Reflecties bij de circulaire over het toedienen van straffen in ...

De voornaamste reden om de publicatie toch welkom te heten, is het feit dat op de
keper beschouwd de circulaire in haar huidige vorm een uitstekende samenvatting biedt
van de standpunten en richtlijnen van Don Bosco zelf. Op een unieke wijze vertolkt zij zijn
inzichten en praktijk.
Daarom wil ik voor deze uiteenzetting over straffen en remediëren volgens de inzichten
en de praktijk van Don Bosco de opbouw van de circulaire als leidraad gebruiken.
2. DE INLEIDING VAN DE CIRCULAIRE
Zoals het bondige geschrift over ‘Het preventief systeem in de opvoeding van de jeugd’
begint dit schrijven met de motivering dat men hem meer dan eens gevraagd heeft het
thema te willen behandelen. En inderdaad, van 1866 af tot en met 1883 vinden we nu en
dan het item ‘straffen’ in de verslagen van overleg en besluitvorming in de raad van de
oversten van Valdocco. Geregeld woonde Don Bosco die vergaderingen bij.
Veelbetekenend luidt de vraag die men in de loop van 1871 wil behandelen: ‘Welke
1
methode gebruiken bij het straffen?’ Die vraag wordt gesteld hoewel ze bijvoorbeeld in
juli 1866 de artikels in het ‘Reglement van de Huizen’ ter beschikking hadden. Volgens
artikel 6 van het 6de hoofdstuk mochten ‘de leraars een straf opleggen in de klas, maar
mochten ze geen leerlingen naar buiten sturen. In zware gevallen moesten ze de
studieleider erbij laten halen…’. En verder: ‘Het is ten strengste verboden te slaan of
vernederende straffen te geven of straffen die de gezondheid kunnen schaden.’ 2
Niet iedereen was echter altijd bereid die regels in acht te nemen. De tekortkomingen
vanwege leraars en opvoeders alarmeerden Don Bosco zodanig dat hij zelfs op het
tweede Algemeen Kapittel in 1880 zijn hart op deze wijze moest luchten: ‘Hij (de geest
van christelijke liefde en zachtheid van de H. Franciscus van Sales) verzwakt bij ons en
voor zover ik heb kunnen constateren, gaat hij vooral in de scholen achteruit.’ Wat hij
tijdens zijn bezoeken aan de huizen vastgesteld of vernomen heeft is dat de leraars
‘sommige jongens in de klas aan hun lot overlaten, niet naar hen omzien, hen slechts
zelden overhoren en slechts nu en dan hun taken verbeteren enz.; dat zij weer anderen de
3
klas uitsturen.’ Daarom mogen we geredelijk aannemen dat medebroeders hem vroegen
de puntjes op de i's te zetten of het Reglement aan te passen en de richtlijnen voor het
straffen te verfijnen en meer gedetailleerd uit te schrijven dan in de verhandeling over het
preventief systeem in de opvoeding en in het ‘Reglement voor de huizen’ gebeurd was. Iets
wat zijzelf in 1866 al eens hadden proberen te doen door een zekere gradatie te
formuleren, die niet alleen de leerlingen in de klas, maar ook de jongeren op de
speelplaats of de internen in onder andere de eetzaal betrof .
4
(1) PRELLEZO, J.M., Valdocco nell'Ottocento tra reale e ideale, LAS, Rome 1992, p. 162, r. 431.
(2) Regolamento per le case della Società di S. Francesco di Sales, Tipografia Salesiana, Torino, 1877, p.
34 in BOSCO, G., Opere Edite XXIX, LAS, Rome, 1977, p. 130.
(3) BIESMANS, R., Amorevolezza (1876-1884) (Don Bosco Studies, 15), Don Bosco Centrale, Sint-Pieters-
Woluwe, 2003, p. 100-101; p. 226-227.
(4) PRELLEZO, J.M., Op. Cit., p. 147-148.
3