verslag Verkenning 2002 - BRusjes

Het overlijden van een ouder
Veel van de kinderen met een ouder met een chronische ziekte, krijgen te maken met het
overlijden van deze ouder. Het afscheid nemen staat voor de deur. Wanneer een ouder door
zijn ziekte sterk verandert, heeft het afscheid soms al eerder plaats.
Het overlijden van een ouder is een zeer ingrijpenden gebeurtenis. Het volgende gedichtje
drukt dat helder uit.
De wereld werd voor altijd
verdeeld in een voor
en een na
Ik was vijf jaar oud,
daarna is alles
veranderd.
(Tove Ditlevsen)
Veel volwassenen die op jonge leeftijd een ouder verloren door overlijden, hebben het
verdriet om dit verlies nooit goed kunnen verwerken. De laatste jaren komt hier erkenning
voor. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de sterke groei van het netwerk “Verlaat Verdriet”, een
netwerk voor mensen die voor hun twintigste een ouder hebben verloren. Alleen al het
afgelopen halve jaar is hun ledental verdubbeld van 250 naar 500. Recent heeft dit netwerk
een boek uitgebracht over “Verlaat verdriet bij mensen die als kind een ouder verloren
hebben”. (Ankersmid, 2002)
Een kind dat een ouder verliest, verliest meer dan dat. Niets is meer vanzelfsprekend. Harris
(1996) interviewde zesenzestig volwassen mannen en vrouwen over het verlies van een ouder
toen ze jong waren. Met hun verhalen laat zij de enormiteit zien van het overlijden van een
ouder. “Alles in het leven van een kind wordt anders. De ramp is absoluut. Na de ramp moet
het kind zijn of haar weg zien te vinden in een veranderde wereld.” (p. 23) Als volwassenen
herinneren zij zich de gevoelens van een volledige breuk, verschrikkelijke onzekerheid en
onmetelijke leegte. De dood van de ouder heeft hun leven gekleurd, soms in positieve zin: de
overleden ouder kan een stimulans zijn het beste uit zichzelf te halen. Maar vaker in negatieve
zin, omdat de verlieservaring ook zo overweldigend is dat het hele leven een strijd is om
daarmee in het reine te komen.
Het overlijden van een ouder zet een stempel op de rest van het leven. De ervaringen van de
leden van “Verlaat Verdriet” leren onder meer dat de kinderen als volwassene vaak nog
kampen met een fundamenteel gebrek aan zelfvertrouwen. Dat gevoel is heel basaal, want “er
is nooit een trotse vader of moeder geweest om je te prijzen”. Ook twijfel aan je eigen
bestaansrecht, het gevoel niet gezien te worden, je altijd een buitenstaander voelen,
grenzeloos zijn, niet op je eigen waarneming durven te vertrouwen, verlatingsangst en
bindingsangst, zijn kenmerken die naar voren komen als gevolg van het vroege overlijden van
een ouder. Veel van deze gevoelens komen ook naar voren in de interviews van Harris (1996).
Van belang is hoe een ouder dood is gegaan. Is de ouder lang ziek geweest, is de dood
plotseling gekomen of is er sprake van zelfmoord (en wie vond dan de ouder)?
Er is geen verschil in verdriet bij verlies van vader of van moeder. Wel lijken moeders vaak
beter in staat de lijn door te trekken en kunnen ze er vaak beter zijn voor de kinderen. Dat
neemt niet weg dat er ook moeders zijn die de rollen omkeren en zwaar gaan leunen op hun
kinderen.
6