Artikel NRC Strak en fris - osodresie

NRC Handelsblad
November 1, 2008
Strak en fris
Een stoombad van Surinaamse kruiden tegen vaginale ongemakken
Anna van den Breemer; Laura van der Wal
Steeds meer vrouwen gebruiken een vaginaal kruidenstoombad tegen allerlei ongemakken. Maar
het middel heeft een keer-zijde. "De risico's zijn nauwelijks bekend."
Bij de kraam van verkoopster Bibi op de Bijlmermarkt is het deze maandagochtend een komen
en gaan. Een man haalt uit zijn jaszak een boodschappenlijstje waarop verschillende
plantennamen gekrabbeld staan. De marktkoopvrouw neemt het lijstje van hem aan en schenkt
op zijn verzoek een bita, een kruidendrankje, voor hem in.
"Ik haal hier kruiden voor mijn dochter die net bevallen is", zegt de man. "Dan kan ze zich
wassen om haar vagina weer te doen sluiten." Hij drinkt het drankje dat Bibi hem geeft. "Om de
potentie te vergroten, maar zo bitter", zegt hij lachend.
Bibi's kraam is niet van het standaardsoort. Geen overdaad aan vers fruit, kousenband, plastic
schoenen met glitters en Madam Jeanette-pepers. Op haar kraampje achterin de Bijlmermarkt
zijn bossen gedroogde bladeren, boomschors en flessen gevuld met stukjes hout uitgestald.
"Ieder kruid dat ik verkoop heeft een eigen genezende werking", vertelt ze.
Vrolijke Caraïbische klanken schallen uit de speakers van het kraampje naast haar. Al vijf jaar
rijdt ze iedere maandag en donderdag in haar gele bus volgestouwd met gedroogde planten naar
de Bijlmermarkt. Tussen de grote berg bladeren op haar kraam bevinden zich alle ingrediënten
voor een vaginaal kruidenstoombad. Het nemen van een kruidenstoombad is volgens de
Surinaamse verkoopster heel eenvoudig. De bladeren worden in een grote pot met kokend water
gedaan waar ze enkele minuten moeten intrekken. Dan gaat de vrouw met gespreide benen tien
minuten boven de pot hangen. Voor zeven euro wikkelt Bibi een grote bos bladeren in een krant.
Genoeg voor flink wat stoombaden.
Het 'wassen' van de vagina is volgens de Surinaamse traditie een natuurlijke remedie voor
uiteenlopende doeleinden. Het houdt de vagina schoon en vrij van vieze geurtjes. Na de
bevalling zou het de resterende bloedresten verwijderen en de baarmoeder weer sluiten en
terugbrengen op de plaats van voor de zwangerschap, vertelt Bibi. De vrouw krijgt zo haar
oorspronkelijke figuur weer terug.
Meneer Humphrey is bij het kraampje komen staan en zegt met twinkelende ogen: "Vrouwen
doen dit voor de man. Het maakt de boel weer strak en droog. Zeker na de bevalling is de vrouw
zo wijd, de man heeft geen grip meer, begrijp je me? Dan is het net een diepe put waar je in
komt. De man blijft dan niet bij haar maar zoekt een ander. En dat terwijl ze de kans heeft om
haar man bij zich te houden", vertelt hij, wijzend naar de kruidenbossen. De marktkoopvrouw
lacht hard, maar bevestigt zijn opmerking.
De kruiden die Bibi hier verkoopt, importeert ze uit Suriname. Ze laat de kruiden per boot of
vliegtuig uit het binnenland halen. "Ik heb daar een man die ze plukt. Een soort groothandelaar
voor marktvrouwen."
Volgens haar worden steeds weer nieuwe planten gebruikt voor de stoombaden. Op deze
herfstochtend lijkt het erop dat vooral Afro-Surinaamse vrouwen en mannen langskomen bij de

kraam, maar de marktvrouw geeft aan dat de kruiden voor iedereen werken, "We hebben
allemaal hetzelfde bloed, toch."
Ze vertelt dat er steeds meer vrouwen met een andere etniciteit nieuwsgierig zijn naar het
gebruik van kruidenstoombaden. Ze worden meegenomen door Surinaamse vriendinnen en
collega's.
Ook op het internet worden er kruiden voor vaginale stoombaden verkocht. Florine Waterberg
heeft sinds drie jaar de webwinkel Daily-Use die kruidenstoombaden aanbiedt. Geen geurige,
stoffige balen bladeren en schors maar klinische kant-en-klare kruidenbuideltjes die net op grote
theezakjes lijken. Per vijf worden de kruidenzakjes verkocht in rode tasjes.
"Mijn product is voor de jonge doelgroep die niet met grote bossen kruiden in de weer wil gaan.
De jonge generatie gaat voor het gemak", zegt Florine. "Jonge meiden vragen altijd of er
krimpkruiden inzitten. Die willen dat alles strak wordt."
Sinds april heeft Florine nu ook een winkeltje geopend in Amsterdam Zuidoost. 'Natuurzuivere
lichaamsverzorging voor de vrouw van nu' staat in grote letters op het foldertje van de winkel.
"Steeds meer vrouwen zijn geïnteresseerd. En dat zijn niet alleen Surinaamse vrouwen.
Nederlandse vrouwen komen met hun Surinaamse vriend mee. Ook Marokkaanse meisjes
komen langs."
In apotheek Botica del Pueblo in Amsterdam Zuidoost worden de kruidenpakketjes van Daily-Use
ook verkocht. Meneer Mehrani, eigenaar van de apotheek, ziet dat de vraag naar de kruiden
stijgt. "Ik merk dat er behoefte is bij vrouwen aan een natuurlijk product. Ze willen geen
chemische middeltjes."
Ook uit reacties op internet blijkt de populariteit van de stoombaden in Nederland. Zo reageert
een stoombadgebruikster op een artikel in de Telegraaf over de designer vagina trend waarbij de
vaginale ingang operatief vernauwd wordt. "Onzin en geldverspilling! Met de Surinaamse kruiden
die ik gebruik, blijf ik eeuwig strak en fris! Elke maand een week lang een stoombad voor je
vagina en je partner weet niet wat hem overkomt."
Carmalita (41) uit Rotterdam voelt zich "herboren" nadat ze een stoombad heeft genomen. "Ik
voel me steviger en schoon." Carmalita gebruikt ongeveer twee keer per week een stoombad.
"Na de menstruatie stoom ik vaker, wel drie keer, totdat ik me helemaal gereinigd voel. Wanneer
ik last van buikpijn heb of rust wil hebben maak ik m'n badje klaar om een kwartiertje lang te
relaxen. Ook gebruik ik het soms voor de seks, zodat de man zichzelf kan voelen in je. Maar ik
doe het vooral omdat ik het zelf wil." Carmalita heeft het stoombad leren gebruiken van haar oma
en raadt het op haar beurt aan haar dochter, vrienden en collega's aan.
Het gebruik van vaginale stoombaden was waarschijnlijk al bekend onder de eerste Afrikaanse
vrouwen die als slaaf naar Suriname werden gebracht. Vandaag de dag wordt het nog steeds
gebruikt door marrons, de nakomelingen van gevluchte slaven in het binnenland van Suriname.
De stoombaden zijn een onderdeel van de dagelijkse hygiëne. Veel marronvrouwen nemen
zowel 's ochtends als 's avonds een stoombad. Met de migratie van marrons naar Paramaribo en
Nederland is het gebruik van stoombaden verder verspreid.
De bladeren en schorsen voor het stoombad worden voornamelijk in het Surinaamse binnenland
gevonden. Dr. Tinde van Andel, verbonden aan de Universiteit van Utrecht en het Nationaal
Herbarium Nederland, heeft een onderzoek gedaan naar het gebruik van vaginale stoombaden in
Suriname en Nederland. In dit in mei van dit jaar gepubliceerde onderzoek werden 177
plantensoorten voor het gebruik van vaginale stoombaden geregistreerd. Wanneer planten na
het uitproberen het juiste effect geven wordt naast hun oorspronkelijke Surinaamse benaming,
een tweede, vaak suggestieve naam verzonnen, zoals 'gebroken penis' en 'schuurpapier'. De
lokale namen voor de planten geven vaak een idee van het effect.
De traditie om ook na de bevalling een kruidenbad te nemen wordt van moeder op dochter
overgegeven. "Vrouwen die ongesteld zijn of net zijn bevallen worden als onrein beschouwd.
Vaginale stoombaden worden gebruikt om het lichaam van de vrouw weer aantrekkelijk te maken
na de bevalling of menstruatie", vertelt Van Andel.

Het veelvuldig gebruik van vaginale stoombaden om een strakkere en drogere vagina te
verkrijgen voor de seks staat bekend als dry sex. In veel Afrikaanse landen gebruiken vrouwen
niet alleen kruiden, maar ook aluin, antiseptische stoffen (zoals Dettol) en zelfs krantenpapier om
hun vaginale afscheiding te minimaliseren. "Een droge vagina zou het seksueel genot van de
man vergroten. Ondanks de pijn passen vrouwen dry-sex-methoden toe om de man tevreden te
houden en zo buitenechtelijke escapades te voorkomen", zegt Van Andel. In haar onderzoek legt
ze het verband tussen het gebruik van stoombaden en de verspreiding van hiv/aids.
Vaginale stoombaden zijn zeker niet zonder risico's, meent Van Andel. "De vaginale stoombaden
zijn schadelijk wanneer deze veelvuldig worden gebruikt om de vagina strakker en droger te
maken."
De vagina beschadigt, doordat het slijmvlies van de vagina uitdroogt en de natuurlijke zuurgraad
wordt aangetast. Tijdens en na de seks kunnen scheurtjes, wondjes en ontstekingen ontstaan.
Condooms scheuren sneller bij seks met een droge vagina. Dit alles vergroot de kans op
besmetting met soa's en hiv, vertelt Van Andel.
Volgens apotheker Mehrani zijn er geen risico's. "Het enige dat kan gebeuren is dat de vrouw
zich verbrandt. Wij adviseren ook altijd om de kruiden niet inwendig te gebruiken." Het overmatig
gebruik van stoombaden herkent hij niet. "Vrouwen die hier kruiden kopen doen dat om vaginale
ongemakken te verhelpen. Ik heb niet het idee dat vrouwen het dagelijks gebruiken, anders zou
de verkoop wel hoger zijn."
Dat jongere vrouwen geïnteresseerd zouden zijn in de kruiden om de krimpende werking, is de
apotheekeigenaar vreemd. "Het zijn vooral oudere vrouwen die bij ons kopen."
Het gebruik van stoombaden is niet alleen maar risicovol. Van Andel vertelt dat vaginale
stoombaden kraamvrouwenkoorts en baarmoederontstekingen kunnen helpen voorkomen.
Sommige planten hebben een antibiotische werking. Dit kan in de afgelegen dorpen in het
Surinaamse binnenland zelfs levens redden. "Het gebruik is alleen te ver doorgeslagen.
Bovendien heeft de opkomst van aids andere risico's verbonden aan dit oude gebruik."
Het onderzoek van Van Andel bevestigt dat de vaginale stoombaden populair zijn in Nederland.
Uit marktonderzoek in Nederland blijkt dat ten minste 18 Surinaamse winkels in de Randstad
stoombadkruiden verkopen. Jaarlijks wordt 55.000 kilo planten uit Suriname geïmporteerd. Zeker
eenderde hiervan is voor de stoombaden bestemd.
"Een kwart van de ondervraagde vrouwen die we tijdens het onderzoek interviewden gebruikt
stoombaden. Geen van hen is zich bewust van de risico's. Ze zijn er juist van overtuigd dat het
gebruik van stoombaden hen bescherming biedt tegen soa's. Het enige gevaar dat werd
genoemd was verbrande billen, wanneer je in het water valt of de stoom te heet is."
Ook bij de Nederlandse gezondheidsinstellingen is het gebruik van vaginale stoombaden
nauwelijks bekend ondanks de grote risico's bij veelvuldig gebruik. "In vragenlijsten die de
gezondheidsinstellingen hanteren om het risicogedrag op soa's en aids in kaart te brengen, zijn
geen vragen over planten of stoombaden opgenomen. Men kent in Nederland simpelweg het
gebruik niet", vertelt Van Andel. "De Soa-poli in Amsterdam is de eerste instantie die er in
gesprekken naar vraagt. Surinaamse vrouwen gebruiken veel verschillende woorden voor het
stoombad, zoals faya watra. Ze moeten de vraag dus wel herkennen als die in westerse termen
wordt gesteld."
Casa Rotterdam, voorlichtingsbureau voor seksualiteit, heeft nog nooit van vaginale stoombaden
gehoord en ook het regionaal Soa centrum Den Haag en HIVNET zeggen het gebruik van de
kruidenbaden niet te kennen. Overigens gaven de medewerkers wel aan geïnteresseerd te zijn in
het onderwerp. De afdeling etnische minderheden van Soa Aids Nederland ziet na het
verschijnen van het onderzoek van Van Andel en anderen aanleiding verder onderzoek te doen
naar het gebruik van stoombaden in Nederland.