Formalisme - KABK

ijvoorbeeld Paul van Ostayen, hebben poëzie geschreven, waarin het juist gaat om het
benadrukken van deze formele eigenschappen. Ook de schilderkunst ontwikkelde zich in een
richting, waarin de loutere vormen van het schilderen tot op het bot werden gefileerd en
zichtbaar gemaakt. Wij hebben er tegenwoordig niet langer moeite mee om de schilderijen
van Mondriaan en Pollock te waarderen, simpelweg om wat ze zijn - zonder eerst te hoeven
weten wat door de makers ermee bedoeld of nagebootst is.
Betekenis van Hanslick
In alle kunsten is in de 20ste eeuw het formalisme dominant geworden. Talloze kunstenaars
zijn gaan streven naar het hanteren van een autonome artistieke vormentaal, louter en alleen
omwille van zichzelf. Belangrijker dan de wijze waarop Hanslick zijn ideeën
beargumenteerde, is dan ook dat hij hiermee de weg opende voor een geheel andere
benadering van kunst in het algemeen en muziek in het bijzonder, dan tot dan toe
gebruikelijk was.
4. Het formalisme van Clive Bell en Roger Fry
Clive Bell en roger Fry
Hanslick verwoordde formalistische denkbeelden in zijn
muziektheorie. Twee kunstcritici die dit voor de beeldende
kunsten hebben getracht te doen, zijn de Engelsen Clive Bell
(1881-1956) en Roger Fry (1866-1934).
Bell en Fry maakten aan het begin van de twintigste eeuw deel
uit van de zogenaamde 'Bloomsbury Group', een select
gezelschap van schrijvers, kunstenaars en critici. Onder hen
bijvoorbeeld de schrijfster Virginia Woolf. Zij deelden met
elkaar een passie voor nieuwe ontwikkelingen in de kunst, in het
bijzonder die in de Franse schilderkunst na het Impressionisme,
en met name Manet en Cézanne. Clive Bell
Roger Fry organiseerde in 1910 hierover een tentoonstelling in
Londen, getiteld 'Manet and the Post-Impressionists'. Strekking: de
impressionisten richtten zich op de registratie van kleur en licht,
maar verwaarloosden daarbij de vorm van hun onderwerpen, zodat
hun schilderijen vaag en onduidelijk werden. In reactie hierop
zochten schilders als Manet naar een werkwijze die weer greep
kreeg op de vorm. Met name Cézanne ging daarin zeer systematisch
te werk: hij reduceerde alle visueel waarneembare vormen in zijn
schilderijen tot heldere, geometrische vormen.
Roger Fry, zelfportret
Dit terugbrengen van vormen tot hun meest veelzeggende essentie inspireerde Bell en Fry
tot hun beroemd geworden concept van de 'significante vorm'. Cézanne toonde in zijn
schilderijen de essentie van een vorm, en door die essentiële vormen wordt het schilderij
tot kunst. Deze vormen zijn daarom 'significant', wezenlijker dan andere vormen.
- 6 -