Zuivelindustrie Domo-Bedum 1963-1982 - Zuivelhistorie Nederland

lijkheid tegemoet moeten treden. En: „Het geraamde overschot is groot, maar per melkjaar gerekend
zijn de overschotten tot nu toe niet verontrustend, nl. 3 pct. van de produktie. Dat
neemt niet weg dat we deze in verhouding geringe overschotten slechts met grote financiële
offers kunnen afzetten.”
Dat klinkt niet verontrustend. Maar de werkelijkheid is dat de zeer schaarse roombotereters
steeds dunner moeten strijken. Geen barre nood, zullen de veel talrijker margarineklanten en
de leek zeggen. Ook kan diezelfde leek rustig slapen omdat er „maar” 3 procent van de totale
produktie niet aan de man te brengen is.
De veeboer kan dat niet. Die ziet waar de schoen wringt, Die weet dat er voorlopig geen eind
lijkt te komen aan de al zo lang durende crisis. Die weet ook dat de algemene verwachting is
dat de melkplas eerder groter dan kleiner zal worden; met andere woorden, dat de kolossale
botervoorraad zich is de komende jaren zal opstapelen. Deze berg ligt niet alleen hem, maar
ook de bouwers aan een integrerend Europa zwaar op de maag.
De melkplas groeit
Wat is er sinds 1960 gebeurd! De aan fabrieken afgeleverde melk nam in de EEG-landen
van 41 miljoen kilo toe met 12,5 miljard kilo toe tot 53,5 miljard kg., een toeneming met ongeveer
eenderde. In vergelijking met de andere EEG-partners heeft Nederland daaraan niet zo
gek veel bijgedragen. De stijging in Frankrijk 46 pct., Duitsland 19 pct., België 18 pct., Italië
11 pct. en Luxemburg en Nederland elk 9 pct.
Tachtig (!) procent van de uitbreiding der melkplas dus voor rekening van de Fransen.
Vreemd genoeg is de oorzaak van deze enorme expansie niet zozeer het gevolg geweest van
uitbreiding van het aantal koeien. Die reden ligt bij een gestegen melkafgifte per dier, vermindering
van de op de boerderij achtergehouden melk, het uit zwang raken om zelf boter en kaas
te maken en andere voedermethoden. Het aantal boeren dat voor zijn kalveren volle melk op
het menu heeft staan neemt met de dag af.
Voor de hand ligt het dan te zeggen: Beperk de melkproduktie, draai de kraan een slag aan.
Maar zo simpel ligt het niet. Efficiëntie in de melkproduktie begint op steeds meer bedrijven
werkelijkheid te worden, met het gevolg dat de melkstroom eerder breder en dieper dan smaller
zal worden. Op dit punt komt dan ook het zonderlinge gevolg van wetenschappelijke progressie
in beeld.
In het enerzijds toe te juichen dat de boer, dank zij toepassing van nieuwe vindingen en ontwikkelingen,
de rationalisatie in zijn bedrijfsvoering en inkomen vergroot; het is anderzijds
benauwend te merken dat daardoor het stuwmeer voller loopt. En is het niet de overheid geweest
die rationalisering en het gebruiken van nieuwe vondsten op het zuivelterrein aanmoedigde?
Rationalisering
Soms krijgt men wel eens de indruk dat de Nederlandse zuivelwereld er niet voldoende bij stil
gestaan heeft dat ook in het buitenland, de concurrent op de internationale zuivelmarkt dus, op
grote en intensieve schaal bedrijfsrationatie is doorgeroerd. Een feit is, dat Nederland - toch
een zuivelland bij uitstek - zijn voorsprong, die het lange tijd had op zijn buitenlandse concurrenten,
beetje bij beetje is kwijtgeraakt. Kijken we naar de Oost-Europese landen, die een
steeds geduchter woord aan het zuivelfront meespreken. In Denemarken, dat met Engeland
▲ Heruitgave zuivelhistorienederland.nl 36 Versie 2013-07-01