Les 1 Ik wil een walvis! - Kunst Centraal

2012-2013
literair groep 3-4
Ik wil een walvis!

Inhoudsopgave
Inleiding ................................................................................................................................................ 5
Over het project en de partners ............................................................................................................. 6
Voorbereiding leerkracht: lessenoverzicht .............................................................................................. 7
Les 1 Ik wil een walvis! ........................................................................................................................ 8
Les 2 Er zit een tijger in de klas ........................................................................................................... 10
Les 3 Het bezoek van de schrijfster ..................................................................................................... 12
Bijlage:
1. De dieren in het boek
Inhoudsopgave

Inleiding
Kunstmenu
Dit project maakt deel uit van het Kunstmenu dat Kunst Centraal organiseert om leerlingen te laten
kennismaken met de professionele kunsten. Deze kunsten worden vanuit de verschillende vakdisciplines
benaderd: dans, literatuur, muziek, beeldend, drama, audiovisueel en erfgoed, of een combinatie van deze
disciplines.
Discipline
Dit is een literair project.
Doelgroep
Dit project is geschikt voor de groepen 3 en 4 uit het primair onderwijs.
Doelstelling educatief materiaal
Het educatief materiaal dat voor u ligt, is een onderdeel van het project Ik wil een walvis!.
De lessen in deze handleiding voldoen aan de kerndoelen voor kunstzinnige oriëntatie en de kerndoelen
die aansluiten bij “jezelf en oriëntatie op de wereld”. Bij elke les staan specifieke lesdoelen beschreven die
hierbij aansluiten.
Organisatie
U kunt de uitvoeringsdata en -tijden vinden op de website van Kunst Centraal.
Kwaliteit
Wij vragen u nadrukkelijk na afloop van het project uw bevindingen met ons te delen via het waarderingsformulier
op de website. Uw reactie/waardering is voor ons stimulerend en richtinggevend bij de kwaliteitsverbetering
van onze diensten. Wij wensen u veel plezier bij de uitvoering van dit project.
Inleiding
5

6
Over het project en de partner
Over het project
Dit project is geschreven voor kinderen van groep 3 en 4 van het primair onderwijs. Kinderen van deze
leeftijd verkennen vol overgave de wereld om hen heen. Deze wereld wordt vergroot doordat de kinderen
leren lezen en schrijven. Ze ontdekken de kracht van verhalen, de achterliggende verhalen en de grapjes
in taal. De soms lastige klus van het leren onderscheiden van letters, het begrijpen van de betekenis van
woorden gaan de kinderen vol wilskracht aan. Het project Ik wil een walvis! sluit aan bij de verwondering
die het (leren) lezen met zich meebrengt.
Doel van dit project is dat kinderen kennis maken met een echte schrijver. Zij ontdekken hoe een schrijver
met woorden speelt, hoe een verhaal tot stand komt en dat een verhaal uit meerdere lagen kan bestaan.
Daarnaast maken de leerlingen kennis met eenvoudige schrijfwerkvormen die relateren aan het verhaal
Ik wil een walvis!.
Over de partner: Bette Westera
Bette Westera is schrijfster, zingt eigengemaakte liedjes en maakt voorstellingen die aansluiten bij haar
boeken. Bette is gewend om op scholen op te treden. Ze vertelt, zingt, speelt en gaat me leerlingen in
gesprek. Voor dit project kozen we gezamenlijk het boek Ik wil een walvis!. Kunst Centraal en Bette
Westera werken in meerdere projecten samen.
Over het project en de partners

Voorbereiding leerkracht: lessenoverzicht
Les Korte inhoud Ter voorbereiding Nodig
Les 1:
Ik wil een walvis!
Les 2:
Er zit een tijger in
de klas
Les 3:
Het bezoek van
de schrijfster
Speciale aandachtspunten
De leerlingen maken kennis
met het boek Ik wil een
walvis! Ze ontdekken dat
kinderen er soms vreemde
huisdieren op na houden,
en dat Tim, de hoof dpersoon
van het boek,
daar op een geheel eigen
manier mee om gaat.
Leerlingen zoeken de
dieren in het boek Ik wil een
walvis! en gaan vervolgens
op zoek naar dieren in de
klas. Ze tekenen dit dier
na, bedenken er namen en
korte verhaaltjes bij.
De leerlingen ontmoeten de
schrijfster Bette Westera.
Bette vertelt over het
schrijversvak en kinderen
gaan met haar in gesprek.
Leerlingen bekijken ook
de website van Bette. U
sluit het project af met een
gesprek.
Lees het lesmateriaal alvast door
en bekijk het boek Ik wil een
walvis! Zorg dat de leerlingen
de voorkant van het boek niet
kunnen zien.
Hang een groot vel papier op of
zet het digibord startklaar.
Tekenmateriaal
Bekijk de website van Bette
Westera en zet het digibord
startklaar. http://www.bettewestera.nl/
Neem de titels uit les 1 mee en
de tekeningen en het verhaal uit
les 2.
Voorbereiding leerkracht: lessenoverzicht
Het boek Ik wil een walvis!
Het boek Ik wil een walvis!
Teken- en schrijfmateriaal
Digibord of groot vel papier
Evt fototoestel
Ik wil een walvis!
Titels uit les 1
Tekeningen en verhaal uit les 2
Digibord met internetaansluiting
Wanneer de schrijfster bij u op school komt, zorg dan voor een kopje koffie of thee en een plek waar de leerlingen haar goed kunnen zien en horen!
7

8
Lessen voor het bezoek van de schrijfster
Les 1 Ik wil een walvis!
Korte lesinhoud
De leerlingen maken kennis met het boek Ik wil een walvis! Ze ontdekken dat kinderen er soms vreemde
huisdieren op na houden, en dat Tim, de hoofdpersoon van het boek, daar op een geheel eigen manier
mee om gaat.
Doel: Aan het einde van de les zijn de leerlingen in staat om:
1. het verhaal Ik wil een walvis! te vertellen
2. het verhaal onder het verhaal te begrijpen
Tijd: 60 minuten
Nodig: Het boek ik wil een walvis!
Voorbereiding
Lees het lesmateriaal alvast door en bekijk het boek Ik wil een walvis!.
Zorg dat de leerlingen de voorkant van het boek niet kunnen zien.
Inleiding
Opdacht 1 - Bette Westera
Vertel de leerlingen dat de schrijfster Bette Westera op bezoek komt. En dat zij onder andere het boek
heeft geschreven dat u nu voor gaat lezen. Maar let op: Laat de voorkant van het boek nog niet zien!
Kern
Opdracht 2 - Verlanglijstje
Laat de titelpagina zien en begin met het voorlezen van het boek tot en met: mama pakt het briefje aan.
Bekijk met elkaar de prent goed. Wat denken de leerlingen dat er op het verlanglijstje van Tim staat?
Lees verder. Wie had hetzelfde als Tim bedacht?
Opdracht 3 - Huisdieren?
Lees verder tot en met ‘Boem, boem, boem, boem.’
Bespreek: Zou het echt waar zijn wat Tim zegt? Papa en mama geloven hem niet. Wat denk jij?
De kinderen in de klas van Tim hebben vreemde huisdieren. Zijn dat eigenlijk wel huisdieren? Wanneer is
een dier een huisdier? Kan een aap ook een huisdier zijn? Als je in Afrika woont, naast een bos vol apen,
zou dat dan anders zijn?
Opdracht 4 - Kiezen!
Lees verder tot en met ‘..want huisdieren zijn vast niet goedkoop.’.
Bespreek: Mag Tim nu wel opeens een huisdier uitzoeken? Waarom zou dat zijn, denk je? En welk huisdier
zou hij kiezen? Lees het boek verder uit. Wie had verwacht dat Tim dit dier zou kiezen?
Les 1 Ik wil een walvis!

Afsluiting
De kinderen hebben de voorkant van het boek en dus de titel nog niet gezien.
Welke titel vinden zij passen nu zij het boek kennen? Verzin er samen een paar. Laat tenslotte de voorkant
van het boek zien en lees de titel voor.
Bespreek: Raar eigenlijk, Tim wil helemaal geen walvis. Toch is de titel van het boek ‘Ik wil een walvis!
En nog wel met een uitroepteken. Waarom zou Bette deze titel hebben gekozen? Welke titel(s) vinden de
kinderen het beste? Neem de verzonnen en gekozen titel(s) mee naar het bezoek van Bette.
Extra
Laat het boek de komende dagen in de klas liggen en geef de leerlingen de gelegenheid erin te kijken en
lezen.
Tip: Zorg voor een kleine tentoonstelling met (andere) boeken van de schrijfster!
Les 1 Ik wil een walvis!
9

10
Lessen voor het bezoek van de schrijfster
Les 1 Er zit een tijger in de klas
Korte lesinhoud
Leerlingen zoeken de dieren in het boek Ik wil een walvis! en gaan vervolgens op zoek naar dieren in de
klas. Ze tekenen dit dier na, bedenken er namen en korte verhaaltjes bij.
Doel: Aan het einde van de les zijn de leerlingen in staat om:
1. dieren op allerlei manieren te herkennen en te benoemen
2. een kort verhaal of gebeurtenis te verzinnen bij een dier uit de klas
Tijd: 60 minuten
Nodig: Het boek ik wil een walvis!
Bijlage 1 De dieren in het boek
Teken- en schrijfmateriaal
Digibord of groot vel papier
Evt fototoestel
Voorbereiding
Zoek de dieren in het boek. Maak eventueel gebruik van bijlage 1.
Hang een groot vel papier op of zet het digibord startklaar.
Tekenmateriaal.
Inleiding
Opdracht 1 Ik wil een walvis!
Laat het boek Ik wil een walvis! zien en haal les 1 kort terug.
Kern
Opdracht 2 - Verstopte dieren
Begin weer met het voorlezen van het boek. Bekijk de prent op de bladzijde Tim is bijna jarig.
Welke dieren zien de leerlingen?
Opdracht 3 - Hoe heet dit dier?
Bekijk zo alle prenten en schrijf of teken de dieren op die u samen met de leerlingen vindt. Welke dieren
kennen de kinderen? En welke niet? Welke naam kunnen ze bedenken voor de dieren die ze niet kennen?
Opdracht 4 - Dieren in de klas
In het boek Ik wil een walvis! zie je dieren als knuffel, op een beker, een trui, op een tekening enz.
Laat de leerlingen om zich heen en kijken en op diezelfde manier zoveel mogelijk dieren zoeken.
Knuffels, tekeningen, dieren op T-shirt enz. Zet of leg alle dieren bij elkaar. (als een dier op een T-shirt
staat, gaat dat kind erbij zitten!) Hoeveel zijn het er? Welke kennen de leerlingen? En welke niet? Welke
naam kunnen ze bedenken voor die dieren?
Les 2 Er zit een tijger in de klas

Opdracht 5 - Er is met ieder dier wel wat
Gallimimus heeft een longontsteking en moet binnen blijven. De pandabeer is jarig, de lama krijgt kleintjes,
de paarden moeten in de tuin, de honden hebben een dekentje nodig omdat ze zo kwijlen, Flappie,
de olifant gaat trompetteren als ze honger heeft; er is met alle dieren wel wat. Kijk nu eens naar de dieren
die de leerlingen zelf hebben verzameld. Wat is er met deze dieren aan de hand? Verzin bij ieder dier iets
speciaals.
Opdracht 6 - Mijn dier
Deel tekenmateriaal uit. Iedere leerling kiest een dier, tekent dit na en schrijft de naam van het dier erbij.
Daaronder schrijft hij in een paar zinnen wat er met dit dier aan de hand is.
NB. U helpt uiteraard een handje mee als dit nodig is!
Afsluiting
Kies een van de dieren, en gebruik de zinnen van de vorige opdracht om er een klein verhaaltje van te
maken. Kleed het aan, maak het wat mooier en vertel dit op een daarvoor geschikt moment. Neem het
verhaal en de tekeningen mee naar Bette.
Extra 1
Maak een dierenklassenfoto van alle dieren, print de foto uit en schrijf alle namen erbij.
Of laat hem een tijdje als achtergrondfoto op het digibord staan.
Extra 2
Er zit nog een grapje in het boek. Bekijk de titelpagina met de muis links onderin en bekijk de allerlaatste
bladzijde met de muis rechts onderin. Waarom kijkt die muis zo blij? (Zo te zien heeft de muis de kaas
van het begin lekker opgepeuzeld…)
Extra 3
Om over na te denken. In het boek Ik wil een walvis! zijn de ouders wel erg druk met de (huis)dieren
bezig. Ze zorgen ervoor, ze nemen hen mee naar een feestje, of ze kunnen juist niet komen omdat het iets
met het dier aan de hand is. Maar het zijn toch de kinderen die het dier hebben uitgekozen? Hoe zit dat?
Les 2 Er zit een tijger in de klas
11

12
Les 3 Het bezoek van de schrijfster
Korte lesinhoud
De leerlingen ontmoeten de schrijfster Bette Westera. Bette vertelt over het schrijversvak en kinderen
gaan met haar in gesprek. Leerlingen bekijken ook de website van Bette. U sluit het project af met een
gesprek.
Doel: Aan het einde van de les zijn de leerlingen in staat om:
1. te vertellen wat een schrijver is en hoe zij werkt
2. zelf een aantal schrijftips te benoemen
Tijd: voorbereiding 30 minuten, bezoek circa 60 minuten
Nodig: Het boek Ik wil een walvis!
Titels uit les 1
Tekeningen en verhaal uit les 2
Digibord met internetaansluiting
Voorbereiding
Bekijk de website van Bette Westera en zet het digibord startklaar. www.bettewestera.nl
Neem de titels uit les 1 mee en de tekeningen en het verhaal uit les 2.
Inleiding
Opdracht 1 - Bette Westera
Vertel de leerlingen dat ze Bette Westera nu echt gaan ontmoeten. Open haar website. Ga naar de werkkamer
van Bette Westera. Bekijk Iets vragen? en Mijn familie en ik. Bekijk en lees wat daar staat.
Opdracht 2 - Vragen?
Wat weten de leerlingen nu al van Bette? Waar zijn ze nog nieuwsgierig naar? Bedenk eventuele nieuwe
vragen, schrijf ze op en neem ze mee.
Opdracht 3 - Gesprek ter voorbereiding
Bette Westera heeft het verhaal Ik wil een walvis! bedacht. Wat denk je, zou Bette van dieren houden?
Waarom denk je dat? Kun je dat weten door dit boek? Hoe gaat dat eigenlijk met bedenken van verhalen?
Is iets wat je bedenkt echt waar? Wat zou in dit verhaal waar (kunnen) zijn en wat niet?
Kern - Het bezoek van de schrijfster
Bette Westera
Bette is schrijfster, en altijd met woorden bezig. Soms worden haar woorden gedichten, soms verhalen en
soms liedjes. Haar bezoek gaat over al deze dingen. Bette vertelt en laat zien hoe zij speelt met woorden,
hoe woorden inspireren en hoe je dat eigenlijk doet: schrijven; hoe je een verhaal verzint of een gedicht
maakt. Ze vertelt natuurlijk over Ik wil een walvis! En ze gaat zingen! Daarnaast is er gelegenheid tot het
stellen van vragen aan de schrijfster.
Citaat van Bette: ‘Schrijven is eigenlijk schilderen met woorden. De pen is mijn penseel, de woorden zijn
mijn verf. Een schilder neemt zijn penseel, mengt verf tot nieuwe kleuren en maakt een schilderij. Ik neem
mijn pen, meng woorden tot nieuwe zinnen en maak daarvan een verhaal of een gedicht.’
Tip: Neem het boek Ik wil een walvis! mee en vraag Bette of ze het wil signeren.
Les 3 Het bezoek van de schrijfster

Afsluiting
Bespreek met de leerlingen het bezoek van Bette na. Suggestie voor vragen:
- Welke nieuwe dingen heb je gehoord of gezien?
- Wat weet je nu (meer) over het schrijven van een verhaal of gedicht?
- Wat vond je het aller-leukst?
Extra 1
Neem nog een kijkje op de site van Bette.
Ga naar Schrijftips! Welke tips weten de leerlingen zelf om schrijver te kunnen worden?
Welke tips geeft Bette? Ga tenslotte naar Boeken. Welke boeken kennen de leerlingen al?
Haal een (ander) boek van Bette Westera uit de bibliotheek en lees voor!
Extra 2
Het boek Ik wil een walvis! is geïllustreerd door Loes Riphagen, een illustratrice met een geheel eigen
stijl. Ook zij heeft een site die de moeite van het bekijken waard is!
http://loesriphagen.nl/?p=over_mij
Les 3 Het bezoek van de schrijfster
13

14
Bijlage 1 De dieren in het boek
Tim is bijna jarig
dier in de pan op het gasfornuis, twee dieren als boekensteun, een grijzig dier tegen het kastje met laatjes,
vier tekeningen aan de muur met: pinguïns, een wasbeertje, een konijn, vogel met een oranje snavel, op
de grond een slang en een tekening van een kikker met een slurf, een roze dier op zijn rug, een eendje in
de vijver, twee dieren in de wagonnetjes achter het treintje, tegen de muur een spin, op de bank een bruin
liggend, op de trui van Tim een geel beest, buiten twee dieren in een bloemenperkje en een soort muis net
achter het gordijn,
Vergeet het maar zegt mama
paarden, honden, walvis
Daar is papa
octopus, lama, olifant, dinosaurus, pandabeer, slang
Tim stampt de trap op.
aan de muur verschillende dieren in een schilderij, twee muizenslofjes, twee egelslofjes, op het kastje een
olifantje en twee vogels in het bloemenperkje, op de grond aan boord van het schip een konijn en een
vogel, op de kamerdeur een tekening van een kikker en een muis in de deuropening. En wie woont er
achter het deurtje in de trap?
Papa en mama blijven beteuterd achter.
soort rupsen in de plant op het kastje, dinosaurus op omslag boek, bromvlieg buiten
Mama schrijft een briefje
soort opwindkonijn, beer op beker, vogel op schouder vader, konijn half achter de tafel, vis in plas,
Op vrijdagmorgen…
muis in wc, tekening/schilderij van uil, dinosaurus, pinguïn, kat op welkomstmat, vijf verschillende dieren
in rood autootje, beest in doosje op kast, vogel op (ansicht)kaart
Als mama Tim naar bed…
schilderij Dinosaurus, beest in doosje op kast, kat op welkomstmat, paarden, vijf verschillende dieren in
rood autootje
Daar zijn de ouders van Sander
buiten paarden, egel, schilderij van konijn, pinguïn, wasbeertje, honden, vogels op (ansicht)kaart, beertje
op trui van een van de gasten, muis met lange neus
Het wordt een gezellige avond
schilderij/tekening van giraf, muis achter kastje, dieren in een rood autootje, vlieg in kastje, diverse pootafdrukken.
Van wie zouden die zijn?
Drie dagen later is Tim jarig
giraffen, leeuw, vissen, vogeltjes blauw en groen, en rood water, olifant, pinguïns, nijlpaard, krokodil,
varkentje op trui papa