Zo vader, zo zoon • Effectieve pijnstilling <strong>voor</strong> alle volwassenen 1 • Veilig, ook als langer gebruik nodig is 2 • Uitstekend te combineren met lage dosering NSAID 1,3,4 Zeker Zaldiar NU OOK ALS BRUISTABLET Zie productinformatie elders in dit <strong>tijdschrift</strong> ZAL-ADV/27.08.2009-12
januari '10 | nederlands <strong>tijdschrift</strong> <strong>voor</strong> <strong>anesthesiologie</strong> 3 colofon Het <strong>Nederlands</strong> Tijdschrift <strong>voor</strong> Anesthesiologie is het officiële orgaan van de <strong>Nederlands</strong>e Vereniging <strong>voor</strong> Anesthesiologie. Het stelt zich ten doel om door middel van publicatie van overzichtsartikelen, klinische en laboratoriumstudies en casuïstiek, de verspreiding van kennis betreffende de <strong>anesthesiologie</strong> en gerelateerde vakgebieden te bevorderen. REDACTIE Kernredacteuren: Dr. C. Boer, Prof. Dr. A. Dahan, Dr. H. van Dongen, Dr. H.G.D. Hendriks, Prof. Dr. S. de Hert, Dr. M. Klimek, Prof. Dr. J. Knape, Prof. Dr. M.A.E. Marcus, Prof. Dr. G. Scheffer. Ondersteunend redacteuren: Drs. M. van der Beek, Drs. E. Bouman, Dr. P. Bruins, Drs. G. Filippini, Dr. D. Gommers, Prof. Dr. M. Hollmann, Dr. W. Klei, Dr. A. Koopman, Prof. Dr. S.A. Loer, Dr. S. Schiere, Dr. R.J. Stolker, Dr. B. in het Veld, Dr. K. Vissers, Dr. J.K.G. Wietasch, Drs. E. Wiewel. Secretaresse: mw. W. van Engelshoven Voor informatie over adverteren en het reserveren van advertentieruimte in het <strong>Nederlands</strong> Tijdschrift <strong>voor</strong> Anesthesiologie: Mw W. van Engelshoven e-mail: ntva@mumc.nl REDACTIE-ADRES <strong>Nederlands</strong> Tijdschrift <strong>voor</strong> Anesthesiologie, mw. W. van Engelshoven, Academisch Ziekenhuis Maastricht, Afdeling Anesthesiologie, Postbus 5800, 6202 AZ Maastricht; ntva@mumc.nl internet: www.<strong>anesthesiologie</strong>.nl INZENDEN VAN KOPIJ Richtlijnen <strong>voor</strong> het inzenden van kopij vindt u op www.<strong>anesthesiologie</strong>.nl of kunt u opvragen bij de redactie of de uitgever. OPLAGE 2.500 exemplaren, 5x per jaar Het NTvA wordt uitsluitend toegezonden aan leden van de NVA. Adreswijzigingen: <strong>Nederlands</strong>e Vereniging <strong>voor</strong> Anesthesiologie, Postbus 20063, 3502 LB Utrecht, tel. 030-2823385, fax 030-2823856, e-mail nva@<strong>anesthesiologie</strong>.nl PRODUCTIE Bladcoördinatie: Drs. Thomas Eldering (023-5259332) Ontwerp: Dimitry de Bruin Eindredactie: Monique de Mijttenaere AUTEURSRECHT EN AANSPRAKELIJKHEID © De Stichting tot Beheer van het <strong>Nederlands</strong> Tijdschrift <strong>voor</strong> Anesthesiologie 2009. <strong>Nederlands</strong> Tijdschrift <strong>voor</strong> Anesthesiologie® is een wettig gedeponeerd woordmerk van de <strong>Nederlands</strong>e Vereniging <strong>voor</strong> Anesthesiologie. Alle rechten <strong>voor</strong>behouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijzen, hetzij elektronisch, mechanisch, door foto kopieën, opnamen of enige andere manier, zonder <strong>voor</strong>afgaande schriftelijke toestemming. Ernstig bloedverlies in de perioperatieve setting – een diagnostische en therapeutische uitdaging Behandelteams die betrokken zijn bij de perioperatieve behandeling van patienten met massaal bloedverlies worden geconfronteerd met bijzondere uitdagingen. Naast een chirurgische interventie dient een anticiperende strategie te worden ingezet ten aanzien van het infusie- en transfusiebeleid. Daarnaast is de pathofysiologie die aan de bloeding ten grondslag ligt van belang <strong>voor</strong> de differentiatie in behandeling. Immers, een bedreiging van de hemostase bij traumapatiënten kent een andere pathofysiologie dan een intraoperatieve of postpartale coagulopatie, of in patiënten met verworven stollingsstoornissen ten gevolge van een genetische predispositie of medicatie. In al deze situaties is inzicht in de reden <strong>voor</strong> de coagulopathie van belang <strong>voor</strong> de prognose en het herstel van de patiënt. Hemostase tijdens ernstig bloedverlies: een black box Bij ernstig, progressief bloedverlies bevindt het behandelend team zich in een diagnostisch dilemma. Het team moet vaak beginnen met een transfusiebeleid zonder de resultaten te kennen van laboratoriumbepalingen. De stollingssituatie is op dat moment vergelijkbaar met een black box, en het beleid hangt af van de inschatting en ervaring van het team met inachtname van de pathofysiologie. De stijgende belangstelling <strong>voor</strong> point-of-care monitoring van de hemostase (bij<strong>voor</strong>beeld met behulp van thromboelastometrie of –grafie) is dan ook begrijpelijk in tijden van evidence based medicine en de behoefte het bloedgebruik in de anesthesiologische setting te reduceren. Een behandelteam zou het liefst binnen enkele minuten willen weten welke kant de stolling opgaat en of de behandeling effectief is. Hoewel de huidige bedsite monitoring systemen hier deels antwoord op geven kennen deze technieken nog veel beperkingen. De hemostase vormt immers een complex proces waarin verschillende componenten een rol spelen, waaronder de vaatwand, cellen en plasma. De interactie tussen deze componenten kan noch met de routine laborato- editorial Prof. dr. Stephan Loer Dr. Christa Boer Afdeling Anesthesiologie VU Medisch Centrum rium stollingstesten noch met point-of-care monitoring in zijn geheel worden geanalyseerd. Voor beide stollingstesten is het tevens onduidelijk in hoeverre de in-vitro bepalingen de in-situ situatie representeren. Wetenschappelijk onderzoek zal daarom inzicht moeten geven in de validiteit van deze metingen. Ook zal een uitbreiding van point-of-care technieken <strong>voor</strong> de diagnose en behandeling van veranderingen in de hemostase de wijze van samenwerking met hematologen veranderen. In de toekomst zal deze verandering zich uitkristalliseren waarbij de aandacht zal worden verlegd naar educatie van het behandelteam, validiteit van point-of-care testing en de toepassing van geconcentreerde stollingsfactoren zoals fibrinogeen. Target-controlled behandeling van stollingsstoornissen In spoedsituaties is het coagulatie management vaak gebaseerd op de transfusie van de verschillende bloedproducten. Dit is een pragmatische aanpak en de vraag is of een modern transfusiebeleid rekening moet houden met de specifieke veranderingen in de hemostase, dus bij<strong>voor</strong>beeld behandeling met bepaalde stollingsfactoren. Op dit gebied is er tot dusver weinig wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd en is de klinische evidentie minimaal. Gerandomiseerde gecontroleerde studies zijn noodzakelijk om de doelmatigheid van deze specifieke stollingsproducten te bepalen en de mogelijkheid te verschaffen deze kennis in nieuwe richtlijnen mee te kunnen nemen. Het onderwerp krijgt veel belangstelling van anesthesiologen en intensivisten. Voor deze achtergrond willen we graag in deze editie van het <strong>Nederlands</strong> Tijdschrift <strong>voor</strong> Anesthesiologie op actuele aspecten focussen, zoals nieuwe richtlijnen, de rol van specifieke stollings concentraten zoals fibrinogeen, de behandeling van de patiënt met ernstig bloed verlies tijdens een operatieve ingreep, na een traumatisch letsel en tijdens intensive care opname. Wij wensen u veel plezier met het lezen van deze editie van het NTvA.
Change language