Zoutpot nr. 29 - september 2005 - Stad Zoutleeuw

uitgebreide lijst is voor een volgende keer)
Budingen en zijn bewoners beleefden in de eeuwenloop harde
tijden. Het dorp lag op een strategische plaats: op de grens
van het hertogdom Brabant en het prinsbisdom Luik. De
Bungenaars werden door de legers uit beide kampen regelmatig
onder de voet gelopen. Zo werd in 1213 het dorp verwoest
door een bende al te vurige Luikenaars die zo hun overwinning
op de Brabanders vierden. Zelfs het klimaat werd in
Budingen letterlijk verpest. Zoutleeuw kreeg van de Brabantse
hertogen een vesting en de omstreken van de stad werden
voortdurend onder water gehouden, zodat de weiden in pestuitwasemende
moerassen werden veranderd. In 1496 telde het
dorp nog slechts 38 gezinnen! De redoete of rondoete (= verdedigingsbouwwerk)
die bij de samenloop van de beide
Geten rond 1600 werd gebouwd en bevolkt werd met 50 tot
100 soldaten, bewijst de belangrijkheid van de ligging.
De 17 de eeuw was gewoonweg rampzalig voor het dorp. Na het
bezoek van de Fransen (1678) kwamen er regelmatig voorbijtrekkende
troepen kamperen. Het dorp had zoveel te lijden
dat “sy altemael geruineert geweest ende diverse ingesetenen
waren verlopen, de huysen afgebroken ende diverse ook van
armoede gestorven”.
Bestuurlijk werd het dorpsleven geregeld door de dorpsheer. Hij
houdt “ghedingen ende jaergehdingen”, erft en onterft en is
gemachtigd renten en cijns te doen betalen. Hij bezit het recht “te
putten ende paelen, ende te muren ende te renen alle vlieten ende
broecken ende grachten te beleidene…” Hij bezat de molen waar de
inwoners hun graan moesten laten malen op straf van 5 schellingen.
De magistratuur van de gemeente vergaderde om de veertien
dagen. Hierop mocht niemand zonder toelating spreken op boete
van 5 stuivers. Niemand mocht er “compareren oft staen met gaffelen
en riecken oft eenigh ander gweer op pene van 10 stuivers…”
We zouden nog verscheidene Zoutpotjes kunnen vullen met de
geschiedenis van Budingen. Helaas is de ons toegemeten ruimte
beperkt. De echt geïnteresseerden raden we het werk aan van Dr.
Paul T.G. Kempeneers: Toponymie van Budingen”. Zie blz. 10.
Voor dit artikel werd dankbaar gebruik gemaakt van het werk van
Dr. Paul Thomas en van de licentiaatsverhandeling van Budingenaar
J.Thomas (1942).
Paul Matterne
Schatten van de Sint-Leonarduskerk
Eén van de mooiste en tevens waardevolste zilveren artefacten in onze kerk is de custode, die door de gouverneur
van de citadel de Spaanse Grande Pedro de Aldao y Taboada en zijn echtgenote Isabelle van
Dongelberge in 1697 aan de Sint-Leonarduskerk werd geschonken. Het is een doos in gedreven zilver (9 cm
hoog, 25 cm breed en 19,5 cm diep) met talrijke bloemen versierd. De kunstenaar is onbekend. Luidens de
schenkingsinscriptie op de onderkant was de custode bestemd om het Heilig Sacrament op Witte Donderdag
in te bewaren. Volgend P.V. Bets ging het hier om een Spaans gebruik. De inscriptie luidt als volgt:
“Cette boite, Couronne, et le pied at esté donné a l’honneur du tres Saint Sacrement dans leglise
de St Leonard a leau, pou ij enfermer le tres St Sacrement le jeudi Saint ce don at esté fait le 4 em
d’avril 1697 par le tres Noble et tres Illustre Seigneur Messire don Pedro de Aldao ij taboada du
Conseil de Guere de Sa Maiesté, General de Bataille de Ses Armeès et Gouverneur de la ville et
Citadelle de leau, et par la tres Noble et tres Illustre Dame Madame Isabelle de Dongelberge Son
Espouse
Loué et Adoré Soit a Jamais le Tres Saint Sacrement de l’autel, et l’immaculée Conception de la Tres
Sainte vierge Marie”
Boven deze tekst staan de wapenschilden van de donateurs met links en rechts een vlammend hart dat
kruiselings door twee pijlen wordt doorboord. De wapenschilden zijn overtopt door een kroon en de
leuze:”pro lege et rege” (voor de wet en de koning).
Bij de custode hoort een fraaie zilveren kroon, die boven op de gesloten doos werd geplaatst.
De custode staat op een houten deels vergulde en deels verzilverde expositietroon ( 1697, 78 cm hoog),
eveneens voorzien van de kleurrijke wapenschilden van de families Aldao y Taboada en van Dongelberge,
van een kroon en van de leuze: “pro rege et lege”. Deze troon is het werk van een onbekend beeldhouwer.
Wie het zeer fraaie geheel (custode, expositietroon en kroon) beter wil leren kennen, krijgt daartoe de gelegenheid
tijdens de tentoonstelling over de Spaanse citadel en de vesting Zoutleeuw in de 17de en 18de eeuw
in het Historisch Stadhuis (nog tot eind september). Nadien wordt de custode één van de pronkstukken in
de vernieuwde en beveiligde schatkamer van de Sint-Leonarduskerk, die samen met de nieuw ingerichte
kapel van de Grauwzusters een aanzienlijke meerwaarde zal betekenen bij elk bezoek aan onze kerk.
Ward Hendrickx
De Custode (1697)
foto: Toon Willems
17
Zoutpot nr.29/2005