Definitielijst: Fin de Siècle (tijdperk) Verzuiling: opdeling van de ...

Definitielijst: Fin de Siècle (tijdperk)
Verzuiling: opdeling van de maatschappij in ‘zuilen’: ideologische groeperingen die elk
hun eigen benadering van de maatschappij hebben. (Elke groepering had zijn eigen
politieke partij, vakbond, etc.)
Liberalisme: ideologie die de ‘vrije’ mens voorstaat. Economisch gezien: dat de overheid
zich zo weinig mogelijk bemoeit met de economie. Die moet volledig door de wet van
vraag en aanbod worden beheerst.
Confessionelen: politieke stroming die elk politiek thema in beginsel vanuit het geloof
benadert.
Socialisme: politieke stroming die de productie op de vraag wil afstemmen (en dus niet
het markmechanisme bepalend vindt) en in politieke thema’s staat voor gelijkheid en
nivellering van inkomstenverschillen.
Kapitalisme: toename van de rol van geld in de maatschappij. Productie,
marktmechanisme, consumptie, etc. leidden tot grote economische bloei.
Fin de Siècle: tijdperk waarin verschillende kunststromingen de overgang tussen oude en
nieuwe kunststromingen mogelijk maken. De kunst vertoont nog allerlei kenmerken van
de 19 e -eeuwse kunst, maar ook al kenmerken van de 20 e -eeuwse kunst. (De uitbeeldende,
romantische kunst en de uitdrukkende modernistische kunst).
De stromingen die dit doen gebeuren tijdens het Fin de Siècle zijn: het impressionisme,
naturalisme, symbolisme en de neoromantiek. Deze stromingen zijn tegelijk
verschijningsvormen van het realisme. Alle doen ze namelijk iets met ‘de werkelijkheid’.
Impressionisme (stroming): kunststroming die ervan uit gaat dat er geen objecteive
waarneming bestaat: elk individu beleeft de werkelijkheid op zijn eigen manier. Deze
gedachte werd wetenschappelijk ook ondersteund. Literair gezien is het impressionisme
vooral een schrijfwijze die juist die persoonlijke waarneming recht doet. Veel nuances,
indrukken en gevoelens werden uitputtend uitgedrukt met bijvoeglijke naamwoorden,
bepalingen, beelspraken, neologismen, archaïsmen, synesthesie, etc.
Estheticisme: (stroming): kunststroming die zeer nauw verbonden is met het
impressionisme en in de kunst het onderwerp, de ideeën en de sociale relevantie van
ondergeschikt belang vindt en vooral de sfeer van het uitgebeelde (of beschrevene)
centraal stelt.
Naturalisme: (stroming) kunststroming die de realiteit neerzet om te laten zien hoe het
leven van de mens was en vooral ook te verklaren hoe het zo geworden was. Deze
werken zijn vaak nogal wetenschappelijk van inslag. Men meende dat het leven van de
mens bepaald werd door drie factoren: milieu, tijd en erfelijkheid. Veel naturalistische
werken zijn op impressionistische wijze geschreven.

Fatalisme: de filosofische opvatting dat het leven van de mens geheel bepaald wordt door
het noodlot (‘het fatum’) en dat een vrije wil niet bestaat. Het noodlot was voor hen niet
iets geheimzinnigs, goddelijks, maar was iets wat in de menselijke soort verankerd lag:
milieu, tijd en erfelijkheid.
Evolutieleer: theorie van Darwin die haaks staat op de bijbel. De leer dat de mens
stapsgewijs is ontwikkeld vanuit eerder leven. De mens werd vanuit biologisch standpunt
gedegradeerd tot een diersoort.
Neoromantiek (stroming): Het noodlot is weer iets bovennatuurlijks geworden en iets
geheimzinnigs, waarop de mans geen vat heeft. De stroming stelt dus opnieuw het
geheimzinnige en fantastische centraal. De thema’s zijn opnieuw eenzaamheid, zwerflust,
verzet, natuur, etc.
(Zoals de romantiek een reactie was op het rationalisme van de verlichting, was de
neoromantiek een reactie op het wetenschappelijke van het naturalisme.)