Reglement Cursussen - Schematherapie

Reglement Cursussen Register Schematherapie
Maart 2013
Inleiding
Dit reglement geldt vanaf 15 maart 2013. Er is echter een overgangsperiode tot 1 januari 2014 waarin
accreditatie voor bestaande cursussen aangevraagd kan worden. De aanvraag dient plaats te vinden
middels het formulier Accreditatie Schematherapie cursus. Op dit moment is de accreditatie-aanvraag
nog kostenloos. In de toekomst kan dit mogelijk veranderen.
Dit Reglement geldt enerzijds als richtlijn voor docenten die een nieuwe Schematherapie cursus willen
opzetten, anderzijds geldt het als basis voor toetsing door het Register Schematherapie van
bestaande Schematherapie cursussen waar accreditatie voor wordt aangevraagd. Daartoe dient het
draaiboek van de cursus zodanig te zijn opgezet en geëxpliciteerd dat de Werkgroep Accreditatie
Cursussen eruit kan afleiden of de cursus voldoet aan dit reglement.
Procedure nieuwe cursussen
Nieuwe cursussen kunnen vanaf nu conform het Reglement Cursussen opgezet worden. Zodra een
nieuwe cursus één keer gedraaid heeft en de evaluatiegegevens zijn verzameld, kan de (hoofd)docent
accreditatie aanvragen voor deze cursus bij het Register Schematherapie.
Procedure bestaande cursussen medio maart 2013
Docenten van bestaande Schematherapie cursussen kunnen vanaf 15 maart 2013 een aanvraag
indienen voor de accreditatie van hun cursus(sen), zodra ze hun cursus hebben aangepast aan dit
Reglement en evaluatiegegevens hebben over de betreffende cursus of eventueel een eerdere cursus.
De bedoeling is dat (hoofd)docenten van bestaande Schematherapie cursussen vóór 1 januari 2014
accreditatie aanvragen voor hun bestaande cursussen. Docenten die meerdere typen cursussen
geven, bijvoorbeeld een Basiscursus van 25 uur, een Vervolgcursus van 25 uur en een 50 uurs cursus,
dienen voor iedere cursus apart een accreditatie-aanvraag in te dienen en de laatste
evaluatiegegevens toe te voegen.
Accreditatie-aanvragen kunnen gedaan worden via email, gericht aan: info@schematherapie.nl. Bij
het onderwerp s.v.p. vermelden: ‘accreditatie cursus’ . Als bijlagen s.v.p. toevoegen: het formulier
Accreditatie Schematherapie cursus, het cursusdraaiboek en de evaluatiegegevens van de cursus.
Aanvragen die niet volledig zijn, worden niet in behandeling genomen!
Reglement
Docenten en cursisten
Voorwaarden aan docenten en groepsgrootte*
- De Basis- en Vervolgcursus worden gegeven door:
o één docent, Supervisor Register Schematherapie, bij maximaal 14 cursisten in de
cursusgroep. Indien er meer dan 10 (dus 11 t/m 14) cursisten in een cursusgroep
zitten, dienen op de dag van de praktijktoets (zie ‘Toets vervolgcursus’) twee
docenten aanwezig te zijn om te toetsen.
o twee docenten, beiden Supervisor Register Schematherapie óf één Supervisor en één
Seniorlid Register Schematherapie bij 15-20 cursisten in de cursusgroep.
- Het maximaal aantal cursisten in een Schematherapie cursus is 20.
Voorwaarden aan deelnemende cursisten
De cursisten die tot een Schematherapie cursus worden toegelaten voldoen aan de volgende
voorwaarden:
- BIG-registratie als GZ-psycholoog, Psychotherapeut, Klinisch Psycholoog of Psychiater (of in
opleiding daartoe) en/of (aspirant) lid van een erkende specialistische
psychotherapievereniging. Als erkend worden gezien de NVP en alle daarbij aangesloten
verenigingen, namelijk de VGCt, NVPA, NVPP, NPG, VCgP, NVRG, NVGP, VKJP. Daarnaast
wordt ook de Vereniging EMDR als erkend gezien.
- Registratie als vaktherapeut in het Register Vaktherapeutische Beroepen (eind
2013 kunnen deze vaktherapeuten lid worden van het Register Schematherapie).
- Per cursusgroep mag een beperkt aantal overige HBO-ers en basispsychologen (niet i.o.)
deelnemen, indien zij met BIG-geregistreerde Schematherapeuten Register Schematherapie
samenwerken, supervisie en intervisie georganiseerd zijn en zij een vergelijkbaar niveau qua
klinische vaardigheden hebben in het werken met persoonlijkheidsstoornissen en ernstige As I
stoornissen. De hoofddocent beoordeelt vóór de cursus of de HBO-er of basispsycholoog
voldoet aan deze voorwaarden.
*Uitzondering: Docenten en cursisten BIG-opleiding
Voor Schematherapie cursussen die onderdeel vormen van een BIG-opleiding (GZ-psycholoog,
Psychotherapeut, Klinisch Psycholoog, Psychiater) wordt een uitzondering gemaakt wat betreft het
aantal cursisten en het aantal docenten vanwege recente ontwikkelingen bij RINO’s. Voor deze
cursussen geldt een maximum van 24 cursisten op één docent, waar tegen over staat dat deze
cursisten 5 extra supervisiesessies dienen te volgen voor hun juniorlidmaatschap (zie ook Reglement
1

Lidmaatschap Register Schematherapie). Het advies van het Register Schematherapie blijft echter om
twee docenten in te zetten in grotere groepen cursisten. Immers, als er maar één docent aanwezig is
tijdens een cursus met 24 cursisten, krijgen de cursisten veel minder feedback op hun vaardigheden
tijdens de oefeningen dan wenselijk wordt geacht. Indien een Schematherapie cursus met meer dan
20 cursisten een praktijktoets bevat, dienen er bij deze toets 3 docenten aanwezig te zijn (zie ‘Toets
vervolgcursus’).
Schematherapie cursussen
Een Basiscursus ST is minimaal 25 klokuren, een Vervolgcursus ST is eveneens minimaal 25 klokuren.
De Basis- en Vervolgcursus mogen ook worden samengevoegd (bijvoorbeeld tot een 50 uurs cursus).
Overgangsregeling tot 2014
Voor schematherapeuten i.o. die vóór 2013 cursussen volgden, geldt nog een overgangsregeling tot 1
januari 2014: de basiscursus dient minimaal 25 uur te zijn, maar de vervolgcursus mag ‘gesprokkeld
zijn’, dat wil zeggen samengesteld zijn uit twee of drie kortere vervolgcursussen/workshops (van
minimaal 2 dagen) van in totaal minimaal 25 uur).
Basiscursus
Inhoud
Een basiscursus ST dient te bestaan uit de volgende onderdelen met genoemde verdeling:
1. Algemene schematheorie (ca. 10%)
Uitleg over de schematheorie tijdens de cursus wordt voorafgegaan door zelfstudie door de cursisten
ter voorbereiding op de 1 e bijeenkomst. De schematheorie wordt nader uitgelegd en toegelicht door
de docenten met praktijkvoorbeelden. De uitleg omvat de theorie over basisbehoeften, wat schema’s,
copingstrategieën en modi zijn, hoe deze ontstaan en zich verder ontwikkelen en bestendigen. Bij
voorkeur alle, maar toch minimaal drie persoonlijkheidsstoornissen worden nader toegelicht. In ieder
geval komen aan de orde: de borderline persoonlijkheidsstoornis en daarnaast minimaal één andere
cluster B persoonlijkheidsstoornis en één cluster C persoonlijkheidsstoornis.
2. Indicatiestelling, diagnostiek, psycho-educatie, casusconceptualisatie/modimodel
en behandelplan (ca. 30%)
Indicaties voor schematherapie komen aan de orde. Bij de diagnostiek staat het vaststellen van
schema’s, copingstrategieën en modi centraal. De verschillende schemavragenlijsten, copinglijsten en
modivragenlijsten komen aan bod. Daarnaast komen overige werkwijzen bij het vaststellen van
schema’s en modi aan bod. In ieder geval komt de diagnostische imaginatie aan bod. Daarnaast
komen eventueel aanvullend aan bod: observatie-instrumenten (bijvoorbeeld Mode Observer Scale)
en de schema(modus)dialoog. Er wordt aandacht besteed aan psycho-educatie over schema’s en modi
mede aan de hand van de diagnostische gegevens.
Cursisten leren hypothesen te vormen over hoe schema’s, copingstijlen, modi en probleemgedrag zijn
ontstaan vanuit de ontwikkelingsgeschiedenis en de opvoedingsachtergrond van de patiënt en ze leren
deze hypothesen vast te leggen in een schemagerichte casusconceptualisatie en een modimodel
(inclusief grafische weergave). Op basis daarvan leren ze doelen en een behandelplan opstellen.
3. Behandeling (ca. 60%)
De verschillende fasen in de schematherapie en de behandeltechnieken komen aan de orde. In de
literatuur over behandeling dient een volledig overzicht te staan van alle ST behandeltechnieken. Een
deel van deze behandeltechnieken wordt gedemonstreerd en geoefend tijdens de cursus. Het accent
dient daarbij te liggen op het aanleren van de experiëntiële technieken en het hanteren van de
therapeutische relatie. Daarnaast wordt expliciet aandacht besteed aan de schema’s van de therapeut
(bij voorkeur vult iedere cursist een schemavragenlijst, YSQ, in) en de interactie met de schema’s of
modi van de patiënt.
Verplichte onderdelen die in een basiscursus geoefend dienen te worden:
1. Interpersoonlijke technieken: hanteren van de therapeutische relatie waaronder in ieder geval
limited reparenting, empathische confrontatie en limit setting.
2. Experiëntiële technieken: meerstoelentechniek, imaginatie met rescripting en evt. historisch
rollenspel.
3. Cognitieve technieken: uitdagen van disfunctionele- en formuleren van gezonde gedachten op
schemaniveau en het maken van flashcards.
4. Gedragstechnieken: opstellen van een gedragsexperiment en oefenen met gezond volwassen
gedrag.
Vorm
Kennisoverdracht vindt voornamelijk plaats door het lezen van relevante literatuur voorafgaand aan
de bijeenkomsten en een toelichting daarop door de docenten via theoretische inleidingen tijdens de
bijeenkomsten. Daarnaast wordt de tijd in de cursus grotendeels gevuld met demonstraties van
behandeltechnieken door de docenten (via life rollenspel of DVD) en door oefening van vaardigheden.
Oefenen vindt deels plaats in kleine subgroepen en deels plenair.
Toets Basiscursus
De eindopdracht voor de Basiscursus is: Een uitgeschreven schemagerichte casusconceptualisatie
waarin zijn opgenomen: de achtergrondgegevens van de patiënt, DSM-IV classificatie, beschrijving
2

van de problematiek, belangrijkste schema’s en modi en de ontstaansgeschiedenis daarvan, een
analyse van de interactie van de schema’s van de therapeut en de patiënt (bijvoorbeeld uitgewerkt in
een functie-analyse), doelen en behandelplan. De casusconceptualisatie en/of het modimodel worden
tevens grafisch weergegeven. De cursist maakt daarbij gebruik van in de cursus aangereikte formats.
Deze eindopdracht moet door de docent(en) als minimaal ‘voldoende’, een 6, zijn beoordeeld.
Vervolgcursus
Inhoud
Tijdens een vervolgcursus dient sprake te zijn van verdieping van de theorie en van de technieken. De
basistheorie wordt als bekend verondersteld, mag wel kort worden opgefrist. Een vervolgcursus kan
een verdieping inhouden van de technieken die reeds zijn behandeld in de basiscursus, maar kan ook
een toepassing van technieken in een bepaalde setting (bijvoorbeeld in een groep en/of klinisch
milieu) of bij een bepaalde doelgroep (bijvoorbeeld cluster C, verslaafde of forensische patiënten)
inhouden.
Vorm
Idem als basiscursus: Kennisoverdracht vindt voornamelijk plaats door het lezen van relevante
literatuur voorafgaand aan de bijeenkomsten en een toelichting daarop door de docenten via
theoretische inleidingen tijdens de bijeenkomsten. Daarnaast wordt de tijd in de cursus grotendeels
gevuld met demonstraties van behandeltechnieken door de docenten (via life rollenspel of DVD) en
door oefening van vaardigheden. Oefenen vindt deels plaats in kleine subgroepen en deels plenair.
Toets Vervolgcursus*
De eindopdracht voor de vervolgcursus is: Een praktijktoets die bestaat uit een demonstratie door een
cursist van een schematherapeutische techniek middels een rollenspel of een meegebrachte videoopname.
De demonstratie duurt maximaal 20 minuten, er wordt 10 minuten feedback gegeven door
docent en eventueel mede- cursisten. De praktijktoets neemt dus 30 minuten per cursist in beslag. Bij
feedback op en beoordeling van de techniek wordt de Therapy Adherence Scale gebruikt (zie website
Register Schematherapie).
De demonstratie van de techniek moet door de docent(en) als minimaal ‘voldoende’, een 6, zijn
beoordeeld. Indien deze onvoldoende is, krijgt de cursist één herkansing.
*Nota Bene
In een 50 uurs cursus is het in principe mogelijk de praktijktoets in te voegen in de laatste dag(en)
van de cursus. Bij 20 cursisten is dan in totaal 5 uur nodig voor deze toets. In een 25 uurs
vervolgcursus kan de praktijktoets ook ingevoegd worden in de cursus, maar de docent kan er ook
voor kiezen deze buiten de cursus te laten plaatsvinden. Bij sommige vervolgcursussen (bijvoorbeeld
bij een cursus Schematherapie in groepen en/of klinisch milieu of in een Schematherapie cursus in het
kader van een BIG-opleiding, kan het namelijk niet passend of te tijdrovend zijn een praktijktoets in
te voegen. In dat geval kan de docent ervoor kiezen de praktijktoets op een andere wijze te
organiseren, buiten de cursus. De docent is dan verplicht duidelijk aan te geven in het
cursusdraaiboek hoe de praktijktoets plaatsvindt en of daar extra kosten aan verbonden zijn. De
docent heeft dan verschillende opties:
- Een extra dagdeel organiseren voor cursisten die een praktijktoets willen doen en daar
Supervisoren Register Schematherapie voor inhuren.
- De cursisten verwijzen naar een Supervisor Register Schematherapie die een video-opname
van een schemagerichte techniek (20 min) wil/kan beoordelen mede aan de hand van de
Therapy Adherence Scale en de cursist daar feedback op geeft. Deze beoordeling en eventueel
eraan gekoppelde terugkoppelingssessie wordt gezien als afrondend onderdeel van de cursus
en telt NIET als supervisiesessie in het kader van het supervisietraject voor het Register
Schematherapie.
Literatuur
Per cursusdag wordt verplichte literatuur opgegeven, minimaal 60 en maximaal ca. 100 pagina’s.
Daarnaast kan aanbevolen literatuur gegeven worden. De literatuur sluit aan bij de onderwerpen die
op de betreffende cursusdag worden belicht.
De verplichte literatuur bestaat uit (een aantal hoofdstukken uit) het handboek van Young:
Young, J.E., Klosko, J.S. & Wieshaar, M.E. (2005). Schemagerichte therapie. Handboek voor
therapeuten. Bohn Stafleu van Loghum, Houten.
Daarnaast bestaat de verplichte literatuur (en eventueel aanbevolen literatuur) uit een selectie van
delen van boeken en artikelen over schematherapie en persoonlijkheidsstoornissen en/of andere
psychische stoornissen waar de cursus op gericht is.
Gekozen kan worden uit onder meer de onderstaande boeken (anno 2013):
3

Arntz, A. & Jacob, G. (2012). Schematherapie in de Praktijk. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds.
Aalders, H. & Dijk van, J. (2011). Schemagerichte therapie in de praktijk. Amsterdam: Hogrefe
Uitgevers B.V.
Behary, W. (2009). Waarom gaat het altijd over jou? Omgaan met narcisme en egocentrisme bij
anderen. Amsterdam: Hogrefe uitgevers.
Genderen, H. van, & Arntz, A. (2010). Schematherapie bij borderline-persoonlijkheidsstoornis.
Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds.
Genderen, H. van, Jacob, G. & Seebauer, L. (2012). Patronen doorbreken. Negatieve gevoelens en
gewoonten herkennen en veranderen. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds.
Muste, E, Weertman, A, Claassen, A.M. (2009). Handboek klinische schematherapie (1) en Werkboek
klinische schematherapie (2). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Vreeswijk, M. van, Broersen, J. (2006). Schemagerichte therapie in groepen. Cognitieve
groepspsychotherapie bij persoonlijkheidsproblematiek. Handleiding voor therapeuten (1) en
Werkboek voor patiënten (2). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Vreeswijk, M. van, Broersen, J. & Schurink (2009). Mindfullness en schematherapie. Praktische
training bij persoonlijkheidsproblematiek. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Van Vreeswijk, M., Broersen, J. & Nadort, M. (eds)., 2012, The Wiley-Blackwell Handbook of Schema
Therapy. Theory, research, and practice. Malden: Wiley-Blackwell.
Young, J.E., & Klosko, J.S. (1999). Leven in je leven. Leer de valkuilen in je leven kennen. Lisse:
Swets & Zeitlinger.
Evaluatie cursus
Om voor accreditatie in aanmerking te komen dienen zowel de cursus als de docenten (competenties)
geëvalueerd te worden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een evaluatieformulier. In dit
evaluatieformulier wordt (1) de cursus geëvalueerd met betrekking tot de inhoud en de
opzet/lesopbouw van de cursus en (2) iedere docent (dus hoofddocent en eventueel codocenten)
geëvalueerd t.a.v. de volgende competenties:
- Inhoudelijke deskundigheid
- Didactische vaardigheden
- Is de docent model in limited reparenting?
De evaluatie van de cursus en de docenten dienen minimaal ‘voldoende’, een 6, te zijn.
4