SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG conceptversie 01032011 - De SAN ...

SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
SAN Centra voor Medische
Diagnostiek
Praktijkrichtlijn
Rust-ECG
CONCEPT, Maart 2011

SAN Centra voor Medische Diagnostiek
Wilhelminapark 40
3581 NK Utrecht
Telefoon: 030 - 2100252
Fax: 030 - 2518479
E-mail: info@de-san.nl
Website: www.de-san.nl
© Copyright 2011, SAN Centra voor Medische Diagnostiek (SAN)
Deze praktijkrichtlijn is tevens beschikbaar op www.de-san.nl.
SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
Deze praktijkrichtlijn beschrijft de uitvoering van rust-ECG in de eerstelijns gezondheidszorg.
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd
gegevensbestand, of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, hetzij
elektronisch, mechanisch door fotokopieën of enig andere manier, zonder uitdrukkelijke
toestemming van de SAN.
Praktijkrichtlijnen van de SAN hebben het copyright van de SAN. Zij zijn via www.de-san.nl
voor ieder toegankelijk.
CONCEPT maart 2011 2

SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
Inhoudsopgave
Samenvatting belangrijkste aanbevelingen........................................................................................... 4
1. Inleiding .............................................................................................................................................. 6
a. Werkwijze ............................................................................................................................... 6
b. Bereik van deze praktijkrichtlijn ......................................................................................... 6
c. Definities .................................................................................................................................. 6
d. Implementatie ......................................................................................................................... 7
e. Juridische betekenis ............................................................................................................... 7
f. Actualisering ........................................................................................................................... 7
g. Accreditatie ............................................................................................................................ 7
Literatuur .............................................................................................................................................. 7
2. Indicaties voor een rust-ECG .......................................................................................................... 8
Literatuur ............................................................................................................................................ 8
3. Bronnenonderzoek.......................................................................................................................... 10
a. Literatuursearch .................................................................................................................... 10
b. Literatuurselectie .................................................................................................................. 10
c. Literatuurbeoordeling ......................................................................................................... 10
d. Bestaande standaardprocedures ..................................................................................... 13
Literatuur ............................................................................................................................................ 16
4. Praktische leidraad uitvoering rust-ECG.................................................................................... 18
a. Contra-indicaties .................................................................................................................. 18
b. Inventarisatie patiëntkenmerken ....................................................................................... 18
c. Instructie aan patiënten ...................................................................................................... 18
d. Kwaliteitscontrole ................................................................................................................. 18
h. Testprocedure ....................................................................................................................... 18
5. Interpretatie rust-ECG ................................................................................................................... 20
a. Inleiding ................................................................................................................................. 20
b. Verslaglegging .................................................................................................................... 20
6. Kwaliteitseisen uitvoering en interpretatie ................................................................................ 21
a. Eisen apparatuur ................................................................................................................. 21
b. Personele kennis en vaardigheden uitvoering ............................................................... 21
c. Personele kennis en vaardigheden interpretatie ........................................................... 21
Bijlage 1. Overzicht gebruikte afkortingen ......................................................................................... 23
CONCEPT maart 2011 3

SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
Samenvatting belangrijkste aanbevelingen
Er zijn geen absolute contra-indicaties voor het utivoeren van een rust-ECG.
Relatieve contra-indicaties zijn:
- Instabiele angina pectoris, benauwdheid en/of pijn op de borst*;
- Zeer dunne huid en huidproblemen (bijvoorbeeld brandwonden op de thorax).
* In overleg met de behandelend cardioloog kan een rust ECG toch overwogen worden.
Van de patiënt behoren de volgende gegevens in kaart te worden gebracht:
- Geslacht;
- Leeftijd;
- Klachten waarvoor het ECG-onderzoek is aangevraagd;
- Gebruik medicatie, met name met effect op het hart;
- Bestaande hart- en vaatziekten, inclusief pacemaker;
- Aandoeningen, die een goede registratie en interpretatie van de hartactiviteit kunnen
beïnvloeden (zoals obesitas, COPD en rolstoelafhankelijken).
- Eventueel familieanamnese en gegevens uit eerder ECG-onderzoek
Aan patiënten moet voorlichting gegeven worden over de procedure van het onderzoek,
waarbij er aandacht is voor het belang van stil liggen en stil zijn voor het slagen van het
onderzoek.
Procedure van het rust-ECG:
1. Voorbereiding: De patiënt ligt met ontbloot bovenlijf en vrijgemaakte onderbenen op een
vlakke onderzoeksbank. Breng voor een goede prikkelgeleiding geleidingsvloeistof aan.
Ontvet zonodig van tevoren de huid lokaal en schuur deze wat op. Bij overmatige beharing
wordt de huid lokaal geschoren.
2. Aansluiten elektroden: Sluit de 12 elektroden op de juiste manier aan. 4 elektroden zijn
nodig voor de extremiteitsafleidingen en 6 elektroden voor de precordiale afleidingen.
3. Maken van het ECG: Controleer tijdens het maken van de ECG de weergave op het scherm
of de kwaliteit goed is. Bij een slechte kwaliteit van het ECG dient gelet te worden op
storende bronnen in de omgeving, defecten in de apparatuur, kwaliteit van de
voorbereidende handelingen en de situatie van de patiënt
Bij alarmsignalen (op het ECG of bij de patiënt) dient de biometrist direct contact op te
nemen met de beoordelaar.
Iedere interpretatie begint met een beoordeling van de kwaliteit van de test. Bij duidelijke
kwaliteit, moeten de testresultaten vergeleken worden met normaalwaarden, afwijkende
patronen en eventuele eerdere testresultaten. De klinische vraag behoort beantwoord te
CONCEPT maart 2011 4

SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
worden. Interpretatie van de gegevens kan binnen de eigen setting, dan wel op afstand
plaatsvinden.
Het verslag van het rust-ECG dat naar de aanvragende huisarts wordt gestuurd, dient
tenminste de volgende punten te omvatten:
- Kwaliteit van de meting (bijvoorbeeld artefacten, storing);
- Beoordelaar (eventueel onder supervisie van);
- Bevindingen;
- Conclusie (vermoedelijke diagnose) en evt. een advies.
Voor een rust-ECG wordt een 12-kanaals afleiding gemaakt. Bij voorkeur wordt apparatuur
met een automatische analysefunctie gebruikt.
Het uitvoeren van een rust ECG en het geven van voorlichting aan de patiënt kan worden
uitgevoerd door een biometrist met een daarvoor geschikte opleiding. Het minimale vereiste
niveau van deze opleiding is doktersassistent.
De analyse wordt verricht door een arts of een ECG-laborant (met specifieke kennis op het
gebied van ritmediagnostiek). De analyse en juiste interpretatie valt onder
verantwoordelijkheid van een arts met specifieke kennis en ervaring op het gebied van ECGdiagnostiek.
Voor kwaliteitscontrole, supervisie en consultatie zijn afspraken met een
cardiologisch centrum vereist.
Automatische analyse van het ECG kan worden gebruikt, maar neemt de noodzaak van
analyse door een beoordelaar niet weg, vanwege de beperkte betrouwbaarheid van de
automatische analyse.
Beoordelaars dienen tenminste 500 rust-ECG’s onder supervisie te analyseren, alvorens zij
zelfstandig analyses mogen uitvoeren. Een deel hiervan kan in oefenonderzoeken worden
uitgevoerd. Voor behoud van de vaardigheid is het interpreteren van tenminste 100 rust-
ECG’s per jaar een vereiste.
CONCEPT maart 2011 5

SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
1. Inleiding
Laboratoriumonderzoek dat wordt gedaan door SAN eerstelijns diagnostische centra
(laboratoria) is gestandaardiseerd door implementatie van de LESA (Landelijke Eerstelijns
Samenwerkings Afspraak) Laboratoriumdiagnostiek [Van Balen, 2006]. Ook voor het
functieonderzoek en de beeldvormende diagnostiek is behoefte aan een dergelijke
standaardisatie van de procedures om zo de kwaliteit van het handelen in de diagnostische
centra te borgen en waar mogelijk te verbeteren.
De SAN Medici (een groep van medisch vertegenwoordigers van verschillende
artsenlaboratoria die lid zijn van de SAN) heeft daarom in 2009 de ontwikkeling van
praktijkrichtlijnen geïnitieerd. De eerste praktijkrichtlijnen zijn inmiddels beschikbaar en
verspreid binnen de SAN eerstelijns diagnostische centra. Digitale versies van de
praktijkrichtlijnen zijn beschikbaar op www.de-san.nl.
a. Werkwijze
De SAN hecht er waarde aan dat de diagnostische werkzaamheden van haar leden
kwalitatief hoogwaardig, derhalve evidence-based, worden uitgevoerd. Voor de
wetenschappelijke onderbouwing van deze praktijkrichtlijn is gebruik gemaakt van bestaande
evidence-based richtlijnen. Voor de literatuursearch is ondersteuning verkregen van het CBO.
De indicatiestelling voor het diagnostische onderzoek valt buiten het bestek van deze
praktijkrichtlijn, het gaat immers om uitvoering van onderzoek dat door de huisarts is
aangevraagd; de indicaties hiervoor staan veelal beschreven in NHG Standaarden en worden
kort beschreven in het desbetreffende hoofdstuk.
Behalve dat in de literatuur is gezocht naar evidence, is ook gekeken naar vigerende
standaard procedures (SOP’s) binnen de laboratoria die lid zijn van de SAN. De combinatie
van wetenschappelijke evidence, bestaande praktische procedures en aansluitende
meningsvorming door professionals maken dat deze praktijkrichtlijn kwalitatief hoogwaardig
en praktisch hanteerbaar is.
De commissie die deze praktijkrichtlijn voorbereidde bestond uit twee inhoudelijke experts
vanuit de SAN (dr. L.M. (Luc) Harms en drs. J.T. (Jan) Hermsen). De commissie werd
methodologisch en procedureel ondersteund door PROVA (drs. M.K. (Mariska) Tuut en R. (Rinie)
Lammers, MSc).
COMMENTAAR EN AUTORISATIE BESCHRIJVEN NA ´CONSENSUSBIJEENKOMST´
b. Bereik van deze praktijkrichtlijn
Deze praktijkrichtlijn heeft betrekking op het uitvoeren van alle rust-ECG’s in eerstelijns
diagnostische centra van de SAN, zowel voor op zich staande rust-ECG’s als voor rust-ECG als
onderdeel van een andere diagnostische procedure (bijvoorbeeld als voorbereiding op Holter
monitoring). Er zijn geen groepen patiënten of indicaties uitgezonderd in deze praktijkrichtlijn.
c. Definities
Een elektrocardiogram (ECG) is een registratie van de elektrische activiteit van de hartspier.
Uit een ECG is veel informatie te krijgen over de werking van de hartspier. Een rust-ECG
wordt in rust afgenomen. De registratieduur is beperkt, namelijk meestal minder dan een halve
minuut.
CONCEPT maart 2011 6

SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
Alle in deze praktijkrichtlijn gebruikte termen en afkortingen zijn gebaseerd op documenten
van het American College of Cardiology ACC/ American Heart Association AHA [Crawford,
1999; Kadish, 2001].
d. Implementatie
Door gebruik te maken van reeds bestaande standaardprocedures voor het uitvoeren van
rust-ECG zou de implementatie van deze praktijkrichtlijn per definitie tamelijk eenvoudig
moeten zijn. Door autorisatie van deze praktijkrichtlijn door de SAN ledenvergadering is de
praktijkrichtlijn tot standaard verworden. De SAN heeft 22 aangesloten laboratoria en
daarmee een relatief kleine en derhalve gemakkelijk te bereiken doelgroep voor deze
praktijkrichtlijn. De praktijkrichtlijn is beschikbaar op de website www.de-san.nl en zal
bovendien naar alle aangesloten laboratoria worden verstuurd.
e. Juridische betekenis
Deze praktijkrichtlijn is geen wettelijk voorschrift, maar bevat aanbevelingen die gebaseerd
zijn op evidence, waarmee zorgverleners kwalitatief hoogwaardige zorg verlenen. Na
autorisatie wordt deze praktijkrichtlijn gezien als standaard. Zorgverleners worden daarom
geacht zich aan deze praktijkrichtlijn te houden. Op basis van hun professionele autonomie
kunnen zorgverleners afwijken van deze praktijkrichtlijn, wanneer zij dat nodig achten.
Wanneer van de praktijkrichtlijn wordt afgeweken, dient dit beargumenteerd en
gedocumenteerd te worden.
f. Actualisering
De SAN Medici zullen jaarlijks toetsen of deze praktijkrichtlijn nog actueel is of dat er een
herziening noodzakelijk is.
g. Accreditatie
Na het gereed komen van de eerste praktijkrichtlijnen zal door de SAN met de CCKL / Raad
voor de Accreditatie worden overlegd over de accreditatie van de beschreven
functieonderzoek. Het doel daarvan is te komen tot een mogelijke accreditatie van het gehele
spectrum van diagnostiek dat door SAN leden wordt aangeboden.
Literatuur
- Crawford MH, Bernstein SJ, Deedwania PC, DiMarco JP, Ferrick KJ, Garson A, et al. ACC/AHA guidelines
for ambulatory electrocardiography: executive summary and recommendations: a report of the American
College of Cardiology / American Heart Association Task Force on practice guidelines (committee to revise
the guidelines for ambulatory electrocardiography) developed in collaboration with the North American
Society for pacing and electrophysiology. Circulation 1999; 100: 886-93.
- Kadish AH, Buxton AE, Kennedy HL, Knight BP, Mason JW, Schuger CD, et al. ACC/AHA clinical
competence statement on electrocardiography and ambulatory electrocardiography: a report of the
American College of Cardiology/American Heart Association/American College of Physicians- American
Society of Internal Medicine Task Force on Clinical Competence (ACC/AHA Committee to Develop a
Clinical Competence Statement on Electrocardiography and Ambulatory Electrocardiography). Circulation;
2001; 104: 3169–78.
- Van Balen JAM, Van Suijlen JDE, Rutten WPF, Flikweert S, Guldemond FI, Hens JJH, et al. Landelijke
Eerstelijns SamenwerkingsAfspraak: Rationeel aanvragen van laboratoriumdiagnostiek. Actualisering van
het landelijk model van het probleemgeoriënteerd aanvraagformulier. Nederlands Huisartsen
Genootschap & Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie, 2006.
CONCEPT maart 2011 7

SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
2. Indicaties voor een rust-ECG
Het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) heeft standaarden ontwikkeld over
aandoeningen aan het hart- en vaatstelsel (tractus circulatorius). In deze standaarden zijn
aanbevelingen opgenomen over de diagnostiek en behandeling van bepaalde hart- en
vaataandoeningen. In de volgende standaarden worden indicaties voor een rust-ECG
genoemd: atriumfibrilleren [Boode, 2009], beleid na een doorgemaakt myocardinfarct
[Grundmeijer, 2005 in herziening], cardiovasculair risicomanagement (2006), hartfalen [Hoes,
2010] en stabiele angina pectoris [Rutten, 2004 in herziening].
Samengevat is een rust-ECG (12-kanaals ECG of standaard ECG) geïndiceerd:
• bij het vermoeden van atriumfibrilleren. Door middel van een rust ECG kan de diagnose
atriumfibrilleren worden vastgesteld of uitgesloten. Ook kan het andere ritmestoornissen
onderscheiden [Boode, 2009];
• wanneer op grond van klachten en verschijnselen er een vermoeden van hartfalen is
[Hoes, 2010];
• bij stabiele patiënten met een doorgemaakt hartinfarct indien er een verandering of
toename van klachten optreedt [Grundmeijer, 2005];
• bij mensen met een verdenking op angina pectoris en een grote kans op belangrijke
coronairsclerose. Voor het stellen van de diagnose angina pectoris is een rust-ECG
weinig zinvol, maar er kunnen afwijkingen aangetoond worden die van belang zijn voor
de prognose. Het heeft geen zin om bij mensen op grond van anamnese met een kleine
kans op coronairsclerose een rust-ECG te laten maken [Rutten, 2004];
• bij mensen met een verdenking op angina pectoris, bij wie de diagnose niet voldoende
aannemelijk gemaakt kan worden of uit te sluiten door middel van anamnese en
lichamelijk onderzoek, is een inspannings-ECG aan te raden. Voorafgaand aan een
inspannings-ECG wordt eerst een rust-ECG gemaakt [Rutten, 2004].
Eventueel kan een ECG overwogen worden bij mensen met een verhoogd cardiovasculair
risicoprofiel voorafgaand aan de behandeling om het risico op hart- en vaatziekten te
verkleinen [NHG, 2006]. Uit internationale literatuur is een aanvullende indicatie voor een rust-
ECG bekend, namelijk bewustzijnsverlies van voorbijgaande aard [Westby, 2010]. Daarnaast
heeft het rust ECG een plaats als voorbereiding voor ander diagnostisch onderzoek in de
eerste lijn, namelijk event recording, Holter registratie en inspannings-ECG. Tot slot worden
veel ECG’s uitgevoerd ter uitsluiting van pathologie.
Literatuur
- Boode BSP, Heeringa J, Konings KTS, Rutten FH, van den Berg PF, Zwietering PJ, et al. NHG-Standaard
Atriumfibrilleren (eerste herziening). Huisarts Wet 2009; 52: 646-63.
- Grundmeijer HGLM, Van Bentum STB, Rutten FH, Bakx JC, Hendrick JMA, Bouma M, et al. NHG-Standaard
Beleid na een doorgemaakt myocardinfarct (in herziening). Huisarts Wet 2005; 48 (5) : 220-31.
- Hoes AW, Voors AA, Rutten FH, Van Lieshout J, Janssen PGH, Walma EP. NHG-Standaard Hartfalen
(tweede herziening). Huisarts Wet 2010; 53 (7) : 368-89.
- NHG-Standaard cardiovasculair risicomanagement 2006
http://nhg.artsennet.nl/kenniscentrum/k_richtlijnen/k_nhgstandaarden/Samenvattingskaartje-
NHGStandaard/M84_svk.htm#Begrippen
CONCEPT maart 2011 8

SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
- Rutten FH, Bohnen AM, Schreuder BP, Pupping MDA, Bouma M. NHG-Standaard Stabiele angina pectoris
(tweede herziening). Huisarts Wet 2004; 47 (2) : 83-95.
- Westby M, Davis S, Bullock I, Miller P, Cooper P , Turnbull N, et al. (2010) Transient loss of consciousness
(‘blackouts’) management in adults and young people. London: National Clinical Guideline Centre for
Acute and Chronic Conditions, Royal College of Physicians.
CONCEPT maart 2011 9

3. Bronnenonderzoek
SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
a. Literatuursearch
Met ondersteuning van een informatiespecialist van het CBO is naar richtlijnen gezocht om te
onderzoeken of er literatuur is die antwoord geeft op de vraag op welke manier een rust-
ECG in de eerstelijn het beste kan worden uitgevoerd.
b. Literatuurselectie
Uit de literatuursearch kwamen 12 richtlijnen over hart- en vaatziekten en één ander artikel
met aanbevelingen over de interpretatie van een ECG. In deze literatuur zou zowel over de
rust-ECG als over Holterdiagnostiek informatie gegeven kunnen worden.
Een aantal richtlijnen bleken gericht te zijn op acute aandoeningen of aandoeningen die alleen
voorkomen in de tweedelijns gezondheidszorg. Deze richtlijnen zijn niet relevant voor de SAN
praktijkrichtlijn en zijn daarom niet meegenomen in de literatuur beoordeling [CAPO, 2007;
Fleisher, 2007; Warnes, 2008a; Warnes, 2008b). Daarnaast bleek het artikel over de
interpretatie van een ECG ook te gaan over een acuut infarct. Hierin werd ook geen
informatie gegeven over het uitvoeren van een ECG en is daarom ook niet relevant voor deze
praktijkrichtlijn [Wagner, 2009]. Vijf andere richtlijnen bleken bij nadere inspectie niet
relevant omdat er geen informatie in de richtlijn stond over de methode van het uitvoeren van
een ECG of interpretatie hiervan [Hunt, 2005; NZGG, 2005; Fuster, 2006; Dickstein, 2008;
Zipes, 2006].
Uit de literatuursearch kwam een conceptversie van de richtlijn ‘Transient Loss of Consciousness
(TLoC) management in adults van NICE. Van deze richtlijn is de definitieve versie opgezocht en
gebruikt voor de literatuurbeoordeling [Westby, 2010]. Daarnaast zijn er nog twee richtlijnen
gebruikt voor de literatuurbeoordeling [Blomström-Lundqvist, 2003; Munger, 2008].
Daarnaast is later nog één richtlijn van de AHA/ACC (2001) toegevoegd welke ook is
beschreven in de praktijkrichtlijn Holter diagnostiek en event recording. Voor deze
praktijkrichtlijn is alleen het relevante deel over de 12-kanaals ECG beschreven [Kadish,
2001].
c. Literatuurbeoordeling
In 2001 verscheen de richtlijn van de American College of Cardiology en de American Heart
Association [Kadish, 2001]. In deze richtlijn zijn de minimum vereisten gespecificeerd ten
aanzien van opleiding, training, ervaring en cognitieve en technische vaardigheden voor het
lezen en interpreteren van ECG’s en ambulante ECG’s. De richtlijn is bedoeld voor internisten
en cardiologen. In deze richtlijn wordt aangegeven dat de sensitiviteit en specificiteit van een
ECG lastiger te bepalen zijn dan bij andere diagnostische testen. Dit komt doordat de
verschillende golven van een ECG hun eigen specificiteit en sensitiviteit hebben. Ook wordt
iedere golf beïnvloedt door een variëteit van pathologische en pathofysiologische factoren.
De minimale vereiste kennis en vaardigheden voor de interpretatie van een 12-kanaals ECG
zijn in tabel 1 weergegeven.
CONCEPT maart 2011 10

SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
Tabel 1. Vereiste cognitieve vaardigheden voor de interpretatie van 12-kanaals ECG’s
volgens ACC/AHA
1 Kennis over de ECG-techniek
2 Kennis over de anatomie en fysiologie van het hart
3 Kennis om afwijkingen in een ECG te herkennen en de basis pathofysiologie te
begrijpen
4 In staat om op basis van het ECG en de daarin kenmerkende patronen mogelijke
klinische diagnose te stellen
5 Begrijpen van het belang om eerdere ECG’s van één persoon te vergelijken met elkaar
voor het stellen van een correcte diagnose.
6 Kennis hebben van de technische variaties die kunnen voorkomen en kunnen leiden tot
een onjuist beeld
In tabel 2 zijn enkele veelvoorkomende ECG-afwijkingen weergegeven afkomstig uit de
richtlijn van de ACC/AHA [Kadish, 2001].
Tabel 2. Afwijkingen ECG
Sinusknoop ritmes en aritmieën
Andere supraventriculaire ritmes
Ventriculaire aritmieën
Atriale ventriculaire conductie
Intraventriculaire conductie
QRS-assen en voltage
Kamer hypertrofie of vergroting
Repolarisatie (ST-T,U) abnormaliteiten
Myocardinfarct
Klinische afwijkingen
Pacemaker
Deze richtlijn van de ACC/AHA, geeft aan dat technische factoren de uitslag van een ECG
kunnen beïnvloeden [Kadish, 2001]. Fouten kunnen veroorzaakt worden door patiënt
gerelateerde factoren, degene die het ECG uitvoert of door het materiaal. Deze fouten
dienen herkend te worden door de beoordelaar, want de diagnose kan anders verkeerd
gesteld worden. Een patiënt gerelateerde factor is bijvoorbeeld beweging van een patiënt
tijdens het uitvoeren van het ECG, maar ook obesitas of een chronische longziekte kunnen een
ECG beïnvloeden. Daarom moeten ook lichaamskenmerken genoteerd worden tijdens het
uitvoeren van het ECG.
Daarnaast is het belangrijk dat de elektroden op de juiste plekken zijn geplakt en goed
contact maken met de huid. Het verwisselen van elektroden kan leiden tot verkeerde
diagnoses. Ook dient een overmaat aan plaksel voorkomen te worden om fouten te vermijden.
Tevens is alertheid vereist op dextrocardie (abnormale aangeboren positionering van het hart)
voorafgaand aan het uitvoeren van het ECG.
CONCEPT maart 2011 11

SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
Vanwege mogelijk elektrische gevaren met het ECG-apparaat dient de apparatuur
regelmatig gecontroleerd te worden. Bij deze controle moet gekeken worden of de
apparatuur nog voldoet aan de standaarden voor lekkage. Voor het maken van een correcte
interpretatie van een ECG ligt de uiteindelijke verantwoordelijkheid bij de zorgverlener die
deze interpreteert.
De training die nodig is voor de technische aspecten van het uitvoeren van een ECG is
samengevat in tabel 3 [Kadish, 2001].
Tabel 3. Training in ECG technologie
1 Basiskennis elektrische activiteit van het hart
2
3
4
5
6
Plaatsen van de elektrode-plakkers: voorbereiding van de huid en locaties
Signaal filtering en het effect op de vormen van de golven
Technische artefacten
Basiskennis computer diagnose algoritmen
Veiligheid
Patroonherkenning is cruciaal bij de interpretatie van een ECG. Dit is enkel te leren door
herhaald patronen tegen te komen oftewel door ervaring in de interpretatie van ECG’s. Naar
schatting verkrijgt een zorgverlener voldoende competentie in het beoordelen van een ECG na
het beoordelen van 500 ECG’s (normale en abnormale) onder supervisie. Het beoordelen van
ECG’s waarbij ook patiënt is gezien is eenvoudiger dan het beoordelen van een ECG zonder
achtergrondkennis of het zien van de patiënt [Kadish, 2001].
Deze richtlijn beschrijft ook dat uit studies is gebleken dat de accuratesse van de automatische
analyse van een ECG lager ligt dan wanneer de cardioloog zelf het ECG beoordeelt. Daarom
is verificatie van een computergeanalyseerde ECG door een expert noodzakelijk. Een
computergeanalyseerde ECG kan wel betrouwbare getallen geven over de hartslag,
geleiding intervallen en assen. Door nieuwere technieken zal in de toekomst de accuratesse
van de computergeanalyseerde ECG’s omhoog gaan, maar deze zijn nog niet goed
gevalideerd [Kadish, 2001].
Tot slot wordt in de richtlijn aanbevolen minimaal 100 ECG’s per jaar te beoordelen om
voldoende competenties te behouden om een 12-kanaals ECG te beoordelen [Kadish, 2001].
In 2008 is de richtlijn ‘atrial fibrillation’ van de Institute for Clinical Systems Improvement (ICSI).
Deze richtlijn is specifiek bedoeld voor de eerstelijns gezondheidszorg. Indien uit het ECG het
volgende te halen is, is er sprake van atriumfibrilleren: ongeorganiseerde snelle
boezemactiviteit (>350 slagen/minuut). Ook zijn de ventriculaire complexen onregelmatig
[Munger, 2008]. Over de uitvoering van een rust-ECG wordt in deze richtlijn geen informatie
gegeven.
Een contra-indicatie voor een rust-ECG in de eerstelijns gezondheidszorg die in de richtlijn van
de ICSI wordt beschreven is de volgende [Munger, 2008]: Patiënten met instabiele
hemodynamiek. Symptomen van deze patiënten zijn: hypotensie, myocard ischemie,
ongecompenseerd hartfalen, veranderde mentale staat, eind-orgaan disfunctie, klinische
CONCEPT maart 2011 12

SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
achteruitgang. Veelal hebben deze patiënten onderliggende hart- en/of longaandoeningen.
Zij dienen direct doorverwezen te worden naar een cardioloog.
In 2003 is een richtlijn verschenen over het management van patiënten met supraventriculaire
aritmieën van de ACC, AHA en ESC [Blomstrom-Lundqvist, 2003]. Hierin wordt vermeld dat
een automatisch analysesysteem van een 12-kanaals ECG onbetrouwbaar is en kan leiden tot
een incorrecte diagnose van aritmie. Verder wordt in deze richtlijn van verschillende
aandoeningen beschreven hoe een tweedelijns diagnose door middel van een ECG te stellen is
en welke behandeling dient te volgen. Dit is niet relevant voor deze praktijkrichtlijn.
Recent is een richtlijn verschenen over de behandeling van voorbijgaand bewustzijnsverlies
(‘black-outs’) bij volwassenen en jonge mensen [Westby, 2010]. Hierin wordt het volgende
aanbevolen omtrent een rust-ECG bij mensen met regelmatige black-outs:
• Voor initiële assessment kan een 12-kanaals ECG uitgevoerd worden met automatische
analyse. Bij alarmsignalen moet binnen 24 uur de patiënt worden doorverwezen naar
een cardioloog.
• Indien er geen ECG gemaakt kan worden met automatische analyse kan het ECG
handmatig uitgelezen worden. Dit dient dan te gebeuren door een zorgverlener die
voldoende training heeft .
d. Bestaande standaardprocedures
Via het secretariaat van het SAN-bureau werden bij de SAN-leden de op rust-ECG betrekking
hebbende Standard Operating Procedures (SOPs) opgevraagd. Hierbij is een aantal SOPs
verkregen. Delen van de SOPs hebben betrekking op het maken van afspraken door de
patiënt met het laboratorium en zijn daarom niet relevant voor deze praktijkrichtlijn.
De opvallende overeenkomsten en verschillen tussen deze SOPs zijn onderstaand kort
beschreven:
• De SOP’s over het uitvoeren van een ECG zijn verschillend van opbouw en inhoud. Ook
bestaan er aparte SOP’s over acute situaties/afwijkende uitslagen of over het ijken van
een ECG.
• In de SOP’s die gaan over het uitvoeren van het ECG wordt aandacht besteed aan
(onderhoud van de) apparatuur, werkwijze/procedure (voorbereiding, bedienen
apparaat, etc), problemen/storingen oplossen en verwerken van de
formulieren/registratie.
• Meerdere SOP’s geven aan dat voorafgaand aan het ECG klinische gegevens van de
patiënt noodzakelijk zijn. De SOP’s geven verschillende aspecten aan waarnaar
gevraagd dient te worden. Terugkomende onderdelen zijn:
Klachten: pijn op de borst, bij rust en/of inspanning, kortademig, benauwd, bij rust en/of
inspanning;
Medicatie.
Aspecten die in sommige SOP’s wel en in andere niet vermeld staan, zijn:
• Tensie, eerder doorgemaakt myocard infarct, hart-/longafwijkingen, eerder ECG gehad
(waar + wanneer), familiegeschiedenis, pacemaker.
• In de SOP’s over het maken van een ECG wordt met tekst en een plaatje aangegeven
hoe de elektroden geplaatst moeten worden. Ook waarschuwt één SOP dat het kan
CONCEPT maart 2011 13

SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
voorkomen dat het hart rechts ligt en laat ook zien door middel van een plaatje hoe de
plakkers dan geplakt moeten worden.
Hieronder zijn twee afbeeldingen weergegeven uit twee verschillende SOP’s met uitleg van de
locaties op het lichaam.
Figuur 1
Plaats de borst elektroden als volgt:
(Bij sommige apparaten staat een C op de elektroden C=V dwz V1 t/m V6= C1 t/m C6)
V1 In de vierde tussenribsruimte rechts naast het borstbeen.
V2 In de vierde tussenribsruimte links naast het borstbeen.
V3 Tussen V2 en V4
V4 Op de middensleutelbeenlijn links, in de vijfde tussenribsruimte.
V5 Op de voorste oksellijn links, precies tussen V4 en V6 in, ter hoogte van V4 en V6.
V6 Op de midden oksellijn links, ter hoogte van V4 en V5.
Plaats de arm en been elektroden als volgt:
R Op de rechterpols
N Op de rechterenkel
L Op de linkerpols
F Op de linkerenkel
CONCEPT maart 2011 14

Figuur 2
SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
Bepaal waar de 4e tussenribruimte, de mediaclavicula en de midaxillair lijnen zich bevinden.
Opzoeken van deze punten vormt de basis voor het goed aanbrengen van de 6 borstwand elektroden. (zie
figuur 1)
Bij onderstaande punten wordt ervan uitgegaan dat rechts de rechterzijde van de patiënt is en links de
linkerzijde van de patiënt is.
Plak de 1ste elektrodeplakker (C1) ten hoogte van de 4e tussenribruimte direct rechts van het borstbeen.
Plak de 2e elektrodeplakker (C2) ten hoogte van de 4e tussenribruimte direct links van het borstbeen.
Plak de 4e elektrodeplakker (C4) ten hoogte van de 5e in het verloop van de denkbeeldige middenlijn vanuit het
sleutelbeen medioclaviculair lijn.
Plak de 3e elektrodeplakker (C3) precies tussen de 2e en 4e elektrodeplakker.
Plak de 6e elektrodeplakker (C6) op het snijpunt van de lijn die horizontaal vanaf de 4 e elektrodeplakker (C4)
naar de oksel verloopt en de denkbeeldige lijn die vanuit het midden van de oksel verticaal langs het lichaam
naar de benen loopt.
Plak de 5e elektrodeplakker (C5) halverwege tussen C4 en C6 in, op de lijn die horizontaal vanaf de 4e
elektrodeplakker (C4) naar de oksel verloopt.
Plak vervolgens de elektroden op de beide uiteinden van de onderarmen (niet handen) en scheenbenen.
Sluit de elektrodekabels aan. Sluit als volgt aan:
rechterarm : rood rechter been : zwart
linkerarm : geel linker been : groen
Sluit daarna de stekkers C1 t/m C6 aan.
• Alle SOP’s geven aan dat indien er een acute afwijking te zien is op het ECG of er
alarmsignalen zijn (bijv. door de onbevestigde automatische interpretatie van de ECGrecorder)
er direct actie ondernomen dient te worden. De meeste SOP’s geven aan dat
er telefonisch contact opgenomen dient te worden met de dienstdoende cardioloog of
eerste hulp en het ECG gefaxt of doorgestuurd moet worden.
In de SOP’s wordt aangegeven dat een afwijking op een ECG in combinatie met
klachten van de patiënt (bijv. pijn op de borst, zweten, benauwdheid) alarmerend is.
• In meerdere SOP’s wordt aangegeven dat ieder ECG door een cardioloog (binnen 1
werkdag) beoordeeld dient te worden.
• In een aantal SOP’s staat summier iets beschreven over de bejegening en voorlichting
aan de patiënt. Meerdere SOP’s geven in één zin aan dat de patiënt een korte uitleg
dient te krijgen over de ECG-registratie voorafgaand aan het ECG. In één SOP staat
CONCEPT maart 2011 15

SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
ook expliciet dat indien de patiënt vragen heeft of advies wil de patiënt dit aan de
behandelend arts kan vragen.
• In meerdere SOP’s staat aangegeven dat een ritmestrook ook uitgedraaid dient te
worden indien deze ook is aangevraagd of indien er ‘ritmestoornis’ is aangegeven op
het aanvraagformulier. Ook wordt in een SOP aangegeven dat er een ritmestrook
uitgedraaid dient te worden als tijdens de automatische ECG-registratie ritmestoornissen
geregistreerd worden.
• In de SOP’s over het maken van een ECG wordt aangegeven wat de oorzaken kunnen
zijn indien het ECG van onvoldoende kwaliteit of storingen. Eén SOP geeft helder aan
wat hieraan gedaan kan worden. (bijv. behaarde huid scheren of batterijen vervangen).
• Er is ook een SOP over het ijken van een ECG. Bij aanschaf en iedere 2 jaar dient er
geijkt te worden.
Literatuur
- Blomström-Lundqvist C, Scheinman MM, Aliot EM, Alpert JS, Calkins H, Camm AJ, et al. ACC/AHA/ESC
Guidelines for the management of patients with supraventricular arrhythmias: a report of the American
College of Cardiology/American Heart Association Task Force and the European Society of Cardiology
Committee for Practice Guidelines (Writing Committee to develop Guidelines for the Management of
Patients With Supraventricular Arrhythmias). 2003; 1-62.
- Dickstein K, Cohen-Solal A, Filippatos G, McMurray JJV, Ponikowski P, Poole-Wilson PA, et al. ESC
Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure 2008. European Heart
Journal 2008; 29: 2388-2442.
- Committee on Perioperative Evaluation (CAPO), Brazilian Society of Cardiology. Additional perioperative
assessment. In: I guidelines for perioperative evaluation. Arq Bras Cardiol; 2007: 194-197.
- Fleisher La, Beckman JA, Brown KA, Calkins H, Chaikof E, Fleischmann KE, et al. ACC/AHA Guidelines on
perioperative cardiovascular evaluation and care for noncardiac surgery: a report of the American
College of Cardiology, American Heart Association Task Force on Practice Guidelines (writing Committee,
American Society of Echocardiography, American Society of Nuclear Cardiology, Heart Rhythm Society,
Society of Cardiovascular Anesthesiologists, Society for Cardiovascular Angiography and Interventions,
Society for Vascular Medicine and Biology, Society for Vascular Surgery). J Am Coll Cardiol; 2007: 159-
241.
- Fuster V, Ryden LE, Cannom DS, Crijns HJ, Curtis AB, Ellenbogen KA, et al. ACC/AHA/ESC 2006
Guidelines for the Management of Patients With Atrial Fibrillation Executive Summary: A Report of the
American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines and .
European Society of Cardiology Committee for Practice Guidelines (Writing Committee to Revise the 2001
Guidelines for the Management of Patients With Atrial Fibrillation): Developed in Collaboration With the
European Heart Rhythm Association and the Heart Rhythm Society. Circulation; 2006: 700-751.
- Hunt SA, Abraham WT, Chin MH, Feldman AM, Francis GS, Ganiats TG, et al. ACC/AHA Guideline update
for the diagnosis and management of chronic heart failure in the adult. A report of the American College
of Cardiology/American Hearth Association Task Force on practice guidelines (Writing Committee to
Update the 2001 Guidelines for the Evaluation and Management of Heart Failure. American College of
Cardiology Foundation; 2005: 1-82.
- Munger T, Dunbar D, Vidaillet H, Morrow M, Larson T, Skoglund K, et al. Health Care Guideline: Atrial
Fibrillation. Institute for Clinical Systems Improvement (ICSI); 2008: 1-62.
- Kadish AH, Buxton AE, Kennedy HL, Knight BP, Mason JW, Schuger CD, et al. ACC/AHA clinical
competence statement on electrocardiography and ambulatory electrocardiography: a report of the
American College of Cardiology/American Heart Association/American College of Physicians- American
Society of Internal Medicine Task Force on Clinical Competence (ACC/AHA Committee to Develop a
Clinical Competence Statement on Electrocardiography and Ambulatory Electrocardiography). Circulation;
2001; 104: 3169–78.
CONCEPT maart 2011 16

SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
- New Zealand Guidelines Group (NZGG). The management of people with atrial fibrillation and flutter.
New Zealand Guidelines Group (NZGG); 2005: 1-177.
- Wagner, G.S. Macfarlane, P., et al. (2009). AHA/ACCF/HRS Recommendations for Standardization and
Interpretation of the Electrocardiogram: Part VI: Acute Ischemia/Infarction: A scientific Statement from the
American Heart Association Electrocardiography and Arrhythmias Committee, Council on Clinical
Cardiology; the American College of Cardiology Foundation; and the Heart Rhythm Society: Endorsed by
the International Society for Computerized electrocardiology. Circulation 119; e262-e270.
- Warnes CA, Williams RG, Bashore TM, Child JS, Connolly HM, Dearani JA, et al. Dextro-transportation of
the great arteries. In: ACC/AHA guidelines for the management of adults with congenital heart disease: a
report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Practice
Guidelines (Writing Committee to Develop Guidelines on the Management of Adults With Congenital
Heart Disease). J Am Coll Cardiol; 2008(52): 221-228.
- Warnes CA, Williams RG, Bashore TM, Child JS, Connolly HM, Dearani JA, et al. Ebstein’s anomaly. In:
ACC/AHA guidelines for the management of adults with congenital heart disease: a report of the
American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines (Writing
Committee to Develop Guidelines on the Management of Adults With Congenital Heart Disease). J Am Coll
Cardiol; 2008(52): 233-237.
- Westby M, Davis S, Bullock I, Miller P, Cooper P , Turnbull N, et al. (2010) Transient loss of consciousness
(‘blackouts’) management in adults and young people. London: National Clinical Guideline Centre for
Acute and Chronic Conditions, Royal College of Physicians.
- Zipes DP, Camm AJ, Borggrefe M, Buxton AE, Chaitman B, Fromer M, et al. ACC/AHA/ESC 2006
guidelines for management of patients with ventricular arrhythmias and the prevention of sudden cardiac
death. A report of the American College of Cardiology/AHA Task Force and the ESC for Practice
Guidelines. Eurpace 2006; 8: 746-837.
CONCEPT maart 2011 17

SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
4. Praktische leidraad uitvoering rust-ECG
Dit hoofdstuk van deze praktijkrichtlijn bevat de feitelijke instructies voor de praktijk van het
rust-ECG. Dit is een combinatie van de evidence uit de literatuur, de SOP’s en aanvullende
meningsvorming door inhoudelijke experts. Hierbij zijn de belangrijkste aanbevelingen omlijnd
en wordt uitvoeriger informatie in de overige tekst gegeven.
a. Contra-indicaties
Er zijn geen absolute contra-indicaties voor het uitvoeren van een rust ECG. Onder een
absolute contra-indicatie wordt verstaan dat het uitvoeren van een rust ECG gevaarlijk zou
zijn in bepaalde situaties en daarom niet zou mogen worden uitgevoerd.
Relatieve contra-indicaties zijn volgens de werkgroep:
• Instabiele angina pectoris, benauwdheid en/of pijn op de borst*;
• Zeer dunne huid en huidproblemen (bijvoorbeeld brandwonden op de thorax).
* In overleg met de behandelend cardioloog kan een rust ECG toch overwogen worden.
b. Inventarisatie patiëntkenmerken
Van de patiënt behoren de volgende gegevens in kaart te worden gebracht:
• Geslacht;
• Leeftijd;
• Klachten waarvoor het ECG-onderzoek is aangevraagd;
• Gebruik medicatie, met name met effect op het hart;
• Bestaande hart- en vaatziekten, inclusief pacemaker;
• Aandoeningen, die een goede registratie en interpretatie van de hartactiviteit kunnen
beïnvloeden (zoals obesitas, COPD en rolstoelafhankelijken).
• Eventueel familieanamnese en gegevens uit eerder ECG-onderzoek
c. Instructie aan patiënten
Aan patiënten moet de procedure van het onderzoek worden uitgelegd. Daarbij moet
aandacht zijn voor ondermeer het belang van stil liggen en stil zijn voor het slagen van het
onderzoek. Als er sprake is van slechte geleiding vanwege borsthaar, wordt de patiënt
meegedeeld dat dit op de plaats van de elektroden wordt verwijderd.
d. Kwaliteitscontrole
Kwaliteitscontrole is van belang om ervoor te zorgen dat altijd voldaan wordt aan de
geldende normen. Een handboek met procedurele voorschriften inzake het beloop van de tests
(inclusief hoe te handelen bij storingen) en noodmaatregelen is hiervoor een bruikbaar
hulpmiddel. Door middel van regelmatige controle moet de werking van de apparatuur
worden vastgelegd.
h. Testprocedure
Voorbereiding
De patiënt ligt met ontbloot bovenlijf en vrijgemaakte onderbenen op een vlakke
onderzoeksbank. Breng voor een goede prikkelgeleiding geleidingsvloeistof aan. Ontvet
zonodig van tevoren de huid lokaal en schuur deze wat op. Bij overmatige beharing wordt de
huid lokaal geschoren.
CONCEPT maart 2011 18

Aansluiten elektroden
Er zijn 4 elektroden nodig voor de extremiteitsafleidingen:
• elektrode R wordt bevestigd ter hoogte van de rechter pols
• elektrode N wordt bevestigd ter hoogte van de rechter enkel
• elektrode L wordt bevestigd ter hoogte van de linker pols
• elektrode F wordt bevestigd ter hoogte van de linker enkel
Er zijn 6 elektroden nodig voor de precordiale afleidingen:
• V1 ter hoogte van 4e intercostaal, rechts van het sternum
• V2 ter hoogte van 4e intercostaal, links van het sternum
• V3 midden tussen V2 en V4
• V4 ter hoogte van 5e intercostaal, links midclaviculair
• V5 op horizontale lijn met V4 in de voorste axillair lijn links
• V6 op horizontale lijn met V4 in de midaxillairlijn links
Maken van het ECG
SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
Vraag de persoon stil te liggen en niet te praten. Controleer de weergave op het scherm. Bij
een goede kwaliteit kan het ECG worden opgenomen en eventueel worden uitgeprint en/of
worden opgeslagen. Bij een slechte kwaliteit van het ECG dient gelet te worden op storende
bronnen in de omgeving, defecten in de apparatuur, kwaliteit van de voorbereidende
handelingen en de situatie van de patiënt. Bij vermoeden op een ritmestoornis, dient de
ritmestrook te worden uitgedraaid.
Bij alarmsignalen (op het ECG of bij de patiënt) dient de biometrist direct contact op te nemen
met de beoordelaar.
CONCEPT maart 2011 19

5. Interpretatie rust-ECG
SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
a. Inleiding
Iedere interpretatie begint met een kritische beschouwing en beoordeling van de kwaliteit van
de test. Wanneer de kwaliteit van de test duidelijk is, dan moeten de testresultaten vergeleken
worden met normaalwaarden, afwijkende patronen en eventuele eerdere testresultaten. Tot
slot behoort de klinische vraag die aan het onderzoek ten grondslag ligt beantwoord te
worden. Voor normaalwaarden wordt verwezen naar de Minnesota ECG Code Manual.
Interpretatie van de verkregen gegevens kan binnen de eigen setting, dan wel op afstand
plaatsvinden.
b. Verslaglegging
Het verslag van het rust ECG dat naar de aanvragende huisarts wordt gestuurd, dient
tenminste de volgende punten te omvatten:
• Kwaliteit van de meting (bijvoorbeeld artefacten, storing);
• Beoordelaar (eventueel onder supervisie van);
• Bevindingen;
• Conclusie (vermoedelijke diagnose) en evt. een advies.
CONCEPT maart 2011 20

6. Kwaliteitseisen uitvoering en interpretatie
SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
a. Eisen apparatuur
Voor een rust-ECG wordt een 12-kanaals afleiding gemaakt. Bij voorkeur wordt apparatuur
met een automatische analysefunctie gebruikt.
b. Personele kennis en vaardigheden uitvoering
Het uitvoeren van een rust ECG en het geven van voorlichting aan de patiënt kan worden
uitgevoerd door een biometrist met een daarvoor geschikte opleiding. Het minimale vereiste
niveau van deze opleiding is doktersassistent. De biometrist dient de volgende kennis te
hebben, zoals weergegeven in tabel 1.
Tabel 1. Vereiste kennis biometristen voor uitvoering van rust-ECG
1 Basiskennis elektrische activiteit van het hart
2
3
4
5
6
7
Plaatsen van de elektrode-plakkers: voorbereiding van de huid en locaties
Signaal filtering en het effect op de vormen van de golven
Technische artefacten
Basiskennis computer diagnose algoritmen
Veiligheid
Alarmsignalen
Om de kwaliteit van de uitvoering van het onderzoek te waarborgen is een minimum van 50
rust ECG’s per jaar aan te bevelen.
c. Personele kennis en vaardigheden interpretatie
De analyse wordt verricht door een arts of een ECG-laborant. De analyse en juiste
interpretatie valt onder verantwoordelijkheid van een arts met specifieke kennis en ervaring
op het gebied van ECG-diagnostiek. De minimale vereiste kennis en vaardigheden voor de
interpretatie van een 12-kanaals ECG zijn in tabel 2 weergegeven.
Tabel 2. Vereiste cognitieve vaardigheden voor de interpretatie van 12-kanaals ECG’s
1 Kennis over de ECG-techniek
2 Kennis over de anatomie en fysiologie van het hart
3 Kennis om afwijkingen in een ECG te herkennen en de basis pathofysiologie te begrijpen
4 In staat om op basis van het ECG en de daarin kenmerkende patronen mogelijke klinische
diagnose te stellen
5 Begrijpen van het belang om eerdere ECG’s van één persoon te vergelijken met elkaar
voor het stellen van een correcte diagnose.
6 Kennis hebben van de technische variaties die kunnen voorkomen en kunnen leiden tot een
onjuist beeld
CONCEPT maart 2011 21

SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
Voor kwaliteitscontrole, supervisie en consultatie zijn afspraken met een cardiologisch centrum
vereist.
Automatische analyse van het ECG kan worden gebruikt, maar neemt de noodzaak van
analyse door een beoordelaar niet weg, vanwege de beperkte betrouwbaarheid van de
automatische analyse.
Beoordelaars dienen tenminste 500 rust-ECG’s onder supervisie te analyseren, alvorens zij
zelfstandig analyses mogen uitvoeren. Een deel hiervan kan in oefenonderzoeken worden
uitgevoerd. Voor behoud van de vaardigheid is het interpreteren van tenminste 100 rust-
ECG’s per jaar een vereiste.
CONCEPT maart 2011 22

Bijlage 1. Overzicht gebruikte afkortingen
ACC American College of Cardiology
AHA American Heart Association Task Force
SAN Praktijkrichtlijn rust-ECG
CCKL Stichting voor de bevordering van de kwaliteit van het laboratoriumonderzoek en voor
de accreditatie van laboratoria in de gezondheidszorg
COPD Chronic Obstructive Pulmonary Disease
ECG Electrocardiogram
ESC European Society of Cardiology Committee for Practice Guidelines
LESA Landelijke Eerstelijns Samenwerkings Afspraak
NHG Nederlands Huisartsen Genootschap
SOP Standard Operating Procedures
CONCEPT maart 2011 23