Knorhaan 26 - Knnv

Nieuwsbrief nr. 26 7 e jaargang
juni 2011
Knorhaan 26
Inhoud
Excursieprogramma
Verslag excursie Goeree
Verslag excursie NIOZ (Texel)
VSM en schelpen
Nogmaals Bergen aan Zee
foto's: Pieter Korstanje, Linda Keesman en Henk Witte
Coördinator: Henk Witte, tel. 072-5895170. e-mail: witte43@gmail.com
Excursieprogramma
Zaterdag 18 juni 2011
IJmuiden, Zuidpier, 13.30 tot 15.30 uur. Verzamelen 12.45 uur op het parkeerterrein achter
station Alkmaar-Noord. Eventueel 13.30 uur op het parkeerterrein strand Zuidpier. In verband
met autovervoer graag vooraf even melden bij Henk Witte.
Zondag 10 juli 2011
Avondexcursie Egmond aan Zee, 19.30 tot 21.30 uur. Verzamelen bij hoofdstrandopgang.
Woensdag 24 augustus 2011
Avondexcursie Bergen aan Zee, 19.30 tot 21.30 uur. Verzamelen bij hoofdstrandopgang.
Zaterdag 24 september 2011
Huisduinen, 10.00 tot 12.00 uur. Verzamelen 9.15 uur op het parkeerterrein achter station
Alkmaar-Noord. Eventueel 10.00 uur bij restaurant Duinoord (dus niet in Huisduinen zelf).
In verband met autovervoer graag vooraf even melden bij Henk Witte.
Werkgroepavonden
De KNNV-afdeling organiseert werkgroep-avonden in
het Buurthuis Alkmaar-West (Mesdaglaan 198,
Alkmaar). De eerstvolgende data zijn 6 juli en 7
september. Tijd: van 20.00 tot 22.00 uur. De
strandwerkgroep is gewoonlijk present om schelpen en
andere strandvondsten te bekijken en op naam te
brengen.
Nieuwsbrief Strandwerkgroep
KNNV afd. Regio Alkmaar
1

Nieuwsbrief nr. 26 7 e jaargang
juni 2011
Verslag excursie Goeree, 10 april 2011
Tijd: 9.30 tot 16.00 uur
Aantal deelnemers: 5
Dit jaar hebben we de volgende locaties aangedaan: strandje bij
buitenhaven Haringvlietdam, Haven Ouddorp, De Punt,
Brouwersdam zuid, midden en noord. De soortenlijst staat achter
in deze Knorhaan.
Het strandje bij de buitenhaven Haringvlietdam zag er heel anders
uit dan vorig jaar. Er waren nu geen enorme aantallen wadslakjes
te zien. Bij nader onderzoek bleek de soort toch nog wel
redelijk algemeen te zijn. Ook het aantal opgezwollen
brakwaterhorentjes was veel kleiner. Direct op het
strand en later in het meegenomen gruis vonden we
onder meer: vliezig drijfhorentje (6), gewone
oubliehoren (2), juveniele wulk (1), brakwateralikruik
(3), wenteltrapje (1 fragment), juveniele gevlochten
fuikhoren (1), tweetandschelpje (4) en korfschelp (1).
In de haven van Ouddorp ging de meeste aandacht uit
naar de tientallen levende gevlochten
fuikhorens in het ondiepe water. Op de
bodem waren ook grote levende muiltjes te
zien. Op de dijk lagen veel schelpen van het
muiltje. We zagen in het water ook een
soort steurgarnaal, een soort zakpijp en een
soort zeeanemoon, waarschijnlijk de
zeeanjelier. De zeepieren verraadden zich
door de pierenhoopjes.
Bij De Punt zagen we veel minder
zeeappels dan vorig jaar. Wel ontdekten we
op de stenen piertjes opnieuw de asgrauwe
keverslak. Ook hier waren levende muiltjes
te zien. Net als bij het haventje van Ouddorp lagen er
mossels die een grote gelijkenis hebben met de
diepwatermossel. Verder werd een soort aasgarnaal
waargenomen.
Op het strand waar de Brouwersdam overgaat in de kust
van Schouwen lagen meer schelpen dan vorig jaar. De
soortenlijst was er dan ook naar. In het gruis vonden we
veel fragmenten van de witte boormossel. Daarnaast en
zestal “veertjes”. Bij nader onderzoek bleek het te gaan
om het "accessorisch schelpstuk" (protoplax) van de witte boormossel. We vonden ook drie
exemplaren van de Haustator solanderi, een penhoren uit het Eoceen, zo'n 45 miljoen jaar
geleden. In West Zeeuws-Vlaanderen is deze soort redelijk algemeen. Er worden daar meer
soorten gevonden van deze ouderdom. Overige vondsten waren onder meer: korfschelp (1),
2

Nieuwsbrief nr. 26 7 e jaargang
juni 2011
korfmossel (6), melkwitte arkschelp (44), bonte mantel (2), melkwitte traliedrijfhoren (1),
juveniele schaalhoren (1), tweetandschelpje (59), ovaal zeeklitschelpje (1), wenteltrapje (1),
gekielde cirkelslak (26), een soort hoornschaal (3), opgezwollen brakwaterhoren (9), gewone
oubliehoren (1) en tenslotte een zwakgeribte olifantstand.
Langs de Brouwersdam hebben we uiteraard de levende purperslakken en schaalhorens bij het
sluisje bekeken. Het waren er weer vele. De paardenanemoon en de grijze zeehond kkwam
ook weer even kijken. Op de strandjes langs de dam lagen ook schelpen van de purperslak en
de schaalhoren. In het water zwommen vlokreeftjes.
De laatste locatie die we bezochten was het strand op de overgang van de Brouwersdam naar
Goeree. Wat hier opviel was de grote hoeveelheid mini-mosseltjes tussen het aanspoelsel. De
gewone oester was hier vrij algemeen, de Amerikaanse oester zeer algemeen. De stevige
strandschelp hadden we deze dag nog niet gezien maar op dit strand was hij algemeen. Andere
vondsten waren o.a. melkwitte arkschelp (3), tweetandschelpje (2), korfmossel (2),
opgezwollen brakwaterhorentje (14) en vliezig drijfhorentje (1).
Verslag excursie Texel (NIOZ) 7 mei 2011
Tijd: 10.00 tot 16.00 uur
Aantal deelnemers: 16
Vijf jaar geleden waren we voor het laatst op bezoek geweest bij
het NIOZ. Net als toen zijn we met Hans Witte naar de fuik in de
Mokbaai gevaren. Speciaal voor ons gezelschap werd naast de
vlet een grotere boot ingezet. Ze praten er bij het NIOZ nog
steeds over dat het de vorige keer op de vlet toch wel erg
“kantjeboord” was. Bij de fuik konden we zien hoe inmiddels 50
jaar lang dagelijks voor wetenschappelijke doeleinden vis wordt
gevangen. De vangst was voor de tijd van het jaar niet slecht en
bestond naast de gebruikelijke grote hoeveelheden
strandkrab uit diklipharder, zeebaars, geep, zeeforel, bot,
haring, sprot en driedoornige stekelbaars. Aan wal
hebben we ijverig geholpen met tellen en meten.
Vervolgens liet Marc Lavaleye ons zien wat er zoal in de
NIOZ-haven leeft. Aan een net met mosselen zagen we
o.a. zeeanjelier, broodspons, knotszakpijp, paarse
geleikorst en ronde zakpijp. Verder liet hij ons allerlei
apparatuur zien die gebruikt wordt voor
diepzeeonderzoek. Het bezoekje aan zijn
kamer/laboratorium was voor sommigen veel te kort.
Na de soep van Jet gingen we in het gebouw kwallejes
bekijken. Lodewijk van Walraven was helaas verhinderd
om ons iets te vertellen over zijn promotie-onderzoek
naar het voorkomen van de Amerikaanse ribkwal in de
Waddenzee. Wel heeft hij er voor gezorgd dat we deze
soort konden zien zwemmen in een grote onderzoekbak.
Ook zagen we hier de zeedruif (ook een ribkwal,
algemeen langs het strand) en het klepelklokje (het
kwalstadium, meduse, van een hydroidpoliep).
3

Nieuwsbrief nr. 26 7 e jaargang
juni 2011
Langs het strandje naast het NIOZ-complex haalde Hans met de boomkor nog een paar
Waddenzeebewoners naar boven, waaronder een ei van de gestippelde dieseltreinworm, de
gewone garnaal, de aasgarnaal Mesopodopsis slabberi, een brakwatergrondel en een
scholletje van minder dan 1 jaar. Op het strandje zelf vonden we o.a. de asgrauwe keverslak
(1x), stompe alikruik (16x) en vliezig drijfhorentje (5x).
Met dank aan diverse NIOZ-medewerkers hebben we een leuke en interessante dag beleefd.
Groenwieren
Zeesla (Ulva lactuca). Haven.
Darmwier spec. In kor.
Bruinwieren
Japans bessenwier (Sargassum muticum). Haven.
Blaaswier (Fucus vesiculosus). Haven.
Roodwieren
Purperwier (Porphyra purpurea). Haven.
Sponzen
Broodspons (Halichondria panicea). Haven.
Neteldieren
bloemdieren
Zeeanjelier (Metridium senile). Haven.
schijfkwallen
Oorkwal (Aurelia aurita). In fuik.
hydroidpoliepen
Klepelklokje. (Sarsia tubulosa). Kwalstadium (meduse).
In onderzoekbak.
Ribkwallen
Zeedruif (Pleurobranchia pileus). In onderzoekbak.
Amerikaanse ribkwal (Mnemiopsis leidyi).
In onderzoekbak.
Ringwormen
borstelwormen
Gestippelde dieseltreinworm (Anaitides maculata).
Een ei in de kor.
Geleedpotigen
kreeftachtigen
Gewone strandkrab (Carcinus maenas). In kor levend
en als vervelling. Algemeen in fuik.
Gewone garnaal (Crangon crangon). Grote en kleine
exemplaren in kor.
Aasgarnaal (Mesopodopsis slabberi). In kor.
Weekdieren
keverslakken
4

Nieuwsbrief nr. 26 7 e jaargang
juni 2011
Asgrauwe keverslak (Lepidochitona cinerea). 1x op strandje.
buikpotigen
Stompe alikruik (Littorina obtusata). 16x op strandje.
Gewone alikruik (Littorina littorea). Algemeen op strandje. Levend in kor.
Ruwe alikruik-complex (Littorina saxatilis s.l.). Vrij algemeen op strandje.
Wadslakje (Hydrobia ulvae). Algemeen op strandje.
Opgezwollen brakwaterhorentje (Hydrobia ventrosa). 1x
op strandje.
Vliezig drijfhorentje (Rissoa membranacea). 5x op
strandje.
Muiltje (Crepidula fornicata). Vrij algemeen op strandje.
Wulk (Buccinum undatum). Enkele exx. op strandje.
tweekleppigen
Gewone mossel (Mytilus edulis). Algemeen op strandje.
Japanse oester (Crassostrea gigas). Algemeen op
strandje.
Gewone kokkel (Cerastoderma edule). Algemeen op strandje.
Halfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata). Algemeen op strandje.
Amerikaanse zwaardschede (Ensis americanus). Vrij algemeen op strandje.
Zaagje (Donax vittatus). Vrij algemeen op strandje.
Strandgaper (Mya arenaria). Algemeen op strandje.
Amerikaanse boormossel (Petricola pholadiformis). 1 fragment op strandje.
Manteldieren
Knotszakpijp (Styela clava). Haven.
Paarse geleikorst (Botryllus schlosseri). Haven.
Ronde zakpijp (Molgula tubifera). Haven.
Vissen
Diklipharder (Chelon labrosus). In fuik.
Zeebaars (Dicentrarchus labrax). In fuik.
Geep (Belone belone). In fuik.
Zeeforel (Salmo trutta trutta). In fuik.
Schol (Pleuronectes platessa). In kor, < 1 jaar.
Bot (Platichthys flesus). In fuik.
Haring (Clupea harengus). In fuik.
Sprot (Sprattus sprattus). In fuik.
Driedoornige stekelbaars (Gasterosteus aculeatus). In fuik.
Brakwatergrondel (Pomatoschistus microps). In kor, volwassen.
Zoogdieren
Gewone zeehond (Phoca vitulina). Bij fuik.
VSM en schelpen
Bij de naam VSM denk je niet zo snel aan schelpen.
Toch ging ik tijdens de excursie van de
plantenwerkgroep naar de VSM-tuinen nogal eens door
de knieën om te zien of er wat interessants was te
5

Nieuwsbrief nr. 26 7 e jaargang
juni 2011
ontdekken op de schelpenpaadjes. En dat was zeker het geval. Niet zozeer op de paden met
witte schelpen maar des te meer op de paden met bruinere schelpen. Eerst raapte ik enkele
melkwitte arkschelpen op, waaronder een doublet. Later ook een fossiele korfmossel. Twee
soorten die hiervoor ook genoemd worden in het verslag van de excursie naar Goeree. Een
mosselfragment leek wel veel op een paardenmossel. De meest bijzondere schelp was voor
mij echter de Cyclocardia chamaeformis die ik kende van West Zeeuws-Vlaanderen. Het is
een fossiel uit het Plioceen, 2½ – 5 miljoen jaar oud. Zoveel jaren gun ik de VSM-tuinen ook,
maar dan niet als fossiel.
Nogmaals Bergen aan Zee
In de vorige Knorhaan heb ik de loftrompet gestoken over het strand van Bergen aan Zee na
de zandsuppletie. Een bezoekje op 3 juni leverde weer nieuwe soorten en grotere aantallen op.
Ditmaal lag er op enkele plaatsen aanspoelsel met heel lichte schelpjes. Een leuke vondst was
het schepje. Van de gewone papierschelp vond ik in het fijne gruis 14 fragmenten. Verder een
kleine obliehoren, twee kleine wijde mantels, een juveniele gevlochten fuikhoren, 6x ovaal
zeeklitschelpje en 24x tweetandschelpje. Het hoge strand leverde bijna alle Nederlandse
“mesheften” op: messchede (6 fragmenten), Amerikaanse zwaardschede (algemeen), grote
zwaardschede (1x), slanke kleine zwaardschede (algemeen, 16x opgeraapt), klein tafelmesheft
(1 fragment), groot tafelmesheft (1 fragment) en sabelschede (4 fragmenten). Alleen de brede
kleine zwaardschede ontbrak...
6