ziet een leerling het licht en kan hij weer
zelfstandig verder; hij kan de draad weer oppakken.”
Hoe maak je het leuk?
Het oefenen van de rekenvaardigheden door middel van werkbladen wordt als saai bestempeld door
(hoog)begaafde leerlingen, weet Sascha. “Ik zeg dan tegen hen: ‘Soms moet je nu eenmaal stomme sommen
maken. Je hersenen moeten af en toe getraind worden om te onthouden hoe het ook al weer moet. Dit geldt
niet alleen voor rekenen, maar ook bijvoorbeeld voor spelling. En als je het dan zelf goed nakijkt, leren je
hersenen gelijk hoe het wel moet.’ Dit verhaal pikken ze goed op. Het stimuleert hen om toch door te zetten
en de ‘saaie’ opdrachten te maken. Ook thuis, want wij geven ook de (hoog)begaafde leerlingen huiswerk mee
voor de rekenvaardigheden.”
Esther vertelt dat sommige (hoog)begaafde leerlingen maar heel moeilijk aan het werk komen. “Net als de
leerlingen die klagen dat de sommen saai zijn, doorzien ze niet dat deze aanpak nut heeft, ergens goed voor
is. Deze leerlingen gaan voor snelle successen. Behalen ze deze niet, dan verliezen ze hun motivatie. Toch kun
je hun houding wel een positieve impuls geven door adequaat op te springen op dit gedrag. Zo voer ik
regelmatig leergesprekken met leerlingen. Hierin leren ze naar zichzelf te kijken. Als ze tergend langzaam
werken, maak ik hun duidelijk dat zij zichzelf het plezier ontnemen.”
Geef de leerlingen een kapstok
Sascha als Esther kunnen allebei goed uit de voeten met het IGDI-model. “Het biedt structuur en daar houden
wij aan vast. Dat schept duidelijkheid voor de leerlingen”, zegt Sascha. De twee leerkrachten stellen altijd
hoge doelen. “Die maken dat je je realiseert dat instructie voor deze groep leerlingen echt nodig is”, zegt
Sascha. “De doelen zijn zó gesteld, dat ze zonder hulp van een leerkracht niet behaald kunnen worden. Ze
zijn echt geplaatst in de zone van naastgelegen ontwikkeling.”
Aan het begin van een les geven Esther en Sascha tijdens de gezamenlijke start altijd de ‘kapstok’, het hogere
doel van de les. “Wij vertellen de leerlingen - de hele groep – waarover we het gaan hebben en waartoe het
dient. Dit motiveert alle leerlingen”, aldus Sascha.
Dit praktijkvoorbeeld is extra digitaal materiaal bij het boek Knappe koppen in de klas (CPS, 2011) van
Geraldine Brouwer en Lidy Ahlers. Kijk op www.cps.nl/uitgeverij.