Deelrapport Ziekten en aandoeningen - GGD Zeeland
Deelrapport Ziekten en aandoeningen - GGD Zeeland
Deelrapport Ziekten en aandoeningen - GGD Zeeland
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
deelrapport<br />
<strong>Ziekt<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong><br />
aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
Regionale Volksgezondheid<br />
Toekomstverk<strong>en</strong>ning <strong>Zeeland</strong> 2012
2<br />
Inhoud<br />
Kernboodschapp<strong>en</strong> 3<br />
En ze leefd<strong>en</strong> nog lang <strong>en</strong> gelukkig... 4<br />
<strong>Ziekt<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> in <strong>Zeeland</strong> 5<br />
Toekomst 10<br />
Beleidsaanbeveling<strong>en</strong> 11<br />
Literatuur <strong>en</strong> websites 12<br />
Gegev<strong>en</strong>sbronn<strong>en</strong> 12<br />
Lijst met afkorting<strong>en</strong> 12<br />
L.M. de Bruijne, <strong>GGD</strong> <strong>Zeeland</strong><br />
Goes, mei 2012
3<br />
Kernboodschapp<strong>en</strong><br />
Meeste ziektelast door coronaire hartziekt<strong>en</strong>,<br />
beroerte, angst, depressie <strong>en</strong><br />
diabetes mellitus<br />
De grootste bedreiging voor de Nederlandse<br />
volksgezondheid op basis van de totale ziekte-<br />
last wordt gevormd door coronaire hartziekt<strong>en</strong>,<br />
beroerte, angststoorniss<strong>en</strong>, depressie <strong>en</strong> dia-<br />
betes mellitus.<br />
Driekwart van de Zeeuwse ouder<strong>en</strong> heeft<br />
t<strong>en</strong> minste e<strong>en</strong> chronische aando<strong>en</strong>ing<br />
Het perc<strong>en</strong>tage m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> chronische aando<strong>en</strong>ing<br />
neemt sterk toe met de leeftijd. Van de Zeeuwse 14- <strong>en</strong> 15jarig<strong>en</strong><br />
heeft 27% e<strong>en</strong> of meerdere chronische aan -<br />
do<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> vastgesteld door e<strong>en</strong> arts. Bij volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> is dat<br />
40% <strong>en</strong> bij de ouder<strong>en</strong> 75%. Zowel bij volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> als bij<br />
ouder<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> hoge bloeddruk de meest gerapporteerde<br />
chronische aando<strong>en</strong>ing. Bij jonger<strong>en</strong> is<br />
dat astma/ bronchitis. Vanaf ongeveer 55 jaar<br />
neemt de kans op het hebb<strong>en</strong> van meer dan één<br />
ziekte tegelijk (multimorbiditeit) sterk toe. Dit gelijktijdig<br />
optred<strong>en</strong> van meerdere ziekt<strong>en</strong> bij één patiënt<br />
stelt de nodige eis<strong>en</strong> aan de zorgverl<strong>en</strong>ing.<br />
Van ziekte <strong>en</strong> zorg naar<br />
gezondheid <strong>en</strong> gedrag<br />
Minder participatie <strong>en</strong> grotere zorgvraag<br />
van chronisch ziek<strong>en</strong><br />
Gezondheid is van invloed op arbeidsparticipatie. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
met e<strong>en</strong> chronische ziekte of e<strong>en</strong> slechtere ervar<strong>en</strong> gezondheid<br />
hebb<strong>en</strong> minder vaak werk <strong>en</strong> e<strong>en</strong> lager inkom<strong>en</strong> dan<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zonder chronische ziekte of lichamelijke beperking.<br />
Dit geldt nog sterker voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> lagere sociaaleconomische<br />
status. Zo werkt de helft van de chronisch<br />
ziek<strong>en</strong> in <strong>Zeeland</strong> met e<strong>en</strong> lage opleiding, terwijl dit onder<br />
hoogopgeleide chronisch ziek<strong>en</strong> 80% is. Daarnaast gaan<br />
chronisch ziek<strong>en</strong> vaker naar de huisarts of specialist, gebruik<strong>en</strong><br />
ze meer medicijn<strong>en</strong> <strong>en</strong> mak<strong>en</strong> ze ook meer gebruik van<br />
andere zorgvoorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>.<br />
Forse to<strong>en</strong>ame chronische ziekt<strong>en</strong> in <strong>Zeeland</strong><br />
Op basis van demografische projecties (waarbij we veronderstell<strong>en</strong><br />
dat het vóórkom<strong>en</strong> van de ziekte naar leeftijd <strong>en</strong> geslacht<br />
in de tijd niet verandert) stijgt het aantal patiënt<strong>en</strong>,<br />
voor de meeste veelvoorkom<strong>en</strong>de chronische ziekt<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong><br />
2007 <strong>en</strong> 2030, naar verwachting met bijna 40%. Het aantal<br />
patiënt<strong>en</strong> in de toekomst is echter niet alle<strong>en</strong> afhankelijk van<br />
toekomstige bevolkingsaantall<strong>en</strong> <strong>en</strong> de verwachte bevolkingsopbouw,<br />
maar ook van ontwikkeling<strong>en</strong> in de determinant<strong>en</strong><br />
van de ziekt<strong>en</strong> (bijvoorbeeld overgewicht <strong>en</strong> leefstijl)<br />
<strong>en</strong> van ontwikkeling<strong>en</strong> in prev<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> zorg (betere opsporing<br />
<strong>en</strong>/of betere overleving van patiënt<strong>en</strong>). Zo zal het aantal<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met diabetes mogelijk nog groter zijn (meer dan<br />
100%) als het perc<strong>en</strong>tage m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met overgewicht blijft<br />
stijg<strong>en</strong>.<br />
In eerste instantie moet word<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong> dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> ziek word<strong>en</strong>. Maar als<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> toch ziek zijn, will<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> zo hoog mogelijke kwaliteit van lev<strong>en</strong> voor<br />
chronisch ziek<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> programmatische aanpak die voorziet in e<strong>en</strong> sluit<strong>en</strong>de<br />
ket<strong>en</strong> van prev<strong>en</strong>tie, vroegsignalering, vroegtijdige onderk<strong>en</strong>ning, zelfmanagem<strong>en</strong>t<br />
<strong>en</strong> beter afgestemde multidisciplinaire zorg is e<strong>en</strong> veelbelov<strong>en</strong>d concept.<br />
De vergrijzing <strong>en</strong> het afnem<strong>en</strong> van het aantal hulpverl<strong>en</strong>ers in de toekomst b<strong>en</strong>adrukk<strong>en</strong><br />
het belang van het stimuler<strong>en</strong> van de eig<strong>en</strong> verantwoordelijkheid van<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> in ziekte ontwikkeling <strong>en</strong> ervar<strong>en</strong> beperking<strong>en</strong>. De omslag binn<strong>en</strong> de<br />
gezondheidszorg van ziekte <strong>en</strong> zorg naar gezondheid <strong>en</strong> gedrag moet gemaakt<br />
word<strong>en</strong>!
4<br />
En ze leefd<strong>en</strong> nog<br />
lang <strong>en</strong> gelukkig...<br />
Uiteindelijk will<strong>en</strong> we allemaal hetzelfde: lang <strong>en</strong><br />
gezond lev<strong>en</strong>. Met het ouder word<strong>en</strong> neemt de<br />
kans op het ontwikkel<strong>en</strong> van ziekte <strong>en</strong> beperkin-<br />
g<strong>en</strong> toe. In <strong>Zeeland</strong> word<strong>en</strong> we al ouder dan<br />
gemiddeld in Nederland <strong>en</strong> er zull<strong>en</strong> ook meer<br />
ouder<strong>en</strong> bij kom<strong>en</strong> (zie deelrapport Lev<strong>en</strong>s -<br />
verwachting <strong>en</strong> sterfte). Uitdaging zal zijn om<br />
iedere<strong>en</strong> zo gezond mogelijk te houd<strong>en</strong> <strong>en</strong> actief<br />
deel te lat<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> aan de sam<strong>en</strong>leving.<br />
Dit deelrapport beschrijft hoeveel <strong>en</strong> hoe vaak ziekt<strong>en</strong> in de<br />
Zeeuwse bevolking voorkom<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe dit is verdeeld over de<br />
bevolking. Ook wordt ingegaan op de gevolg<strong>en</strong> van het hebb<strong>en</strong><br />
van één of meerdere ziekt<strong>en</strong> op het kunn<strong>en</strong> meedo<strong>en</strong> in<br />
de maatschappij <strong>en</strong> het zorggebruik van chronisch ziek<strong>en</strong>.<br />
T<strong>en</strong> slotte mak<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> schatting van het aantal chronisch<br />
ziek<strong>en</strong> in <strong>Zeeland</strong> in de toekomst <strong>en</strong> welke gevolg<strong>en</strong> dit voor<br />
<strong>Zeeland</strong> met zich meebr<strong>en</strong>gt.<br />
Overzicht van gehanteerde gezondheidsmat<strong>en</strong><br />
Wat is preval<strong>en</strong>tie?<br />
De preval<strong>en</strong>tie is het aantal person<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> bepaalde<br />
ziekte op e<strong>en</strong> bepaald mom<strong>en</strong>t (puntpreval<strong>en</strong>tie), of het<br />
aantal person<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> bepaalde ziekte heeft gehad in<br />
e<strong>en</strong> bepaald jaar (jaarpreval<strong>en</strong>tie).<br />
Wat is incid<strong>en</strong>tie?<br />
De incid<strong>en</strong>tie geeft het aantal nieuwe gevall<strong>en</strong> van of<br />
nieuwe person<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> bepaalde ziekte in e<strong>en</strong> bepaalde<br />
periode.<br />
Wat is ziektelast?<br />
De ziektelast is de hoeveelheid gezondheidsverlies in e<strong>en</strong><br />
populatie die veroorzaakt wordt door ziekt<strong>en</strong>. De ziektelast<br />
wordt uitgedrukt in DALY’s (Disability Adjusted Life-<br />
Years). De DALY is opgebouwd uit twee compon<strong>en</strong>t<strong>en</strong>: de<br />
jar<strong>en</strong> verlor<strong>en</strong> door vroegtijdige sterfte <strong>en</strong> de jar<strong>en</strong> geleefd<br />
met ziekte, gewog<strong>en</strong> voor de ernst van de ziekte. Het totale<br />
verlies aan gezondheid kan hierdoor toegeschrev<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> aan specifieke ziekt<strong>en</strong>. Het gaat bij de berek<strong>en</strong>ing<br />
van ziektelast vooral om de gevolg<strong>en</strong> van ziekt<strong>en</strong> die dicht<br />
bij de patiënt zelf blijv<strong>en</strong> (pijn, beperking<strong>en</strong>, geestelijke<br />
gesteldheid).<br />
Bron: www.nationaalkompas.nl.<br />
Nationaal Kompas Volksgezondheid (RIVM).
5<br />
<strong>Ziekt<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> in <strong>Zeeland</strong><br />
Meeste ziektelast door coronaire hartziekt<strong>en</strong>, beroerte,<br />
angst, depressie <strong>en</strong> diabetes mellitus<br />
De grootste bedreiging voor de Nederlandse volksgezondheid<br />
op basis van de totale ziektelast wordt gevormd door<br />
coronaire hartziekt<strong>en</strong>, beroerte, angststoorniss<strong>en</strong>, depressie<br />
<strong>en</strong> diabetes mellitus (Hoeymans et al., 2010). Informatie over<br />
ziektelast is niet op regionaal niveau beschikbaar.<br />
Artrose, diabetes mellitus <strong>en</strong> coronaire hartziekt<strong>en</strong><br />
zijn de meest voorkom<strong>en</strong>de chronische ziekt<strong>en</strong> in<br />
Nederland<br />
Op basis van zorgregistraties zijn artrose, diabetes mellitus<br />
<strong>en</strong> coronaire hartziekt<strong>en</strong> de meest voorkom<strong>en</strong>de chronische<br />
ziekt<strong>en</strong> in Nederland. De meest voorkom<strong>en</strong>de (sub)acute<br />
aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> zijn luchtweginfecties, nek- <strong>en</strong> rugklacht<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
urineweginfecties (Hoeymans et al., 2010). Ook deze cijfers<br />
zijn niet op regionaal niveau beschikbaar, maar de nationale<br />
cijfers kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> vertaald naar regionaal niveau op<br />
basis van de regionale bevolkingsopbouw. Hierbij wordt verondersteld<br />
dat het aantal m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> bepaalde ziekte<br />
(per 1000 mann<strong>en</strong> of vrouw<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> bepaalde leeftijdsgroep)<br />
regionaal hetzelfde is als in Nederland (tabel 1). Op<br />
basis hiervan zijn coronaire hartziekt<strong>en</strong>, artrose <strong>en</strong> diabetes<br />
mellitus de meest voorkom<strong>en</strong>de ziekt<strong>en</strong> in <strong>Zeeland</strong>.<br />
Coronaire hartziekt<strong>en</strong>, longkanker <strong>en</strong> beroerte zijn de meest<br />
voorkom<strong>en</strong>de doodsoorzak<strong>en</strong> in Nederland. <strong>Zeeland</strong> scoort<br />
voor de meeste aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> lager dan Nederland. De<br />
sterfte aan hartfal<strong>en</strong> ligt in <strong>Zeeland</strong> echter hoger dan in Nederland.<br />
Lees verder in deelrapport Lev<strong>en</strong>sverwachting <strong>en</strong> sterfte<br />
Driekwart van de ouder<strong>en</strong> heeft t<strong>en</strong> minste één<br />
chronische aando<strong>en</strong>ing<br />
Van de Zeeuwse 14- <strong>en</strong> 15-jarig<strong>en</strong> heeft 27% één of meerdere<br />
chronische aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> vastgesteld door e<strong>en</strong> arts. Bij<br />
volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> is dat 40% <strong>en</strong> bij de ouder<strong>en</strong> 75%. Het perc<strong>en</strong>tage<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> chronische aando<strong>en</strong>ing neemt sterk<br />
toe met de leeftijd (figuur 1).<br />
Bij jonger<strong>en</strong> (14- <strong>en</strong> 15-jarig<strong>en</strong>) is astma/bronchitis de meest<br />
gerapporteerde aando<strong>en</strong>ing (tabel 2). Zowel bij volwass<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
als bij ouder<strong>en</strong> is dat hoge bloeddruk (zie tabel 3 <strong>en</strong> 4). T<strong>en</strong><br />
opzichte van 2007 is het aantal ouder<strong>en</strong> in <strong>Zeeland</strong> met diabetes<br />
mellitus toeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> (zie tabel 4). Ook het aantal ouder<strong>en</strong><br />
met astma, chronische bronchitis, longemfyseem,<br />
CARA/COPD is toeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> van 8% in 2007 naar 11% in<br />
2010.<br />
Tabel 1. Schatting van het aantal patiënt<strong>en</strong> in <strong>Zeeland</strong> in<br />
2010 (puntpreval<strong>en</strong>tie per 1 januari 2007) voor de top 5 van<br />
de meest voorkom<strong>en</strong>de chronische ziekt<strong>en</strong><br />
Coronaire hartziekt<strong>en</strong> totaal: 18.900<br />
mann<strong>en</strong>: 12.000 vrouw<strong>en</strong>: 7.000<br />
Artrose totaal: 18.700<br />
mann<strong>en</strong>: 6.800 vrouw<strong>en</strong>: 11.800<br />
Diabetes mellitus totaal: 18.600<br />
mann<strong>en</strong>: 9.100 vrouw<strong>en</strong>: 9.500<br />
Ouderdoms- <strong>en</strong> lawaaidoofheid totaal: 17.500<br />
mann<strong>en</strong>: 9.700 vrouw<strong>en</strong>: 7.800<br />
Gezichtsstoorniss<strong>en</strong> totaal: 16.300<br />
mann<strong>en</strong>: 6.600 vrouw<strong>en</strong>: 9.700<br />
Bron VTV-2010, gegev<strong>en</strong>s bewerkt door <strong>GGD</strong> <strong>Zeeland</strong>.<br />
Figuur 1. Chronische aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> in <strong>Zeeland</strong> per leeftijdscategorie<br />
(Bron: Volwass<strong>en</strong><strong>en</strong>monitor 2009, Ouder<strong>en</strong>monitor<br />
2010, <strong>GGD</strong> <strong>Zeeland</strong>).
6<br />
Tabel 2. Top 5 van zelfgerapporteerde, door e<strong>en</strong> arts vastgestelde aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
bij jonger<strong>en</strong> (14-15 jaar) in <strong>Zeeland</strong> in 2007 <strong>en</strong> 2011 (Bron: Jeugdmonitor klas 3 VO 2007<br />
<strong>en</strong> 2011)<br />
Astma, chronische bronchitis, longemfyseem, CARA/COPD<br />
Ontwikkeling diabetes mellitus in <strong>Zeeland</strong> ongunstig<br />
Met gegev<strong>en</strong>s van de landelijke gezondheids<strong>en</strong>quêtes van<br />
het C<strong>en</strong>traal Bureau van de Statistiek (CBS) kunn<strong>en</strong> we de<br />
gezondheid van inwoners in <strong>Zeeland</strong> vergelijk<strong>en</strong> met de gemiddelde<br />
gezondheid in Nederland. Het vóórkom<strong>en</strong> van de<br />
aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> in tabel 5 is in <strong>Zeeland</strong> voor migraine of ernstige<br />
hoofdpijn <strong>en</strong> gewrichtsslijtage anders dan in Nederland.<br />
Migraine of ernstige hoofdpijn komt in <strong>Zeeland</strong> minder voor<br />
<strong>en</strong> gewrichtsslijtage komt meer voor in <strong>Zeeland</strong> dan Neder-<br />
14-15 jr%<br />
2007<br />
2011<br />
11,1 11,4<br />
Chronisch eczeem 7,9 7,3<br />
Migraine of regelmatige ernstige hoofdpijn 5,9 5,3<br />
Buikklacht<strong>en</strong> > 3mnd 3,5 4,1<br />
Chronische vermoeidheid 3,1 3,1<br />
Tabel 3. Top 5 van zelfgerapporteerde, door e<strong>en</strong> arts vastgestelde aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> bij<br />
volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> (19 t/m 64 jaar) in <strong>Zeeland</strong> (Bron: Volwass<strong>en</strong><strong>en</strong>monitor 2009,<br />
<strong>GGD</strong> <strong>Zeeland</strong>)<br />
Hoge bloeddruk<br />
19-64 jr%<br />
2009<br />
10,5<br />
Gewrichtsslijtage van heup<strong>en</strong> <strong>en</strong> knieën 8,5<br />
Ernstige of hardnekkige aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> van rug 8,4<br />
Astma, chronische bronchitis, longemfyseem, CARA/COPD 7,5<br />
Andere ernstige aando<strong>en</strong>ing van nek of schouders 6,4<br />
Tabel 4. Top 5 van zelfgerapporteerde, door e<strong>en</strong> arts vastgestelde aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> bij<br />
ouder<strong>en</strong> (65+ jaar) in <strong>Zeeland</strong> in 2007 <strong>en</strong> 2010 (Bron: Ouder<strong>en</strong>monitor 2007 <strong>en</strong> 2010,<br />
<strong>GGD</strong> <strong>Zeeland</strong>)<br />
Hoge bloeddruk<br />
65+ jr%<br />
2007<br />
2010<br />
23,9 34,4<br />
Gewrichtsslijtage van heup<strong>en</strong> <strong>en</strong> knieën 28,5 28,4<br />
Diabetis mellitus 12,3 14,1*<br />
Botontkalking (osteoporose) - 12,6<br />
Ernstige of hardnekkige aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> van rug 11,1 11,3<br />
*significant verschil met voorgaande periode<br />
land. Landelijk zi<strong>en</strong> we dat diabetes mellitus <strong>en</strong> het krijg<strong>en</strong><br />
van e<strong>en</strong> beroerte is toeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> t<strong>en</strong> opzichte van 2001-<br />
2004. Migraine of ernstige hoofdpijn komt minder voor. Ook<br />
in <strong>Zeeland</strong> zi<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> stijging van het aantal m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met<br />
diabetes mellitus van 2,3% in 2001-2004 naar 2,9% in<br />
2005-2008. Uit rec<strong>en</strong>te cijfers van de <strong>GGD</strong> <strong>en</strong>quête (zoals<br />
hierbov<strong>en</strong> beschrev<strong>en</strong>) blijkt dat diabetes mellitus bij ouder<strong>en</strong><br />
is toeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> van 12% in 2007 tot 14% in 2010.
7<br />
Tabel 5. Gerapporteerde aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> in <strong>Zeeland</strong> <strong>en</strong> Nederland<br />
Migraine of ernstige<br />
hoofdpijn<br />
Gewrichtsslijtage<br />
Rugaando<strong>en</strong>ing<br />
Chronische<br />
aando<strong>en</strong>ing<br />
luchtweg<strong>en</strong><br />
Diabetes mellitus<br />
Hartinfarct (ooit)<br />
Beroerte (ooit)<br />
Gezondheid ook in <strong>Zeeland</strong> ongelijk verdeeld<br />
Ev<strong>en</strong>als in Nederland zijn in <strong>Zeeland</strong> veel indicator<strong>en</strong> voor gezondheid<br />
<strong>en</strong> determinant<strong>en</strong> van de gezondheid gerelateerd<br />
aan het opleidingsniveau (zie figuur 2). Uit de monitorgegev<strong>en</strong>s<br />
van de <strong>GGD</strong> komt naar vor<strong>en</strong> dat 61% van de laag opgeleid<strong>en</strong><br />
t<strong>en</strong>minste één chronische aando<strong>en</strong>ing heeft in<br />
teg<strong>en</strong>stelling tot 32% van de hoogst opgeleide volwass<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
Als we kijk<strong>en</strong> naar twee belangrijke leefstijlfactor<strong>en</strong>, in verband<br />
met e<strong>en</strong> verhoogde kans op het krijg<strong>en</strong> van chronische<br />
aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> (rok<strong>en</strong> <strong>en</strong> overgewicht), dan zi<strong>en</strong> we bij laagopgeleid<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> perc<strong>en</strong>tage met ernstig overgewicht van<br />
25% <strong>en</strong> bij hoogopgeleid<strong>en</strong> het perc<strong>en</strong>tage van 8%. Voor<br />
rok<strong>en</strong> zijn de perc<strong>en</strong>tages respectievelijk 39% <strong>en</strong> 16%.<br />
Lees verder in deelrapport Effectieve prev<strong>en</strong>tie<br />
<strong>Zeeland</strong> Nederland<br />
Bron: Zorgatlas, op basis van CBS <strong>en</strong>quêtes (bevolking 0 jaar <strong>en</strong> ouder)<br />
* significant verschil met eerdere periode<br />
** significant verschil met Nederland<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
%<br />
Obesitas Diabetes<br />
mellitus<br />
12,9 9,5** 13,3 12,0**<br />
10,4 12,6** 9,0 9,8<br />
6,8 8,5 8,3 8,7<br />
7,3 7,8 7,3 7,7<br />
2,3 2,9 2,8 3,7*<br />
1,9 2,1 2,2 2,2<br />
1,9 1,7 1,5 1,9*<br />
Chronische<br />
ziekte<br />
Veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> ziekte voel<strong>en</strong> zichzelf<br />
toch gezond<br />
De ervar<strong>en</strong> gezondheid hangt onder andere sam<strong>en</strong> met de<br />
leeftijd <strong>en</strong> met de aan- of afwezigheid van chronische ziekt<strong>en</strong>.<br />
Dit betek<strong>en</strong>t echter niet dat iedere<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> ziekte of<br />
aando<strong>en</strong>ing de eig<strong>en</strong> gezondheid als niet goed beoordeelt<br />
(Van der Lucht & Polder, 2010). Dit hangt niet alle<strong>en</strong> af van<br />
de ernst <strong>en</strong> gevolg<strong>en</strong> van de ziekte of beperking, maar ook<br />
van de persoon zelf <strong>en</strong> zijn of haar omgeving. Van de<br />
Zeeuwse volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> met e<strong>en</strong> chronische aando<strong>en</strong>ing beoordeelt<br />
78% de eig<strong>en</strong> gezondheid als goed in vergelijking<br />
met 96% van de volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> zonder chronische aando<strong>en</strong>ing.<br />
Figuur 2. Leefstijl <strong>en</strong> gezondheid in relatie tot opleiding bij volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> in <strong>Zeeland</strong> (Bron: Volwass<strong>en</strong><strong>en</strong>monitor<br />
2009, <strong>GGD</strong> <strong>Zeeland</strong>).<br />
Rokers<br />
Hoog risico op<br />
angststoornis/<br />
depressie<br />
Matig/slecht<br />
ervar<strong>en</strong><br />
gezondheid<br />
Hoog<br />
Midd<strong>en</strong> 2<br />
Midd<strong>en</strong> 1<br />
Laag
8<br />
Minder participatie van chronisch ziek<strong>en</strong><br />
Gezondheid is van invloed op arbeidsparticipatie. Van de<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> lichamelijke chronische ziekte of lichamelijke<br />
beperking heeft 37% in 2007 in Nederland e<strong>en</strong> betaalde<br />
baan van t<strong>en</strong> minste 12 uur per week. Ter vergelijking;<br />
in dat jaar was dat 66% onder de algem<strong>en</strong>e bevolking (Post<br />
et al., 2010). Ook blijkt dat bij m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met lichamelijke beperking<strong>en</strong><br />
gezondheidsproblem<strong>en</strong> e<strong>en</strong> belangrijke red<strong>en</strong> is<br />
om te stopp<strong>en</strong> met werk<strong>en</strong>. Uit de nationale VTV blijkt dat<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> chronische ziekte minder vaak werk<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> lager inkom<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> dan m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zonder chronische<br />
ziekte of lichamelijke beperking. Dit geldt nog sterker voor<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> lagere sociaaleconomische status. Zo werkt<br />
de helft van de chronisch ziek<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> lage opleiding, terwijl<br />
dit onder hoogopgeleide chronisch ziek<strong>en</strong> 80% is (Hoeymans<br />
et al., 2010). Ook in <strong>Zeeland</strong> zi<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> vergelijkbaar<br />
beeld onder volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> (figuur 3).<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
%<br />
Naast de aanwezigheid van ziekte heeft ook de ervar<strong>en</strong> gezondheid<br />
e<strong>en</strong> grote invloed op de arbeidsparticipatie (figuur<br />
4). M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die hun gezondheid als slechter ervar<strong>en</strong>, hebb<strong>en</strong><br />
minder vaak betaald werk. Ook hier zi<strong>en</strong> we dat dit nog sterker<br />
geldt voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> lager opleidingsniveau.<br />
Grotere zorgvraag chronisch ziek<strong>en</strong><br />
M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> chronische ziekte gebruik<strong>en</strong> veel <strong>en</strong> langdurig<br />
zorg: ze bezoek<strong>en</strong> regelmatig de huisarts of e<strong>en</strong> medisch<br />
specialist, ze gebruik<strong>en</strong> veel g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong> <strong>en</strong> mak<strong>en</strong><br />
geregeld gebruik van bijvoorbeeld paramedische zorg, thuiszorg<br />
of hulpmiddel<strong>en</strong> (Schellevis, 2011). In figuur 5 <strong>en</strong> 6 is te<br />
zi<strong>en</strong> dat ook in <strong>Zeeland</strong> het gebruik van zorg sam<strong>en</strong>hangt<br />
met de aanwezigheid van chronische ziekt<strong>en</strong>.<br />
Figuur 3. Arbeidsparticipatie in relatie tot opleidingsniveau voor volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> (19-64 jaar) met <strong>en</strong><br />
zonder chronische ziekte(n) in <strong>Zeeland</strong> (Bron: Volwass<strong>en</strong><strong>en</strong>monitor 2009, <strong>GGD</strong> <strong>Zeeland</strong>).<br />
100<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
%<br />
Laag Midd<strong>en</strong> laag Midd<strong>en</strong> hoog Hoog<br />
Chronische ziekte Zonder Chronische ziekte<br />
Figuur 4. Arbeidsparticipatie in relatie tot opleidingsniveau voor volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> (19-64 jaar) met<br />
e<strong>en</strong> goede of minder goede ervar<strong>en</strong> gezondheid in <strong>Zeeland</strong> (Bron: Volwass<strong>en</strong><strong>en</strong>monitor 2009,<br />
<strong>GGD</strong> <strong>Zeeland</strong>).<br />
Laag Midd<strong>en</strong> laag Midd<strong>en</strong> hoog Hoog<br />
Matig/slechte ervar<strong>en</strong> gezondheid Goede ervar<strong>en</strong> gezondheid
9<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
%<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
%<br />
Figuur 5. Zorggebruik van volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> in <strong>Zeeland</strong> in relatie tot de aanwezigheid van<br />
(t<strong>en</strong>minste één) chronische ziekte(n) (Bron: Volwass<strong>en</strong><strong>en</strong>monitor 2009, <strong>GGD</strong> <strong>Zeeland</strong>).<br />
Huisarts bezocht in<br />
afgelop<strong>en</strong> 2 maand<strong>en</strong><br />
Medische specialist<br />
bezocht afgelop<strong>en</strong><br />
jaar<br />
Medicijn<strong>en</strong> op<br />
recept afgelop<strong>en</strong><br />
jaar<br />
Chronische ziekte Zonder chronische ziekte<br />
Figuur 6. Zorggebruik van ouder<strong>en</strong> in <strong>Zeeland</strong> in relatie tot de aanwezigheid van<br />
(t<strong>en</strong>minste e<strong>en</strong>) chronische ziekte(n) (Bron: Ouder<strong>en</strong>monitor 2010, <strong>GGD</strong> <strong>Zeeland</strong>).<br />
Huisarts bezocht in<br />
afgelop<strong>en</strong> 2 maand<strong>en</strong><br />
Krijgt mom<strong>en</strong>teel<br />
mantelzorg<br />
Heeft gebruik gemaakt<br />
van wmo- voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
in afgelop<strong>en</strong> jaar<br />
Chronische ziekte Zonder chronische ziekte
10<br />
Toekomst<br />
Forse to<strong>en</strong>ame chronische ziekt<strong>en</strong> in <strong>Zeeland</strong><br />
Bevolkingsprognoses van de Provincie <strong>Zeeland</strong> (PRIMOS,<br />
2012) lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> dat de bevolking in <strong>Zeeland</strong> in de periode<br />
2010-2030 zal krimp<strong>en</strong> met -1,7%. Echter, doordat het aantal<br />
ouder<strong>en</strong> wel sterk to<strong>en</strong>eemt <strong>en</strong> we ook steeds ouder<br />
word<strong>en</strong>, zal het aantal patiënt<strong>en</strong> met chronische ziekt<strong>en</strong> fors<br />
to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>. <strong>Ziekt<strong>en</strong></strong> word<strong>en</strong> ook eerder opgespoord <strong>en</strong> door<br />
betere zorg blijv<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> ziekte langer in lev<strong>en</strong><br />
(Van der Lucht & Polder, 2010). Daarnaast k<strong>en</strong>t het begrip<br />
ziekte e<strong>en</strong> verbreding. Alledaagse klacht<strong>en</strong> zoals schimmelnagels<br />
of e<strong>en</strong> overactieve blaas verander<strong>en</strong> door de ‘medica-<br />
lisering’ in behandelbare aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>. Kinder<strong>en</strong> die<br />
vroeger als druk werd<strong>en</strong> getypeerd, hebb<strong>en</strong> nu ADHD (Van<br />
der Lucht & Polder, 2010). Op basis van demografische projecties<br />
(waarbij we veronderstell<strong>en</strong> dat het vóórkom<strong>en</strong> van<br />
de ziekte naar leeftijd <strong>en</strong> geslacht in de tijd niet verandert)<br />
stijgt het aantal patiënt<strong>en</strong>, voor de meeste veelvoorkom<strong>en</strong>de<br />
chronische ziekt<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> 2010 <strong>en</strong> 2030, naar verwachting<br />
met bijna 40%. Het geschatte aantal patiënt<strong>en</strong> in <strong>Zeeland</strong> in<br />
2030 voor de top vijf van de meest voorkom<strong>en</strong>de ziekt<strong>en</strong> in<br />
2010 staat weergegev<strong>en</strong> in tabel 6.<br />
To<strong>en</strong>ame afhankelijk van meerdere factor<strong>en</strong><br />
Het aantal patiënt<strong>en</strong> in de toekomst is echter niet alle<strong>en</strong> afhankelijk<br />
van toekomstige bevolkingsaantall<strong>en</strong> <strong>en</strong> de verwachte<br />
bevolkingsopbouw, maar ook van ontwikkeling<strong>en</strong> in<br />
de determinant<strong>en</strong> van de ziekt<strong>en</strong> (bijvoorbeeld overgewicht<br />
<strong>en</strong> leefstijl) <strong>en</strong> van ontwikkeling<strong>en</strong> in prev<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> zorg (betere<br />
opsporing <strong>en</strong>/of betere overleving van patiënt<strong>en</strong>). Zeker<br />
in <strong>Zeeland</strong> blijft er in de toekomst ook altijd de dreiging van<br />
(nieuwe uitbrak<strong>en</strong> van) infectieziekt<strong>en</strong>, zoals bijvoorbeeld<br />
mazel<strong>en</strong>. Door de lage vaccinatiegraad in de zog<strong>en</strong>aamde<br />
‘bible-belt’ <strong>en</strong> de internationale hav<strong>en</strong>s in Terneuz<strong>en</strong> <strong>en</strong> Vlissing<strong>en</strong><br />
ligt het gevaar van verspreiding van infectieziekt<strong>en</strong> op<br />
de loer. Het verwachte aantal m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met bepaalde infectieziekt<strong>en</strong><br />
is echter niet (goed) te kwantificer<strong>en</strong>.<br />
Lees verder in deelrapport Ziekteprev<strong>en</strong>tie<br />
Sterke to<strong>en</strong>ame van diabetes mellitus in Nederland<br />
<strong>en</strong> <strong>Zeeland</strong><br />
Bij veel ziekt<strong>en</strong> is de veronderstelling, dat de preval<strong>en</strong>tie per<br />
leeftijdsgroep niet verandert over de tijd, niet terecht. Bij diabetes<br />
mellitus bijvoorbeeld zull<strong>en</strong> meer patiënt<strong>en</strong> bijkom<strong>en</strong><br />
door e<strong>en</strong> to<strong>en</strong>ame van overgewicht <strong>en</strong> e<strong>en</strong> betere opsporing<br />
<strong>en</strong> zal de uitstroom van patiënt<strong>en</strong> lager zijn, omdat de overlevingskans<strong>en</strong><br />
beter zijn. Op basis van demografische projecties,<br />
berek<strong>en</strong>de het RIVM dat het aantal m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met<br />
diabetes mellitus in Nederland tuss<strong>en</strong> 2005 <strong>en</strong> 2025 naar<br />
verwachting met 30% zal to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>. In <strong>Zeeland</strong> zal het per-<br />
Tabel 6. Geschatte puntpreval<strong>en</strong>tie van chronische ziekt<strong>en</strong> (top 5) voor <strong>Zeeland</strong> in 2030 op basis van demografische<br />
projecties (Bron VTV-2010, gegev<strong>en</strong>s bewerkt door RIVM <strong>en</strong> <strong>GGD</strong>)<br />
Coronaire hartziekt<strong>en</strong><br />
Artrose<br />
Diabetes mellitus<br />
Ouderdoms- <strong>en</strong> lawaaidoofheid<br />
Gezichtsstoorniss<strong>en</strong><br />
Absoluut aantal patiënt<strong>en</strong> in <strong>Zeeland</strong> in 2030 Stijging t<strong>en</strong> opzichte van 2010<br />
Mann<strong>en</strong> Vrouw<strong>en</strong> Totaal<br />
17000 9500 26500 40%<br />
9100 15700 24800 33%<br />
11500 11900 23400 26%<br />
13700 10100 23900 36%<br />
10800 13900 24600 51%<br />
c<strong>en</strong>tage m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met diabetes mellitus in 2030 met 26%<br />
to<strong>en</strong>em<strong>en</strong> (zie tabel 6). De stijging is naar verwachting nog<br />
groter (ruim 100%) als het perc<strong>en</strong>tage Nederlanders met<br />
overgewicht blijft stijg<strong>en</strong> (Baan et al., 2009). In <strong>Zeeland</strong> zi<strong>en</strong><br />
we nog ge<strong>en</strong> stijging in het perc<strong>en</strong>tage overgewicht bij ouder<strong>en</strong><br />
in vergelijking met 2007. Bij volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> in de Oosterschelderegio<br />
is het perc<strong>en</strong>tage volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> met overgewicht<br />
toeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> van 45% in 2005 naar 49% in 2009. Bij de<br />
Zeeuwse jeugd zi<strong>en</strong> we dat bij 10-jarig<strong>en</strong> het perc<strong>en</strong>tage<br />
overgewicht is gesteg<strong>en</strong> van 14% in 2006 naar 19% in<br />
2010. Bij de andere leeftijdsgroep<strong>en</strong> in de jeugd is dit stabiel<br />
geblev<strong>en</strong>.<br />
Forse to<strong>en</strong>ame aantal m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met dem<strong>en</strong>tie<br />
Als gevolg van de snelle vergrijzing zal het aantal m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
met dem<strong>en</strong>tie in Nederland naar verwachting stijg<strong>en</strong> tot<br />
meer dan e<strong>en</strong> half miljo<strong>en</strong> patiënt<strong>en</strong> in 2050 (Alzheimer Nederland,<br />
2010). Op basis van demografische prognoses stijgt<br />
het aantal m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met dem<strong>en</strong>tie (geregistreerd bij huisarts<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> in verpleeghuiz<strong>en</strong>) in <strong>Zeeland</strong> van 2.360 in 2007 tot<br />
4.100 in 2030 (to<strong>en</strong>ame van 74%) (gegev<strong>en</strong>s VTV2010, bewerkt<br />
door RIVM <strong>en</strong> <strong>GGD</strong>). TNO Kwaliteit van lev<strong>en</strong> heeft<br />
berek<strong>en</strong>d dat er in de meeste geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> 2010 <strong>en</strong><br />
2030 sprake zal zijn van e<strong>en</strong> verdubbeling van het aantal patiënt<strong>en</strong><br />
(Horizonline, 2009). De verwachting<strong>en</strong> per geme<strong>en</strong>te<br />
zijn te vind<strong>en</strong> op de website: www.horizonline.nl.
11<br />
Beleidsaanbeveling<strong>en</strong><br />
Beïnvloeding van leefstijlfactor<strong>en</strong> voorkomt<br />
chronische ziekt<strong>en</strong><br />
De ontwikkeling van (on)gezondheid is afhankelijk van vele<br />
persoonlijke factor<strong>en</strong> (zoals erfelijke aanleg <strong>en</strong> leefstijl) <strong>en</strong><br />
overige factor<strong>en</strong> zoals bijvoorbeeld milieufactor<strong>en</strong>, de sociale<br />
omgeving <strong>en</strong> de kwaliteit van zorg. Ziekte kan het gevolg<br />
zijn van meerdere factor<strong>en</strong>, waarvan de effect<strong>en</strong> zich pas op<br />
latere leeftijd manifester<strong>en</strong>. De kans op lichamelijke beperking<strong>en</strong><br />
neemt toe met de leeftijd, terwijl de kans op herstel<br />
juist afneemt. Vele chronische ziekt<strong>en</strong> zijn gerelateerd aan<br />
leefstijlfactor<strong>en</strong>. Door het beïnvloed<strong>en</strong> van deze factor<strong>en</strong><br />
vroeg in het lev<strong>en</strong> van de m<strong>en</strong>s, kunn<strong>en</strong> we het optred<strong>en</strong><br />
van chronisch ziekte (voor e<strong>en</strong> deel) voorkom<strong>en</strong> of uitstell<strong>en</strong>.<br />
De to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de zorgvraag van de vergrijz<strong>en</strong>de populatie <strong>en</strong><br />
het geringe aantal m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> dat beschikbaar zal zijn om aan<br />
deze zorgvraag tegemoet te kom<strong>en</strong>, is e<strong>en</strong> extra impuls hiertoe.<br />
De gezondheidszorg zal de kom<strong>en</strong>de ti<strong>en</strong> jar<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
grote veranderingsslag moet<strong>en</strong> gaan mak<strong>en</strong>: van ziekte <strong>en</strong><br />
zorg naar gezondheid <strong>en</strong> gedrag.<br />
Lees verder in deelrapport Effectieve prev<strong>en</strong>tie<br />
Programmatische (integrale) aanpak van chronische<br />
ziekt<strong>en</strong> e<strong>en</strong> veelbelov<strong>en</strong>d concept<br />
Zoals eerder gezegd wil het hebb<strong>en</strong> van één of meerdere<br />
chronische ziekt<strong>en</strong>, nog niet zegg<strong>en</strong> dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zich ongezond<br />
voel<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat zij hun dag<strong>en</strong> in afhankelijkheid <strong>en</strong> met<br />
voortdur<strong>en</strong>d lijd<strong>en</strong> slijt<strong>en</strong>. Driekwart van de Zeeuwse volwass<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> tweederde van de Zeeuwse ouder<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> chronische<br />
aando<strong>en</strong>ing ervaart e<strong>en</strong> goede gezondheid. Om ook<br />
de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> chronische ziekte de kans te gev<strong>en</strong> om<br />
e<strong>en</strong> zo hoog mogelijke kwaliteit van lev<strong>en</strong> te bereik<strong>en</strong> is e<strong>en</strong><br />
programmatische (integrale) aanpak van chronische ziekt<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> veelbelov<strong>en</strong>d concept. Hierbij staat de patiënt c<strong>en</strong>traal.<br />
E<strong>en</strong> dergelijke aanpak wordt gezi<strong>en</strong> als middel om de to<strong>en</strong>ame<br />
van het aantal m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met chronische ziekt<strong>en</strong> af te<br />
remm<strong>en</strong> <strong>en</strong> de leeftijd waarop de chronische ziekte zich<br />
manifesteert uit te stell<strong>en</strong>. Ook verwacht m<strong>en</strong> dat complicaties,<br />
als gevolg van de ziekte, beter voorkom<strong>en</strong> of uitgesteld<br />
kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
In internationale term<strong>en</strong> wordt de programmatische (integrale)<br />
aanpak aangeduid met ‘disease managem<strong>en</strong>t’. E<strong>en</strong><br />
programmatische aanpak voorziet in e<strong>en</strong> sluit<strong>en</strong>de ket<strong>en</strong><br />
van prev<strong>en</strong>tie, vroegsignalering, vroegtijdige onderk<strong>en</strong>ning,<br />
zelfmanagem<strong>en</strong>t <strong>en</strong> beter afgestemde multidisciplinaire zorg<br />
(Luijb<strong>en</strong> & Kommer, 2010). De uitwerking ervan is nog het<br />
verst gevorderd voor diabetes mellitus patiënt<strong>en</strong> in Nederland.<br />
Meer aandacht voor multimorbiditeit<br />
Veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> meer dan één ziekte tegelijk (multi -<br />
morbiditeit). Als voorbeeld: e<strong>en</strong> persoon lijdt zowel aan<br />
coronaire hartziekte, als aan diabetes als aan artrose van<br />
het heupgewricht. Tot ongeveer de leeftijd van 55 jaar is<br />
multimorbiditeit nog relatief zeldzaam. Maar één op de drie<br />
75-plussers in Nederland heeft meer dan één chronische<br />
ziekte (Polder & Lucht van der, 2011). Door de vergrijzing<br />
neemt dit aantal toe, <strong>en</strong> daarmee is multimorbiditeit e<strong>en</strong><br />
belangrijk thema voor de toekomst van de volksgezondheid<br />
<strong>en</strong> de gezondheidszorg. Het gelijktijdig optred<strong>en</strong> van meerdere<br />
ziekt<strong>en</strong> bij één patiënt stelt namelijk de nodige eis<strong>en</strong><br />
aan de zorgverl<strong>en</strong>ing. Multimorbiditeit vraagt om multidisciplinaire<br />
<strong>en</strong> patiëntgerichte zorg. De huisarts vervult daarin<br />
e<strong>en</strong> belangrijke rol <strong>en</strong> financieringssystem<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> daarop<br />
word<strong>en</strong> afgestemd (Luijb<strong>en</strong> & Kommer, 2010).<br />
Stimuleer de eig<strong>en</strong> verantwoordelijkheid<br />
Het stimuler<strong>en</strong> van eig<strong>en</strong> verantwoordelijkheid voor ziekte<br />
ontwikkeling <strong>en</strong> ervar<strong>en</strong> beperking<strong>en</strong> wordt bij e<strong>en</strong> to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>d<br />
aantal chronisch ziek<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> afnem<strong>en</strong>d aanbod aan<br />
hulpverl<strong>en</strong>ers steeds belangrijker. Programma’s <strong>en</strong> middel<strong>en</strong><br />
die deze ontwikkeling bevorder<strong>en</strong>, di<strong>en</strong><strong>en</strong> geëxploreerd <strong>en</strong><br />
op grote schaal ingezet te word<strong>en</strong>.
12<br />
Literatuur <strong>en</strong> websites<br />
Alzheimer Nederland. Cijfers <strong>en</strong> feit<strong>en</strong> over dem<strong>en</strong>tie. www.alzheimer-nederland.nl/media/<br />
38133/feit<strong>en</strong>%20<strong>en</strong>%20cijfers.pdf (geraadpleegd april 2012). Bunnik: Alzheimer Nederland,<br />
2010.<br />
Baan CA, van Baal PHM, Jacobs-van der Brugg<strong>en</strong> MAM, Verkleij H, Poos MJJC, Hoogeve<strong>en</strong> RT, Schoemaker CG. Diabetes<br />
mellitus in Nederland: schatting van de huidige ziektelast <strong>en</strong> prognose voor 2025. Nederlands tijdschrift voor g<strong>en</strong>eeskunde<br />
2009; 153: A580.<br />
Hoeymans N, Melse JM, Schoemaker CG. Gezondheid <strong>en</strong> determinant<strong>en</strong>. <strong>Deelrapport</strong> van de VTV 2010 Van gezond naar<br />
beter. RIVM-rapport nr. 270061006. Hout<strong>en</strong>: Bohn Stafleu Van Loghum, 2010.<br />
Horizonline, Grip op won<strong>en</strong>, zorg <strong>en</strong> welzijn in uw geme<strong>en</strong>te. www.horizonline.nl (geraadpleegd<br />
april 2012). Delft: TNO, 2009.<br />
Lucht van der F, Polder JJ. Van gezond naar beter. Kernrapport van de Volksgezondheid Toekomst Verk<strong>en</strong>ning 2010 Van gezond<br />
naar beter. RIVM-rapport 270061005. Hout<strong>en</strong>: Bohn Stafleu Van Loghum, 2010.<br />
Luijb<strong>en</strong> AHP, Kommer GJ. Tijd <strong>en</strong> toekomst. <strong>Deelrapport</strong> van de VTV 2010 Van gezond naar beter. RIVM-rapport 270061008.<br />
Hout<strong>en</strong>: Bohn Stafleu Van Loghum, 2010.<br />
Polder JJ, Lucht F van der (RIVM). Hoofdstuk 7 Gezondheid, prev<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> zorg. De sociale staat van Nederland 2011. Sociaal<br />
<strong>en</strong> Cultureel Planbureau (SCP), D<strong>en</strong> Haag, november 2011.<br />
Post NAM, Zwakhals SLN, Polder JJ. Maatschappelijke bat<strong>en</strong>. <strong>Deelrapport</strong> van de VTV 2010 Van gezond naar beter. RIVMrapport<br />
270061009. Hout<strong>en</strong>: Bohn Stafleu Van Loghum, 2010.<br />
PRIMOS, bevolkingsprognose <strong>Zeeland</strong>. Provincie <strong>Zeeland</strong>, 2012. Middelburg: PRIMOS, 2012.<br />
Schellevis FC (NIVEL), Hoeymans N (RIVM). Wat zijn de gevolg<strong>en</strong> van multimorbiditeit voor de zorg? In: Volksgezondheid Toekomst<br />
Verk<strong>en</strong>ning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthov<strong>en</strong>: RIVM, www.nationaalkompas.nl Nationaal Kompas Volksgezondheid\Gezondheid<br />
<strong>en</strong> ziekte\<strong>Ziekt<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>\Chronische ziekt<strong>en</strong> <strong>en</strong> multimorbiditeit, 22 september 2011.<br />
Lijst met afkorting<strong>en</strong><br />
ADHD Att<strong>en</strong>tion-Deficit Hyperactivity Disorder;<br />
aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit<br />
CARA Chronische Aspecifieke Respiratoire Aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
CBS C<strong>en</strong>traal Bureau voor de Statistiek<br />
COPD Chronic Obstructive Pulmonary Disease;<br />
chronische obstructieve longziekt<strong>en</strong><br />
DALY Disability-Adjusted Life Year<br />
<strong>GGD</strong> Geme<strong>en</strong>schappelijke Gezondheidsdi<strong>en</strong>st<br />
RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid <strong>en</strong> Milieu<br />
TNO Nederlandse organisatie voor<br />
toegepast-natuurwet<strong>en</strong>schappelijk onderzoek<br />
VTV Volksgezondheid Toekomst Verk<strong>en</strong>ning<br />
Gegev<strong>en</strong>sbronn<strong>en</strong><br />
CBS StatLine De elektronische databank van het CBS;<br />
statistiek<strong>en</strong> gezondheidstoestand<br />
CBS-POLS Periodiek Onderzoek Leef Situatie van het<br />
C<strong>en</strong>traal Bureau voor de Statistiek<br />
<strong>GGD</strong> <strong>Zeeland</strong> Monitor Gezondheid 12 t/m 18 jarig<strong>en</strong> (2010),<br />
Volwass<strong>en</strong><strong>en</strong>monitor 19 t/m 64 jarig<strong>en</strong> (2009) <strong>en</strong><br />
Ouder<strong>en</strong>monitor 65 jaar <strong>en</strong> ouder (2010)<br />
PRIMOS Bevolkingsprognose <strong>Zeeland</strong> van de Provincie<br />
<strong>Zeeland</strong><br />
SCOOP Jeugdmonitor klas 3 voortgezet onderwijs (2011)
gezond<br />
geme<strong>en</strong>te<br />
ouder<strong>en</strong><br />
zorgverzekeraars<br />
risicogebied<br />
jeugd<br />
sociaaleconomische status<br />
overgewicht<br />
visie<br />
wijk<br />
krimp<br />
vergrijzing<br />
rok<strong>en</strong><br />
ket<strong>en</strong>zorg<br />
parel<br />
kwetsbaar<br />
<strong>Zeeland</strong><br />
zorg<br />
provincie<br />
prev<strong>en</strong>tie<br />
ziek<br />
water<br />
signaler<strong>en</strong><br />
alcohol<br />
omgeving<br />
weerbaarheid<br />
lyme<br />
teek<br />
jonger<strong>en</strong><br />
volwass<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
transitie<br />
innovatie<br />
buurt<br />
participatie burgers<br />
beweg<strong>en</strong><br />
werk<br />
vergrijzing<br />
gedrag<br />
beleid<br />
hav<strong>en</strong>s<br />
integraal<br />
lokaal<br />
wmo<br />
ses<br />
gro<strong>en</strong><br />
Zeeuw<br />
weerbaar<br />
school