Franse godsdienstoorlogen - David van der Linden
Franse godsdienstoorlogen - David van der Linden
Franse godsdienstoorlogen - David van der Linden
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
De <strong>Franse</strong> <strong>godsdienstoorlogen</strong><br />
Bestudeer de stamboom op p. 420, de tekst op pp. 417-421, en de tijdslijn.<br />
In 1559 sloten Frankrijk en Spanje de Vrede <strong>van</strong> Cateau-Cambrésis, waarmee een eind<br />
kwam aan decennia <strong>van</strong> oorlog tussen beide staten. Tijdens een toernooi in Parijs om de<br />
vrede te vieren kwam koning Hendrik II (r. 1547-‐1559) echter door een ongeluk om het<br />
leven – hij kreeg een lans in zijn oog.<br />
Hij werd opgevolgd door zijn zoon Frans II (r. 1559-‐1560), die nog maar 15 jaar oud was.<br />
Edelen aan het hof probeerden invloed over de jonge vorst uit te oefenen: aan de ene zij-‐<br />
de protestantse edelen (Louis de Bourbon, prins <strong>van</strong> Condé, en admiraal Gaspard de Co-‐<br />
ligny), aan de an<strong>der</strong>e zijde de katholieke hertogen de Guise. Frans was bovendien ge-‐<br />
trouwd met de streng katholieke Mary, Queen of Scots.<br />
Frans II stierf al in 1560, en werd opgevolgd door zijn broer Karel IX (r. 1560-‐1574). De-‐<br />
ze vorst was echter min<strong>der</strong>jarig (11 jaar), dus zijn moe<strong>der</strong> Catherina de’ Medici trad op<br />
als regentes; toen Karel formeel meer<strong>der</strong>jarig werd in 1563 behield zij echter grote in-‐<br />
vloed op het beleid <strong>van</strong> haar zoon.<br />
Catherina de’ Medici probeerde tijdens het bewind <strong>van</strong> haar zonen religieus conZlict te<br />
voorkomen, en de invloed <strong>van</strong> de Guises te dempen: in 1561 organiseerde ze het colloquium<br />
<strong>van</strong> Poissy, waar protestantse en katholieke theologen tot een compromis moes-‐<br />
ten komen. De poging faalde, en in 1562 vaardigde ze eigenhandig het Edict <strong>van</strong> Saint-<br />
Germain uit (ook wel Edict <strong>van</strong> Tolerantie genoemd), dat Hugenoten toestond overdag<br />
buiten de steden bijeen te komen om kerkdiensten te houden, en de protestantse adel<br />
om op hun landgoed diensten te organiseren.<br />
De katholieke edelen vonden echter dat Catherina te toegeeZlijk was aan de Hugenoten.<br />
Op 1 maart 1562 moordde een groep katholieke soldaten aangevoerd door de hertog de<br />
Guise een groep Hugenoten uit dat bij het stadje Vassy bijeen was voor zo’n openlucht<br />
kerkdienst. Het bloedbad <strong>van</strong> Vassy was het startschot voor de <strong>Franse</strong> godsdienstoorlo-‐<br />
gen (1562-‐1598).<br />
De Bartholomeüsnacht was cruciaal voor het verloop <strong>van</strong> deze strijd. Op 18 augustus<br />
1572 vond het huwelijk plaats tussen de protestantse Hendrik <strong>van</strong> Navarra (een konink-‐<br />
rijk in Zuidwest-‐Frankrijk) en de katholieke Marguerite <strong>van</strong> Valois, de dochter <strong>van</strong> Hen-‐<br />
drik II en Catherina de’ Medici. De vorstin hoopte zo de protestantse en katholieke par-‐<br />
tijen te verzoenen. Echter, geruchten over een op handen zijnde aanval <strong>van</strong> de Hugeno-‐<br />
ten leidde tot een pre-emptive strike: in opdracht <strong>van</strong> Karel IX en Catharina de’ Medici<br />
vermoordden katholieke edelen in de vroege morgen <strong>van</strong> 24 augustus 1572 de protes-‐<br />
tantse adel, die voor het huwelijk naar Parijs was afgereisd. In de dagen erna verspreid-‐<br />
de het geweld zich on<strong>der</strong> de bevolking: katholieken slachtten massaal hun protestantse<br />
buren af. De Bartholomeüsnacht was cruciaal, omdat de Hugenoten in één klap hun lei-‐<br />
<strong>der</strong>s kwijt waren, en omdat de monarchie het pad <strong>van</strong> religieus compromis verliet. Hen-‐<br />
drik <strong>van</strong> Navarra overleefde de slachtpartij overigens.<br />
Karel IX overleed vervolgens in 1574, waarna zijn broer Hendrik III (r. 1574-‐1589) op de<br />
troon kwam. Hendrik was een zwak vorst, en werd er door katholieken <strong>van</strong> beschuldigd<br />
niet hard genoeg op te treden tegen de Hugenoten. Zij vormden on<strong>der</strong> leiding <strong>van</strong> de
hertogen de Guise de conservatieve Ligue om het katholicisme met geweld te verdedi-‐<br />
gen. Hendrik zag dit als een inbreuk op zijn gezag en liet de hertogen daarop ombrengen<br />
in 1588. Dat bleek onverstandig, want het jaar daarop stak een priester uit wraak de<br />
vorst neer.<br />
Bovendien betekende de dood <strong>van</strong> Hendrik dat de protestantse prins Hendrik <strong>van</strong> Na-‐<br />
varra zijn opvolger werd: hij besteeg de troon als Hendrik IV (r. 1589-‐1610), en bekeerde<br />
zich in 1593 tot het katholicisme om zijn claim op de troon te verstevigen. Hendrik<br />
slaagde er in de oorlogen tot een eind te brengen door in 1598 het Edict <strong>van</strong> Nantes uit te<br />
vaardigen. Het edict stond Hugenoten toe hun geloof te belijden in kerken die ze tot op<br />
dat moment hadden gesticht, op landgoe<strong>der</strong>en <strong>van</strong> protestantse edellieden, en in een<br />
reeks aan te wijzen steden (1 per baljuwschap); voorts kregen Hugenoten toegang tot<br />
gilden en politieke ambten, en mochten ze garnizoenen legeren in ongeveer 200 steden.<br />
Het edict was echter een gunst verleend door de vorst, en kon dus ook door hem herroe-‐<br />
pen worden. In 1610 werd Hendrik vermoord door de radicale katholiek François Ravil-‐<br />
lac, die tijdens zijn verhoor verklaarde dat Hendrik ondanks zijn bekering een protes-‐<br />
tantse ketter bleef, en daarom uit de weg geruimd moest worden.
Change language